132 RECENZJE
i rodziców. W Polsce ostatnie kilkanas´cie lat trwania intensywnych procesów migra-cyjnych odbio sie na zyciu spoecznym, kulturowym i gospodarczym.
Omawiana publikacja jest jedynym w swoim rodzaju powi azaniem analiz migracji z dziaaniami opiekun´czymi rodziny. Migracja gównego opiekuna (najczes´ciej kobie-ty) sprawia, ze rodzina znajduje sie w sytuacji kryzysowej. Oznacza to, iz musi wypracowac´ strategie radzenia sobie z pojawiaj acymi sie naturalnie w cyklu zycia rodzinnego zadaniami opiekun´czymi. Migracja z jednej strony moze powodowac´ dystrofie wiezi rodzinnych, a z drugiej moze aktywowac´ zarówno miedzygeneracyj-ne normy wzajemnos´ci w rodzinie, jak i normy wzajemnos´ci w s´rodowisku lokalnym. Teksty zebrane w ksi azce pozwalaj a poznac´, jak realizowana jest opieka w rodzinach migracyjnych oraz przyjrzec´ sie nie tylko temu, w jaki sposób funkcjonuje transna-rodowa rodzina w konteks´cie opieki nad dzieckiem, ale równiez czowiekiem star-szym. Autorzy prezentuj a interesuj ace wyniki badan´ prowadzonych zarówno ws´ród kobiet przebywaj acych za granic a, podopiecznych pozostaj acych w kraju, jak i ws´ród rzeczywistych opiekunów dzieci i osób starszych, których matki/córki przebyway na emigracji, oraz instytucji, na których wsparcie mog a liczyc´. Takie ujecie pozwala poznac´ wszechstronnie zjawisko realizacji opieki w rodzinach migracyjnych.
Zawarte w rozdziaach wnioski upowazniaj a do stwierdzenia, ze znaczenie i rola rodziny oraz rodzinnego modelu opieki staj a sie szczególnie widoczne wówczas, gdy nastepuj a powazniejsze zmiany w strukturze i realizacji funkcji z powodu migracji znacz acego czonka rodziny. Wtedy dostrzega sie osabienie rodzinnego potencjau opieki, zwaszcza w sytuacji migracji kobiet (matek i córek). St ad rodzi sie koniecz-nos´c´ w aczenia innych instytucji do dziaan´ pomocowych i opiekun´czych.
Konkluduj ac mozna stwierdzic´, ze publikacja Opieka nad dziec´mi i starszymi rodzicami w rodzinach migruj acych kobiet w polskiej literaturze pedagogicznej jest pozycj a oryginaln a, wazn a i cenn a. Warto polecic´ j a wszystkim, którym bliskie s a zagadnienia zwi azane z opiek a i migracj a. Oczywisty jest postulat, aby kazdy peda-gog, psycholog i socjolog zapozna sie z tezami tego zbioru.
Karolina Mirosaw Absolwentka KUL
DANUTA OPOZDA, s. MARIA LOYOLA OPIELA, DOROTA BIS, EWELINA S´WI -DRAK (red.), Rodzina miejscem integralnego rozwoju i wychowania, Lublin: Wydawnictwo Episteme 2015, ss. 412.
DOI: http://dx.doi.org/10.18290/rped.2016.8(44).4-12
Praca zbiorowa pt. Rodzina miejscem integralnego rozwoju i wychowania, wydana w Lublinie w 2015 r. przez Wydawnictwo Episteme, stanowi zbiór artykuów po-s´wieconych rodzinie oraz wychowaniu w rodzinie. Autorzy tekstów reprezentuj a ROCZNIKI PEDAGOGICZNE 8(44) 2016 NR 4
133 RECENZJE
rózne os´rodki naukowe w Polsce i Europie, ws´ród których znalazy sie: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawa II, Instytut Nauk Teologicznych w Gródku Podol-skim, Uniwersytet w Sewilli, Uniwersytet Warmin´sko-Mazurski w Olsztynie, Uniwer-sytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, S´l aski Uniwersytet Medyczny w Katowicach, Katholische Hochschule Nordrhein-Westfalen, Uniwersytet Szczecin´ski, Uniwersytet Opolski, Libera Università SS Maria Assunta Roma, Uniwersytet Kardynaa Stefana Wyszyn´skiego w Warszawie, Towarzystwo Opieki nad Ociemniaymi w Laskach, Uniwersytet Humanistyczno-Spoeczny SWPS w Warszawie, Uniwersytet Rzeszowski, Pan´stwowa Szkoa Wyzsza im. Papieza Jana Pawa II w Biaej Podlaskiej. Ksi azka wchodzi w zakres zbioru Biblioteki Katedry Pedagogiki Chrzes´cijan´skiej. Na uwage suguje takze fakt, ze autorzy tekstów reprezentuj a „przekrój” kadry naukowej po-cz awszy od samodzielnych pracowników nauki, a skon´czywszy na jej adeptach: doktorantach i magistrantach.
Strukture ksi azki tworz a trzy jak okres´laj a sami redaktorzy „elastycznie” wydzielone czes´ci: (I) Mazen´stwo i rodzina – potencja i warunki graniczne; (II) Rodzicielstwo jako zadanie zyciowe oraz (III) Spoeczne wsparcie potencjau rodziny. W zakres pierwszej czes´ci wchodz a nastepuj ace artykuy: T. Sakowicz Tozsamos´c´ wspóczesnej rodziny wobec niebezpieczen´stw zmieniaj acej sie rzeczywistos´ci na przykadzie nauczania Ojca S´wietego Franciszka, M. Komorowska-Pudo Jakos´c´ relacji w mazen´stwach osób z dos´wiadczeniem ci azy przedmazen´skiej, E. Lichten-berg-Kokoszka Poród – wydarzenie zyciowo doniose, P. Forma Kapita spoecz-ny rodzispoecz-ny wielodzietnej wobec procesów akceleracji i retardacji dzieci i modziezy, E. Baruk-Dziecio Szkic do jezykowego (auto)portretu dziecka jako czonka rodziny, E. Panecka Rodzinne uwarunkowania zachowan´ altruistycznych modziezy, B. Wo-osiuk Rodzina wobec zagrozen´ rozwoju komunikacji werbalnej.
Druga czes´c´ ksi azki zawiera nastepuj ace teksty: D. Opozda Pec´ (nie)odkrytym potencjaem ról rodzicielskich, B. Malinowska, A. Rynio Wielodzietne macierzyn´-stwo suzb a zyciu czowieka, A. S´niegulska Macierzyn´stwo w obliczu wspóczesnych zagrozen´ i przemian spoecznych, L. Menditto Expressive communications in the mother-child relationship, B. Miernik, D. Kornas-Biela Transmisja miedzypokole-niowa poznawczego komponentu postaw wobec prokreacji w relacjach ojciec–syn, E. S´widrak Rodzinny potencja starszych kobiet i mezczyzn, M. Grabowska Nie-letnie macierzyn´stwo a uzywki. Negatywne konsekwencje w rozwoju dziecka.
Na trzeci a czes´c´ ksi azki skadaj a sie natomiast artykuy: T. Hülshoff Changes and developmental drises in the family life cycle: a challenge to systematic family therapy in pedagogical context, M.A. Acosta, L. Barrero Terán, E. Fontecha Blanco, M.-Á. Ballesteros-Moscosio La familia y los procesos de integración de los jóve-nes de origen inmigrante en primaria y secundaria, K. Herda-Ponka Lekcja z kon-cepcji „wychowania prenatalnego, J. Placha Perspektywa optymalnego rozwoju osób z niepenosprawnos´ci a w rodzinie oraz w warunkach wychowania instytucjonal-nego, K. Pomorska Wybrane zagadnienia dotycz ace metod i narzedzi uzywanych w skutecznej terapii autyzmu, L. Pietruszka Odkrywanie potencjau rodziny wyzwa-niem dla pracy socjalnej, T. Andruszczyszyna, M. Hrytsyshyn Polityka wobec rodziny na Ukrainie, K. Braun Wolontariat jako jedna z form wsparcia
wspóczes-134 RECENZJE
nej rodziny, V. Castilla Villegas, M. Muñoz Sáez, M.-A. Ballesteros-Moscosio Bullying y delitos de odio: estrategias y lineas de interventión centradas en la fami-lia, D. Bis Rodzina wobec mediatyzacji kultury.
Recenzowana publikacja stanowi bogate z´ródo wiedzy empirycznej oraz teore-tycznej. Na uwage zasuguj a zarówno w askie i specyficzne opisy zawarte w tekstach prezentuj acych badania empiryczne, jak i uogólniaj ace oraz postulatywne analizy teoretyczne. Jako wprowadzaj ace dla ksi azki uznac´ mozna zagadnienie nauczania papieza Franciszka o mazen´stwie i rodzinie. Znaczenie tej tematyki dotyczy przede wszystkim aspektów definicyjnych. Na podstawie analizy tres´ci nauczania papieskie-go tekst okres´la istote zycia mazen´skiepapieskie-go i rodzinnepapieskie-go w ujeciu personalno-chrzes´ci-jan´skim. Wskazuje specyfike (odrebnos´c´) prezentowanego modelu w konteks´cie przemian kulturowych wspóczesnos´ci.
Jednym z podstawowych zakresów przedmiotowych analizowanych w ksi azce s a zagadnienia dotycz ace porodu oraz macierzyn´stwa. Opisane zostay w tym zakresie zarówno przezycia rodziców (m.in. trud, ból, rados´c´, wysiek, naturalna konsekwen-cja, zadanie, niesamowite wydarzenie) towarzysz ace wydarzeniu porodu, osabiaj acy wpyw ci azy przedmazen´skiej na relacje miedzy mazonkami (konfliktowos´c´, jakos´c´ wiezi mazen´skiej), przyczyny nieletniego macierzyn´stwa oraz zakres i skutki stoso-wania uzywek przez nieletnie matki, problemy wychostoso-wania dzieci i funkcjonostoso-wania matki w rodzinie wielodzietnej, jak i uwarunkowania prawidowego penienia ról rodzicielskich w szczególnos´ci przez ujmowanie pciowos´ci jako naturalnej cechy czowieka.
Innym istotnym zakresem tematycznym s a teksty pos´wiecone funkcjonowaniu rodziny w konteks´cie spoecznym i kulturowym. Podstawowe w tym zakresie s a opisy stanu wspóczesnej kultury, niejednokrotnie postrzeganej jako zagrazaj acej wspóczesnej rodzinie, równiez w aspekcie medialnym. Inny zakres tres´ci dotyczy uwarunkowan´ realizacji wychowania w rodzinie w konteks´cie jej zaplecza kulturo-wego i spoecznego (np. obecnos´ci osób starszych). Prezentowane tres´ci dotycz a takze specyficznych aspektów funkcjonowania rodziny: dzieci z niepenosprawnos´ci a, w tym z autyzmem. Odrebnym zakresem zagadnien´ s a problemy wparcia rodziny ze strony instytucji pan´stwowych oraz organizacji niepublicznych (wolontariat). Publi-kacja zawiera w tym aspekcie opis funkcjonowania rodziny na Ukrainie, problemy integracji imigrantów na terenie krajów Europy Zachodniej, a takze formy wsparcia s´wiadczonego w Polsce w zakresie pracy socjalnej czy wychowania prenatalnego.
Szeroki zakres zagadnien´ zawartych w pracy powoduje, ze stanowi ona istotny zbiór badan´ familiologicznych. Publikacja uwidacznia dwa procesy badawcze. Jednym z nich jest specjalizacja, drugim rozwój badan´ teoretycznych. Oba zakresy, istotne dla kazdej nauki, znalazy swoje miejsce w recenzowanej ksi azce. Mimo ze nie wyczerpuje ona problematyki badan´ nad rodzin a, to s´wiadczy o wyraz´nym rozwoju nauk o rodzinie, zwaszcza pedagogiki rodziny.
Piotr Magier Katedra Pedagogiki Ogólnej KUL
