Analiza facjalna podgrupy wielkopolskiej (górny czerwony spągowiec) w północnej części monokliny przedsudeckiej

flow, above which the diluted suspension currents developed. Chaotic sandstones and mudstones passing downward into sandstones poor in matrix were deposited from flows that enabled segregation i.e from a strong-turbulence flow. These flows were intermediate between typical cohesion flows and suspension currents.

PE3łOME

On111caHbl oTno>KeHMJI MMet0LL.1Me 6ecnop11AOLłHYtO (xao-TML1ecKyt0) cTpyKTypy, pacnpocTpaHeHHb1e s onMroueHo-soi:i cepMM LłepHblX M 6ypb1X, MnMCTblX M rnMHMCTblX cnaHues, nepecnoeHHblX MenKo- M cpeAHe3epHMCTblMM

neCLłaHMKaMM TOHKO - OLłeHb TOnCTOCnOMCTblMM (oTno->KeHMJI rpaBMTaUMOHHblX CTOKOB OCaAKa) c BKnaAKaMM poroBMKOB, Meprenei:t, TY<ł><ł>MTOB M AMaToMMTOB.

Bb1AeneHbl TpM rnaBHb1e rpynnb16ecnop11AOLłHblX oTno->KeHMH:

1. 0Tno>KeHMJI COCTOJłl.L\Me M3 pa30pBaHHblX, nepeMe-l.L\eHHblX M nnacTMLłeCKM Ae<ł>opMMposaHHb1x cnaHuesb1x naKeTOB M TOHKMX necL1aHMKOBblX nnaCTOB (4>Mr. 2A). 2. 5ecnop11AOLłHble necL!aHMKM (4>Mr. 2B-D), T.e. KBap-ueBble necL1aHMKM 6oraTble B MnMCTblH ueMeHT, c MHO-rMMM MnMCTblMM xnonbJIMM, pacTMTenbHblM AeTpMTOM, MHOrAa TaK>t<e c MenKMMM 6MoKnacTaMM. HaxoAJ1TC11 B HMX TaK>Ke o6noMKM cnaHues M MenKo3epHMCTblX neC\.faHMKOB

senMLłMHOH c HeCKOnbKMX AO 6onee AeCJITM CM, a TaK>Ke MeHbWMe o6noMKM yrn11. 6ecnopJ1AO\.fHb1e necL1aHMKM Bb1-cTynat0T B <ł>opMe OTAenbHblX nnaCTOB (4>Mr. 2B), a TaK>Ke

BMeCTe c necL!aHMKaMM COAep>Kal.L\MMM Mano ueMeHTa, 6e3 o6noMKOB, 6e3CTpyKTypHblMM (4>Mr. 2C; 4>Mr. 4, nnaCTbl 2 M 3; 4>Mr. 5, nnaCTbl 1 M 2) MnM ropM30HT~nbHO

naMMHMposaHHblMM (4>Mr. 20; 4>Mr. 5, nnacT 4). Mol.LIHOCTb

nnaCTOB 6ecnop11AOLłHblX necLłaHMKOB paBHJłeTCJI HeCKOnb-KO AeCJITHeCKOnb-KOB CM, peAHeCKOnb-KO 6onbwe.

3. 5ecnop11AOLłHble anesponMTbl, T.e. TaKMe anespo-nMTbl, B KOTOpblX 6ecnop11AOLłHO pa3Mel.L\eHbl 3epHa KBap-ua senMLłMHOH AO 2 MM, a TaK>Ke 6MoKnacTb1. HaxoA11Tc11 B HMX TaK>Ke eAMHMLłHble o6noMKM tnaHues, necL1aHMKOB M yrn11. AnesponMTbl coAep>t<aT 6onbwoe KonMLłeCTBo pacTMTenbHoro AeTpMTa. Mol.LIHOCTb nnacToB

6ecnop11-AOLłHb1x anesponMTOB pasH11eTc11 25-50 CM.

6ecnop11-AOLłHb1e anesponMTbl 06pa3yt0T OTAenbHb1e nnacTbl (4>Mr. 3A), B MX Kposne MHOrAa HaXOAMTCJI cnaHeu He COAep>Kal.L\MH 6onbWMX LłaCTMU (4>Mr. 3B; 4>Mr. 5, nnacT 5), a Aa>Ke ropM30HTanbHO naMMHMpoBaHHblH necL!aHMK, KO-TOpblH K sepxy nepeXOAMT B cnaHeu (4>Mr. 3C; 4>Mr. 4, nnacT 4). 4acTb 6ecnop11AOLłHblX anesponMTOB 06pa3yeT nnaCTbl BMeCTe co cnoeM neCLłaHMKa, HaXOAJllJ.IMMCJI B HM>t<Hei:i LłaCTM TaKoro nnacn (4>Mr. 3; 4>Mr. 4, nnacT I;

4>Mr. 5, nnacTbl 2 M 3).

0Tno>KeHMJI nepsoi:t rpynnb1 MMetOT onomHesoi:i xa-paKTep, 3aTO oTno>KeHMJI rpynn 2 M 3, no ocaAKM Kore-3MOHHblX CTOKOB. necLłaHMKM M 6ecnop11AOLłHble anespo-nMTbl 06pa3yt0LL.1Me OTAenbHble nnaCTbl MHTepnpeTMpyt0T KaK OCaAKM naMMHapHblX M KBa3MnaMMHapHblX Kore3MOH-HblX CTOKOB. necL1aHMKM M 6ecnop11AOLłHble anesponMTbl, COAep>t<aLL.1Me B KposnM cnoi:i cnaHua 6e3 KpynHblX q,paK-UMH, a TaK>Ke naMMHbl necL1aHMKa, oca>t<AanMCb co CTOKOB

„

pa36asneHHblX csepxy, sepo11THO co CTOKOB MMetOl.L\MX cna6yt0 Typ6yneHTHOCTb, HaA KOTOpblMM 06pa3osanMCb pa3pe>t<eHHb1e B3BeweHHble TeLłeHMJI.

5ecnop11AOLłHble necL1aHMKM M anesponMTbl, nepexo-AJ1LL.1Me K HM3Y B necL!aHMKM COAep>KaLL.1Me Mano ueMeHTa, oca>KAanMCb co CTOKOB Aenat0LL.1MX B03MO>KHOH cerpera-UMIO, T.e. co CTOKOB c 6onee CMnbHOH Typ6yneHTHOCTblO, oxBaTb1Bat0LL.1eH secb CTOK. 3TM CTOKM OTnMLłanMCb xa-paKTepoM npoMe>KyTOLłHblM Me>KAY Kore3MOHHblMM CTO-KaMM M B3BeweHHblMM TeLłeHMJIMM.

PAWEŁ HENRYK KARNKOWSKI

Uniwersytet Warszawski

ANALIZA FACJALNA PODGRUPY WIELKOPOLSKIEJ (GÓRNY CZERWONY

SPĄGOWIEC)

W

PÓŁNOCNEJ CZĘŚCI

MONOKLINY PRZEDSUDECKIEJ

Intensywne prace geologiczno-poszukiwawcze oraz od-krycia złóż gazu ziemnego w piaszczystych osadach naj-wyższej części czerwonego spągowca spowodowały, że od ponad dziesięciu laty problematyka analizy facjalnej klastycznych osadów górnego czerwonego spągowca jest przedmiotem zainteresowania wielu autorów (np. 1, 3, 6, 9, 10). Ostatecznym celem tych wszystkich opracowań jest znalezienie prawidłowości w rozmieszczeniu poszcze-gólnych typów litologicznych; służy temu również próba interpretacji środowisk sedymentacji i kierunków transpor-tu materiału klastycznego (1, 3, 7, 9, 10). Niniejsza praca jest próbą przybliżenia znajomości rozkładu facji gór-nego czerwogór-nego spągowca. Autor nawiązuje tu do swo-jego wcześniejszego opracowania (3), gdzie na podstawie kilkunastu wierceń w rejonie Poznania - Śremu przedsta-wiono wyniki jakościowej analizy facjalnej oraz kierunki materiału klastycznego. Obecnie przeanalizowano kilka-dziesiąt wierceń z obszaru północnej części monokliny przedsudeckiej, a uzyskane dane skonfrontowano z poprzed-nimi wynikami autora oraz pracami innych badaczy.

UKD 551.736.1.022(438.22)

Nazewnictwo litostratygraficzne (tab.) użyte w niniej-szym artykule nawiązuje do wcześniejszej pracy autora (3) oraz jest zgodne z formalnymi jednostkami litostratygra-ficznymi zaproponowanymi przez autora (4). W związku z tym ograniczono się tu do krótkiej charakterystyki po-szczególnych formacji i ogniw.

Formację Dolska stanowi zespół szarych i czarnych (w dolnej części) oraz czerwonobrunatnych skał klastycz-nych - głównie piaskowców drobnoziarnistych i mułow­ ców z wkładkami zlepieńców zbudowanych z okruchów pochodzących z podłoża paleozoicznego.

Formacja wulkanitów z Wyrzeki zbudowana jest z róż­ norodnych skał wulkanicznych: na zachód od strefy dys-lokacyjnej Poznania - Oleśnicy występują głównie kwaśne skały wulkaniczne i ich tufy, a na wschód - obojętne skały wulkaniczne i ich tufy (8). Wulkanity te nie tworzą ciągłej pokrywy, lecz występują w oddzielnie zachowanych płatach. Należy sądzić, że pierwotnie pokrywały one znacznie większy obszar, za czym przemawia nie tylko duże podobieństwo składu i budowy wewnętrznej skał

wylew-nych, lecz również skład otoczaków i okruchów pochodzą­ cych z niszczenia pokryw lawowych. W wierceniu Książ

. Wlkp.-3 ponad ciemnoszarymi trachybazaltami leżą kwaś­ ne skały wulkaniczne. Fakt unikatowego zachowania się porfirów kwarcowych ponad trachybazaltami pozwala wyjaśnić pochodzenie zlepieńców zbudowanych wyłącznie z klastów porfirów kwarcowych w rejonie Polwicy.

Formację zlepieńców z Książa Wlkp. stanowią przede wszystkim zlepieńce i brekcje. Typowym obszarem wy-stępowania tej formacji jest teren związany z obrzeżeniem wału wolsztyńskiego. Bre]f:cje i zlepieńce złożone są głów­ nie z okruchów skał wulkanicznych i skał paleozoicznego podłoża.

formację piaskowców z Siekierek budują głównie piaskowce. W niektórych profilach w dolnej i środkowej części tej formacji występują zlepieńce, które wyróżniono

SCHEMAT LITOSTRATYGRAFICZNY CZERWONEGO SPĄGOWCA DLA PÓŁNOCNEJ CZĘ.ŚCI MONOKLINY

PRZED SUDECKIEJ formacja zlepieńców z Książa Wlkp. formacja o gm wo zrepieńców soleckich formacja piaskowców z Siekierek podgrupa wielkopolska podgrupa dolnośląska grupa czerwonego spągowca

Ryc. 1. Mapa litofacja/na ilościowa podgrupy wielkopolskiej

- izopachyty, 2 - lokalizacja wierceń, P piaskowce, Z -zlepieńce, M - mułowce

w randze ogniw: starsze - ogniwo zlepieńców z Polwicy i młodsze - ogniwo zlepieńców soleckich.

Podgrupa wielkopolska wyróżniona została w celu połączenia w jedną jednostkę litostratygraficzną skał wy-stępujących powyżej wulkanitów (tab.). Wyróżnienie ta-kiej podgrupy ma już długoletnią tradycję badawczą wy-rażającą się łączeniem osadowych utworów górnego czer-wonego spągowca w jedną jednostkę (sakson).

ANALIZA FACJALNA

Podstawę przeprowadzonej analizy podgrupy wielko-polskiej stanowi ilościowa mapa litofacjalna (ryc. 1). Została ona wykonana na podstawie badań kilkudziesię­ ciu profili, gdzie w formacjach czy ogniwach gruboklastycz-nych oceniono procentowy udział brekcji i zlepieńców w stosunku do miąższości całej wydzielonej jednostki. Tym sposobem piaskowce zaliczone wprawdzie do forma-cji lub ogtiiw gruboklastycznych zostały sklasyfikowane tak samo jak piaskowce formacji z Siekierek.

Oprócz zróżnicowania litologicznego zaznaczono rów-nież miąższość omawianych osadów, z której wynika, że nie ma wyraźnego związku pomiędzy wykształceniem

fa-cjalnym a miąższością. Zarówno w miejscach o zwiększo­ nej, jak i małej miąższości mogą występować wyłącznie piaskowce. Wydaje się, że również udzfał frakcji grub-szych nie ma żadnego wpływu na rozkład miąższości. Facje gruboklastyczne przywiązane są przede wszystkim do otoczenia wału wolsztyńskiego, a w szczególności do jego północnej krawędzi. Poza tym ich. występowanie

PAWEŁ KARNKOWSKI

MAPA LITOFACJALNA

ILOŚCIOWA

PODGRUPY

WIELKOPOLSKIEJ

o 5 10 15 20 km

Fig. 1. Quantitative /ithofacies map of the Wielkopolska Subgroup

- isopachs in meters, 2 - location of boreholes, P - sand-stones, Z - conglomerates, M - siltst9nes

w1ąze się z obrzeżeniem wymes1enia Lwówka i strefą dyslokacyjną Poznań-Kalisz. Sporadycznie zlepieńce wy-stępują w dolnej części profilu wiercenia Września IG-I, Młodasko-4, Rokietnica-I i Obrzycko-I i 3. Są to jednak lokalne wystąpienia prawdopodobnie związane z margi-nalną strefą pokryw lawowych.

Wyraźnie zindywidualizowanym obszarem częściowe­ go występowania facji gruboklastycznych jest strefa dys-lokacyjna Poznań - Kalisz. Nie na całym obszarze tej strefy występują zlepieńce. Ich znaczący udział można określić na zwartym obszarze pomiędzy Kalejami i Jaro-cinem, a dalej w kierunku SE już tylko w lokalnych base-nach. W żadnym profilu udział zlepieńców nie przewyższa udziału piaskowców. Maksymalne zawartości (1-I/2) stwierdzono w wierceniu Polwica-1 i Zaniemyśl-I. Naj-częściej jednak udział zlepieńców waha się od I/2 do I/4, a w rejonie Klęki spada nawet do wartości I/8. Tak niskie wskaźniki notowane są również w rejonie Kalej.

Porównują~ facje północnego obrzeżenia wału wol-sztyńskiego lub wyniesienia Lwówka z facjami strefy dys-lokacyjnej Poznań - Kalisz można dostrzec, że .musiały istnieć różne mechanizmy sprzyjające gromadzeniu się osadów gruboklastycznych. Prawie ciągła dostawa ma-teriału okruchowego z obszarów alimentacyjnych dopro-wadziła w konsekwencji do powstania litofacji zlepień­ cowej wokół wału wolsztyńskiego. Natomiast sporadyczne zasilanie strefy dyslokacyjnej Poznań-Kalisz w gruz i żwir spowodowało, że w profilu podgrupy wielkopolskiej tylko dwukrotnie występują miąższe kompleksy zlepieńców, a ich udział nigdzie nie dominuje nad piaskowcami. O związ­ ku zlepieńców z rejonu Kalej - Solca - Klęki ze zlepień­ cami z północnego obrzeżenia wału wolsztyńskiego świad­ czy duże podobieństwo litologiczne pomiędzy nimi. Na podstawie różnic i podobieństw w składzie litologicznym facji grubookruchowych. skonstruowano trzy mapy kie-runków transportu materiału klastycznego dla wczesnego, środkowego i późnego etapu formowania się osadów podgrupy wielkopolskiej (ryc. 2-4).

Już od początku sedymentacji podgrupy wielkopolskiej (ryc. 2) głównym obszarem alimentacyjnym był wał wol-sztyński. W zachodniej Wielkopolsce na powierzchni wału odsłaniają się utwory starszego i młodszego paleozoiku (głównie dolnego karbonu) oi:az musiały występować wulkanity, co potwierdza skład okruchów w dolnej części

Ryc. 2. Mapa kierunków transportu

mate-riału gruboklastycznego we wczesnym

eta-pie formowania się osadów podgrupy

wielko-polskiej

1 - kierunki transportu, 2 - obszar for-macji z Książa Wlkp., 3 - obszar ogniwa

zlepieńców z Polwicy, 4 - przypuszczalny pierwotny zasięg wulkanitów

Fig. 2. Transport directions map of the coarse clastics in the early stage of the Wielkopolska

Subgroup

1 - transport dii:'ections, 2 - area of the

Książ Wlkp. Conglomerate Formation, 3 -area of the Polwica Conglomerate Member, 4 - presumed area of primary occurrence

of volcanic rocks

formacji z Księża Wlkp. Oprócz wulkanitów (przeważnie porfirów kwarcowych) w składzie zlepieńców występują również okruchy utworów starszego paleozoiku. Stąd po-czątek niektórych strzałek na mapie usytuowano po po-łudniowej stronie wału wolsztyńskiego, gdzie znane są osady tego typu.

Po wschodniej stronie strefy dyslokacyjnej Poznań -Oleśnica obraz jest trochę bardziej skomplikowany z po-wodu występowania zlepieńców zarówno wokół wału wolsztyńskiego, jak i w strefie dyslokacyjnej Poznań -Kalisz. Kierunki transportu są na ogół rozbieżne od hi-potetycznego centrum wulkanu w rejonie Wyrzeki. Jednak w dwóch przypadkach kierunki te są inne i wymagają objaśnienia. W rejonie wiercenia Książ Wlkp.-6 w dolnej części podgrupy wielkopolskiej występują zlepieńce i brek-cje złożone wyłącznie z kawałków brązowych kwarcytów, a dopiero wyżej współwystępują z nimi okruchy bazaltów i porfirów kwarcowych. Taka sekwencja wskazuje na za-silanie klastami z kierunku SE, gdzie znane są w podłożu brązowe piaskowce kwarcytyczne. Drugim miejscem od-biegającym od ogólnych tendencji jest kierunek wzdłuż strefy dyslokacyjnej Poznań - Kalisz z rejonu Zaniemyśla -Solca ku Klęce i Witaszycom. W tych dwóch ostatnich rejonach w dolnej części podgrupy wielkopolskiej wystę­ pują mocno zwietrzałe i odbarwione okruchy trachyba-zaltów. Ponieważ w wierceniu Książ Wlkp.-3, które jest położone na najkrótszej drodze z rejonu Wyrzeki w rejon Klęki, nie stwierdzono okruchów trachybazaltów, autor przypuszcza, że droga transportu musiała być wzdłuż aktywnej strefy tektonicznej, tak jak to przedstawiono na ryc. 2.

Mniejsze, lokalne skupiska zlepieńcu#, związane za-pewne z marginalnymi strefami pokryw lawowych, były zasilane raczej z zewnętrznych części zwartego zasięgu wulkanitów, choć w rejon Obrzycka mogły być transporto-wane z kierunku wyniesienia Rokietnicy. Również wy-niesienie Lwówka było obszarem szczególnie gradowanym i stąd rozbieżność kierunków transportu w tym rejonie. Na mapie środkowego etapu podgrupy wielkopolskiej (ryc. 3) zaznaczono oprócz środkowej części formacji z Książa Wlkp. również ogniwo zlepieńców soleckich. Tymczasem - pomiędzy ogniwem zlepieńców z Pol-wicy a ogniwem zlepieńców soleckich - trwała sedy-mentacja gruboklastyczna w obrzeżeniu wału

wolsztyń-3 i;;;.,

(0 o oj

·· .... „g„/

PAWEŁ KARNKOWSKI

MAPA KIERUNKÓW TRANSPORTU

MATERIAŁU GRUBOKLASTYCZNEGO WE WCZESNYM ETAPIE FORMOWANIA SIE OSADÓW PODGRUPY WIELKOPOLSKIEJ •

S Il IS 20km

~

~o·~„·0·₀ Wrześnio IG-1~• ! ..._ '.0 .... 0.„.9 ...,..._ Września Środa

skiego, a w strefie dyslokacyjnej Poznań - Kalisz wyłącz­

nie sedymentacja piasków. Skorelowanie środkowej części

formacji z Książa Wlkp. z ogniwem zlepieńców soleckich wynika z pewnych podobieństw litologicznych. Szczególnie

wyraźnie to podobieństwo widać na przykładzie rejonu

Klęki i wiercenia Książ Wlkp.-6, gdzie środkowe części

profili zbudowane są z okruchów białych piaskowców

kwarcytycznych. Ich źródłowe położenie autor upatruje

we wschodnim zakończeniu wału wolsztyńskiego.

Kieru-nek zasilania w rejon Kalej i Solca, pomimo braku cią­

głości zlepieńców pomiędzy wałem wolsztyńskim a strefą

dyslokacyjną Poznań - Kalisz, należy upatrywać w

re-jonie Wyrzeki, ze względu na skład litologiczny ogniwa

zlepieńców soleckich. W rejonie Kalej i Solca zlepieńce

złożone są prawie wyłącznie z okruchów trachybazaltów.

W zachodniej Wielkopolsce, w środkowej części pro-filu formacji zlepieńców z Książa Wlkp., występują

za-równo okruchy z podłoża czerwonego spągowca, jak

i porfirów kwarcowych oraz trachybazaltów. Generalnie

okruchy skał wulkanicznych dominują nad okruchami

skał osadowych i stąd dominacja kierunków transportu

z obszaru hipotetycznego występowania wulkanitów.

W późnym okresie sedymentacji podgrupy

wielko-polskiej (ryc. 4) w zachodniej Wielkopolsce wulkanity

musiały już zostać w dużym stopniu zniszczone, gdyi

w znaczących ilościach pojawiają się okruchy skał z podło­

ża czerwonego spągowca. Ponadto można zaobserwować

rozprzestrzenienie się zlepieńców w stosunku do etapu

środkowego zarówno w kierunku północnym, jak i

wschod-nim w rejon Borowa.

W północno-wschodnim obrzeżeniu wału wolsztyń­

skiego, na podstawie składu litologicznego górnej części

formacji z Książa Wlkp. (najmłodsze zlepieńce w wier-ceniu Książ Wlkp.-3 i 6 złożone są głównie z okruchów

porfirów kwarcowych) można wnioskować, że

prawdo-podobnie były w dużej części niszczone starsze warstwy

brekcji złożonych z porfirów kwarcowych. Taka

obser-wacja była przyczyną nieznacznej zmiany kierunku tran-sportu w stosunku do wcześniejszych kierunków; już nie jak poprzednio z rejonu Wyrzeki, lecz z obszaru

położo-PAWH KARNKOWSKI

/!

i L-·-·-· --/

/

<.

'·,

_.,.

,...--·--·-

_"' ;,\

MAPA KIERUNKÓW TRANSPORTU

MATERIAŁU GRUBOKLASTYCZNEGO W ŚRODKOWYM ETAPIE FORMOWANIA SIĘ:

OSADÓW PODGRUPY WIELKOPOLSKIEJ 5 10 15 20km

Środa

Września

•

PAWEŁ KARNKOWSKI

MAPA KIERUNKÓW TRANSPORTU

MATERIAŁU GRUBOKLASTYCZNEGO

W PÓtNYM ETAPIE FORMOWANIA SIĘ:

OSADÓW PODGRUPY WIELKOPOLSKIEJ 10 15 20km / 1 .-·-·--·-. L.-·-·--·-.--·-·- L.--·-·-Środa

•

Jarocin

•

Ryc. 3. Mapa kierunków transportu

mate-riału gruboklastycznego w środkowym

eta-pie formowania się osadów podgrupy

wielko-polskiej

1 - kierunki transportu, 2 - obszar for-macji z Książa Wlkp., 3 - obszar ogniwa

zlepieńców soleckich, 4 - przypuszczalny

pierwotny zasięg wulkanitów

Fig. 3. Transport directions map of the coarse

clastics in the middle stage of the

Wielko-polska Subgroup

1 - transport directions, 2 - area of the

Książ Wlkp. Conglomerate Formation, 3 -area of the Solec Conglqmerate Member, 4 - Presumed area of primary occurrence of

volcanic rocks

Ryc. 4. Mapa kierunków transportu

mate-riału gruboklastycznego w późnym etapie

formowania się osadów podgrupy

wielko-polskiej

1 - kierunki transportu materiału grubo-klastycznego, 2 - obszar formacji z Książa

Wlkp., 3 - południowy zasięg facji ilastych czerwonego spągowca, 4 - kierunek trans-gresji cechsztyńskiej, 5 - główny kierunek

wiatrów (5)

Fig. 4. Transport directions map of the coarse clastics in the late stage of the Wielkopolska

Subgroup

1 - transport directions, 2 - area of the

Książ Wlkp. Conglomerate Formation, 3 -southem extent of siltstones lithofacies of the Rotliegendes, 4 - direction of Zechstein transgression, 5 - main direction of

nego bardziej ku południowemu wschodowi, z rejonu

Wycisłowa.

Na mapie późnego etapu formowania się podgrupy

wielkopolskiej zaznaczono również kierunek wkraczania

jeziora u schyłku czerwonego spągowca, a później morza

cechsztyńskiego. Oprócz· tego, na podstawie danych z

lite-ratury (5) zaznaczono kierunek głównych wiatrów, które

w dużej mierze transportowały piaski oraz budowały

i modelowały pola wydmowe.

Na podstawie regionalnego rozkładu facji można

po-wiedzieć, że kierunek transportu materiału klastycznego

przebiegał od peryferycznych części basenu permskiego

ku jego centrum; a więc na obszarze Wielkopolski od

wa-łu wolsztyńskiego ku północy. W czasie transportu

za-chodziła selekcja materiału, czego konsekwencją jest

rów-nomierny rozkład facji. Tego typu selekcja najlepiej

za-chodzi w środowisku rzecznym i dlatego wydaje się, że

materiał mułowcowy, występujący w centralnej części

zbiornika czerwonego spągowca, w większości został

do-starczony tą drogą. Wynika z tego, że część piaskowców

powinna wykazywać cechy środowiska fluwialnego, a facji

piaszczystej odpowiadałoby przedpole stożków

napływo-„wych. Cechy osadów rzecznych w przypadku zazębiania

się frakcji piaszczystej i zlepieńcowej są łatwe do

odczy-tania. Jednak w momencie występowania wyłącznie facji

piaszczystej diagnoza nie jest łatwa i jednoznaczna.

Pias-kowce formacji z Siekierek wykazują wiele cech świadczą­

cych o eolicznym środowisku sedymentacji. Posiadają one

wszystkie cechy wymienione przez K.W. Glennie'go (2) jako charakterystyczne dla osadów wydmowych. Ten

dualizm środowiskowy - polegający z jednej strony na

występowaniu cech aluwialnych a eolicznych z drugiej

-jest charakterystyczny dla osadów piaszczystych podgrupy wielkopolskiej.

WNIOSKI Wyniki przedstawionej analizy:

1 - korygują niektóre kierunki transportu (3)

mate-riału gruboklastycznego w czasie tworzenia się ogniwa

zlepieńców z Po lwicy;

2 - uściślają obraz facjalny (6) podgrupy

wielkopol-skiej dla północnej części monokliny przedsudeckiej;

3 - wskazują na złożoną genezę omawianych osadów

oraz możliwość różnorodnych kierunków transportu

ma-teriału klastycznego;

4 -. nie potwierdzają poglądu (9) o prostym związku

pomiędzy głównymi drogami transportu osadów

pod-gnJpy wielkopolskiej a strefami o zwiększonej miąższości

(paleodolinami ?).

LITERATURA

1. A n cup o w P.W., Bak u n M.M. i in. -

Zasto-sowanie modelu litoJogicznego dla uzasadnienia

per-spektyw gazonośności utworów czerwonego spągowca

(saksonu) Polski. Prz. Geol. 1981 nr 2.

2. G 1 en n ie K.W. - Desert sedimentary environ-ments. Developments in sedimentology, 14.

3. Karnkowski P.H. - Analiza facjalna utworów

czerwonego spągowca w północnej części monokliny

przedsudeckiej (rejon Poznań - Śrem). Acta Geol. Pol. 1977 nr 4.

4. Karnkowski P.H. - Litostratygrafia

czerwone-go spągowca w Wielkopolsce. Kwart. Geol. 1987

(w druku).

5. Kat z u n g G. - Stratigraphie und Palaogeographie des Unterperms in Mitteleuropa. Geologie 1972 nr 4/5.

6. Pokorski J., Kii h n D. - Mapa litofacjalna

ilościowa saksonu. Atlas

litofacjalno-paleogeograficz-ny permu obszarów platformowych Polski. Wyd. Geol. 1978.

7. P o k o r s k i J. - Mapa paleogeograficzna schyłku

saksonu. Ibidem.

8. Ryk a W. - Skały wylewne czerwonego spągowca

w Polsce. Prz. Geol. 1978 nr 12.

9. Sok o ł owski J. - Złoża gazu w paleodolinach

czerwonego spągowca i geosynoptyka utworów

pod-solnych permu w Polsce. Biul. Geol. Wydz. Geol. UW 1982 t. 25.

10. Tom as i k J. - Metoda analizy geologicznej w

as-pekcie poszukiwań złóż gazu ziemnego na przykładzie

obszaru przedsudeckiego. Tech. Posz. Geol. 1981 nr I.

SUMMARY

On data obtained from several tens boreholes in the northern part of the Fore-Sudetic monocline facies analysis of the Wielkopolska Subgroup (Upper Rotliegendes) is presented. Lithostratigraphic names used in the present paper (Tab.) are according to formal lithostratigraphic names proposed by the author ( 4).

The Wielkopolska Subgroup is built of conglomerates

(The Książ Wlkp. Conglomerate Formation) and

sand-stones (The Siekierki Sandstone Formation). In the lower

and middle parts of the Siekierki Formation sometimes occur conglomerates, which are distinguished as follows the older - Polwica Conglomerate Member and the youn-ger - Solec Conglomerate Member.

The quantitative lithofacies map (Fig. 1 ), on which is marked thickness of the clastic deposits of the Wielko-polska Subgroup, is the main tool of the present analysis. On the basi; of diff erences and similarities in the coarse lithofacies are made three maps of transport directions of clastic materiał for the early (Fig. 2), middle (Fig. 3)

and late stage (Fig. 4) of the Wielkopolska Subgroup.

Conclusions of this contribution are compared with the previous author's paper (3) and works of other geologists (1, 6, 9, 10).

Translated by the author

PE31-0ME

Ha OCHOBaHHH HeCKOflbKHX AeCJITKOB CKBa>KHH

npo-6ypeHHblX B ceaepHOM "łaCTH npeACYAeTCKOM MOHOKnHHanH

npeACTaaneH <ł>a'-'HanbHblM aHanH3 aenbKononbcKoiil

noA-rpynnb1 (aepxHHH KpaCHblH ne>KeHb). IlHTOCTpaTHrpa<ł>H­

"łeCKaJI HOMeHKnaTypa npHMeHJleMaJI B HaC'rOJILUeiil CTaTbe

(n6.) cornacHa <ł>opManbHblM nHTOCTpaTHrpa<ł>H"łeCKHM

eAHHH'-'aM npeAnaraeMblM aBTopoM (4).

BenbKononbcKyt0 noArpynny cnarat0T KoHrnoMepaTbl

(<ł>opMa'-'H" KoHrnoMepaToa KceH>t<a BenbKononbcKoro) "'

nec"łaHHKH (<ł>opMa'-'H" nec"łaHHKOB H3 CeKepeK). B

HH>K-, Heiil H cpeAHeiil "łaCTJIX <ł>opMa'-'HH nec"łaHHKOB H3

CeKe-peK HaXOAJITCJI HHOrAa KOHrnoMepaTbl, KOTOpble

BblAe-neHbl a Ka"łeCTBe 3BeHbea: CTapwee - 3BeHo

KoHrnoMe-paToB H3 nonbaH'-'bl H MnaAwee- 3aeHo cone'-'K"'x KoH-rnoMepaToa.

OcHoaoill npoeeAeHHoro aHanH3a eenbKononbCKoiil