Tadeusz Pawluk
"Ephémérides Liturgicae", r. 1965 i
1966
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 10/3-4, 382-386
E P H E M E R I D E S L I T U R G I C A E V o l. 79 (1 9 6 5 ), f a s e . 1 :
M a r t i m о r t A ., Adaptation liturgique, s. 3— 16.
A u to r w pierw szej części swej p ra c y d aje krótki k o m en tarz do ty ch arty k u łó w soborowej K o n sty tu cji o L itu rg ii św., k tó re m ów ią o przystosow aniu litu rg ii do trad y cji i d u c h a d an eg o n a ro d u . K o n sty tu cja o L itu rg ii św. przew id u je podw ójny stopień przystosow ania : zw yczajny, p rzew id zian y z góry w p raw ie, o raz wyższy, niejako „kw alifikow any“ , który zach o d zi w p rz y p a d k u zatw ier d zen ia tegoż przystosow ania przez Stolicę A postolską n a specjalny w niosek K onferencji Biskupów d an eg o tery to riu m . W dalszej części p ra c y A u to r u k a zuje k ry teria , n a k tó ry ch pow inno op ierać się przystosow anie litu rg iczn e. L itu rg ia posiada elem enty, które zaw sze i wszędzie po w in n y być jed n ak o w e i niezm ienne, ale p o s ia d a . też i takie, któ re z uw agi n a okoliczności m iejsca i czasu m ogą być zm ienione. W końcu A u to r p rzestrzega p rzed n ieb ez p ieczeń stw am i, jak ie m ogą grozić n a skutek z b y t poch o p n ie p rzep ro w ad zo n y ch p rzy stosow ań liturgicznych.
B e c k e r H ., Reform des Ferialpsalteriums. Ein Diskussionsbeitrag, s. 17—
54.
A u to r zajm u je się reform ą przyszłego b rew iarza. N a p rz ó d ukazuje psałterz od stro n y teologicznej. N astęp n ie k a ż d ą godzinę brew iarzow ą ro zw aża w św ietle trad y cji liturgicznej, p rzed staw ia je j aspekt p asto raln y z dzisiejszego p u n k tu w idzenia, o raz w ysuw a k o n k retn e propozycje dotyczące p o d ziału psalm ów n a poszczególne godziny kanoniczne. A u to r uw zględnia dw ie m ożliw ości : z a trz y m a n ie w p sałterz u 150 psalm ów , alb o zrezygnow anie z psalm ów tr u d niejszych lu b m niej n ad a ją c y c h się n a m odlitw ę d la chrześcijan. L audesy i nie szpory pow inny je d n a k zaw ierać psalm y d o b ran e, n a jb a rd z ie j n a d a ją c e się z p u n k tu w idzenia dydaktycznego i duszpasterskiego, gdyż godziny te m o g ą być o d p raw io n e z u d ziałem w iernych.
P ro p o n o w an y przez A u to ra cykl now ego psałterza m ógłby obejm ow ać 4 lu b 2 tygodnie. Z zasady k ażd a g o d zin a brew iarzow a p o siad ałab y 3 psalm y.
Completorium m ogłoby być podw ójne : Completorium minus — p rzezn aczo
ne n a niedziele i św ięta, oraz Completorium minus — przeznaczone n a in n e d n i, któ re w m iejsce 3 psalm ów m iało b y tylko k a n ty k Sym eona.
[2]
P R Z E G L Ą D C Z A S O P I S M383
ty k u ł w nosi w iele cennych myśli i uw ag, które z pew nością zo stan ą w ykorzys ta n e przez p ra c u ją c y c h n a d od n o w ą b rew iarza.
P o n a d to o m aw ian y zeszyt zaw iera zasługujące n a uw agę m niejsze p ra c e i sp ra w o z d a n ia :
P a s c h e r J ., Z ur Frühgeschichte des römischen Wochenpsalteriums, s. 55— 5 8 ; D e l l ’ О г о F ., Catalogus antiquorum fontium liturgicorum, s. 58— 6 6 ;
P u s c h m a n n B., Tertius Congressus liturgicus Germaniae, s. 67— 70; A .P ., X V Settimana liturgica nazionale italiana, s. 71— 74;
F ., In memoriam P.G. Ellard, s. 74— 75. F a se . 2:
O u r у G ., Psalmum dicere cum Alleluja, s. 97— 108.
W y rażen ie „P salm u m dicere cu m A lleluja“ je st często spotykane w d a w n y ch d o k u m e n ta c h liturgicznych. A u to r w o p arciu o różne źró d ła litu rg iczn e rzym sko-gallikańskie, hiszpańskie i am brozjańskie p o d aje w łaściw e znaczenie tego w yrażenia. L itu rg iczn e śpiew anie psalm ów z A lleluja sięga p ra w d o p o d o b n ie V I wieku.
G a m b e r K ., Ist der Canon-Text von „De Sacramentis“ in M ailand gebraucht
worden?, s. 108— 116.
W arty k u le p o ruszona je st sp raw a au to rstw a dzieła „D e S acram en tis“ . D zieło to zw ykło się przypisyw ać św. A m b ro żem u , arcybiskupow i M ed io lan u . A u to r a rty k u łu stw ierdza, że św. A m b ro ży nie m oże być u w ażan y za a u to ra pow yższego dzieła, gdyż tekst k an o n u m szalnego cytow any w tym że dziele b y ł n iezn a n y p o d koniec I V w ieku w północnej części Ita lii, a więc w czasach i n a te ry to riu m św. A m brożego. N ie jest też tru d n o w ykazać n a p odstaw ie d zieł św. A m brożego, że w tym czasie był w użyciu jakiś m szał gallikański. T ek st k a n o n u m szalnego cyto w an y w „D e S acram en tis“ pochodzi z litu rg ii afrykańskiej.
F a sc . 3 :
B a s t i a e n s e n A ., Interprétation de quelques oraisons du Missel romain, s. 169— 181.
A u to r zajm u je się in te rp re ta c ją trzech m odlitw m szalnych : Quod ore
sumpsimus..., Excita, domine..., Accepta tibi, sit...', sta ra się u k azać w łaściw y
sens n iek tó ry ch w yrazów w ystępujących w m o d litw ach M szału rzym skiego. В r a g a C ., In ritum concelebrationis, s. 219— 235.
P ra c a je st k o m en tarzem do now ego o b rzęd u koncelebry, p rom ulgow anego dek retem ogólnym św. K o n g reg acji O b rzęd ó w z d n ia 7 m a rc a 1965 r.
F a sc . 4— 5:
F e d e r J . — D a n c h i n M ., Choix de lectures pour la liturgie dominicale, s. 249— 316.
A u to rzy p rzed staw iają w y b ran e przez siebie teksty P ism a św., któ re m o żn a w ykorzystać w niedzielnej litu rg ii słow a Bożego lu b in n y c h uroczystych n a bożeństw ach o d p raw ian y ch bez k a p ła n a . Cykl czy ta ń je st trzyletni. N a k a ż d ą niedzielę są d o b ra n e teksty z P ism a św. S tarego T e sta m e n tu , Listów A postolskich i Ew angelii.
D o k o n an y przez A u to ró w w ybór lek tu ry Pism a św. je st szczególnie p rz y d a tn y d ly katechistów n a te re n a c h m isyjnych.
P a s c h e r I., De Psalmodia Vesperarum, s. 317— 326.
A rty k u ł je st pośw ięcony historii psalm odii nieszpornej ; u k azu je w iele cie kaw y ch szczegółów in teresu jący ch liturgistów .
L e c l e r c q J . , Prières médiévales pour recevoir l ’Euchariste, pour saluer et
pour bénir la croix, s. 327— 340.
T reścią a rty k u łu są m o d litw y u żyw ane w okresie średniow iecza, które za w ie ra Codex Antissiodorensis 25 z X I — X I I w ieku. M o d litw y te p o ch o d zą częściowo z m odlitew ników z czasów K aro liń sk ich , częściowo zaś są now e. J e d n e z n ich przeznaczone były n a p rzygotow anie się do K o m u n ii św., in n y ch u żyw ano do a d o racji K rz y ż a św. M o d litw y te stanow iły ja k b y officium parvum z w ersetam i i p asalm am i. P o d o b n e by ły rów nież m o d litw y stosow ane, przy pośw ięceniach krzyży. W szystkie m o d litw y są ciekaw e, u k a z u ją pobożność średniow ieczną.
H a m m a n A ., Reflexions sur les lectures patristiques du bréviaire, s. 341— 347. A rty k u ł zaw iera ro zw ażan ia n a te m a t czy ta ń p atry sty cz n y ch zaw arty ch w b re w ia rz u rzym skim . D o w iad u jem y się zeń o w ielu ciekaw ych szczegółach — ich autentyczności, liczbie, k ry te ria c h stosow anych p rzy ich w yborze, oraz o n a ro d z in a c h h o m iliarza brew iarzow ego. H o m iliarze służyły początkow o ad
legendum et praedicandum, z czasem je d n a k zostały u ży te d o ro zw ażań d la
d u ch o w n y ch i zakonników . H o m ilie były ta k u k ła d a n e , a b y m ogły służyć ró w n ież ja k o te m a ty kaznodziejskie n a św ięta liturgiczne.
F a sc . 6:
В r a g a C., De sacra Liturgia in quarta periodo Concilii Oecumenici Vaticani II,
s. 377— 387.
A rty k u ł szczegółowo o m aw ia litu rg ię sp raw o w an ą w au li S o b o ru W a ty k a ń skiego I I podczas czw artej sesji, głów nie n a podstaw ie zb io ru p t. „M issae in q u a r ta p erio d o C oncilii O ecu m en ici V a tic a n i I I c e le b ra n d a e “ /1965/. S obór W aty k ań sk i I I podczas czw artej sesji n ie w ydał d o k u m en tó w liturgicznych, a le z a to p rak ty czn ie w p ro w ad zał w życie p ostanow ienia K o n sty tu cji o L itu rg ii św. Z litu rg ii soborow ej m o ż n a snuć w nioski co do k ieru n k u dalszej odnow y liturgicznej.
D u b o i s R ., Eine wertvolle Rubrik, s. 388— 402.
A u to r o m aw ia Lectionanum plenarium z B iblioteki K a p itu ln e j w W eronie (n r 82), pow stały p om iędzy 800— 850 r. w e W łoszech północnych. L ekcjonarz te n zaw iera ciekaw e ru b ry k i dotyczące d n i k w artaln y ch .
14]
P R Z E G L Ą D C Z A S O P I S M385
B a s t i a e n s e n A ., Interprétation de quelques oraisons du Missel romain, II , s. 5— 20.
A rty k u ł u k a z u je w łaściw ą treść z a w a rtą w m o d litw ach m szaln y ch : Pro
nostrae seruitutis augmento..., Sanctificationibus tuis, omnipotens deus.... Sanctorum martyrum tuorum Basilidis...
B r i n k t r i n e J . , Über die Beziehungen des eucharistischen Kelches zum Glauben
und zum Heiligen Geist, s. 21— 23.
W litu rg ii ta k w schodniej ja k i zachodniej zach o d zi ścisła łączność m iędzy k ielichem euch ary sty czn y m a w ia rą i D u ch em Św. W starożytności za głów ne owoce K o m u n ii św. u w a ż a n o w zm ocnienie w iary i n ap ełn ien ie D u ch em Św.
B r a n d o l l i n i L ., Conventus de popularibus interpretationibus textuum litur-
gicorum, s. 66— 72.
W d n ia c h 9— 13 listo p ad a 1965 r. w R zy m ie m iał m iejsce zjazd liturgiczny, z o rg an izo w an y przez R a d ę do w y k o n an ia K o n sty tu cji o L itu rg ii św., który z g ro m ad ził 250 biskupów i biegłych z 69 krajów . N a zjeździe ty m om ów iono sp raw ę przek ład ó w tekstów litu rg iczn y ch n a języ k i n a ro d o w e w m yśl soborow ej odnow y liturgicznej — z b a d a n o zw iązane z ty m trudności, określono w ytyczne. F a sc . 2 :
R a f f a V ., L'orario di preghiera n e tt'U fficio divino, s. 97— 140.
P rzed m io tem a rty k u łu są b rew iarzow e go d zin y k an o n iczn e, ro zw ażan e n a tle h isto rii o raz w perspektyw ie posoborow ej. C h a ra k te r g odzin k an o n icz n y c h w ścisłym zn aczen iu p o siad ają tylko L audesy, N ieszpory, oraz Tertia,
Sexta i Kona.
B r a g a C ., Instauratio liturgica: anno primo, s. 141— 155.
A u to r snuje refleksje n a te m a t odnow y liturgicznej w pierw szym ro k u od w y d a n ia In stru k c ji w spraw ie należytego w p ro w ad zen ia w życie K o n sty tu cji 0 L itu rg ii św. N a ogół w k ażd y m k ra ju w id ać n asilenie p ra c y n a d w p ro w ad ze n iem w życie K o n sty tu cji o L itu rg ii św. W p ra c y tej je st w iele tru d n o ści, nie wszystko je st n a najw yższym poziom ie, ale są i ow oce i b ędzie ich coraz więcej. M niejsze tem p o p o siad a od n o w a litu rg ic z n a w k ra ja c h E u ro p y w schodniej.
В u g n i n i A ., Instructio de lingua in celebrandis Officio et M issa „conventuali“
aut „communitatis“ apud Religiosos adhibenda. C o m m e n ta riu m , s. 160— 164.
J e s t to zw ięzły k o m en tarz do in stru k cji św. K o n g reg acji O b rzęd ó w z d n ia 23 listo p a d a 1965 r. w sp raw ie stosow ania ję z y k a w g o d zin ac h kanonicznych 1 M szy św. k o n w en tu aln e j lu b społeczności w zakonach.
F a sc . 3 :
M u r j a n o f f M ., Handschriftliches aus der Bibliothek der Akademie der W is
senschaften der U D SSR, s. 193—-195.
W r. 1964 z o p raw y „E ty k i nikom achejskiej“ A rystotelesa zn ajd u jącej się V ol, 80 (1966), fa se . 1 :
w B ibliotece A kadem ii N a u k w L en in g ra d zie w y d o b y to dw ie k a rty zaw ierające d a w n y o b rzęd stosow any za u m ierający ch i zm arły ch (Mss. lat. Q_556). T ekst o b rz ę d u je st zgo d n y z sa k ra m e n ta rz a m i rzym skim i i galliakńskim i z epoki karolińskiej.
G a m b e r K ., Das Missale des Bischof M aximian von Ravenna ( -j— 5 53), s. 2 0 5 — 210.
B iskup R a w e n n y we W łoszech, M ak sy m ian , ja k w zm ian k u ją n o ta tk i h isto ry czn e , b y ł tw ó rcą ksiąg litu rg iczn y ch . D o tą d zach o w ał się frag m en t lek cjo n arza, k tó ry z pew nością sp o rząd zo n y został przez tegoż biskupa, gdyż po ch o d zi z je g o czasów . R ów nież istnieje sa k ram en tarz przypisyw any M aksy- m ian o w i, gdyż zaw iera litu rg ię ty p o w ą d la R aw en n y .
G a n a 1 J . , En torno a. S. Fulberto de Chartres /д- 1028/, s. 211— 225. J a k w y k azu ją d aw n e sa k ra m e n ta rz e i m szały, w e M szy św. po Pater noster b y ła n iekiedy w n iek tó ry ch kościołach o d m a w ia n a m o d litw a contra male
factores, zaczy n ająca się od słów : In spiritu humilitatis. M o d litw a ta b y ła n a z y
w a n a : clamor pro tribulatione. W a rty k u le je st m ow a o czasie jej pow stania, genezie, autorstw ie. Przypisyw anie je j a u to rstw a św. F u lb erto w i, biskupow i z C h artres, nie o p iera się n a m o cn y ch a rg u m en tach .
В r a g а C ., Decretum de editionibus librorum liturgicorum. C o m m en tariu m , s. 226.
P ra c a je st k o m en tarzem do zam ieszczonego d e k re tu sw. K o n g re g a c ji O b rzęd ó w z d n ia 27 stycznia 1966 r. w spraw ie w y d ań ksiąg liturgicznych.
F a sc . 4— 5 :
J u n g m a n n J ., De actu poenitentiali infra Missam inserto conspectus historicus, s. 257— 264.
A u to r w ykazuje, że istn iała tra d y c ja p raw ie pow szechna, choć n ie ciągła ściśle, k tó ra sprzyja dziś tym , k tó rzy u b o lew ają n a d zniesieniem przez K odeks R u b ry k w r. 1960 spow iedzi pow szechnej i absolucji p rz e d K o m u n ią św. w czasie M szy św. A kty p o k u tn e m iały kiedyś m iejsce w czasie M szy św. trzy ra z y : n a p o czątk u , po litu rg ii słowa, o raz p rz e d K o m u n ią św.
M e t z R ., Benedictio sive consecratio virginum?, s. 265— 293.
O b rz ę d pośw ięcenia dziew ic początkow o n azy w an o różnie : consecratio,
benedictio, a lb o velatio. W P ontyfikale o b rzęd te n został z a ty tu ło w a n y : De benedictione et consecratione virginum. T y tu ł ten , w łaściw ie zaw ierający dw ie
nazw y o b rzęd u , w p ro w ad ził G. D u ra n d u s (1292— 1295), gdyż nie w iedział, k tó ra z ty ch n azw je s t b ard ziej o d p o w ied n ia. W zreform ow anym Pontyfikale o b rz ę d te n p o w in ien być z a ty tu ło w an y albo : Benedictio virginum, alb o :
Consecratio virginum.
W a s n e r F., Ein unbekannter liturgischer „Libellus“ des päpstlichen Zeremonien
meister Johannes Burchard, s. 294— 308.
W arty k u le je st m ow a o ciekaw ym m an u sk ry p cie J a n a B u rck ard a, m istrza cerem onii papieskich, zaw ierający m św ięcenia kapłańskie i sakrę b isk u p ią
