Historyczne uwarunkowania powodzi w dorzeczu Odry i znaczenie
prewencyjnego planowania przestrzennego
Aleksandra Sieradzka-Stasiak*, Janusz Zaleski**
Dzia³alnoœæ ludzka w dolinach rzek wp³ywa na zwiêksze-nie zagro¿enia powodziowego, odpowiedzwiêksze-nie zagospodaro-wanie przestrzenne terenów zalewowych jest zaœ narzêdziem równie wa¿nym jak dzia³ania techniczne czy operacyjne, zmierzaj¹ce do zminimalizowania skutków powodzi.
Na przestrzeni wieków cz³owiek zagospodarowywa³ dorzecze Odry. Tam, gdzie by³y wyspy czy brody u³atwiaj¹ce przeprawê przez rzekê, tam powstawa³y osady, które z czasem przekszta³ci³y siê w miasta. Ich szczególnie intensywny wzrost przypada na prze³om XIX i XX w., kie-dy to rozwój oœrodków miejsko-przemys³owych zdetermi-nowa³ podjêcie wielu przedsiêwziêæ hydrotechnicznych w dorzeczu Odry.
Katastrofalne powodzie w dorzeczu Odry wielokrotnie na przestrzeni wieków nawiedza³y mieszkañców miast i
osad po³o¿onych na jej brzegach. Istotny wp³yw na to mia³a wielop³aszczyznowa dzia³alnoœæ cz³owieka. W tym kontekœcie przeanalizowano przebieg znacz¹cych powo-dzi, które wyst¹pi³y na terenie dorzecza Odry, a nastêpnie metody przeciwdzia³ania ich negatywnym skutkom.
Dzia³ania prowadz¹ce do ochrony przed powodzi¹ podzieliæ mo¿na na dzia³ania techniczno-inwestycyjne, tzw. strukturalne i niestrukturalne, obejmuj¹ce prewencjê, profilaktykê, prognozowanie oraz edukacjê.
W procesie tworzenia systemu ochrony przed powo-dzi¹ bardzo istotn¹ rolê pe³ni¹ rozwi¹zania techniczno-inwestycyjne, jednak nie by³oby w³aœciwym opieranie ca³ej efektywnoœci systemu jedynie na tego typu dzia³aniach. Profilaktyka na etapie zagospodarowania przestrzennego, poprzez prognozowanie skali i czêstotli-woœci zagro¿eñ powodziowych oraz uwzglêdnianie tych prognoz w zagospodarowaniu przestrzennym na obszarach zalewowych, jest równie wa¿na jak dzia³ania techniczne czy operacyjne, nie tylko ze wzglêdu na swoj¹ efektyw-noœæ, ale i uwarunkowania ekonomiczne.
1098
Przegl¹d Geologiczny, vol. 52, nr 11, 2004
*Wojewódzkie Biuro Urbanistyczne we Wroc³awiu, ul. Œwid-nicka 12–16, 50-068 Wroc³aw; asieradzka@poczta.wbu.wroc.pl **Politechnika Wroc³awska, ul. Wybrze¿e Wyspiañskiego 27, 50-370 Wroc³aw; janusz.zaleski@warr.pl
