Polskie Forum Psychologiczne, 2014, tom 19, numer 3, s. 407-420
ȱȱȱȱ g)ȱ
ȱȱȱȱȱȱ
ȱ ȱ
Joanna Koralewska-Samko, Katarzyna Sadowska
¢ȱ Ú¢ȱȱ Ú
FINANCIAL SITUATION VERSUS QUALITY OF LIFE, EMOTIONS AND MOOD IN SCHOOL CHILDREN
¢. Previous studies indicated that poverty was linked to lower quality
of life. The aim of this study is to answer on the following question: do children ȱȱ ȱ ȱęȱȱěȱȱ¢ȱȱǰȱȱȱȱ ȱȱȱȱȱ ȱȱǵȱȱȱȱěȱ between children living in the city and in the countryside. 129 children aged 12-14 ȱȱȱ¢ǯȱȱȱȱȱ ȱ ȱęȱȱ-ated their quality of life higher, and felt more happiness and love, as well as more positive in mood. Children from the city felt more fear than children living in the ¢ǯȱȱ ȱȱ¢ȱęȱěȱ ȱȱȱ in the city and country areas in quality of life and mood.
¢ȱ DZȱ¢ȱȱǰȱęȱǰȱǰȱ
£
ȱȱȱȱŗŖŖȱà ȱàȱ ȱ ȱČȱŗŞȱǰȱÙȱŘŝƖȱ ȱ£Č¢ȱà ȱȱ ¢£ȱÙ£¢ǯȱȱ ȱ¢-£¢ȱ £ȱ ȱ £ȱ Č¢¢ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ¢ ¢ȱ ȱ ȱÚ ȱ£Ù ȱïȱǻǰȱŘŖŗŖǼǯȱ£ȱȱ£ȱà- ȱ£ǰȱȱČȱ ȱȱȱ ȱ££ȱ£ȱȱ £ȱ¢ǯȱ¢£ ȱȱ Ù¢ǰȱČȱ ȱà ȱ£ȱà- ïȱ£ȱ£ȱȱ ¢ȱȱę ¢ǰȱ£ȱȱ ȱà ȱ ȱ ¢£ȱÙ£¢ȱÙȱ£ȱȱ ȱ£ǰȱ££ȱ£ȱ¿ȱ¢ȱ £ ǰȱȱ ȱàĊ£¢ȱ ȱ£¿ȱ ȱÙȱ£ȱ àȱÙǰȱ¢Čȱ ȱ ȱ £¢ȱ £Čȱ £ȱ ȱ ȱ ȱ ¿£ȱ ǻ¢ǰȱ ǰȱ 2003). ȱÙ£Ú ȱ¢ȱà ȱ££ȱȱ£¢ȱ£-à ǰȱȱ Čȱ¿ȱ£ȱ£ ȱ ¢Č£ȱ£ȱȱǻĴȱȱǯǰȱŗşŝśǼǯȱȱ £Ù¢ȱ à Čǰȱ Čȱ ȱ ¢ȱ ¢ȱ £¢ȱ ȱ £-woju jednostki jest odczuwanie stresu, które jest bardziej powszechne w ubogich £ǯȱȱ¿ȱ£ȱȱ£¿ȱȱ£ȱȱ ¿£ȱ¿ȱȱ negatywnych pod adresem dziecka (Radke-Yarrow, Richters, Wilson, 1988). Niski ȱę ¢ȱȱČȱ Ù¢ ȱȱ ȱ¿ȱà ȱ£ ¢ǯȱ£-ȱ£ȱ£ȱ¢ȱȱ£ȱČ ïȱ£ȱ ¢££¢ȱ££ȱ ȱà ǯȱȱ àÙ£¢ȱï ȱȱȱ ¢ȱ£ǰȱ £ ȱ£¢ǰȱ¢ ïȱ¿ȱȱ£Č¢ȱàȱǻ¢ǰȱ-kins, 2003). ï £ȱà ȱ ȱÙ¢ȱ ȱČȱ°ȱ£ ¢ȱ Ù¢ ȱȱ ï°ȱČ¢ȱȱ£ àȱ¢ȱ£ǯȱ¢ȱȱę ¢ȱȱ££ȱ-ȱ¢£ȱ££¿ïȱ£¢ǯȱ£Čȱȱ ȱà ȱȱ Čȱ¢°ȱ £Č¢ǰȱ Čȱ ȱ ¿ȱ ȱ Ùȱ £ ȱ £¢ȱ £Ù ȱ ȱ £ȱ¢ǰȱ£ ǰȱǯȱȱȱ¢ȱ£ ȱ£ȱČȱ£-°ȱ£ ȱČ ïȱ ¢ȱ£ȱ£ȱȱ Ù ¢ £ àǰȱȱČȱ °ȱ¿ȱČȱȱ ¢Ù£ȱÙ£ȱǻȱȱǰȱŘŖŗŘǼǯ ȱȱ¢ȱȱȱ ¢£Ù¢ǰȱČȱ¢ ȱ£ȱ££¿ïȱ £ȱȱï°ȱ ȱ£ȱ£ȱ¢ ¢ȱ Ċǰȱȱȱȱ£¢-Ùȱàȱǻ ǰȱŘŖŗŘǼǯȱȱ ¿ǰ ¢ȱČ¢ȱȱȱ£ȱ£- ¢ǰȱȱ ȱȱÙàȱȱà ǰȱȱ ȱȱ°ȱ¢ ȱ¢-¢ȱ£ȱȱǻ ȬǰȱǰȱŘŖŖŗǼǯȱ£Ù ȱ££¿ï ¢ȱ ȱ£ ¢ȱ£ȱČ¢ȱȱ¿ȱȱ¢ǰȱȱǰȱȱȱȱ¢ǰȱȱȱ (Diener, Lucas, Oishi, 2008).
ȱ£ȱ ȱ ¢ȱ¿ȱ¢°ȱ ȱïȱČ¢ȱ ïàȱ£ȱ ȱÙ£Č¢ȱ£ȱ£ ¢ȱ££ȱȱǰȱàȱ£ ȱ Čȱ¿ȱ£ȱ ǯȱȱȱ ȱÙà ¢ȱȱ£ ČÚȱ ȱ£¢ȱ¢ǯȱ £ȱ£ȱ ¢à ȱÚȱ Ù¢ȱ ȱ °ǰȱČȱ£ £¢ȱȱ ȱŜŖǯȱÙȱȱ¢ȱïȱČ¢ȱàȱÙ¢ȱ ȱȱ£- ȱȱȱ¢ȱ¢Ùȱï°ȱ£ȱ ȱǻÚǰȱŘŖŖŘǼǯȱ£ȱȱ Úȱȱȱȱ £ȱ ȱȱȱ£ȱȱÙ£Č¢ǯȱ £ȱ ȱ ¢£ǰȱ àȱ Ù¢ȱ ¿ȱ ȱ £Ùȱ ȱ ŝŖǯȱ ȱ ŞŖǯǰȱ ¢£¢Ù¢ȱ Ùà ȱ£ȱ£ȱÙ ïȱĊȱ¢ȱ¢£ǯȱ ȱÚȱ ȱ £ȱ ïàȱ¢ȱ£ ¢ǯ ȱȱ¢ȱȱ£ ȱ¿ȱ¢£ȱ¿£¢ȱ¢ȱ¢ȱ£ǰȱ ȱ Ù ȱ ǰȱ ȱ ïȱ £¢ȱ Ù ȱ ǯȱ ȱ £¢ȱ ȱ ȱ£ Čȱ¿ȱ££ ȱȱ£¿£ǰȱ£ȱȱà¢ȱČȱ¢ȱ £¢°ȱȱ£ ¢ȱ¢ȱȱȱ£ ȱ£¢ǯȱï°ȱČ¢ȱ£ȱ ȱ Ù£Č¢ȱ £ ȱ Čȱ ¿ȱ £ȱ ïȱ £ ȱ ǻÚǰȱ ŘŖŖŘǼǯȱ ȱ -ȱ £ȱ£Ú ȱ£ ¢ȱ¢ȱ£¢ȱ ¢ȱ£ àȱ ȱ ï°ȱ Č¢ȱ ȱ ¿Ċȱ ȱ £ȱ ǯȱ ȱ ȱ £ȱ Úȱ ȱȱ¿¢ȱ ȱȱȱȱ ȱ¢£ȱ£Ù ȱ ¿ȱČïȱ£ȱǯȱȱ£¢ȱÚȱ £¢ȱ ȱ¢ȱ-szarach tematycznycǰȱ ȱ ȱ¢£¢ȱȱ£¢ȱȱ£Ùȱ
££ȱ££¢¿¢ǯȱȱȱ££¢ȱ ¢¢£¢ȱȱȱȱ-ę ȱȱȱïȱČ¢ȱǻïǰȱŘŖŗŖǼǯȱȱ ¿ǰȱČ¢ ȱ¿ȱ ¢ȱ à ǰȱȱȱǰȱ£ ȱ£ȱČ¢ǰȱ¢ǰȱ ȱȱïȱ ǰȱ£¢ȱȱï°ȱČ¢ǯȱ à¿ȱ£ ȱ ȱ£¢ȱÙȱ ȱǻŘŖŗŗǼǯȱ¢-àČÙȱ ȱ ¢ ȱ ï°ȱ Č¢ǰȱ £ȱ ¿ȱ ȱ Ù£Ȭ£¢ȱ à ȱ£ȱ¢ ȱï°ȱČ¢ȱȱ£ȱ¢£¢ǯȱȱ-ȱȱȱČȱà °ȱȱĚ¢ȱȱ£Č¢ ȱïȱČ¢ǯȱ £ȱ £ȱȱ£ȱȱȱ ȱ ¢Čȱȱȱȱ Č¢ȱ ££ǯȱ£Č¢ ȱï°ȱČ¢ȱȱ ¢Čȱ¿ȱ ȱȱï £Úȱ negatywnych do pozytywnych w danym czasie (Gilman, Huebner, 2003). Dodat- ȱ£ ȱȱÙ ȱï°ȱ¢ȱ£ȱ¢£¢ȱàĊ£¢ȱ ČȱĊȱà ȱ£ǯȱ¢ȱȱïȱČ¢ȱȱ ¢ȱǰȱà¢ȱ £££ȱ£à ȱ£ȱȱ¢ ȱȱàČȱ£ȱ ¢ȱ¢ǯȱȱÙ ȱ ȱ¢ ¢ȱ£ÙÚȱ - ¢ȱȱ£ £ȱȱǻ¢ǰȱŘŖŖŘǼǯȱÙȱȱǻŘŖŖŖǼȱĚ¢ȱ- ȱïȱČ¢ȱ ¢ȱ £¿ȱ££ȱ£ȱȱȱ£ȱ- à DZȱȱ ¢ȱǻ£¢ȱȱČǼǰȱ à ȱï ¢ȱǻ£-ǰȱà ï¢ǰȱ£ÙǼȱ£ȱ¢ ïȱ Ùȱǻǰȱ£¢ ǰȱȱ Ǽǯȱ Ù£ȱ¢ȱ£ȱ£à ȱ£ ȱȱ £ȱ¿ȱȱ£ȱï £Úǰȱ àȱ£ȱȱ¿ȱïȱČ¢ǯ ȱȱȱ àÙ à ȱǻŘŖŖŚǼȱ ¢£Ù¢ǰȱČȱĚ¢ȱï°ȱ Č¢ȱȱȱ£àČ ȱ ǯȱȱȱ £ȱ¢ȱ¢ǰȱČȱ ȱȱ ȱ ¿£ïȱ££¿ï ǯȱȱ £ȱà ČȱàČȱ¿-£¢ȱ£ £¿ȱȱÙȱ ȱ£ȱ£ ȱïȱČ¢ǯȱ Čȱ à ČǰȱČȱČȱĚ¢ȱï°ȱČ¢ȱȱȱ£ȱǰȱ¿ȱ £ȱ¿ȱȱȱ¢¢ ǯ ȱ£ȱ ȱ ȱŗŖȬŗřȱȱ£ ǰȱČȱ£¢¢ ȱȱïȱČ¢-ȱȱ£ȱ£ȱ Ùȱ£ïǰȱ ǰȱ ¢ȱǰȱ ¿£¢ȱ£ȱȱ£ȱȱ¢£ȱǻ ǰȱǰȱ 2003). ¢ȱ ȱ ȱ Ù¢ ¢ȱ ȱ ï°ȱ Č¢ȱ ȱ ȱ £ȱ £-ǯȱȱ£¢ ȱȱà ȱ£ȱȱ ¿£ȱȱ£¢¢ ȱ Ù¢ ȱȱ£ȱïȱČ¢ȱ£ȱǻǰȱǰȱŗşşŘǼǯȱ ȱ¿ȱïȱČ¢ȱ£ȱȱÙ£Č¢ȱČȱ Ù¢ ȱàČȱ£ȱ £ ȱ ¢£ǯȱ¢ ȱï £ǰȱȱȱ£ àȱ£-à ǰȱ ££ȱ ȱ ïȱ ¢ £¢ȱ £¢ȱ ï°ȱ ȱ ¢ǰȱ ȱ £°ȱȱ Ù ȱȱ£ ȱ£ȱČ¢ǰȱȱ¢ ï°ȱ ȱ àČȱ £ȱ ǰȱ £¢ȱ ȱ ï ǰȱ £Ùï°ȱ ¢-¢ ȱȮȱ£¢¢ ȱ Ù¢ ȱȱȱǻ ǰȱŘŖŗŗǼǯȱ ȱ¢ ȱï £ȱ£ £ȱȱ£ȱ£Č¢ ȱ££ȱ £ȱȱ£¢¢ǰȱȱ££ȱ£¢¢ ȱ Ù¢ ȱȱȱ ¢£¢ȱ£ȱȱ£¢ǯȱȱČȱ £ïȱ ǰȱ£ȱȱ-ïȱČ¢ȱ£ ȱ£ £ȱȱ£ ȱ¢ȱǯ
ȱȱȱ£ę °ǯȱČȱ£ Čȱ¢ȱǻřŞŚȬřŘŘȱǯǯǯǼȱ £ǰȱ Čȱ ȱ ȱ ¿ȱ £ £ǰȱ ȱ £¢ȱ ȱ £¢ȱ £ȱ£ ȱ£ȱȱ£Ùǯȱȱ Ù¢ ȱȱ£ȱàĊ£ȱ¢ǰȱ Čȱǰȱàȱ¢£ȱïȱČ¢ǯȱ¿Čȱȱȱȱ Ù¢ ȱȱȱ£Č¢ȱȱ ǰȱȱ¢ï¢ȱȱ££ȱȱ¢¢ǯ ¢ȱ £ȱ £ȱ Ȭȱ ȱ àÙȱ ȱ ǰȱ à-ra interpretuje je jako procesy odpowiedzialne za wyznaczanie i zmiany ce-à ȱ £Ùǰȱ ¢à ǯȱ ȱ ȱ £ȱ £ȱ £Ùȱ £Ù -ǰȱ ȱ ȱ £ £ǯȱ £ȱ ȱ ȱ ï°ȱ ȱ £Ùȱ ȱ -ȱ à ǯȱ ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ȱ ȱ £ȱ £Ùȱ ȱ £¢ȱ £ȱ ȱ ïǯȱ ȱ ȱ ££ ¢£ȱ ££ ¢ïȱ ȱ ¢ïȱ ï ȱïȱ££ȱ Čȱȱ¿ȱ££-ȱ££ȱȱȱǻ¢ǰȱǰȱŘŖŖřǼǯȱȱȱ£Ù ȱ£ȱȱ £ ȱȱ££¢ȱ Ù¢ ȱȱ¿ȱïȱČ¢ǯ ȱà ȱȱ£¢¿ȱ£ȱ£ȱȱ¢ÙȱǻŘŖŖŚǼȱę¿ȱȱ£ȱ jako stany afektywne o swoistej ekspresji mimicznej i pantomimicznej oraz jasno okre-ï¢ȱ£¢£¢ǯȱ¢£ȱ¿ȱȱ¢ȱ£ȱę££¢ȱ ȱà Ù¢ȱ£ǯȱ£ ȱȱȱ¿ȱ£Ù ȱ ȱ-ȱ ï ȱ ¢ȱ Ùȱ ȱ ¢ ȱ Ȯȱ ǰȱ ¢Ȅǰȱ ǰǰȱ £Ù¢Ȅǯ ȱǰǰàȄȱȱ¿ȱȱȱǰȱà¢ȱ ȱ£ ¢ȱ££ȱ £¢ǰȱȱȱ¢ǰȱ£ȱȱÙȱȱȱ¢ ïǯȱ£¿ȱȱ ȱ ££ ¢ǰȱ ¢ǯȱ ȱ ǻŗşŞŞǼȱ Čǰȱ Čȱ ȱ ȱ ¢ȱ£àČȱàȱȱǯȱȱȱ ȱȱȱ£¢ȱ ȱ ïȱ ȱ£Ùǰȱȱȱ£¢ȱȱ¢ȱȱȱ¿ȱ zmianie (Oatley, Jenkins, 2003). Dla potrzeb badania za nastrój uznano za Wojcisz- ȱȱ¢ÙȱǻŘŖŖŚǼDZȱǰǰȱ¢ ¢ȱȱ ȱ¢ ïȱȱ£¢ȱ-£ȱ£ȱ£ ¢ȱ ¢Ċȱȱ£ȱę££Ȅǯȱ ȱȱȱ£ȱ Čȱ£ȱ £¿à ȱ¢£¢ǰȱ¢Čȱ Ù¢ ȱȱ ¢ȱȱ£ ȱ£ǯȱȱ£Ù ȱ£ȱ¿ȱ ȱ£¢ȱǰȱ¢ȱ ¢Č£¢ȱ ȱ£ȱ ¢¢ ¢ȱ££ȱȱ£Úǯȱȱȱ Ù¢ ȱȱ£ ȱ£ȱ ¿°ǰȱȱ ȱ£ȱČȱ£ ¿£°ȱ¿ȱïȱČ¢ȱǻ£ǰȱ¢Ùǰȱ 2004). £ǰȱČȱàȱ¢ȱȱ£ȱ£ £ȱȱ££ȱ ¿ǯȱȱ ¿ǰȱ£ȱ ȱ£¢¢ ¢ȱȱȱ ȱàȱ£ȱ ࣢ȱȱ¢¢ǰȱ¢ïȱ¢ȱȱǯȱ£ȱČȱ¿°ǰȱČȱ- àȱ Ù¢ ȱȱ£ ȱ£ǯȱ£ȱ ȱ£¢¢ ¢ȱȱȱ£ȱ-Ù£ȱȱ£ǰȱȱČȱȱ¿ȱ£ȱÙȱȱ àÙ¢ǰȱ£ïȱȱȱ rywalizacji. ȱÚ ȱ ȱ ȱ à ȱ £ȱ £¢ȱ £ȱ £ȱ ȱ ȱ ȱïȱȱę ¢ȱȱ £¿ȱïȱČ¢ȱȱ¢ȱǯȱ ȱ¿ȱ¢ȱ £DZȱ
ŗǯȱȱ £¢ȱ£ȱ£ȱ£ȱ£ȱȱȱȱïȱȱ¢ȱàČȱ ¿ȱȱ ȱ£ȱȱ£ȱïȱČ¢ǵ Řǯȱ £¢ȱ £ȱ £ȱ £ȱ £ȱ ȱ ȱ ȱ ¢ȱ ï £°ȱ ¿ȱ ¿ȱȱ¢ ¢ȱ ȱà ȱ£ȱ£°ȱ£ȱ£ȱȱïȱ ȱę ¢ǵ řǯȱ £¢ȱ££ȱ£àČ ȱ¿£¢ȱ£ £¿ȱ£ȱ£ȱȱȱȱïȱ ȱ¢ȱ ȱ£ȱȱ£ȱïȱČ¢ȱȱ¢ȱǵ Śǯȱ £¢ȱ££ȱ£àČ ȱ¿£¢ȱÙȱ£ȱ£ȱȱȱȱïȱ-ȱ¢ȱ ȱ£ȱȱ£ȱïȱČ¢ȱȱ¢ȱǵ śǯȱ £¢ȱȱ£Čï°ȱ¿£¢ȱ£ ¢ȱȱȱ ȱ-ïȱČ¢ǵ £ȱ £ȱȱ ¢Č£ȱ¢ȱ £ȱ ¢Ùȱ£ ȱ odpowiednich do badanych problemów testów psychologicznych.
ȱ ȱ¿ȱ¿ȱNȱƽȱŗŘşȱ£ȱ ȱ ȱŗŘȬŗŚȱȱǻMȱƽȱŗřǰřǼǰȱ££- Ù¢ȱ ȱïȱ ÚȱǻNȱƽȱŜşǼȱ£ȱȱȱ ȱ ࣠ȱ-morskiego (NȱƽȱŜŖǼǯȱR£ȱ£ȱŜşȱ£ £ȱǻȱȱ¢ȱNȱƽȱ řŘǰȱïȱȱ¢ȱNȱƽȱřŝǼȱȱŜŖȱÙà ȱǻȱȱ¢ȱNȱƽȱřŗǰȱ ïȱȱ¢ȱNȱƽȱŘşǼǯȱȱȱ£¢£ȱ£ȱȱ ȱ-¢ȱ£ £ȱ ¢ ¢ȱ£ȱ ¢ȱȱ£ȱ¢£ȱ¢ȱ ǰȱ ȱ ę ȱ £¢ȱ £ȱ ȱ ¢ȱ £ȱ £ȱ ££ȱ à ȱ ȱ ¢ȱ ȱ ïȱ ¢ȱ £ǰȱ ȱ ǯȱ ȱ £ȱ ȱ £Ùȱ £Ù¢ȱ Čȱ ££ȱ ¢ ¢ȱ £ȱ -ȱȱ¢ȱ£¢ǯȱȱ ¿ȱ£¢ȱ£¢£ȱ£ȱȱ¢ȱ ȱȱà Čȱ£¢ȱ££ȱ£ȱ£ȱȱ¢ȱ ¢ȱ£ȱ ¢ȱ£àÙǰȱȱȱ ȱ¢ȱȱ£¿ȱ¢£ǯȱ ȱ £Ùȱȱ¢ȱ¢Ùȱ ȱȱ ¢££ȱ££ȱȱïȱ- ¢ȱ£ȱ ȱ Úȱȱ¢ȱ£¢¢ ȱ£Ùȱ£ȱ£ȱ- à ȱȱ£Ùȱ£ǰȱ£¢ȱśřşȱ£Ùǯȱïàȱ¢ȱ£ȱŜŜȱ£-Ùȱ£ȱ£ȱȱïȱȱę ¢ǰȱȱŜřȱ£ȱ£ȱ£ȱȱȱ ȱę ¢ȱǻàȱĴȱȱ£Ùȱ£¢ȱȱ££Ùȱ ¢ȱśřşȱ £ÙǼǯȱ£¢ȱȱ¿ȱ¢Ù¢ȱȱǯȱȱȱ ¢ȱ£¢ȱÙȱ £ȱ àȱȱàȱ£ȱ£¢ǯȱ£ȱ¢ȱ£ȱȱ ¢-£Ùȱïȱȱ£ ǯ ȱȱ ¢£¢ȱ¿ȱ£¿£ȱ DZȱ¿ȱïȱ ¢-ȱ£à ȱ £ȱ££ȱÙ ȱ ȱ£ȱ ȱȱ£ȱȱȱȱ ȱȱȱ£ïȱȱǻȱȱȱ £ȱǼȱutor- ȱȱ£ȱ£ȱÙ ȱ¢Ù¢ǯ ȱïȱČ¢ȱ£à ǯȱȱïȱ ¢ȱ£à ȱ ȱÙ- ȱ ȱ Ùȱȱ£ȱ ȱï £ȱ£ȱ£ȱ£¢ȱ
ȱ£¿£ȱ ¢ǰȱ¿£¢ȱ¢DZȱȱ¢ȱȱȱȱǻǰȱ Converse, Rodgers, 1976), Eurobarometru (Inglehart, 1997), The Quality of Life ¢ȱǻǰȱŗşşŞǼǰȱȱïȱ ¢ȱ£à ȱǻ ǰȱŘŖŖŜǼǯȱȱÙ-ȱ¿ȱ£ȱŗŘȱ£¢ȱ¢£¢ȱ££à¢ȱ££ȱČ¢ǯȱ££¢ȱČ¢ȱ £Ù¢ȱ ȱ ȱŚȱÙà ȱDZȱ ¢ȱ£ǰȱ ¢ȱ£ǰȱ- ȱ ȱÙ£ïȱǰȱ ȱ£ȱǯȱ¢ȱȱ £ȱ ȱ¿ ¢ȱǰȱȱȱ£ ȱȱ£ ȱȱ£ȱ££- à¢ȱ££ȱČ¢ǯȱȱȱČ£¢ȱ ¢ǰȱ¢ȱ£ȱ£ ȱ£ȱȱ£-£¢ȱČ¢ȱ£ǯ
ȱ. Skala Nastroju Ogólnego stworzona przez Bogdana
Wojciesz-ȱȱÙ ȱ¢Ù¿ȱ£££ȱȱȱȱàȱȱ£¢¢ ȱ ȱ¢ ǯȱÙȱ¿ȱȱ£ȱŗŘȱ £ÚȱǻŜȱǰȱ ȱà¢ȱ Ċȱ £ȱ £ȱȱ£¢¢ ¢ȱàȱȱŜȱ£ȱ£ȱ ¢Ǽǯȱȱ ȱȱ ȱ¿ȱȱ¿ ¢ȱȱ£ ¢ȱȱ ȱ££ȱ¿ȱĊȱȱ£ȱČ¢ȱ£ȱ £Úǯȱ¢ȱà¢ȱȱȱ ïȱȱ£ȱ££à¢ȱȱ£ ¢ǯȱȱȱ¿ǰȱ¢ȱ °ȱàȱ£Č¢ ¢ȱ ȱȱÙȱ¢ȱ££ȱǯ £ȱ ǯȱ ¢Ùȱ ¢£¢ȱ ȱ £ȱ ££àȱ £¢ȱ£¢ȱȮȱȱ£ȱȱÙ ȱ¢ÙȱȮȱ££¿ȱȱȱ-ȱȱȱ àÙ à ȱǻǰȱǰȱǰȱŗşşśǼǯȱ £ȱȱÙȱ¿ȱ£ȱŘŚȱ£¢à ȱ££¢ȱ£ ¢ȱ ǰȱȱ£¢ȱȱČȱ£ȱ£ïȱȱÙà ¢ǰȱȱȱï°ǰȱÙï°ǰȱ strach, gniew, poczucie winy i smutek. Zadaniem osoby badanej jest wskazanie na ȱȱ£ ȱȱ£¿ȱ£ȱȱȱǻŗȱȮȱ¢ǰȱŝȱȮȱ £ £Ǽǯȱ¢ȱȱČȱ£ȱ£ïȱȱÙà ¢ȱȱïȱÙ¢ȱ¿ȱ ȱȱȱ££àÙ ¢ǯȱ¢ȱȱ£Ùȱǰȱ¢ȱȱ ¢-¿ ȱ¢Čȱȱ ȱ£ȱȱ¢ȱǻ£ǰȱ¢ÙǰȱŘŖŖŚǼǯȱ £¢ȱȱ ¢ȱ ȱ£ȱ£¢ȱ £ȱ£ïȱ£ ¿£-ȱǰȱ¢Čȱ¢ȱȱ£ȱ¢ȱȱȱȱȱȱ ïǰȱȱ à¢ȱ£ ¢ȱïȱ¿ȱȱ£ï°ǯ ȱ£ȱǰȱ£¢ȱǰȱČȱ¢ȱȱ£ ȱ ȱ- ȱ£ȱïȱ ȱȱȱ¢ȱ£ȱČȱȱȱ£ȱÙ¢ ȱ £ǯȱÙï°ȱ ¢Č£ȱȱȱ¢ę£¢ȱȱČȱȱǯ £¢ȱ £¢ ȱ ȱ ȱ àȱ £Ù¢ȱ ȱ ¢ȱ £¢ȱ ǻśşȬŜŞȱƖȱ ¢ïȱ ȱ ¢à ȱǼǯȱȱȱ ¿ȱ ¢Ċȱȱ £¢ ¢ǯȱ£ȱ¿°ǰȱČȱ £ȱȱ¢ȱȱȱ¢-chotomiczny. àȱ£ȱ£¢ ȱȱȱǻȱ£ïȱȱÙ£Ǽȱ Ùȱ ¿°ȱ£¢à ǯȱ£¢ȱ£Ùȱ¿ȱ£¢ȱ ¢ȱï°ȱȮȱǯȱ £Ùȱ Ù¢ȱȱǰȱà¢ȱ¢Ù¢DZȱ ǰȱǰȱÙï°ȱȱ£-cie winy. ȱ ¿ȱȱ££¿ȱȱ£¢ȱ£¢ȱ¢à ȱ ¢¢ȱ-à ȱ¢¢ȱȱ£ £ȱÚȱȱȱ¢ǯȱ¢ȱ
£Ù¢ȱ£ ȱÙ¢ȱ ¢£¢ȱȱǰȱȱǰȱȱ ȱ£ȱàȱ ¢£¢ȱ ¢à ǯȱ¿ȱ£ȱ£¢ȱ£¢ȱ rodziców lub opiekunów prawnych dzieci na przeprowadzenie badania. Rodzice zostali powiadomieni o celu badania oraz metodach wykorzystywanych do bada-ǯȱ£ȱ Č¢ȱȱ¢ȱȱ¢Ù¢ȱ ¢ ¢ȱ£ £ȱ £ȱȱ ¢ȱ£ȱȱȱ¢ȱȱ£¢ǰȱȱę- ǰȱ£¢ȱ£ȱ££à¢ȱȱ¢ȱÙ£ǰȱ à ȱ- ¢ȱ£ȱ¢ȱ£¢ȱǻ£ȱ£Ùà ȱ£¢ȱ££¢ȱ- ȱ ǼǯȱȱȱÙČ¢Ù¢ȱ£¢£Ù ȱ£ȱȱǯȱȱȱ ¢ȱ£ȱ£Ù¢ȱ££ȱà Čȱȱȱ£¢ȱ£ȱ ¢ -à ȱ£ȱ¢ǰȱȱà ȱ¢¢ǰȱȱà¢ȱ£¿££Ù¢ȱ £ǯȱ¢Ù¢ȱȱÙà ȱȱ¢£ȱ£¢ȱ££ȱ£ȱȱ£¿ȱ£ȱ¢ȱ ȱ ¢ȱǯȱ ȱ¢ȱ ȱ£ǰȱ£ȱï £ǰȱ¢ǰȱï -ȱ ï ǰȱ £¿ȱ ¢£ȱ ȱ ȱ Ùȱ ȱ do dzieci. ȱ£¢£ȱ£ȱȱȱ¢ȱ££¿ȱȱ - £ ǯȱ£ ȱ ¢Ùȱ £ȱ ȱ£Ùȱ ¢ȱ£ȱ-dziny wychowawczej.
¢
àČȱ ȱȱïȱČ¢ȱ£ȱ£¢ȱ£ȱ£ȱȱȱȱïȱ ȱę ¢ £ £ȱ£¿ȱà Úȱ¿£¢ ¢ȱ£ȱ ¢£¢ȱ-stu t-Studenta. Wyniki prezentuje tabela 1 oraz rycina 1.ȱŗǯȱȱï°ȱ àČȱ ¿£¢ȱ £°ȱ £¢ȱ £ȱ £ȱ ȱ ȱ ȱ ïȱȱę ¢ȱ ȱ£ȱ¢ȱïȱČ¢ Dzieci z ro-dzin o niskim ȱę-sowym Dzieci z ro- £ȱȱï-nim statusie ę ¢ Test t ï° M SE M SE ¢ȱ£ 13,15 0,239 13,01 0,206 0,438 0,440 ni. ni. Funkcjonowanie ȱÙ£ïȱ lokalnej 12,93 0,261 12,17 0,202 2,335 2,301 ŖǰŖŘŗ ŖǰŖŘř Zadowolenie z siebie 12,56 0,240 11,71 0,261 2,348 2,382 ŖǰŖŘŖ ǰŖŗş ¢ȱ£ 11,44 0,356 11,10 0,236 0,819 0,797 ni. ni.
11 11,2 11,4 11,6 11,8 12 12,2 12,4 12,6 12,8 13 13,2
IXQNFMRQRZ DQLHZ VSRáHF]QRĞFLORNDOQHM ]DGRZ ROHQLH]VLHELH ']LHFL]URG]LQRQLVNLPVWDWXVLHILQDQVRZ \P ']LHFL]URG]LQRĞUHGQLPVWDWXVLHILQDQVRZ \P ¢ȱŗǯȱȱàČ ȱ¢ȱïȱČ¢ȱ ȱȱ£ȱ£¢ȱ£ȱ-£ȱȱȱȱïȱȱę ¢ £ȱ ¢£ÙȱȱàČȱ¿£¢ȱ£°ȱ£¢ȱ£ȱ£ȱȱ ȱȱȱïȱȱę ¢ȱ ȱ ¢DZȱ ȱ ȱÙ£- ïȱȱ£ȱ£ ȱ£ȱǯȱ£ȱ£ȱ£ȱȱȱȱę- ¢ȱ ¢Čȱȱ ȱ ȱ ȱÙ£ïȱȱČȱ£ȱ£ȱ £ȱȱïȱȱę ¢ǯȱȱȱ£ȱ£ ȱ£ȱ¢ȱ ȱ ȱà ȱȱ£ȱ£ȱ£ȱȱïȱǯ àČȱ ȱ£ȱ£ ¢ȱȱȱȱ£ȱ£¢ȱ£ȱ£ȱ ȱȱȱïȱȱę ¢ȱ
££ ȱàČȱ ȱ£ȱȱȱt-Studenta. Tabela 2 oraz ¢ȱŘȱ£ ȱ£¢ȱ ¢ǯ ȱŘǯȱȱï°ȱ àČȱ ¿£¢ȱ £°ȱ £¢ȱ £ȱ £ȱ ȱ ȱ ȱ ïȱȱę ¢ȱ ȱ£ȱ£ ¢ȱȱȱ Dzieci z rodzin o niskim statusie ę ¢ Dzieci z rodzin ȱïȱ statusie ę ¢ Test t ï° M SE M SE ï° 23,15 0,548 21,35 0,562 2,319 2,341 ŖǰŖŘŗ ŖǰŖŘŘ Ùï° 16,78 0,699 14,76 0,537 2,329 2,294 ŖǰŖŘŗ ŖǰŘŚ
Strach 10,03 0,631 11,13 0,587 -1,269 -1,270 ni. ni.
Gniew 11,98 0,702 12,13 0,657 -,151 -,151 ni. ni.
Wina 10,69 0,673 9,91 0,513 ,937 0,922 ni. ni.
Smutek 10,61 0,723 10,41 0,641 ,274 0,273 ni. ni.
Negatywny
nastrój 9,80 0,682 11,03 0,603 -1,357 -1,353 ni. ni. Pozytywny nastrój 17,85 0,501 16,57 0,396 2,024 1,998 ŖǰŚŘ ŖǰŖŚŞ 0 5 10 15 20 25 UDGRĞü PLáRĞü SR]\W\ZQ\QDVWUyM ']LHFL]URG]LQRQLVNLPVWDWXVLHILQDQVRZ\P ']LHFL]URG]LQRĞUHGQLPVWDWXVLHILQDQVRZ\P ¢ȱŘǯȱȱàČ ȱ ȱ£ȱ£ ¢ȱȱ ȱȱ£ȱ-£¢ȱ£ȱ£ȱȱȱȱïȱȱę ¢ ȱ ¢ȱ£ȱ ¢£ȱȱ¢¢£ȱàČȱ ȱ£ȱ£ - ¢ȱǰȱȱȱï°ȱȱÙï°ȱ£ȱ ȱ ¢£ȱ£¢¢ ¢ȱàȱ¿-£¢ȱ¢ȱǯȱ£ȱ£ȱ£ȱȱȱȱę ¢ȱ£ ȱ ¢Č£¢ȱ£ȱïȱȱÙïȱČȱ£ȱ£ȱ£ȱ£ȱȱïȱȱ ę ¢ǯȱȱȱ£ȱ£ȱ£ȱȱȱ£ȱ£¢¢ ¢ȱ-àȱ ȱà ȱ£ȱ£°ȱ£ȱ£ȱȱïȱȱ¢ǯ àČȱ¿£¢ȱ£ £¿ȱ£¢ȱ£ȱ£ȱȱȱȱïȱȬ ȱ¢ȱ ȱ£ȱ£ ¢ȱȱȱȱ£ȱïȱČ¢ ¢ȱ£¢ȱȱ¢¢£ȱ£ȱȱřȱ£ȱČ£¢ȱ ¢ǯ cd. tabeli 2
ȱřǯȱȱï°ȱàČȱ¿£¢ȱ£ £¿ȱ£¢ȱ£ȱ£ȱȱȱ ȱïȱȱ¢ȱ ȱ£ȱ¢ȱïȱČ¢ȱ£ȱ£-wanych emocji i nastroju.
£ £¿ȱ z rodzin o niskim statusie materialnym £ £¿ȱ £ȱ£ȱȱï-nim statusie materialnym Test t ï° M SE M SE Funkcjonowa- ȱ ȱÙ£-ïȱ 12,892 0,409 11,853 0,250 2,289 2,165 ŖǰŖŘś ŖǰŖřŜ Zadowolenie z siebie 12,357 0,395 11,195 0,356 2,146 2,181 ŖǰŖřŜ ŖǰŖřř ï° 23,392 0,851 21,097 0,763 1,976 2,007 ŖǰŖŚş ŖǰŚŞ 0 5 10 15 20 25 ĨƵŶŬĐũŽŶŽǁĂŶŝĞǁƐƉŽųĞĐnjŶŽƑĐŝůŽŬĂůŶĞũ njĂĚŽǁŽůĞŶŝĞnjƐŝĞďŝĞ ƌĂĚŽƑđ njŝĞǁĐnjħƚĂnjƌŽĚnjŝŶŽŶŝƐŬŝŵƐƚĂƚƵƐŝĞŵĂƚĞƌŝĂůŶLJ njŝĞǁĐnjħƚĂnjƌŽĚnjŝŶŽƑƌĞĚŶŝŵƐƚĂƚƵƐŝĞŵĂƚĞƌŝĂůŶLJŵ ¢ȱřǯȱȱàČ ȱ ȱ £ȱ ¢ȱ ïȱ Č¢ȱ ȱ £ ¢ȱ ȱ ȱ£ £ȱ£¢ȱ£ȱ£ȱȱȱ£ȱïȱȱ-terialnym £ £¿ȱ£ȱ£ȱȱȱȱ¢ȱ ¢ČȱÙ¢ȱ ȱ- ȱ ȱÙ£ïȱȱ£ȱ£¢Ù¢ȱ ¢Č£ȱ ¢ȱȱȱ£ - ȱ£ȱȱ ȱà ȱ£ȱ£ £¿ȱ£ȱ£ȱȱïȱȱ-¢ǯȱȱ£ Ù¢ȱ ¢Č£¢ȱ£ȱïǯ
ȱàČȱ¿£¢ȱÙȱ£¢ȱ£ȱ£ȱȱȱȱïȱ ȱ¢ȱ ȱ£ȱ£ ¢ȱȱȱȱ£ȱïȱČ¢-ǰȱ£¢ȱȱ ¢£Ù¢ȱàČȱ¿£¢ȱǯȱÙ¢ȱ£¢ȱ£ȱ£ȱȱ ȱȱę ¢ȱȱàČȱ¿ȱȱÙà ȱ£¢ȱ£ȱ£ȱȱ ïȱȱę ¢ȱȱ £¿ȱ¢ȱ£¢ǯ ï°ȱČ¢ȱȱ£ ȱ
Przeprowadzona analiza korelacji rȬȱ ¢£ÙǰȱČȱ¢ȱ£ȱČ¢ȱ £ȱ£¢¢ ȱ Ùȱ£ȱȱï°ȱǻrȱƽȱŖǰȱŘŚśǰȱpȱƽȱŖǰŖŖśǼȱ£ȱ-nie ze strachem ( rȱƽȱȬŖǰȱŘŗřǰȱpȱƽȱŖǯŖŗśǼǰȱ ȱǻrȱƽȱȬŖǰȱŘŘŚǰȱpȱƽȱŖǰȱŖŗŗǼǰȱ£ȱ winy (rȱƽȱȬŖǰȱŘŗşǰȱpȱƽȱŖǰȱŖŗřǼȱȱȱǻrȱƽȱȬŖǰȱŘŜŞǰȱpȱƽȱŖǰȱŖŖŘǼǯȱȱȱ£ ȱ ǻ£ČȱȱÙȱ£ȱȱę ȱ£¢Ǽǰȱ࣢ȱ ¢Čȱȱ -ȱČ¢ȱ£ǰȱ£ ȱ ¢Č£¢ȱ£ȱïȱ£ȱČ£¢ȱ£ȱǰȱ gniewu, poczucia winy i smutku.
Podobne wyniki uzyskano w przypadku satysfakcji z funkcjonowania w spo- Ù£ïȱǯȱ£ǰȱàȱ ¢ČȱÙ¢ȱ ȱ ȱ ȱÙ£-ïȱǰȱ£ Ù¢ȱ ¢Č£¢ȱ£ȱïȱǻr ƽȱŖǰȱřŜśǰȱpȱƽȱŖǰȱŖŖŗǼȱÙï (rȱƽȱŖǰȱŘŚŗǰȱpȱƽȱŖǰȱŖŖŜǼȱ£ȱČ£¢ȱ£ȱȱǻrȱƽȱȬŖǰȱřřŜǰȱpȱƽȱŖǰȱŖŖŗǼǰȱ£ȱ ¢ȱ (rȱƽȱȬŖǰȱŗŞŜǰȱpȱƽȱŖǰȱŖřśǼȱȱȱǻrȱƽȱȬŖǰȱřŚŝǰȱpȱƽȱŖǰŖŖŗǼǯȱȱ ¢ȱ ȱ ¢£Ù¢ȱ à Čȱ £¢¢ ȱ ¿ȱ ¿£¢ȱ £ -ȱ£ȱȱȱȱï°ȱǻƽŖǰȱřśŘǰȱƽŖǰȱŖŖŗǼȱ£ȱȱ£ȱȱȱ ǻƽȬŖǰȱŘŜśǰȱƽŖǰȱŖŖŘǼǰȱ ȱǻƽȬȱŖǰȱŘşŞǰȱƽŖǰȱŖŖŗǼǰȱ£ȱ ¢ȱǻƽȬȱŖǰȱŘşřǰȱƽŖǰȱŖŖŗǼȱ ȱȱǻƽȬȱŖǰȱŚŚŖǰȱƽŖǰŖŖŗǼǯ ȱ¢ȱ ¢Čȱȱ ¢°ȱČȱ ǰȱČȱ£ǰȱàȱ£- ȱ ȱČ¢ȱ ¢Č£ȱ¢¿ȱ£ȱ£¢ǰȱȱȱ£ȱ ȱï ȱ ǰȱ£ ȱČȱČ£¢ȱ£ȱȱ£¢¢ǰȱȱȱǰȱ ȱ£¢ȱǯȱȱ £ȱ ¢¿ ȱȱȱ¿£¢ȱ ȱ ¢ȱȱ£¢¢ ¢ȱàȱǻȱȱàǼȱȱȱ- ïȱČ¢ȱ£ȱǻrȱƽȱŖǰȱŘşśǰȱpȱƽȱŖǰȱŖŖŗǼǰȱȱČȱ¿£¢ȱ ȱ ȱ-Ù£ïȱȱǻrȱƽȱŖǰȱŘŞřǰȱpȱƽȱŖǰȱŖŖŗǼȱȱ£ ȱ£ȱȱǻrȱƽȱŖǰȱŚŜřǰȱpȱƽȱŖǰŖŖŗǼǯ
¢
a ¢ȱ£¢ȱ ȱ£ ¢ȱȱ£ Ù¢ȱȱ£¢ȱ-wiedzi na postawione pytania badawcze.£ȱ £ȱ £ȱ ȱ Č£¢ȱ ȱ ę ¢ȱ ȱ £ȱ £ ȱ £ȱ ȱ ȱÙ£ïȱǰȱȱČȱ °ȱ¢ïǰȱČȱ£ȱ£ȱ¢ȱ £ȱ £ȱ Č ȱ ȱ ȱ Č¢ȱ Ù£ïǰȱ ȱ ȱ £Ùï°ȱ ȱ ȱ ££ǰȱȱȱ£ȱÙǰȱ££¿ïǯȱȱȱ £ȱ £ï- £ȱȱ¢£ȱ £¿£ïǰȱà ǰȱČȱȱ£ ȱ £¿£-ïȱ ȱȱ£ ȱ££¿ïȱȱ Ù¢ ȱȱ£ȱ£ ȱǻǰȱ ǰȱ ŘŖŖřǼǯȱ àČȱ ¢ȱ £¢ ȱ Č¢£ ïǰȱ ǯȱ ȱ ǰȱ £à ȱȱïǰȱ£ ¿£ȱ£ȱ££¿ïȱǻǰȱǰȱŘŖŖřǼǯȱ
ȱ ¿ǰȱȱ£¢ȱǻ£ȱ £¿ȱȱ¢¿ȱę Ǽȱ¿ȱ£ȱČ-£¢ȱȱ ¢ȱĊàÙȱ£¢ ǰȱȱȱǰȱ¢ȱǯǰȱ °ȱ Čǰȱ Čȱ £ȱ £ȱ ¢ȱ £ȱ £¿ïȱ ¿£ȱ £ȱ ȱ àȱ £ȱ £- ¢ǰȱ£ ǯȱČȱ££ȱČȱ°ȱ àȱ¿£ȱ£ȱ¢ ǰȱ ïàȱ à ïà ǰȱ £ȱ ¿£ȱ ȱ ȱ ȱ £ȱ ǯȱ ȱ àÙ£¢ȱï ȱ¢ȱ ǰȱȱÙ£ï ǰȱČ¢ȱ-£ȱ Ù¢ȱ ¿ȱ ¢££ȱ ȱ ȱ ȱ Ù£ǯȱ £ȱ £ȱ ¿ȱ£ȱ¿£ȱȱ£ ȱ¢ ǰȱȱȱ¿ȱ àÙȱ ȱǰȱ £¢ ȱȱà ǯȱ£¢ȱ¿ȱȱȱ £¿ȱ£ȱ£ȱ£ȱ£ȱČ£¢ȱČȱ¢°ȱ ȱ ¿£-ȱ£Č ȱ ȱČ¢ȱÙ£ïȱǰȱ£ȱ ¿£ȱ¿£¢£ǯȱ ȱ£ȱȱÙ£Č¢ȱ Čȱ¿ȱ£ȱ £ȱ ïȱ ȱȱȱ ¢ȱ£ȱǻȱȱǯǰȱŘŖŗŗǼǯȱ ȱ ȱ£ȱȱČ£¢ȱȱę- ¢ȱ£¿ïȱȱȱȱ£ȱ£à ȱȱǰȱ¿£ȱ£ȱ ȱǯȱ ȱ¿ïȱ£ǰȱȱï°ǰȱČȱà Čȱ£¢£¢°ȱ¿ȱȱ£ ¿-£ȱ¢ȱ£ȱČ¢ȱȱ£ǯȱ£ȱ£ȱ£ȱ£Ùȱ¢ȱȱȱ Ù°ȱ ¢£ÙǰȱČȱȱ¢¢£ȱàČȱ ȱ£ȱ£ ȱ£ȱ- ȱ ȱÙ£ïȱǰȱ ¢¿ȱ¢ȱ¿£¢ȱ£ £¿ȱ£ȱ-£ȱȱàČ¢ȱȱę ¢ǯȱ £ȱ£ȱ£ȱȱČ£¢ȱȱę ¢ȱ£Ù¢ȱ¿ȱà Čȱ£ȱ £ ȱȱ£ȱ¢ȱǯȱ¢ȱȱČȱ ¢ °ȱ¿ȱ£¢ǰȱČȱ £Č ȱ ȱȱ¢ǰȱ ȱȱàČȱ¢ȱČ¢£ ïǰȱà-ǰȱȱ £ǰȱȱĊàÙȱ££¿ïǰȱČȱ¢°ȱȱ ¢Ù£ǯȱȱ ¿ǰȱ £ï£ȱȱ£ǰȱČȱÙ£Čǰȱàȱȱ ¢ȱȱę- ǰȱȱ£ȱČȱȱ£Č¢ ȱ¢à ȱ¢¢ǰȱǰȱ ȱ£ȱ¢¿ȱ£ȱČ¢ȱČȱÙ£Čǰȱàȱȱȱȱȱǻ ǰȱ ¢ǰȱ ŗşşřǼǯȱ ȱ £ïȱ £¢ȱ Úȱ ¢ȱ à Čǰȱ Čȱ ȱ ¢£ȱȱÙ£Č¢ȱ Čȱ¿ȱ£ȱ£¢ȱ¿ȱ ȱǰȱȱČȱ Čȱ Ù¢ °ȱȱȱ£ ȱ£ȱȱǻȱȱǯǰȱŘŖŗŗǼǯȱȱ¢Ù¢ȱ¿ȱ £ °ǰȱ£¢ȱ£ȱ£ȱ£ȱȱČ£¢ȱȱę ¢ȱȱ£¢ȱ ¿-ȱ £ÚȱÙ£¢ȱČȱ£ȱ£ȱ£ȱȱ ¢Č£¢ȱ£ȱę ¢ǰȱ £ȱ£¿ȱȱȱ¿ȱ£¢ȱǯȱ£ȱȱ ȱ ï°ȱ ȱ ȱ ȱ £ǯȱ ȱ £ȱ ǰȱ £ȱ ¢ȱ ę ȱ £¿ȱ ȱ £ȱ £ȱ ¿ï°ȱ ȱ ȱ Čà ǰȱ £ȱ£¿ ȱȱ ÙȱÙ ǰȱ àȱ¿£¢ȱ £ǰȱȱ£¢¢ ȱ Ù¢ ȱȱ£Ù ȱ¢ȱ££ȱ£ǯȱ-ȱ ȱ£ȱȱȱȱę ¢ȱ£¿ȱ ¢¿ȱȱȱ ¢£Ùȱ£à ǯȱ£ȱ¢ȱȱ °ȱ ȱ£ȱČ£ȱ ¢- ǰȱïȱ£ȱȱ£ȱà ȱ¢¢ǰȱȱ£ȱČȱ-£ȱ ¢£Ùȱ£ȱ£ȱ£ȱ£ȱȱ ¢Č£¢ȱȱę ¢ǰȱ£ȱ ǰȱȱ ¢Č£ȱȱ¢°ȱ¢ȱ ȱȱǯȱȱǰȱ Čȱ ¢ȱ ¢ǰȱ£ ȱ£ȱȱȱČȱ£ ȱ£ȱČ¢ǯȱȱ £ȱ£ȱ£ȱ£Ùȱ¢ȱȱȱÙ°ȱ ¢£ÙǰȱČȱàČȱ ȱ£ȱ £ ȱ£ȱȱ¢ǰȱ ¢¿ȱ¢ȱ¿£¢ȱ£ £¿ȱ£ȱ£ȱ ȱ¢ȱȱę ¢ǯȱȱȱÙà ȱȱ£ ȱ¢ȱ
àČǯȱȱ£ £¿ȱ£ȱ£ȱȱ£ ȱ ¿ȱïȱČȱ£ -£¿ȱ£ȱ£ȱȱïȱȱ¢ǯȱ£ ȱȱȱ ¢¿ȱàȱ ǰȱČȱ¢ȱȱ£¢ȱȱ ¿£ȱ££ȱȱ¢ȱ-ȱȱ£ ȱ£¢¢ ¢ȱȱȱ£ £ȱČȱȱÙà ǯȱÙ°ȱČȱ¢°ȱ ȱ£ȱï£ǯ £ȱ ¢£Ùȱ ȱ ȱ ȱ ïȱ Č¢ȱ £ȱ £¢¢ ¢ȱ ǯȱȱ ¢ȱï°ȱČ¢ȱȱ Ùȱ£ȱǰȱ ȱ ȱǯȱȱ£ȱ¢ȱ£ȱČ¢ȱČȱ£¢ °ȱ ȱȱ ǰȱà¢ȱȱ£ȱ£ȱȱ£¢¢ȱ£ȱ£ ¿£ȱ-£ȱïǯ £ȱ Čȱ ȱ ¢ȱ¿ȱ¢°ȱ¢ȱÚȱ¢£¢ȱ¢ȱ £ȱ£¢ȱ£ȱ£ȱȱ ¢ȱȱ¢ǯȱ£¢ȱ ¢ȱ £¿ȱȱ£ £ȱ£¢ǰȱ£ȱ££àÙ ¢ȱ£ǯȱ£ ȱ ȱȱÙ£ȱ ¢¿ȱ£¢ȱȱ ȱȱ-¢ȱȱȱ£ ȱǯȱ£¢ȱ ȱ¢ȱ£ȱ ¢ȱÙ¢¢ȱ ££¢°ȱ £¿ȱȱȱ£ ȱïȱČ¢ȱȱ£ ¢ȱȱ ȱ-ïȱ¢ȱȱ ïȱǯ Lȱ¢ Úǰȱ ǯȱ ǻŘŖŖŘǼǯȱ Ù£ȱ ¢ȱ ï . Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Biswas-Diener, R., Diener, E. (2001). Making the best of a bad situation: Satisfaction ȱȱȱȱĴǯȱȱȱ, 55, 349.
Campbell, A., Converse, P.E., Rodgers, W.L. (1976). ȱ¢ȱȱȱDZȱ-ceptions, evaluations, and satisfactions. New York: Russell Sage Foundation. ǰȱǯǰȱǰȱǯǰȱǰȱǯȱǻŗşşśǼȱȱ¢ȱȱȱěǯȱJournal of
Personality and Social Psychology, 69, 130-141.
ǰȱǯǰȱǰȱǯǯǰȱǰȱǯȱǻŘŖŖŞǼǯȱȱ¢£¢ǯȱȱȱ££¿ïȱ ȱ£ ȱ£ȱČ¢ǯȱDZȱǯȱ£ÚȱǻǯǼǰȱȱPsychologia pozytywna. Nauka o ££¿ïǰȱ£ ǰȱȱȱȱ£Ù (s. 35). Warszawa: Wydawnictwo Na-ukowe PWN.
Emmons, R.A., McCullough, M.E. (2003). Counting blessings versus burdens: Ex-perimental studies of gratitude and subjective well-being in daily life. Journal of Personality and Social Psychology, 84, 377-389.
ȱǻŘŖŗŖǼǯȱ ȱ£ȱÚǯȱȱȬǯ
Frijda, N. (1988).The laws of emotion. ȱ¢ǰȱŚřǰ 349-358.
Frisch, M.B. (1998). Quality of Life Therapy and assessment in health care. Clinical ¢¢ǯȱȱȱǰȱś, 19-40.
Frisch, M.B. (2000). Improving mental and physical health care trough quality of life ¢ȱȱǯȱDZȱǯȱǰȱǯǯȱĵȱǻǯǼ Advances in quality of life theory and research (s. 207-241). Dordrecht: Kluwer Academic Press.
Frisch, M.B. (2000). Improving mental and physical health care trough quality of life ¢ȱȱǯȱDZȱǯȱǰȱǯǯȱĵȱǻǯǼ Advances in quality of life theory and research (s. 207-241). Dordrecht: Kluwer Academic Press.
Froh, J.J., Emmons, R.A., Card, N.A., Bono, G., Wilson, J. (2011). Gratitiude and the reduced costs of materialism in adolescents. ȱ ȱ ȱ ǰȱ ŗŘǰȱ 289-302.
Gilman, R., Huebner, E.S. (2003). A review of life satisfaction research with children and adolescents. School Psychology Quarterly, 18, 192-205.
Huebner, E.S. (2004). Research on assessment of life satisfaction on children and adolescents. ȱȱǰȱŜŜǰ 3-33.
Huebner, E.S., Gilman, R., Suldo, S.M. (2007). Assessing Perceived Quality of Life in Children and Youth. W: S.R. Smith, L. Handler (red.), ȱȱȱȱ of Children and Adolescents (s. 347-363). Mahwah: Lawrence Erlbaum Associates. Huebner, E.S, Suldo, S.M., Smith, L.C., McKnight, C.G. (2004). Life satisfaction in
children and youth: Empirical foundations and implications for school psy-chologists. Psychology in the Schools, 41, 81-93.
Inglehart, R. (1997). Modernization and post-modernzation. Cultural, economic, and po-ȱȱȱŚřȱǯ New York: Princeton University Press.
ǰȱǯǰȱ¢ǰȱǯǯȱǻŗşşřǼǯȱȱȱȱȱȱDZȱȱȱęȱ success as a central life aspiration. Journal of Personality and Social Psychology, 65, 410-422.
Kowalik, S. (2011). Psychologia ucznia i nauczyciela. Warszawa: Wydawnictwo Na-ukowe PWN.
ǰȱǯȱǻŘŖŗŘǼǯȱ¢ ȱ¿ȱ£¢ȱ ȱȱȱ¢£ȱ ȱ£Ùà ǯȱDZȱǯȱ ǰȱǯȱ à £ȱǻǯǼǰȱȱ£ȱ ȱȱ àÙ£-snych przemian. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, s. 359,362,354, 364, 268.
Leung, J.P., Leung, K. (1992). Life satisfaction, self-concept, and relationship with parents in adolescence. Journal of Youth and Adolescence, 21, 653-665.
Oatley, K., Jenkins, J.M. (2003). £°ȱ. Warszawa: Wydawnictwo
Nauko-we PWN.
ïǰȱǯȱǻŘŖŗŖǼǯȱï°ȱČ¢ȱÙ£Č¢ȱ ȱ£ ȱȱ ȱ. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Rada Unii Europejskiej (2012). ȱà ȱȱ ¢£ȱÙ£ȱ£ǰȱ
radzenie sobie z tymi zjawiskami oraz propagowanie dobrostanu dzieci – Konkluzje ¢ǰȱŗŚŚřŝȦŗŘǯ
Radke-Yarrow, M., Richters, J., Wilson, W.E. (1998). Child development in the net-work of relationships. W: R. A. Hinde, J. Stevenson-Hinde (red.), Relationships ȱDZȱȱĚ (s. 48-67). Oxford: Clarendon Press.
ĴǰȱǯǰȱǰȱǯǰȱǰȱǯȱȱǯȱǻŗşŝśǼǯȱĴȱȱȱȱ ȱ ȱ DZȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ȱ ěǯȱ British Journal of Psychiatry, 126, 520-533.
Sadowska, S. (2006). ï°ȱČ¢ȱ£à ȱ£ȱÙ ïȱǯ Kraków: ę¢ȱ¢ £ȱǯ
Sirgy, J. (2002). ȱ¢¢ȱȱ¢ȱȱ. Dortdrecht: Kluwer Academic
Pub-lishers.
£ǰȱǯǰȱ¢ÙǰȱǯȱǻŘŖŖŚǼǯȱȱȱȱȱȱ£ïȱǯȱCzaso-pismo Psychologiczne,1, 11, 31-47.