Józef Borzyszkowski
Profesor Kazimierz Kozłowski –
Honorowy Członek Instytutu
Kaszubskiego, prezes jego
nieformalnej filii
zachodniopomorskiej w Szczecinie
Acta Cassubiana 14, 191-194
Profesor Kazimierz Kozłowski
- Honorowy Członek Instytutu Kaszubskiego,
prezes jego nieformalnej filii
zachodniopomorskiej w Szczecinie
N asz in sty tu to w y k olega, p ro f. E d w ard W ło d arczy k , o b ecn y re k to r U n iw ersy te tu S zczecińskiego, sw o ją laudację p ro fe so ra K a zim ierza K o zło w sk ieg o , p rz y g o to w a n ą d la sp ecjaln eg o n u m e ru „A rc h e io n u ”, z a o p a trz y ł w szczeg ó ln e m o tto . Je st n im P o c h w a ła m ą d ro ści z K się g i p r z y s łó w , W a rsz a w a 2 0 0 9 , s. 313, k tó ra głosi:
S zc zę śliw y człow iek, k tó ry z n a la z ł m ą d ro ść I człow iek, k tó ry o sią g n ą ł rów now agę,
G d y ż w ię k szą m a z n ie j k o rzy ść n iż ze sreb ra I le p ie j j ą p o s ią ś ć n iż złoto.
S ło w a te i tu taj w p e łn i trz e b a p rz y w o ła ć i j e o d n ie ść do K a z im ie rz a K o z ło w sk ieg o , n ajw y b itn ie jsz e g o w śró d p o m o rsk ic h a rc h iw istó w i h isto ry k ó w d z iejó w n a jn o w sz y c h , b a d a c z y n ie m a l w sp ó łc z e sn o śc i, p o lito lo g ó w , nie ty lk o n a g ru n cie zach o d n io p o m o rsk im . D ro g a ż y cio w a, b o g a te d o ś w ia d c z e n ia z p ra c y zaw o d o w ej i sp o łeczn ej, ja k i w ro d z o n a sk ro m n o ść i p ra c o w ito ść z a d e c y d o w ały ta k o ja k o ś c i Jeg o w sp a n ia łe g o d o ro b k u n a u k o w e g o , ja k o ow ej m ą d ro śc i, ja k ie j p o z a z d ro śc ić M u m o g ą w sz y sc y h u m a n iśc i, nie ty lk o h isto ry c y i a rc h iw iści. M o ż n a d ziś o N im p o w ie d z ie ć , iż n a le ż y do g ro n a n a jw y b itn ie jsz y c h a u to ry te tó w n a u k o w y c h i m o raln y ch , lu d zi n ajb ard ziej p ra c o w ity c h i tw ó rc z y c h , za ra z em b e z in te re so w n y ch w sp o łeczn y m d z ia ła n iu n a k a sz u b sk o -p o m o rsk ie j ziem i - Ò d G d u n sk a tu, j a ż do
R o zto c zi b ró m !
O d la t Jeg o sz c z eg ó ln y m p o w o ła n ie m je s t p ra c a i d z ia ła ln o ść n a rz e c z z a k o rz e n ia n ia w sp ó łc z e sn y c h m ie sz k a ń c ó w P o m o rz a Z ach o d n ieg o w d zied zictw ie k u l tu ro w y m m in io n y c h w ie k ó w i tra d y c ji d a w n y c h m ie sz k a ń c ó w tej ziem i, o d k ry w a n ie n ie ty lk o je j n ie m ie c k ie j, a le te ż k a s z u b s k o -s ło w ia ń s k ie j p rz e s z ło ś c i z m y ś lą o p rz y sz ło śc i, o w z b o g a c e n iu k u ltu ry o g ó ln o p o lsk iej i ja k n a jle p sz y c h re la c ja ch z sąsiad am i. S am j e s t w sp a n ia ły m p rz y k ła d e m w sp ó łc z e sn e g o P o m o rzan in a, a po tro c h u ta k ż e K aszu b y , nie z u ro d z e n ia , le c z z d ucha.
192
Józef
B
orzyszkowski(Gdańsk)
K a z im ie rz K o z ło w sk i u ro d z ił się b o w ie m n a L itw ie w 1942 r., w ro d zin ie c h ło p sk iej, ja k o sy n Jó z e fa i M a ria n n y z d. S aw icz, w m ie jsc o w o śc i P o d lip k i, sk ąd po w o jn ie w 1946 r. ro d z in a z n a la z ła się n a jp ie rw n a Z ie m ia c h O d z y sk a n y c h (S ien n o k. O śn a), a p o 3 la ta c h w W ie lk o p o lsc e (C h ró sto w o , g m . U jście, pow . C h o d zież). T am n a ziem i P rz e m y sła w a II u k o ń c z y ł szk o łę p o d s ta w o w ą (4 la ta w C h ró sto w ie p lu s 3 w U jściu ) i ś re d n ią (L O C h o d zież) o ra z S tu d iu m N a u c z y cielsk ie w P o zn an iu . Jak o n a u c z y c iel tra fił n a P o m o rze Z a c h o d n ie.
Jeg o p ie rw sz e m ie jsc e p ra c y to S z k o ła P o d sta w o w a N r 2 w G ry fic a c h , g d zie z c z asem p ra c o w a ł ta k ż e w L ic e u m O g ó ln o k sz ta łc ą c y m o ra z b y ł z a s tę p c ą in s p e k to ra sz k o ln eg o ds. k u ltu ry , sk ąd w 1968 r. p rz e n ió sł się do Ś w in o u jścia. T am b o w ie m p o w ie rz o n o m u sta n o w isk o k ie ro w n ik a W y d z ia łu K u ltu ry w P re z y d iu m P o w iato w ej R a d y N a ro d o w e j, w k tó ry m p rz e z p e w ie n czas b y ł z a s tę p c ą p rz e w o d n ic z ą c eg o ; d ziś p o w ie d z ie lib y śm y starosty. P ra c u ją c (tak że w L O ), stu d io w ał w W yższej S zk o le P e d ag o g iczn ej w G d ań sk u , g d zie w 1971 r. z o sta ł m a g istre m h isto rii, d zięk i p ra c y d o ty czącej o s a d n ic tw a m ie jsk ie g o i w ie jsk ie g o w p o w iecie w o liń sk im , p rzy g o to w a n e j n a se m in a riu m d oc. d r. h ab . L u d w ik a Z ie liń sk ie g o . B y ł ju ż w ó w c z a s in ic ja to re m i o rg a n iz a to rem w ie lu p ro je k tó w k u ltu ra ln y c h i n a u k o w y c h , m .in . m o n o g ra fii Z ie m i W o liń sk iej. M o n o g ra fię tę z re a liz o w ał zesp ó ł au to ró w p o d firm ą In sty tu tu Z ac h o d n io p o m o rsk ie g o w S zczecin ie, k tó ry m k ie ro w a ł w ó w c z a s d o cen t, d ziś p ro fe so r T ad eu sz B iałeck i.
W 1973 r. K a z im ie rz K o z ło w sk i zo sta ł o b y w a te le m S zczecin a, g d zie p o w ie rzo n o m u k ie ro w n ic tw o W y d z ia łu K u ltu ry P re z y d iu m W o jew ó d zk iej R ad y N a ro d o w ej, sk ąd w 1975 r. p rz e sz e d ł do W o je w ó d z k ie g o A rc h iw u m P a ń stw o w e g o , zo sta ją c je g o d y re k to re m . Jeg o m .in . d o k o n a n ie m z la t 1 9 7 3 -1 9 7 5 j e s t F e stiw al A rty sty c z n y M ło d z ie ż y A k a d e m ic k ie j, z n a n y ja k o sz c z e c iń sk a F A M A i p o d o b n y festiw a l c h ó ra ln y w M ię d z y z d ro ja ch . P rz e c h o d z ą c do p ra c y w a rc h iw u m , b y ł u c z e stn ik ie m se m in ariu m d o k to rsk ieg o p r o f . B o g d a n a D opierały, n a k tó ry m p rz y g o to w a ł ro z p ra w ę pt. K szta łto w a n ie się śro d o w isk a a rty sty c zn e g o w S zc ze c in ie
w la ta ch 1 9 4 5 -1 9 5 9 , o b ro n io n ą w 1980 r. w In sty tu c ie H isto rii U n iw e rsy te tu
im . A d a m a M ic k ie w ic z a w P o zn an iu , w y d a n ą dw u k ro tn ie w p o sta c i k siążk i. P raca doktorska, w y d an a m o n o g rafia zapoczątkow ała bogaty dorobek naukow y K a z im ie rz a K o z ło w sk ie g o ja k o b a d a c z a d z ie jó w n a jn o w sz y c h S z c z e c in a i P o m o rz a Z a c h o d n ie g o , za ra z em o rg a n iz a to ra re fo rm a to rsk ic h d o k o n a ń i b a d a ń a rc h i w istó w szczeciń sk ich . A rc h iw u m P ań stw o w e w S zczecin ie i p o d le g a ją c y p o d je g o k iero w n ictw o zesp ó ł o d lat stanow i zasłużoną, tak że n a p o lu w y d aw n iczy m , sam o d z ie ln ą p la c ó w k ę n a u k o w ą , sły n ą c ą z ż y c z liw o śc i d la w sz y stk ic h k o rz y sta ją c y ch z je g o zb io ró w , a k ty w n ą n a p o lu ż y c ia sp o łe c z n o -k u ltu ra ln eg o m ia s ta i reg io n u .
K a z im ie rz K o z ło w sk i n a le ż y b o w ie m do ty c h lu d zi, k tó rz y w ła sn y m p rz y k ła dem i sz c z e g ó ln ą ż y c z liw o śc ią p o c ią g a ją in n y ch , k tó rz y z z a a n g ażo w an iem w s p ie ra ją - p ro m u ją d o k o n a n ia n a u k o w e i inne sw o ich w sp ó łp raco w n ik ó w .
W je g o w ła sn y m d o ro b k u n a u k o w y m k o le jn y m i d o k o n a n ia m i s ą k sią ż k i p o św ięco n e ro z w o jo w i k u ltu ry w Ś w in o u jśc iu (1 9 8 3 ) i p ie rw sz e m u w o je w o d z ie sz c zeciń sk iem u , L e o n a rd o w i B o rk o w ic z o w i (1983). T a d ru g a, n a p isa n a w sp ó ln ie
ze Z d z isła w e m C h m ieleck im , o b ejm u je a rc y c ie k aw y z b ió r d o k u m en tó w , w z b o g aco n y cen n y m k o m en tarzem historyków . Stanow i sw oiste p rzy g o to w an ie, w p ra w k ę do ro z p ra w y h a b ilita c y jn e j, zaty tu ło w an ej P ie rw sze d zie się ć la t w ła d zy p o li
ty c zn e j n a P o m o rzu Z a c h o d n im (1 9 4 5 -1 9 5 5 ), w y d an ej w 1994 r., b ęd ącej p o d
s ta w ą u zy sk an ej n a U A M w P o z n a n iu h a b ilita c ji. L e o n a rd B o rk o w ic z , d zięk i p u b lik a c jo m i d zia ła n io m K a z im ie rz a K o z ło w sk ie g o , p o d o b n ie ja k p ie rw sz y p re z y d e n t S zczecin a, P io tr Z a re m b a , o d z y sk a ł p o la tach z a p o m n ie n ia w III R P sw oje w ła śc iw e - w y b itn e m iejsce w d z ie ja c h p o lity c z n y c h R P .
K o le jn a w a ż n a p o z y c ja w d o ro b k u M istrz a K az im ie rz a, d o ty c z ą c a całeg o W ielk ieg o P o m o rza, to O d P a źd zie rn ik a ‘5 6 do G rudnia ‘70. E w o lu cja stosunków
sp o łe c zn o -p o lity c zn y ch n a W ybrzeżu (1 9 5 6 -1 9 7 0 ), W a rsz a w a -S z c z e c in 20 0 2 , sta
n o w ią c a p o d staw ę do u zy sk a n ia ty tu łu p ro feso ra n au k h u m an isty czn y ch . W k ró tce p o niej u k a z a ło się m o n u m e n ta ln e d zieło pt. P o m o rze Z a c h o d n ie w sze ść d zie się -
c io leciu 1 9 4 5 -2 0 0 5 . S p o łe c ze ń stw o - W ła d za - G o sp o d a rk a - K u ltu ra , S z c z e
cin 2 0 0 6 (za tę p racę o trz y m a ł n a g ro d ę m in is tra n a u k i i sz k o ln ic tw a w y ż sz e g o ), a w b ie ż ą c y m ro k u u k a z a ła się m o n o g ra fia w d w ó c h to m a c h P o m o rze Z a ch o d n ie
w la ta ch 1 9 4 5 -2 0 1 0 . S p o łe c ze ń stw o - w ła d za - g o sp o d a rk a - k u ltu ra . W m ię d z y
czasie u k a z a ło się 20 to m ó w ź ró d e ł d o ty c z ą c y c h d z ie jó w P o m o rz a Z a c h o d n ie g o p o 1945 r., p rz y g o to w a n y c h i w y d a n y c h z Jeg o u d z ia łe m p rz e z A rc h iw u m P a ń stw ow e w e w sp ó łp racy z U n iw ersy tetem Szczecińskim . Jed n o cześn ie z a Jego p rz y c z y n ą o d b y ło się ró w n ie ż w iele re g io n a ln y c h i o g ó ln o p o lsk ic h k o n fe re n c ji n a u k o w y c h , a ta k ż e m ię d z y n a ro d o w y c h p o lsk o -n ie m ie c k ic h . N ie k tó ry m to w a rz y szy ły cen n e w y sta w y arc h iw a lió w i w y d a w n ic tw h isto ry c z n y c h . O b o k n ic h w iele k o n fe re n c ji zo rg a n iz o w a ł ja k o w ic e p re z es O d d z ia łu S zcze c iń sk ie g o P T H d la n a u c z y c ie li z m y ś lą o p rz e k a z a n iu im w ie d z y w z a k resie d z ie jó w reg io n u . T rudno te ż p rz e c e n ić Jeg o w sp ó łp ra c ę a rc h iw a ln o -n a u k o w ą i p o p u la ry z a to rsk ą z A rc h i w u m K ra jo w y m w G ry fii / L a n d e sa rc h iv w G re ifsw ald zie. B ęd ą c p rz e z 32 la ta d y re k to re m A rc h iw u m P a ń stw o w e g o w S zczecin ie, z a p e w n ił tej in sty tu c ji trw a łą p o d sta w ę b y tu , z m o d e rn iz o w a n ie b u d y n k ó w i w a ru n k ó w pracy, a ty m sam y m w a ż n ą p o z y c ję w śró d p o d o b n y c h in sty tu c ji w k ra ju i E u ro p ie. W sp ó łtw o rz ą c k o lejn e to m y n a jsta rsz e g o c z a so p ism a n a u k o w e g o S z c z e c in a „P rz e g lą d Z a c h o d n io p o m o rsk i”, stw o rzy ł n o w y „S zczeciń sk i In fo rm a to r A rc h iw a ln y ” . Jem u te ż S zcze cin z a w d z ię c z a p o w sta n ie i u k a z y w a n ie się o d trz y d z ie stu la t do d ziś „K ro n ik i S z c z e c in a ” , a p rz e d e w sz y stk im n a ro d z in y w III R P n o w e g o w y d a w n ic tw a „ D o k u m e n t” , w k tó ry m u k a z a ło się ju ż w iele w a ż n y c h m o n o g ra fii i d zieł zb io ro w y c h , b ę d ą c y c h b a rd z o c z ęsto w sp ó łd z ie ła m i K. K o z ło w sk ie g o . N a P o w sz e c h n y Z ja z d A rc h iw istó w P o lsk ic h w b ie ż ą c y m ro k u w sp ó ln ie z p r o f . W ła d y sła w e m S tę p n ia k ie m p rz y g o to w a ł o b s z e rn ą p racę z b io ro w ą A r c h iw a p o ls k ie w c zo ra j i d ziś, W ar sz a w a 20 1 2 , w k tó rej z a m ie śc ił a rty k u ł d o ty c z ą c y fo rm o w a n ia się a rc h iw ó w p a ń stw o w y c h n a zie m ia c h z a c h o d n ic h i p ó łn o c n y c h Polski.
O d 1985 r. K. K o zło w sk i je s t tak że p raco w n ik iem U n iw ersy tetu S zczeciń sk ie g o ; p o c z ą tk o w o w In sty tu c ie H isto rii. Po h a b ilita c ji z w ią z a ł się n a stałe z In sty tu te m P o lito lo g ii, g d z ie je s t k ie ro w n ik ie m Z a k ła d u H isto rii S połecznej i B a d a ń
194
Józef
B
orzyszkowski(Gdańsk)
R e g io n a ln y c h , k ie ru je ta k ż e stu d iu m d o k to ra n c k im , u ła tw ia ją c m ło d z ie ż y z d o b y w a n ie k o le jn y c h sto p n i n a u k o w y c h , m n o ż ą c g ro n o sw o ich p rz y ja c ió ł i uczniów .
S p o łe c z n ik o w sk ie p a sje K. K o z ło w sk i realizu je o d la t ta k ż e w S zczeciń sk im T o w arzy stw ie N a u k o w y m (ak tu aln ie j e s t sek re ta rz em g e n e ra ln y m i c z ło n k iem h o n o ro w y m te g o T o w arzy stw a), S to w a rz y sz e n iu A rc h iw istó w P o lsk ic h o ra z w e w sp o m n ia n y m ju ż P o lsk im T o w arzy stw ie H isto ry c z n y m . P rz e w o d n ic z y ł te ż R a dzie N au k o w ej w sp an iałej K sią ż n ic y P o m o rsk iej o raz R ad zie M u zealn ej M u zeu m N a ro d o w e g o w S zczecin ie. Je st c z ło n k ie m In sty tu tu K a sz u b sk ie g o , sto w a rz y sz e n ia lu d zi n a u k i, c z u ją c y ch i d e k la ru ją c y c h sw o je w ięzi z K a sz u b a m i i P o m o rzem , p o w sta ły m w 1996 r. z s ie d z ib ą w G d ań sk u ; b ę d ą c a k ty w n y m c z ło n k ie m je g o sta tu to w y c h w ład z. Je st p rz y k ła d e m c z ło w ie k a zaw sze tw ó rc z e g o i o d p o w ie d z ia l n e g o , p ro p o n u ją c e g o n o w e z ad an ia, p ro je k ty i g o to w e g o do ich realizacji.
N a ła m a c h ro c z n ik a n a u k o w e g o IK „A c ta C a ssu b ia n a ” o p u b lik o w a ł k ilk a w ażn y ch arty k u łó w p o św ięco n y ch m .in. d ru g iem u b isk u p o w i szczeciń sk o -k am ień - sk iem u ks. abp. K a z im ie rz o w i M a jd a ń sk ie m u i p ie rw sz e m u m e tro p o lic ie tej a r c h id ie c e zji ks. abp. M a ria n o w i P rz y k u c k ie m u . (P ro b le m a ty k a d z ie jó w K o śc io ła n a P o m o rz u z n ajd u je w Jeg o d o ro b k u n a u k o w y m w a ż n ą p o zy cję).
To d zięk i Jeg o in ic ja ty w ie i z a a n g a żo w a n iu o d w ie lu la t m a m iejsce D zień K a sz u b sk i w S zczecin ie, w sp ó ło rg a n iz o w a n y w e w sp ó łp ra c y m .in . z In sty tu tem K a szu b sk im w G d a ń sk u i o d ro d z o n y m O d d ziałem S zczeciń sk ieg o Z rz e sz e n ia K a- szu b sk o -P o m o rsk ie g o . W ażn y m p u n k te m je g o p ro g ra m u j e s t za w sz e k o n fe re n c ja n a u k o w a , o d b y w a ją c a się n a z a m k u K sią ż ą t P o m o rsk ic h , k tó rej o w o ce z n a jd u ją sw o ją d o k u m e n ta c ję w o k o lic z n o śc io w y c h p u b lik a c ja c h . B ez Jeg o z a a n g a ż o w a n ia i a u to ry te tu tru d n o sobie w y o b ra z ić ta k ż e inne p o d o b n e p rz e d się w z ię c ia n a sz c z e c iń sk o -p o m o rsk im gru n cie.
Z n a ją c n ie c o S z c zecin , o d d z ie c iń s tw a b ę d ą c z n im z w ią z a n y ro d z in n ie , a z c zasem ta k ż e p rz e z k o n ta k ty n a u k o w e ; m a ją c w p a m ię c i K o n g res P o m o rsk i i inne w sp ó ln e g d ań sk o -szczeciń sk ie przed sięw zięcia, tru d n o b y ło b y m i dziś w sk a zać w sto licy P o m o rz a z a c h o d n ie g o o so b ę ró w n ie p ra c o w itą , tw ó rc z ą , m ą d rą i b e z in te re s o w n ą w d z ia ła n ia ch n a k a sz u b sk o -p o m o rsk ic h n iw a c h ja k K a z im ie rz K o zło w sk i. N a le ż y o n do g ro n a ty c h p rz y ja c ió ł i c z ło n k ó w k a ż d e g o g re m iu m czy o rg an izacji, n a p o m o c k tó ry c h zaw sze m o ż n a liczyć. P o d o b n y m ja k w śró d p rz y ja ció ł je s t o n w śró d n a jb liższej i d alszej rodziny, co ró w n ie ż trz e b a d o b itn ie p o d k reślić. z a w s z e n a p ie rw sz y m m ie jsc u j e s t u N ie g o o b o w ią z e k i d o b ro inn y ch ; często k o sz te m w ła sn e g o z d ro w ia i in te re só w - z a d a ń o so b isty ch . B ez w ą tp ie n ia je s t to p ra w d z iw y M istrz, c ie sz ą c y się su k cesam i u c z n ió w i w sp ó łp ra c o w n ik ó w oraz praw d ziw y przy jaciel - je d e n z ty ch , ja k ic h p o zn aje się w biedzie. Jego o so b o w o ść m o ż n a o k re ślić ja k o e g z e m p lifik a cję id e a łu i e to su K a sz u b y -P o m o rz a n in a , nie ty le z k rw i i k o śc i, ile z ducha! W n im b o w ie m
