"Fehlbar? : eine Bilanz", wyd. Hans Küng, Zürich-Einsiedeln-Köln 1973 : [recenzja]

Henryk Bogacki

"Fehlbar? : eine Bilanz", wyd. Hans

Küng, Zürich-Einsiedeln-Köln 1973 :

[recenzja]

Collectanea Theologica 44/2, 197-198

C ollectan ea T heologica 44(1974) f. II

RECENZJE

F eh lbar? E ine B ila n z , w y d . H ans K ü n g , Z ü rich -E in sied eln -K ö ln 1973, B en -

ziger V erlag, s. 525.

P o d jęcie przez H ansa K ü n g a zagad n ien ia n ieo m y ln o ści stało się p ocząt­ k iem o g ó ln o św ia to w ej d ysk u sji teologiczn ej, n a jw ięk szej w teologii k a to lic ­ k iej po II S ob orze W atyk ań sk im *. W śród n iezliczo n y ch p u b lik a cji p ierw sze m ie jsc e zajm u je dzieło zb iorow e, red agow an e przez K. R a h n e r a, z a w iera ­ jące o d p o w ied ź p rzeciw n ik ó w p ogląd ów K ü n g a 2. Z ebrane tu w y p o w ied zi k ry ty czn e w sk a zu ją na n ieja sn o ści teologiczn e ja k ie n ad al obarczają pojęcie n ieo m y ln y ch rozstrzygn ięć, zw łaszcza p ap iesk ich . O m aw ian e n a to m ia st dzieło zbiorow e, choć w p o d ty tu le sy g n a lizu je p od su m ow an ie dysk u sji, w r z e c z y w i­ stości p rezen tu je op in ie sy m p a ty k ó w p ogląd ów K ü n g a na tem at n ieo m y l- nośici. F u n k cję sw o is te g o b ilan su , chociaż p ochodzącego od in icjatora debaty, sta n o w i dopiero ob szern y elaborat K ü n g a pt. E ine B ila n z d e r U n fe h lb e r -

k e its d e b a tte (s. 307— 493).

D zieło zb iorow e zaw iera w y p o w ied zi autorów k atolick ich . Jed yn ym w y ją t­ k iem je s t k rótk i a rty k u ł W altera v o n L ö w e n i c h a , k tóry m a p rezen tow ać sta n o w isk o teologa e w a n g elick ieg o . W isto cie — poza z w ię z ły m streszczen iem sta n o w isk a K ü n g a — autor ty lk o sta w ia p ytan ie, czy k atolicyzm zdoła w y d o b y ć się ku p ra w d ziw ej k a to lick o ści z za cieśn ien ia , ja k ie stw arza praw ne u jm ow an ie n au czan ia k o ścieln eg o (s. 15— 18).

W tym sam ym d ziale (Z u r K o n tr o v e r s e , s. 13— 101) najb ard ziej b ezk ry ty cz­ n ie op ow iad a się za tezam i K ü n g a znany z ra d y k a lizm u H ubertus H a 1 b - f a s, atakując i odsądzając od w szelk iej w a rto ści w sp om n ian e w yżej dzieło zb iorow e na tem a t n ieo m y ln o ści w y d a n e przez K. R a h n e r a (s. 69— 73). N a ­ to m ia st zn a czn ie bardziej p ojednaw czo, u w zględ n iając złożność problem u za ­ b ierają głos na tem a t toczonej d ysk u sji W alter K a s p e r (s. 74— 89) i M ag­ nus L ö h r e r (s. 90—101). Obaj starają się w sk a za ć na isto tn e problem y w y su n ię te przez K ü n g a , w ażn e n ieza leżn ie od rad yk alizm u w ich ujęciu. M im o n iew y sta rcza ln o ści rozw iązań K ü n g a , stw ierd za ją d on iosłość p o sta ­ w io n y ch k w e stii, które w y m a g a ją p ow ażn ego potrak tow an ia.

D rugi d zia ł k sią żk i zb iera w y p o w ied zi na tem at p ro b lem a ty k i b ib lijn ej

1 H ans K ü n g , U n feh lb a r? E ine A n fra g e , Z ü rich -E in sied eln -K ö ln 1970. Por. H. B o g a c k i , P ro b le m n ie o m y ln o śc i r o z s tr z y g n ię ć n a u c zy c ie lsk ic h K o ś -

c io la , C ollectan ea T h eologica 42(1972) z. 2, 71— 84.

2 Z u m P r o b le m U n fe h lb a r k e it. A n tw o r te n a u f d ie A n fra g e von H ans K ü n g , w yd. K arl R a h n e r , F reib u rg -B a sel-W ien 1971. Por. C ollectan ea T heologica 42(1972) z. 2, 191— 192.

198

i h istoryczn ej poruszonej p rzez K i i n g a (Z ur b ib lisc h e n u n d h isto risc h e n

P ro b le m a tik , s. 103— 160). A n n ie J a u b e r t za jm u je się języ k iem N ow ego T e ­

sta m en tu (s. 105— 113), a D oroth y I r v i n — k w e stią b łęd u i p raw d y w P iś ­ m ie św . (s. 114— 120). B rian T i e r n e y o m aw ia p oczątk i n au k i o n ie o m y ln o ­ ści p ap iesk iej (s. 121—145), n atom iast C laude L a n g l o i s — rozw ój id ei n ieo m y ln o ści w X I X w ie k u (s. 146— 160). D w a o sta tn ie arty k u ły jeszcze raz przyp om in ają, ja k n ieb ezp ieczn e i r y zy k o w n e je s t fo rm u ło w a n ie o g ó ln ik o w y ch a rgu m en tów „ h isto ry czn y ch ” na p oparcie tez dogm atyczn ych .

W d ziale trzecim d om in u je p rob lem atyk a „ sp ołeczn a” (Zur g e se llsc h a ftlic h e n

P ro b le m a tik , s. 161—202). R aym und S c h w a g e r an alizu je fu n k cję p raw d y

w sp o łeczn o ści k o ścieln ej (s. 163— 183). J o se f N o 1 1 e rozpatruje sp o łeczn e tło n a u k i o n ieo m y ln o ści (s. 184—195). S ocjologiczn e rozw ażan ia na tem at m e c h a ­ n izm ó w w y tw a rza ją cy ch zgod n e p rześw ia d czen ia w sp o łeczeń stw ie i ap lik a cję do n ieo m y ln o ści podaje A n d rew M. G r e e 1 e y (s. 196—202).

D zia ł czw arty p o św ięco n y je s t p ro b lem a ty ce teologiczn ej deb aty o n ie o m y l­ n ości (Zur th e o lo g isc h e n P ro b le m a tik , s. 203— 304). A n ton A n t w e i l e r a n a ­ lizu je o św ia d czen ie ep isk op atu N R F w sp ra w ie k sią żk i K ii n g a (s. 205— 216). H an s-E d u ard H e n g s t e n b e r g p o d ejm u je za g a d n ien ie n ieo m y ln y ch zdań n a u czy cielsk ich zam ierzając udow odnić, że rezygn acja z ich stosow an ia m a p od k reślić fu n k c ję K ościoła jako ostoi praw d y (s. 217—^231). H erm ann H a ­ r i n g zajm u je się m o żliw o ścią w e r y fik a c ji zd ań w y ra ża ją cy ch w ia rę (s. 232— —248). O tto H erm an n P e s c h bada cie k a w e za g a d n ien ie zw ią zk ó w m ięd zy k o ścieln y m i sfo rm u ło w a n ia m i n a u czy cielsk im i a oso b isty m aktem w ia ry (s. 249— 279). F ranz B o c k l e rozw aża is tn ie n ie n ieo m y ln y ch norm m o ra l­ nych (s. 280— 304).

T reścią d ziału piątego jest w sp o m n ia n y w y żej b ila n s deb aty nad n ie o m y l­ nością pióra H an sa K unga. A utor pod aje g e n ezę k sią żk i U n fe h lb a r? oraz z a ­ sta n a w ia się nad tra fn o ścią podanej przez n ią in terp reta cji oficja ln ej n au k i 0 n ieom yln ości. N a stęp n ie zw raca u w a g ę na rozgłos przez nią w y w o ła n y , p od k reśla o sią g n iętą zgodność, a tak że n ie tai u ja w n io n y ch przy tej ok azjij różnic. W reszcie rozp atru je m o żliw o ść o sią g n ięcia p orozu m ien ia w p rzy szło ś­ ci. D ział ten zam yk a o d p o w ied ź K ii n g a na zarzu ty n atu ry h istoryczn ej 1 system atyczn ej.

P od ziw iać trzeba w y b itn y ta len t p isarsk i K l i n g a , który spraw ia, że w j e ­ go u jęciu n a w et trudne k w e stie są ła tw o zrozum iałe podczas gdy tek stó w innych teo lo g ó w p iszących na ten tem a t w tym sa m y m język u często n ie m ożna w ogóle zrozum ieć. Choć K ii n g w y ja śn ia p u n k ty sw y c h poprzed n ich w y w o d ó w op aczn ie p ojm ow an e, jed n ak że p od trzym u je w ca ło ści s w e sta n o ­ w isk o za jęte w k sią żce U n fe h lb a r ?. P od k reśla, że n ik t z teologów u c z e stn i­ czących w d eb acie n ie p rzed sta w ił dotąd p rzek o n y w u ją ceg o dow odu na is tn ie ­ n ie zdań „ g w a ra n to w a n ie” n ieo m y ln y ch (g a r a n tie r t u n fe h lb a re S a tze ). N ie k w estio n u je przez to w y stęp o w a n ia p ra w d ziw y ch zdań na tem a t w ia ry , a le n egu je, by ich p ra w d ziw o ść m ożna zak ład ać na p o d sta w ie o k reślon ych in ­ sta n cji czy a k tó w — zd an ia te n a leży „sp raw d zać” (por. 373— 403). W edług jego p rześw ia d czen ia ew olu cja teo lo g ii i życia K ościoła zm ierzać b ęd zie w kieru n k u tez w yra żo n y ch w U n fe h lb a r? — rezy g n a cja z n ieo m y ln y ch zdań w w y k ła d zie w ia ry , a oparcie się na p o d sta w o w ej n ieza w o d n o ści (I n d e f e k -

tib ilita t) K ościoła m im o om y ln o ści jego nauczania.

K siążk ę zam yk a d ział dokum en tacji, w k tórym szczególn ie ciek a w e są z a ­ p ytan ia sk iero w a n e dnia 12.VII.1971 r. przez K on gregację N au k i W iary do H. K u n g a na tem at jego k siążk i U n fe h lb a r? oraz ob szern a od p ow ied ź a u to ­ ra z dnia 24.1.1972 r. (s. 495— 524).

D zieło sta n o w i pozycję niezb ęd n ą dla o rien ta cji w a k tu aln ym sta n ie d ebaty na tem at n ieom yln ości.