Pradzieje okolic Szadku w zarysie

Adam Rapiejko

Pradzieje okolic Szadku w zarysie

BIULETYN SZADKOWSKI

Tom 8

2008

Adam Rapiejko*

PRADZIEJE OKOLIC SZADKU W ZARYSIE

Wstęp

Niniejsze opracowanie prezentuje spojrzenie na mikroregion Szadkowski przez pryzmat archeologii, nauki równie humanistycznej jak przyrodniczej. Zakres czasowy obejmuje okres pradziejów do wczesnego średniowiecza, nato­ miast ramy geograficzne zasadniczo wyznacza obszar współczesnej gminy

Szadek i region szadkowski* * 1. W artykule przedstawiono zarys historii badań

zarówno przed-, jak i powojennych, a także krótki opis osadnictwa na tych tere­ nach wraz z prezentacją listy odkrytych tu stanowisk archeologicznych. W skład tej ostatniej, weszły także stanowiska z okresu średniowiecza i nowożytności.

Szadek, jako miasto o metryce średniowiecznej, doczekał się należnego sobie miejsca w polskiej nauce. Do tej pory ukazały się m. in. 2 monografie2 (w tym jedna wydana bez mała 140 lat temu!) oraz szereg artykułów poświęconych historii (także średniowiecznej) zarówno miasta, jak i jego okolic3, a sam

Adam Rapiejko, mgr, jest pracownikiem Pracowni Archeologicznych Badań Terenowych Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego.

1 Opis regionu szadkowskiego w odniesieniu do sieci hydrograficznej wydaje się tu najtrafniej­ szy: o b s z a r w y z n a c z o n y p r z e d e w s z y s tk im p r z e z d o lin y : P ic h n y , P ic h n y z S za d k o w ic , P is i, N e r u o r a z d o lin ę P is y . G r a n ic ę p o ł u d n ik o w ą [...] w y z n a c z a ją : g r a n ic a a d m in is tr a c y jn a Z d u ń s k ie j W o li o r a z lin ia w o d o d z ia łu I I I r z ę d u [...] cyt. za: R. Kucharski, M. Lamprecht, M ły n a r s tw o r e g io n u s z a d k o w s k ie g o i j e g o r o z w ó j d o I w o jn y ś w ia to w e j, „Biuletyn Szadkowski” 2005, t. 5, s. 69-70.

2 A. J. Parczewski M o n o g r a fia S z a d k u , Warszawa 1870; T. Marszał S z a d e k . M o n o g r a fia m ia sta , Szadek 1995.

3 M. in. A. Szymczakowa, K ilk a u w a g o w ó jto s tw ie i w ó jta c h w S z a d k u w ś r e d n io w ie c z u , „Biuletyn Szadkowski” 2005, t. 5, s. 31-45; P. Szkutnik, Ź r ó d ła d o d z ie jó w S z a d k u z n a jd u ją c e s ię w a r c h iw a c h k o ś c ie ln y c h , „Biuletyn Szadkowski” 2005, t. 5, s. 111-127; A. Bartoszewicz, P ó ź n o ś r e d n io w ie c z n y S z a d e k i j e g o m ie s z k a ń c y w ś w ie tle z a p i s e k z n a js ta r s z e j k s ię g i m ie js k ie j, „Biuletyn Szadkowski” 2006, t. 6, s. 111-126; R. Kucharski, M. Lamprecht, M ły n a r s tw o ...

historyczny powiat szadkowski interesował wielu badaczy-mediewistów (historyków i archeologów), jak choćby S. i S. M. Zajączkowskich4,

J. Kamińską5 6, L. Kajzera6 czy J. Pietrzaka7. Tematyk archeologii osadnictwa

w nawiązaniu do tych obszarów poruszyli m. in. E. Dziubek8 i M. Urbański9.

Historia odkryć archeologicznych okolic Szadku sięga drugiej połowy XIX w., co wraz z późniejszymi znaleziskami tworzy może nie monumentalną, jednakże ciekawą i urozmaiconą listę stanowisk.

H is to r ia z n a le z is k i b a d a ń a rc h e o lo g ic z n y c h o k o lic S z a d k u

W roku 1872 notujemy pierwsze znaczące odkrycie archeologiczne na tych

terenach, lokalizowane w obrębie Starego Miasta10 (w sąsiedztwie karczmy

„Piekło”). Mowa tu o cmentarzysku popielnicowym, którego przynależności kulturowej nie udało się wówczas ustalić. Niedługo później, bo już w dwóch kolejnych sezonach: 1873 i 1874 r. w Piaskach (wsi położonej na wschód od Szadku) działał archeolog-samouk z Podłężyc, Edmund Stawiski. W Piaskach prowadził amatorskie poszukiwania Władysław Potęga. Teren ten zainteresował także studentów z Akademickiego Koła Polskiego Towarzystwa Prehistory­ cznego w Poznaniu, wśród których szczególną aktywność wykazywał Zdzisław Rajewski11.Organizowane akcje badai powierzchniowych doprowadziły do

4 Historycy żywo zainteresowani pracami terenowymi na terenie województwa sieradzkiego: S. Zajączkowski, Dawne ziemie łęczycka i sieradzka w połowie XII wieku, „Roczniki Historyczne” 1963, R. 29; tenże, O lokacjach wsi na prawie niemieckim i w Łęczyckiem i Sieradzkiem od końca XIV do początków XVI w., Łódź 1974.

5 Badała m. in. ziemie centralnej Polski, związana z Pracownią Ziemi Sieradzkiej, wieloletnia wicedyrektor Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi; J. Kamińska, Grodziska stożkowate śladem posiadłości rycerskich XII-XIV wieku, „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi” 1975, Seria Archeologiczna, nr 22.

6 Wybitny znawca architektury rezydencjonalno-obronnej doby pranego średniowiecza i cza­ sów nowożytnych; L. Kajzer, J. Augustyniak, Wstęp do studiów nad świeckim budownictwem obronnym Sieradzkiego w XIII—XVII/XVIII w., Łódź 1986.

7 J. Pietrzak, Zamki i dwory obronne w dobrach państwowych prowincji wielkopolskiej. Studium z dziejów państwowych siedzib obronnych na przełomie średniowiecza i nowożytności, Łódź 2003, s.99-100.

8 E. Dziubek Osadnictwo średniowieczne i nowożytne w północnej części sieradzkiego. Studium archeologiczne, Łódź 2000 (praca doktorska napisana pod kierunkiem L. Kajzera).

9 M. Urbański, O znaleziskach archeologicznych na terenie powiatu zduńskowolskiego, „Na sieradzkich szlakach” 2003, nr 1-4 (67), s. 2-3.

10 Obecnie część miasta Szadek, choć formalnie położona poza jego granicami, w obrębie sołectwa Wielka Wieś.

11 Wybitna postać polskiej archeologii, profesor, dyrektor Państwowego Muzeum Archeologii w Warszawie. Wraz z prof. Józefem Kostrzewskim kierował badaniami w Biskupinie w latach 1934-1939; najprawdopodobniej obecny w Piaskach w omawianym czasie. Zob. M. Urbański, O znaleziskach..., s. 2-3.

Pradzieje okolic Szadku w zarysie ₉₅

zlokalizowania stanowisk w Boczkach oraz Borkach Prusinowickich. Prawdopodobnie w 1922 r. natrafiono na znalezisko przypisywane kulturze łużyckiej - brązową siekierkę z Woli Krokockiej, która znalazła należne sobie miejsce w muzeum w Łowiczu wraz z częścią znalezisk odkopanych na cmentarzysku pomorskim w Szadku Starostwie12.

W 1934 r., dwaj pracownicy Miejskiego Muzeum Etnograficznego w Łodzi - Jan Fitzke i Rudolf Weinert, penetrujący okolice Szadku, odkryli cmentarzysko w Szadkowicach13. R. Weinert przyczynił się w okresie wojennym do zabezpieczenia zbiorów naczyń z Szadku i Prusinowic w Muzeum Okręgowym w Sieradzu14. W latach 1936 i 1940 „powierzchniówkami” w rejonie wspomnia­ nej już wsi Piaski zajmował się Władysław Kasiński z Miejskiego Muzeum Łodzi15.

Okres powojenny także nie był dla okolic Szadku stracony z punktu widzenia badań archeologicznych. Badania ratownicze, prowadzone w latach 1958-1961 przez Teresę Łaszczewską dostarczyły Muzeum Okręgowemu w Sieradzu zbiorów wypos^eń grobowych z cmentarzyska w Lichawie (1959 r.). Cmentarzyska w Piaskach badała w latach sześćdziesiątych A. Kufel- Dzierzgowska, czołowa specjalistka od archeologii pradziejowej na tych terenach. Znane są także badania z lat 1965-1966, 1972-1973 (Maria J^dżewska) i 1986-1987 (Jacek Błaszczyk) prowadzone w Przyrownicy (obecnie Wola Łobudzka16) nad cmentarzyskami kultury pomorskiej (grobów kloszowych) i przeworskiej17.

Cmentarzyska w Przyrownicy, jak relacjonuje miejscowa ludność, były niszczone jeszcze w okresie przedwojennym18. Badania archeologiczne, prze­ prowadzone na tym obszarze, doprowadziły do ocalenia tych ciekawych stano­ wisk przed zatraceniem, a osobą która zgłosiła zapotrzebowanie na prace wyko­ paliskowe na tym terenie, był dyrektor szkoły podstawowej w Przyrownicy, Józef Kłodaś19.

12 Tamże, s. 2-3. 13 Tamże, s. 2-3.

14 A. Kufel-Dzierzgowska, M a t e r ia ł y k u ltu r y p o m o r s k ie j w z b io r a c h M u z e u m O k ręg o w e g o w S ie r a d z u , „Sieradzki Rocznik Muzealny” 1990-1991, t. 7, s. 177.

15 M. Urbański, O z n a le z is k a c h ...

16 Podczas badań powierzchniowych w 1947 r. Przyrownicę oznaczono jako Wola Łobudzka (stanowisko 1). Obok 500 fragmentów ceramiki ręcznie lepionej odnaleziono wówczas także kilka ułamków te r r a s i g i la t a; cyt. za: M. Jażdżewska, L. Tyszler Ś la d y k o n ta k tó w h a n d lo w y c h z im p e ­ r iu m r z y m s k im n a c m e n ta r z y s k u k u ltu r y p r z e w o r s k ie j w P r z y r o w n ic y , s ta n o w is k o 1, gm . W o d zie ra d y , w oj. S ie r a d z (d a w n ie j p o w i a t Ł a s k ), „Sieradzki Rocznik Muzealny” 1993-1994, t. 9, s. 69.

17 B. Głowacka-Fronckiewicz, B a d a n ia a r c h e o lo g ic z n e n a te r e n ie w o je w ó d z tw a s ie r a d z k ie g o w la ta c h 1 9 4 5 - 1 9 9 4 , „ Sieradzki Rocznik Muzealny” 1995-1996, t. 10, 1996, s. 57-80.

18 M. Jażdżewska, L. Tyszler, Ś l a d y..., s. 69. 19 Tamże, s. 69.

Ś la d y o s a d n ic tw a w o k o lic a c h S z a d k u

Niewiele można powiedzieć o najdawniejszych śladach habitacji ludzkiej w okolicach Szadku. Zarówno starsza, jak i środkowa epoka kamienia (1 punkt osadniczy o niezidentyfikowanej przynależności kulturowej), a także neolit i eneolit nie są na omawianym obszarze reprezentatywne (4 punkty osadnicze w okolicach Szadku: Boczki, Kobyla Miejska, Piaski, Sikucin)20. Z całą pewno­ ścią możemy jednak mówić o śladach obecności ludzi (najprawdopodobniej łowców reniferów), zakładających tu okresowe obozowiska.

Podobnie przedstawia się sytuacja we wczesnej i starszej epoce brązu, chociaż to właśnie z Woli Łobudzkiej pochodzi jedyny na obszarze powiatu zduńskowolskiego ślad osadniczy, zamykający starszą epokę brązu. Mowa tu o ułamkach naczyi ceramicznych, przypisywanych kulturze trzcinieckiej.

Dopiero środkowa, młodsza i późna epoka brązu oraz wczesna epoka żelaza stwarzają szersze podstawy do wnioskowania o osadnictwie na tych terenach. W III okresie epoki brązu (ok. 1200 r. p.n.e) mamy w okolicach Szadku do czynienia z jedną z najciekawszych grup ludnościowych, zamieszkujących w przeszłości nasze ziemie, a mianowicie z przedstawicielami kultury łużyckiej. Ślady grupy górnośląsko-małopolskiej tej kultury znajdujemy na cmentarzysku w Piaskach (stanowisko 2) i Borkach Prusinowickich (stanowisko 1). Do cieka­ wszych znalezisk można zaliczyć m. in. fragmenty popielnic czy brązowy sztylet z Prusinowic. Jedyna osada otwarta kultury łużyckiej z terenów całego powiatu zduńskowolskiego znana jest ze wspomnianych już Piasków21.

W pobliżu Szadku, Lichawy, Piasków i Woli Łobudzkiej odkryto cmenta­ rzyska kultury pomorskiej - kolejnej po łużyckiej wielkiej jednostce kulturowej naszych ziem. Wspomniana ludność chowała swoich zmarłych w pięknych urnach (urny domkowe i popielnice twarzowe) w bardzo charakterystyczny sposób, zazwyczaj w grobach ze skrzyniami kamiennymi, często pod glinianymi

kloszami22 (właśnie na podstawie owego interesującego obrządku pogrzebowego

wydzielono tą kulturę23). Jedna z 3 znanych w powiecie zduńskowolskim osad kultury pomorskiej znajduje się w Piaskach24.

Około 200 r. p.n.e. następuje zanik kultury pomorskiej na tych terenach, a jej miejsce zajmuje kultura przeworska (okres późnolateński i rzymski). Na obsza­ rze powiatu zduńskowolskiego punkty osadnicze łużyckie pokrywają się z prze­ worskimi25.

20 M. Urbański, O znaleziskach..., s. 3-4. 21 Tamże, s. 4.

22 Tamże, s. 4.

23 I. Jadczykowi, Kultura pomorska na terenie województwa sieradzkiego, „Sieradzki Rocznik Muzealny” 1990-1991, t. 7, s. 35-36.

24 M. Urbański, O znaleziskach..., s. 3-4. 25 Tamże, s. 5.

Pradzieje okolic Szadku w zarysie ₉₇

Stanowiskiem wartym szczególnej uwagi (bowiem zajmującym w ^ne miejsce w skali ogólnopolskiej) jest Przyrownica (Wola Łobudzka). Cmentarzy­ sko kultury przeworskiej funkcjonowało tu najprawdopodobniej przez około 200 lat. Datowanie to otwiera fibula oczkowata z II w. n.e., zamyka natomiast zbiór fragmentów naczyi toczonych na kole (początek IV w. n.e.). W tym przedziale czasowym datowane są znaleziska importów przemysłowych, znajdowanych luźno oraz w grobach (jamowych i popielnicowych), z których najliczniejszą

grupę stanowią ułamki terra sigillata26 27. Wśród pozostałych znalezisk (np. w gro­

bie 5) wyróżniamy fragmenty naczyi szklanych, zabytki żelazne (grot oszczepu, sprzączka do pasa, wisiorek wiaderkowaty, gwóźdź, nit, okucie, fragment nożyka). W roku 1992 materiały z badań w Przyrownicy zgłoszono do między­ narodowego projektu Rzymskie importy w środkowej Europie21.

Z pozostałych cmentarzysk na omawianym obszarze należy wymienić stanowisko w Sikucinie, skąd znane są m. in. 3 zapinki28.

Okres wędrówek ludów, o zasięgu ogólnoeuropejskim (IV-VI w. n.e.) wiąże się na omawianym obszarze z upadkiem kultury przeworskiej. Nie notujemy w okolicach Szadku żadnych nowych punktów osadniczych. Zaistniała pustka osadnicza, trwająca na różnych obszarach obecnej Polski niespełna 200 lat, zostaje uzupełniana żywiołem słowiańskim od VI w. n.e. Na obszarze powiatu zduńskowolskiego osadnictwo to notujemy dopiero od połowy X w. Zbadano je m. in. na obszarze Piasków, Wielkiej Wsi czy samego Szadku. Wśród znajdo­ wanej ceramiki obtaczanej najpopularniejszym ornamentem jest linia falista lub dookolne żłobki29.

Na różnych terenach monarchii wczesnopiastowskiej (także w regionie szadkowskim) obserwujemy do tego czasu pogorszenie się stosunków wodnych, co w połączeniu ze wzrostem liczby ludności spowodowało tendencję przeno­ szenia osadnictwa z rejonów dolin rzecznych na tereny wyżynne30, a do takich właśnie zaliczamy okolice Szadku (obszar Wysoczyzny Łaskiej)31.

26 T e r r a s ig illa ta ( g lin a w y c is k a n a ) - ty p n a c z y ń , w y tw a r z a n y c h n a te r e n ie Ita lii o d I w . p .n .e . a o d p o ło w y III w . n .e . ta k ż e n a te re n ie p r o w in c ji, z w ła s z c z a w G a lii i n a d R e n e m , c h a r a k te r y z u ją c y s ię c z e r w o n y m k o lo r e m g lin k i i p o le w y . P o w s z e c h n ie w y s tę p o w a ły n a o b s z a rz e C e s a r s tw a r z y m s k ie g o , a p o n ie w a ż m o ż n a z id e n ty fik o w a ć m ie js c e w y tw a r z a n ia i d o k ł a d n ą c h r o ­ n o lo g ię , s ą o n e d z iś p o m o c n e p rz y d a to w a n iu in n y c h z n a le z is k a r c h e o lo g ic z n y c h z te g o o k re su . 27 M . J a ż d ż e w s k a , L . T y s z le r Ś l a d y . .. , s. 69. 28 M . U r b a ń s k i, O z n a l e z i s k a c h ..., s. 5. 29 T a m e , s.5. 30 T a m e , s.5. 31 J. C z y ż , J. F o r y s ia , B u d o w a g e o lo g ic z n a i r o z w ó j r z eźb y o k o lic S z a d k u , „ B iu le ty n S z a d k o w s k i” 2 0 0 1 , t. 1, s. 94 .

T ablica 1. Lista stanowisk archeologicznych w gminie Szadek (według epok)

Miejscowość

Nr stano­ wiska

Jednostka kulturowa Opis stanowiska

1 2 3 4

Starsza i środkowa epoka kamienia

Piaski 2 ? punkt osadniczy

Neolit i eneolit

Boczki ? ? punkt osadniczy

Kobyla Miejska ? ? punkt osadniczy

Piaski ? ? punkt osadniczy

Sikucin ? ? punkt osadniczy

Wczesna i starsza epoka brązu

Wola Łobudzka 1 kultura trzciniecka ślad osadniczy Środkowa, młodsza i późna epoka brązu oraz wczesna epoka żelaza Wola Łobudzka 1 kultura łużycka punkt osadniczy Piaski 2 kultura łużycka cmentarzysko Prusinowice 1 kultura łużycka ślad osadniczy Sikucin ? kultura łużycka cmentarzysko Sikucin 1 kultura łużycka cmentarzysko Wola Krokocka ? kultura łużycka punkt osadniczy Borki Prusinowickie 1 klultura łużycka cmentarzysko Kobyla Miejska 1 kultura łużycka cmentarzysko Krokocice ? kultura łużycka cmentarzysko Kromlin ? kultura łużycka cmentarzysko Piaski 1 kultura łużycka osada Piaski ? kultura łużycka cmentarzysko Piaski 3 kultura łużycka cmentarzysko

Pradzieje okolic Szadku w zarysie ₉₉

Tablica 1 (cd.)

1 2 3 4

Szadek ? kultura łużycka cmentarzysko Szadek Starostwo 3 kultura łużycka cmentarzysko Grzybów Wolniaki 1 kultura pomorska punkt osadniczy Krokocice 2 kultura pomorska cmentarzysko Lichawa 1 kultura pomorska cmentarzysko Lichawa 8 kultura pomorska cmentarzysko Prusinowice ? kultura pomorska cmentarzysko Przatów 3 kultura pomorska punkt osadniczy Szadek ? kultura pomorska mentarzysko Szadek ? kultura pomorska punkt osadniczy Szadek- Starostwo ? kultura pomorska cmentarzysko Wola Łobudzka 1 kultura pomorska cmentarzysko

Okres późnolateński i rzymski

Sikucin ? kultura przeworska cmentarzysko Sikucin 1 kultura przeworska cmentarzysko Szadek 1 kultura przeworska punkt osadniczy Szadek 1 kultura przeworska cmentarzysko Szadek ? kultura przeworska punkt osadniczy Boczki ? kultura przeworska cmentarzysko Kobyla Miejska ? kultura przeworska cmentarzysko Krokocice ? kultura przeworska cmentarzysko Lichawa 1 kultura przeworska punkt osadniczy Lichawa ? kultura przeworska cmentarzysko Wola Łobudzka

(Przyrownica)

Tablica 1 (cd.)

1 2 3 4

Okres wczesnośredniowieczny

Szadek 1 kultura słowiańska punkt osadniczy Wielka Wieś 1 kultura słowiańska osada

Okres późnośredniowieczny i nowożytny

Szadek 1 miasto

Szadek ? monety

Szadkowice 3 punkt osadniczy

Wielka Wieś ? dwór na kopcu

Stanowiska z różnych okresów o nieokreślonej jednostce kulturowej

Krokocice ? ? cmentarzysko

Prusinowice-Cz. Las ? ? cmentarzysko Szadek-,Piekło” ? ? cmentarzysko

Szadkowice ? ? cmentarzysko

Zalesie ? ? cmentarzysko

Źródło: dane z 2003 r., opracowane na podstawie artykułu M. Urbańskiego, O znale­ ziskach archeologicznych na terenie powiatu zduńskowolskiego, „Na sieradzkich szlakach” 2003, nr 1-4 (67), s. 6.

B ib lio g r a f ia

Bartoszewicz A., Późnośredniowieczny Szadek i je g o mieszkańcy w świetle zapisek z najstarszej księgi miejskiej, „Biuletyn Szadkowski” 2006, t. 6, s. 111-126. Czyż J., Forysia J., Budowa geologiczna i rozwój rzeźby okolic Szadku, „Biuletyn

Szadkowski” 2001, t. 1, s. 94.

Dziubek E., Osadnictwo średniowieczne i nowożytne w północnej części sieradzkiego. Studium archeologiczne, Łódź 2000 (praca doktorska napisana pod kierunkiem L. Kajzera).

Głowacka-Fronckiewicz B., Badania archeologiczne na terenie województwa

sieradzkiego w latach 1945-1994, „ Sieradzki Rocznik Muzealny” 1995-1996, t. 10, s. 57-80.

Jażdżewska M., Tyszler L., Ślady kontaktów handlowych z imperium rzymskim na cmentarzysku kultury przeworskiej w Przyrownicy, stanowisko 1, gm. Wodzierady,

Pradzieje okolic Szadku w zarysie ₁₀₁ woj. Sieradz (dawniej pow iat Łask), „Sieradzki Rocznik Muzealny” 1993-1994, t. 9, s. 69.

Jadczykowi I., Kultura pom orska na terenie województwa sieradzkiego, „Sieradzki Rocznik Muzealny” 1990-1991, t. 7, s. 35-36.

Kamińska J., Grodziska stożkowate śladem posiadłości rycerskich X II—X IV wieku, „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi” 1975, Seria Archeologiczna, nr 22.

Kajzer L., Augustyniak J., Wstęp do studiów nad świeckim budownictwem obronnym Sieradzkiego w X III-X V II/X V IIIw ., Łódź 1986.

Kucharski R., Lamprecht M., M łynarstwo regionu szadkowskiego i je g o rozwój do I wojny światowej, „Biuletyn Szadkowski” 2005, t. 5, s. 69-70.

Kufel-Dzierzgowska A., M ateriały kultury pom orskiej w zbiorach M uzeum Okręgowego w Sieradzu, „Sieradzki Rocznik Muzealny” 1990-1991, t. 7, s. 177.

Marszał T., Szadek. M onografia miasta, Szadek 1995. Parczewski A. J., M onografia Szadku, Warszawa 1870.

Pietrzak J., Zamki i dwory obronne w dobrach p aństwowych prowincji wielkopolskiej. Studium z dziejów p aństwowych siedzib obronnych na przełom ie średniowiecza i nowożytności, Łódź 2003.

Szkutnik P., Źródła do dziejów Szadku znajdujące się w archiwach kościelnych, „Biuletyn Szadkowski” 2005, t. 5, s. 111-127.

Szymczakowa A., Kilka uwag o wójtostwie i wójtach w Szadku w średniowieczu, „Biuletyn Szadkowski” 2005, t. 5, s. 31-45.

Urbański M., O znaleziskach archeologicznych na terenie powiatu zduńskowolskiego, „Na sieradzkich szlakach” 2003, nr 1-4 (67).

Zajączkowski S., Dawne ziemie łęczycka i sieradzka w połowie X II wieku, „Roczniki Historyczne” 1963, R. 29, Zajączkowski S. M., O lokacjach wsi na prawie

niemieckim i w Łęczyckiem i Sieradzkiem od końca X IV do początków X V I w ., Łódź 1974.

OUTLINE OF SZADEK REGION’S PREHISTORY

Summary

This article spans the period from prehistoric times to the early Middle Ages. It presents the history of pre- and post- war history of research carried out on the territory of the present-day commune of Szadek, and a short review of the history of settlement in this region with a list of archaeological sites in the area. The earliest archaeological works were conducted there in the second half of the 19th century, when a cinerary-urn cemetery was found in the “Old Town” and amateur-archaeologists made discoveries in the neighbourhood of Piaski. A particularly interesting excavation site is in Przyrownica

(Wola tobudzka) with a Przeworsk culture cemetery, which was functioning for about 200 years.