View of Strabon about the Arcady

R O C Z N I K I H U M A N I S T Y C Z N E Tom LVIII-LIX, zeszyt 3 – 2010-2011

DOROTA MARCINIUK*

STRABON O ARKADII

WST P

Strabon, pisarz #yj%cy w latach 68/65 przed Chr. do około 20 po Chr., jest

przedstawicielem gatunku literackiego zwanego geografi%. Pochodził z

Ama-zei w Poncie, w pó'niejszym czasie osiadł w Rzymie. Był człowiekiem

wy-kształconym, interesował si! przede wszystkim geografi%, histori% i

filozo-fi%. Napisał dwa dzieła:

!"#,$#&)& '7)"/(*8

(Zapiski historyczne) w 43

ksi!gach oraz Zapiski geograficzne, czyli [

!"#,$#&)&

]

+-9+/&.(*8

,

któ-re dziel% si! na 17 ksi%g. Zapiski historyczne były prawdopodobnie

konty-nuacj% Dziejów Polibiusza. Powstały, jak podaje S. Witkowski

, w

pierw-szych dziesi!cioleciach naszej ery. Dzieło obejmowało czasy od zburzenia

Kartaginy a# do pocz%tków panowania Augusta, czyli lata około 146 do 27

przed Chr.

W drugim dziele autor zajmuje si! opisem "wiata zamieszkałego, czyli

tzw. oikoumene. Geografia dzieli si! na dwie cz!"ci, które wygl%daj%

na-st!puj%co

:

I. Wst!p (ksi!gi I i II), w którym Strabon przedstawił: osi%gni!cia

helle-nistycznej geografii matematycznej, histori! geografii matematycznej

Mgr DOROTAMARCINIUK – studentka pierwszego roku studiów doktoranckich na kierunku literaturoznawstwo na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II; adres do korespon-dencji – e-mail: dorotamarciniuk@gmail.com

1 _{S. W i t k o w s k i, Historiografia grecka, t. III, Kraków: Polska Akademia Umiej!tno"ci}

1927, s. 399.

2

Podział zaczerpni!ty z: M. W r ó b e l, Geografia grecka, w: Literatura Grecji staro#ytnej, pod red. H. Podbielskiego, t. II, Lublin: TN KUL 2005, s. 139-140; W i t k o w s k i, Historiogra-fia grecka, s. 396-397.

i opisowej, powody, dla których podj%ł si! pisania dzieła, metody

ba-dawcze, 'ródła, dyskusj! ze swoimi poprzednikami, podstawowe reguły

i zasady rz%dz%ce geografi% matematyczn%, wyja"nienie zjawisk

astro-nomicznych, które były przydatne dla geografii.

II. Geografia opisowa (ksi!gi III-XVII):

♦

Ksi!gi III-X – opis Europy;

–

Ksi!ga III – Hiszpania i wyspy wokół niej;

–

Ksi!ga IV – Galia, Brytania, Irlandia, Thule, Alpy;

–

Ksi!ga V – Północna Italia do Kampanii;

–

Ksi!ga VI – Południowa Italia, Sycylia, Wyspy Liparyjskie,

Malta z innymi wyspami pomi!dzy Sycyli% i Libi%; ekskurs

opo-wiadaj%cy o tym, jak Rzym stał si! mocarstwem;

–

Ksi!ga VII – Europa Północna i Wschodnia, Panonia, Iliria,

te-reny na północnych wybrze#ach Morza Czarnego,

fragmenta-ryczny opis Tracji i Macedonii;

–

Ksi!ga VIII – Grecja Zachodnia, Peloponez;

–

Ksi!ga IX – Centralna Grecja: Attyka, Beocja, Fokida, Lokris,

Tessalia;

–

Ksi!ga X – Eubea, Etolia, Akarnania, Kreta, Cyklady, Sporady.

♦

Ksi!gi XI-XVI – opis Azji:

–

Ksi!ga XI – Wschodnia cz!"$ Azji Mniejszej, Kaukaz, Armenia;

–

Ksi!ga XII – Centralna Azja Mniejsza: Kapadocja, Galacja,

Bitynia, Licja, Pamfilia, Cylicja;

–

Ksi!ga XIII – Północno-Zachodnia Azja Mniejsza: Propontyda,

Troada, Lidia, Lesbos;

–

Ksi!ga XIV – Zachodnia Azja Mniejsza: Jonia, Karia, Licja,

Pamfilia, Cylicja, wyspy: Samos, Chios, Rodos, Cypr;

–

Ksi!ga XV – Indie, Partia;

–

Ksi!ga XVI – Asyria, Babilonia, Mezopotamia, Syria, Fenicja,

Pale-styna, Półwysep Arabski, Zatoka Perska, wybrze#a Morza Czerwonego.

♦

Ksi!ga XVII – Afryka: Egipt, Etolia, północne wybrze#a Afryki od

Gibraltaru do Egiptu.

Strabon korzysta z wielu 'ródeł. Cytuje autorów zajmuj%cych si! histori%,

fizyk%, etnografi%, nie zapomina równie# o poetach.

Opisuj%c tak ogromn% cz!"$ "wiata, autor starał si! uj%$ tylko rzeczy

naj-wa#niejsze. Zawierał to, co uwa#ał za najbardziej godne uwagi, nie

rozpisu-j%c si! zbytnio. Arkadi! zamyka w zaledwie czterech rozdziałach swojego

dzieła w ksi!dze VIII (8, 1-4). Cała ksi!ga traktuje o Grecji Zachodniej oraz

Peloponezie; Arkadi! Strabon umieszcza przy samym jej ko&cu. Podaje

in-formacje najbardziej godne uwagi.

Układ tre"ci przedstawia si! nast!puj%co:

Rozdział 1 – poło#enie Arkadii; Kyllene; ludy arkadyjskie; wspomnienie

o Megalopolis; fauna Arkadii (23 wiersze);

Rozdział 2 – Mantinea; mniejsze miasta Arkadii; Tegea (16 wierszy);

Rozdział 3 – góry Arkadii (4 wiersze);

Rozdział 4 – rzeki Arkadii (33 wiersze).

Strabon opisuje nieco chaotycznie, mo#na nawet odnie"$ wra#enie, #e jego

przekazy s% jedynie wzmiankami, co mogło oczywi"cie wynika$ z wielko"ci

dzieła i ogromu materiału, które zawierało. Strabon stara si! doda$ co"

cieka-wego do swoich opisów, urozmaica je na przykład cytatami, niezwykłymi

wy-darzeniami dziej%cymi si! w danym miejscu. Mimo wszystko dzieło wydaje

si! by$ oschłe, na co zreszt% wskazuje charakter Zapisków geograficznych.

O ARKADII

S t r a b o n, Zapiski geograficzne, VIII, 8, 1-4

TEKST ORYGINALNY

1.

!"#$%&$ %’()*+, (, -.)/ -0, *12 345676,,8)69, 754&)*;, %0 <="$,

>"4?,@, A76*.-,4*$?. -.C?)*6, %’D"62 (, $E*F G9558,;H *@, C6I, #JK4*6, 6L

-0, 4M#6)? )*$%&N, O$)+, 6L %’P)6, 74,*4#$&%4#$. %6#4Q %0 7$5$?R*$*$ SK,;

*T, U558,N, 4V,$? *W !"#$%?#J, !XY,.2 *4 #$+ 3$""J)?6? #$+ Z556? *6?6I*6?.

%?W %0 *@, *12 <="$2 7$,*451 #J#N)?, 6E# [, 7"6)8#6? -$#"656C4Q, 74"+

$E*T,H $\ *4 CW" 7R54?2 ]7^ *T, )9,4<T, 765.-N, _O$,&)K;)$, S,%6`6?

C4,R-4,$? 7"R*4"6,, *8, *4 <="$, 6L C4N"C8)$,*42 (#5456&7$)?, (` (#4&,N, S*?

*T, <"R,N, (` a, 4b2 *@, 7"6)$C6"49K4Q)$, c4CJ5;, 7R5?, $L 754Q)*$?

)9,/#&)K;)$,. ,9,+ %0 #$+ $E*@ d c4CJ5; 7R5?2 *^ *6I #N-?#6I 7.76,K4 #$+

«(";-&$ -4CJ5; ()*+, d c4CJ5; 7R5?2». g6)#8-$)? %’4b)+ ,6-$+ %$h?54Q2, #$+

-J5?)*$ \776?2 #$+ D,6?2 *6Q2 L776gJ*6?2H S)*? %0 #$+ *^ C.,62 *T, \77N,

Z"?)*6, *^ !"#$%?#R,, #$KJ74" #$+ *^ !"C65?#^, #$+ *^ i7?%$j"?6,. #$+ d *T,

kb*N5T, %0 #$+ !#$",J,N, (";-&$ 7"^2 L776*"6O&$, 4EO9@2 C.C6,4, 6E< l**6,

*12 m4**$5&$2.

2.

c$,*&,4?$, -0, 6n, (76&;)4, S,%6`6, i7$-4?,=,%$2, *F %49*."o ,?#8)$2

-J<p q$#4%$?-6,&692 (, r #$+ $E*^2 (*454j*$. #$+ $s*; %0 #$+ t"<6-4,^2 #$+

u"$&$ #$+ G54&*N" #$+ v4,4^2 #$+ w*j-O$562 #$+ c$&,$562 #$+ c4Kj%"?6,

#$+ G$O94Q2 #$+ Gj,$?K$ x 6E#.*’ 4b)+, x -R5?2 $E*T, M<,; O$&,4*$? #$+

);-4Q$. y4C.$ %’S*? -4*"&N2 )9--.,4? #$+ *^ L4"^, *12 !5.$2 !K;,Y2H *?-Y*$?

%’(7+ -?#"^, #$+ *^ *6I q9#$&69 z?^2 L4"^, #$*W *^ qj#$?6,

[

-.C?)*6,

]

D"62.

*T, %’]7^ *6I 76?;*6I 54C6-.,N, « }&7;, *4 w*"$*&;, *4 #$+ _,4-R4))$,

i,&-)7;, » 4]"4Q, *4 <$547^, #$+ 4]"6I)?, 6E%0, DO4562 %?W *@, (";-&$,.

3.

~"; %’(7?O$,1 7"^2 *F G9558,p v65R; *4 #$+ qj#$?6, #$+ c$&,$562 #$+

*^ 3$"K.,?6, #$56j-4,6, #$K1#6, (7+ *@, !"C4&$, A7^ *12 y4C4J*?%62.

4.

34"+ %0 *6I !5O4?6I #$+ *6I E"=*$ *^ )9-g4g;#^2 7$"J%6`6, 4M";*$?

#$+ *^ 74"+ i"$)Q,6, *^, (# %?%R,*$ (# *12 w*9-O$5&%62 5&-,;2 4b2 *@,

!"C4&$, ,9,&, 7"R*4"6, %’6E# S<6,*$ S#"9)?,, *T, g4".K"N,, € #$56I)?, 6L

!"#J%42 X."4K"$, *9O5T, D,*N, #$+ -@ %4<6-.,N, A7."$)?, )*4 *@, *T,

w*9-O$5&N, 7R5?, ,I, -0, #$+ 74,*8#6,*$ %?.<4?, )*$%&692 A7^ *12 5&-,;2,

*R*4 %’(7’ $E*12 #4Q)K$?. *A,$,*&$ %’‚ qJ%N, S7$K4 *6I ƒ4j-$*62

(7?)<4-K.,*62 76*0 %?W *@, S-O"$`?, *T, 7;CT,H )9-74)R,*$ CW" *W 74"+ v4,4^,

g."4K"$ ]7^ )4?)-6I, %’a, „, d O6"J, -6,@, (76& ;)4 *6I ƒ4j-$*62 -.<"? *T,

#$*W gJK692 O54gT, *12 7;C12. #$+ 6L -0, 6s*N 5.C69)?,H i"$*6)K.,;2 %.

O;)? 74"+ v4,4^, -0, *^, !,&$, #$56j-4,6, 76*$-^, 5?-,JX4?, *W 7"^ *12

7R-54N2, #$*$%j4)K$? %’4M2 *?,$2 _K-6…2 6†2 #$54Q)K$? X."4K"$H *6j*N,

%’(--O"$<K.,*N, S)K’ P*4 ]74"<4Q)K$? *^ s%N" 4b2 *W 74%&$, 7J5?,

%’A,$)*6-69--.,N, ZK"69, (# *T, 74%&N, (#74)^, 4b2 *^, qJ%N,$ #$+ *^, !5O4?^,

(--gJ554?,, )*4 #$+ *12 t59-7&$2 #59)K1,$& 76*4 *@, 74"+ *^ L4"^, C1,, *@, %0

5&-,;, )9)*$51,$?H *^, i"$)Q,6, %0 7$"W w*9-OJ569 ƒ.6,*$ ]76%j,*$ ]7^ *^

D"62 (, *F !"C4&o 7J5?, A,$O$,1,$?H %?^ %@ #$+ ‡O?#"J*; 765?6"#6I,*$ *^,

w*j-O$56, #$+ -;%0, 74"$&,6,*$ (7?<4?"1)$? *@, #$*J%9)?, A76O"J`$?

)7RC-C692 76"?)J-4,6, 76556j2, 7$j)$)K$? %0 %?6);-&$2 C4,6-.,;2. 74"+ v4,4^,

%’S)*? #$+ *^ #$56j-4,6, w*9C^2 s%N", 5?gJ%?6, >54K"&69 s%$*62 ,6-?XR-4,6,

L4"R,. *6)$I*$ #$+ 74"+ !"#$%&$2 4b"8)KN.

PRZEKŁAD

1. Arkadia jest krain% le#%c% w "rodku Peloponezu, a znaczna cz!"$ kraju

jest otoczona górami. Najwi!ksz% gór% w niej jest Kyllene

. Jedni twierdz%,

#e jej wysoko"$ wynosi dwadzie"cia stadionów

_{, inni, #e pi!tna"cie.}

Prawdo-3

Najbardziej wysuni!te na północ pasmo górskie w Arkadii, si!gaj%ce do granicy z Achaj%; druga co do wysoko"ci góra na Peloponezie. Staro#ytni autorzy uwa#ali j% za najwy#sz% (Str. 8, 8, I; Paus. 8, 17, I). Encyclopaedia of the Ancient World, ed. by H. Cancik and H. Schneider, t. III, Leiden–Boston: Brill 2003, szp. 1047.

4

Miara długo"ci w staro#ytnej Grecji, równała si! długo"ci 600 stóp (192 m). Stopa to około 0,32 m. Encyclopaedia of the Ancient World, t. XIII, szp. 774.

podobnie najstarszymi spo"ród ludów greckich s% ludy arkadyjskie, jak:

Azanowie

, Parrazyjczycy

i jakie" inne. Z powodu za" całkowitego

znisz-czenia kraju nie mo#na było wiele o nich mówi$; miasta bowiem, które

wcze"niej były sławne, zostały zniszczone przez nieustanne wojny, rolnicy

opu"cili pa&stwo w tamtych jeszcze czasach, w których wi!kszo"$ miast

została zjednoczona w Miasto nazwane „Wielkim Miastem”. Teraz za" samo

Wielkie Miasto cierpi, jak mówi poeta komiczny:

Wielkie Miasto staje si! wielkim pustkowiem

[D.M.].

Zwierz!ta maj% tu pastwiska pełne po#ywienia i rozległe, szczególnie za"

konie i odmiana osłów konnych. Istnieje równie# najlepsza rasa koni –

arkadyjska, podobna do argolidzkiej i z Epidauros. A pustkowie etolskie

i akarna&skie stało si! miejscem wspaniałej hodowli koni, nie gorszym ni#

w Tesalii.

2. Mantine!

uczynił sławn% Epaminondas

w drugiej bitwie, poniewa#

w niej zwyci!#ył z Lacedemo&czykami i w niej równie# sam poległ. I

Orcho-menos

, i Heraja

, i Klejtor

, i Feneos

, i Stymfalos

, i Majnalos

,

5

Plemi! i region mi!dzy rzekami Erymanthos i Ladon na granicy Arkadii z Elid%. Ency-clopaedia of the Ancient World, t. II, szp. 435.

6 _{Jeden z najstarszych ludów w Arkadii, którego osada le#y w zachodniej cz!"ci krainy.}

Znajdowało si! tutaj panarkadyjskie sanktuarium Zeusa, na Likeonie. W II wieku po Chr. osada ta jest wspominana jako zachodnia cz!"$ Megalopolis. W 368/7 przed Chr. utraciła niepodległo"$ na rzecz nowo powstałego Wielkiego Miasta. Encyclopaedia of the Ancient World, t. X, szp. 556.

7

Fragmenta incertorum poetarum, 211, 1, w: Comicorum Atticorum Fragmenta, ed. T. Kock, vol. III, Leipzig: Teubner 1888.

8

Miasto le#%ce na północy wielkiej wschodniej równiny Arkadii, 12 km na północ od Tripo-lis, nad rzek% Ofis, na południe od Orchomenos. Zdobyte w 221 przed Chr. i zniszczone przez Antigonosa. Przemianowane na Antigone!. W czasach, kiedy Mantinea było członkiem Zwi%zku Achajskiego, zwykło si! u#ywa$ starej nazwy miasta. Encyclopaedia of the Ancient World, t. VIII, szp. 255-258.

9

Epaminondas – wybitny polityk i dowódca teba&ski (ok. 420-362 przed Chr.). Podbił wi!k-sz% cz!"$ Peloponezu i dwukrotnie zwyci!#ył Spartan – w 371 pod Leuktrami i w 362 pod Man-tine%. Mała encyklopedia kultury antycznej A-Z, Warszawa: PWN 1999, s. 227.

10 _{Miasto w północno-wschodniej Arkadii, poło#one przy jednym z najwa#niejszych}

szla-ków komunikacyjnych na Peloponezie; w czasach macedo&skich nale#ało do Zwi%zku Achaj-skiego; przypuszcza si!, #e wtedy nast%pił upadek miasta. Encyclopaedia of the Ancient World, t. X, szp. 191.

11 _{Miasto w zachodniej Arkadii, na prawym brzegu rzeki Alfejos. Heraja miała strategiczne}

poło#enie, poniewa# le#ała przy drodze ł%cz%cej Elid!, Arkadi! oraz Argolid!. Encyclopaedia of the Ancient World, t. VI, szp. 182.

12

Miasto w północnej cz!"ci Arkadii, poło#one na niewielkiej równinie otoczonej górami. Encyclopaedia of the Ancient World, t. III, szp. 423.

i Metydrion

, i Kafea

, i Kynajta

albo ju# dłu#ej nie istniały, albo ledwie

zauwa#alne były ich "lady i znaki. Tegea za" ci%gle trwa i "wi%tynia Ateny

Alei

; mniejsze znaczenie za" ma "wi%tynia Zeusa Likajosa, poło#ona

nieda-leko góry Likaon

. Spo"ród wspomnianych przez poet! Ripa i Stratia i

wie-trzna Enispe

s% trudne do znalezienia i nie ma #adnych korzy"ci dla

po-szukuj%cych z powodu pustkowia.

3. Inne znane góry oprócz Kyllene to: Foloe

, Likaon

, Majnalos

13

Miasto w Azanii, w północnej Arkadii; le#y w"ród ła&cucha płaskowy#ów, jest wa#ne ze wzgl!du na to, #e jest miejscem, które ł%czy Arkadi! (rodkow% z Koryntem. Encyclopaedia of the Ancient World, t. X, szp. 947.

14

Miasto w północno-wschodniej Arkadii; szlaki komunikacyjne prowadziły do: na zachodzie Feneos, Filus na wschodzie i Alea oraz Orchomenos na północy, góry Kyllene tworzyły barier!. Miasto, które wcze"niej by$ mo#e le#ało po zachodniej stronie jeziora, w IV wieku przed Chr. poło-#one było na północnym brzegu jeziora. Encyclopaedia of the Ancient World, t. XIII, szp. 895.

15

Wapienny ła&cuch górski o długo"ci 30 km, le#%cy pomi!dzy równin% arkadyjsk% a dolin% Helisson. To tak#e nazwa miasta, którego dokładne poło#enie nie jest znane, najbardziej prawdo-podobne jest, #e nad rzek% Helisson. Kiedy Wielkie Miasto powstawało, cały teren został wł%-czony do miasta; w Megalopolis istniała gmina

c$?,$5&N,

16 _{Miasto w północnej Arkadii, z niewielk% ilo"ci% ruin, niedaleko współczesnego miasta}

Metydrion (oficjalnie Nemnitsa). Metydrion było wsi% w Megalopolis w czasach Pauzaniasza, prawdopodobnie od czasów Augusta. Encyclopaedia of the Ancient World, t. VIII, szp. 806.

17

Miasto w północno-wschodniej Arkadii, na północ od północnej równiny Orchomenos, 1km na południowy-wschód od Chotusa, z nielicznymi pozostało"ciami ze staro#ytno"ci. Encyc-lopaedia of the Ancient World, t. II, szp. 1065.

18

Miasto w północnej Arkadii, niedaleko współczesnego Kalavryta, dokładne poło#enie jest nieznane. W czasach hellenistycznych prawdopodobnie była miejscem szczególnie brutalnych wojen pomi!dzy ró#nymi plemionami; [w:] Encyclopaedia of the Ancient World, t. III, szp. 1051.

19

Opis "wi%tyni Ateny Alei u Pauzaniasza – 8, 45, IV.

20

W ogólnym znaczeniu: cały masyw górski składaj%cy si! z ró#nych wapieni, na zachód od płaskowy#u Megalopolis w Parrazji. W staro#ytno"ci to pasmo górskie było bogate w 'ródła i lasy. W w!#szym znaczeniu: Likaon jest uwa#any za główny szczyt północny na granicy Mese-nii, Elidy oraz Arkadii, ze "wi%tyni% Zeusa Likajosa, która była jednym z głównych miejsc kultu w Arkadii. Encyclopaedia of the Ancient World, t. VII, szp. 908.

21

H o m e r, Iliada, ks. II, w. 603-608, tł. K. Je#ewska, Prószy&ski i S-ka, Warszawa 1999, s. 53: Tym, co w Arkadii osiedli u stóp Kylleny wysokiej

Koło grobowca Ajpyta, gdzie twarz% w twarz walcz% m!#e, Co w Feneosie mieszkali i Orchomenos bogaty

W stada dzier#yli, ci z Ripy, Stratii i wietrznej Enispy, Którzy Tege% władali i Mantine% powabn%,

Co posiadali Stymfalos oraz w Parrazji mieszkali […].

22

Masyw górski maj%cy około 11 km długo"ci i 8 km szeroko"ci, na północ od "rodkowego biegu Alfejosu. W staro#ytno"ci Foloe zaliczane było do Arkadii i uznawane za dom Centaura. Encyclopaedia of the Ancient World, t. XI, szp. 174.

23

Zob. przyp. 20.

24

i [góra] nazywana Partenios

, rozci%gaj%ca si! od terytorium Tegei do kraju

Argiwów.

4. Wspomina si! tak#e niezwykły charakter rzek Alfejos

i Eurotas

,

a tak#e rzeki Erazynos

, która obecnie, wypływaj%c spod jeziora

Stym-falos

, kieruje si! do kraju Argiwów, chocia# wcze"niej nie miała uj"cia,

poniewa# „berethra”

, które Arkadyjczycy nazywaj% „zerethra”, stały si!

zamkni!te i nie wpuszczały [wody], przelały si! tak, #e miasto Stymfalów

znajduje si! teraz 50 stadionów od jeziora, wtedy za" le#ało nad nim.

Przeciwnie za" działo si! z rzek% Ladon

, gdy# potok był powstrzymywany

niegdy" z powodu zahamowania biegu rzeki; jednak przez trz!sienie,

prze-smyki, które wyst!powały w pobli#u Feneosu

i z których powodu nast%piło

poruszenie, [Ladon] popłyn%ł z potoku, ze 'ródła strumienia, a# w gł%b kraju.

Jedni twierdz% w ten sposób. Eratostenes

natomiast mówi, #e dookoła

Fe-neosu

rzeka nazywana Anias

tworzy bagno naprzeciw miasta i spływa do

przesmyków, które były nazywane „zerethra”; kiedy za" one zablokuj% si!, od

czasu do czasu wylewa si! woda na równiny, kiedy za" znowu nieoczekiwanie

25

Najni#sza cz!"$ granicy argiwsko-arkadyjskiej (si!ga do 1215 m na Hagios Elias) z wa#-nymi drogami ł%cz%cymi Argolid! i Arkadi!. Do dzi" utrzymała si! ta sama nazwa. Encyclopae-dia of the Ancient World, t. X, szp. 563.

26

Najdłu#sza rzeka (110 km) na Peloponezie, która wraz ze swoimi dopływami (szczególnie Ladon, Erymanthos) przepływa przez ogromn% cz!"$ Arkadii oraz Elidy; słynna z cz!stego zni-kania pod ziemi%. Encyclopaedia of the Ancient World, t. I, szp. 54.

27

Rzeka o długo"ci 82 km (mitologiczne pochodzenie od króla Eurotasa u Pauzaniasza – 3, 1, 1f) wzrasta wraz ze 'ródłami na płaskiej dolinie, ł%cz%c si! ze zlewiskami Alfejosa. Ency-clopaedia of the Ancient World, t. V, szp. 211.

28

Nazwa wielu rzek w Grecji, które zostały spisane przez Strabona: Eretria na Eubei, Brauron w Attyce, Bura w Achai i w południowo-zachodniej cz!"ci doliny argolidzkiej. Ostatnia rzeka, która ma zaledwie 5 km długo"ci, ale z du#% ilo"ci% wody, bierze swój pocz%tek pod ziemi% z je-ziora Stymfalos. Encyclopaedia of the Ancient World, t. VI, szp. 13.

29

Staro#ytni wierzyli, #e wody jeziora, spływaj%ce pod ziemi!, wypływaj% w Argos jako rzeka Erasinos. Encyclopaedia of the Ancient World, t. XIII, szp. 895.

30

Słownik H.G. L i d d e l, R. S c o t t, Greek-English Lexicon, 9th Edition, with Revised Sup-plement, Oxford 1996 tłumaczy to jako „przesmyki”.

31

Prawy dopływ Alfejosu o długo"ci około 70 km; powstaje w pobli#u dzisiejszego południo-wego ła&cucha górskiego Lambia, dalsza cz!"$ rzeki Erymantos. Encyclopaedia of the Ancient World, t. VII, szp. 162.

32

Zob. przyp. 13.

33

Eratostenes – ur. ok 273 przed Chr. w Kyrene w Afryce Północnej; był jednym z naj-wszechstronniejszych uczonych staro#ytno"ci, zajmował si! geografi%, matematyk%, astronomi%, filozofi% i gramatyk%; kierownik Biblioteki Aleksandryjskiej, autor m.in. dzieła

0-9+/&.(*8

34

Zob. przyp. 13.

35

si! otworz%, [woda] oddaliwszy si! od równin, wpada do Ladonu i Alfejosu.

Tak#e kiedy" w Olimpii ziemia wokół "wi%tyni była oblewana, a jezioro

co-fało si! i Erazynos, który płyn%ł obok Stymfalos, skrywszy si! pod gór%,

w Argei znów si! pojawiał; tote# gdy Ifikrates

, oblegaj%c Stymfalos i nigdy

nie mog%c tego dokona$, usiłował zablokowa$ spłyni!cie pod ziemi!,

za-opatrzywszy si! w liczne g%bki, poprzestał za", gdy pojawił si! znak od

Zeu-sa. Wokół za" Feneosu jest i rzeka nazywana Styks

, 'ródełko, którego

woda przynosi zgub!, uwa#ane za "wi!te miejsce. Tyle wi!c niech b!dzie

powiedziane o Arkadii.

BIBLIOGRAFIA

Encyclopaedia of the Ancient World, ed. by H. Cancik and H. Schneider, t. III, Leiden–Boston: Brill 2003.

Mała encyklopedia kultury antycznej A-Z, Warszawa: PWN 1999.

W i t k o w s k i S.: Historiografia grecka, t. III, Kraków: Polska Akademia Umiej!tno"ci 1927. W r ó b e l M.: Geografia grecka, w: Literatura Grecji staro#ytnej, pod red. H. Podbielskiego,

t. II, Lublin: TN KUL 2005, s. 123-147.

STRABON ABOUT THE ARCADY S u m m a r y

The article contains explaining of the fragment of Geography by the Greek writer Strabon, dedicated to the description of the land Arcadia. The author is paying special attention to the geo-graphical situation, cities, mountains and rivers in Arcadia as well as is mentioning more impor-tant monuments. The translation was preceded by the short admission which contains messages about entire work and his composition.

Summarized by Dorota Marciniuk

Słowa kluczowe: Strabon, Arkadia, turystyka, staro#ytno"$. Key words: Strabo, Arcadia, sightseeing, antiquity.

36 _{Ifikrates – dowódca wojsk ate&skich; pokonany w czasie wojny korynckiej przez Spartan}

w porcie Lechajon w 393 przed Chr. W 390 prowadził zwyci!skie walki z Koryntyjczykami i Spartanami a# na Peloponezie. W 357 był jednym z strategów w czasie wojny z pa&stwami zwi%zkowymi. Zmarł ok. 353. Mała encyklopedia kultury antycznej A-Z, s. 355.

37 _{Strumie& w północnej Arkadii, który spływał po stromej skale i wpadał do rzeki Krathis.}

Wodzie tego strumienia przypisywali staro#ytni szkodliwe dla zdrowia wła"ciwo"ci i to miało wpłyn%$ na nadanie rzece Podziemia tej samej nazwy. Mała encyklopedia kultury antycznej A-Z, s. 688.