Wiesława Martyniuk
"Nauczyciele i rodzice. Współpraca w
wychowaniu", oprac. Inetta
Nowosad, Zielona Góra 2001 :
[recenzja]
Nauczyciel i Szkoła 3-4 (16-17), 387-389
Wiesława Martyniuk
Recenzja pracy zbiorowej pod redakcją
Inetty Nowosad
Nauczyciele i rodzice. Współpraca
w wychowaniu
Wyd. Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra 2001, s. 292.
Przełom lat osiem dziesiątych i dziew ięćdziesiątych przyniósł w Polsce istotne zm iany polity czne, społeczne i ekonom iczne. Perm anentnym przeobrażeniom ulega także teoria i praktyka rze czyw istości edukacyjnej. W kontekście dokonującego się procesu decentralizacji życia społecznego i budow ania podstaw społeczeństw a obyw atelskiego, rodzice ja k o pokolenie p rzetw arzające i two* rżące dorobek kulturow y oraz społeczny stają się w ażnym i partneram i instytucji w ychow aw czych. Postrzeganie rodziców uczniów ja k o kom petentnych partnerów w kreow aniu now ej, jakościow o lepszej rzeczyw istości szkolnej w ynika z prześw iadczenia, iż tylko w spólny front działań rodzi ców i nauczycieli, ich w łaściw a i harm onijna w spółpraca zagw arantują dzieciom w arunki optym al nego rozw oju. W zreform ow anej szkole m am y do czynienia z now ym m odelem stosunków rodziny i szkoły. A kcentuje się w nim ogrom ne znaczenie w ychow aw czego oddziaływ ania rodziny na m łode pokolenie. P o d k reśla się także, iż rodzice są w ażnym ogniw em w tw orzeniu i realizacji rozw iązań, sprzyjających dem okratyzacji życia w szkole. U praw nia ich to do w yrażania opinii w e w szystkich kw estiach zw iązanych z ed ukacją i w ychow aniem ich dzieci.
Czas przem ian ośw iatow ych z zarysow anym i tendencjam i do u społecznienia szkoły skłania do refleksji, stając się p rzyczynkiem do intensyw nych poszukiw ań now ych perspektyw dla relacji rodzina-szkoła. O w ocem przem yśleń na ten w łaśnie tem at je st książka, pod redakcją Inetty N ow o sad zatytułow ana „N auczyciele i rodzice. W spółpraca w w ychow aniu”, która ostatnio ukazała się na rynku w ydaw niczym .
Publikacja, o której m ow a z różnych w zględów zasługuje na uw agę. Po pierw sze, godna pod kreślenia je s t aktualność problem ów podjętych przez autorów poszczególnych artykułów . T ę cechę w ykazują zarów no problem y ogólne, dotyczące w ybranych aspektów w zajem nie korzystnej w sp ó ł pracy nauczycieli i rodziców , m iędzy innym i je j płaszczyzn i form , ja k i szczegółow e, o dnoszące się do poznania m echanizm ów odpow iadających za jakość relacji szkoły i dom u rodzinnego ucznia oraz ukazania now ych m ożliw ości w kreow aniu tychże stosunków . G odnym i uw agi s ą także tezy, doty czące ew entualnych trudności i barier w kontaktach rodziców zc szkołą.
Po drugie, książka stanow i u daną próbę dw ustronnego spojrzenia na problem atykę w spółpracy domu rodzinnego i szkoły z punktu w idzenia ludzi nauki - teoretyków zw iązanych z problem am i w ychowania i edukacji oraz praktyków - bezpośrednich kreatorów rzeczyw istości szkolnej. G rono autorów tego zbioru liczy 35 osób i reprezentow ane je st w równej m ierze przez pracow ników nauki, (asystentów i ad iunktów U niw ersytetu Zielonogórskiego) oraz nauczycieli zielonogórskich szkół. N iew ątpliw ym w alorem tej publikacji je st um ieszczenie w jed n y m zbiorze poglądów przedstaw i cieli tych dw óch środow isk. Takie podejście um ożliw ia ukazanie m ateriału zarów no od strony
3 8 8
N auczyciel І szkoła 3 -4 2 0 0 2
aktualnej w iedzy naukow ej ja k i obrazu rzeczyw istości w ychow aw czej w szkole. Ponadto, należy j e uznać za p rzejaw udanego i jak że potrzebnego dialogu pom iędzy praktykam i a teoretykam i.
Sposób eksponow ania poruszonej w książce problem atyki je s t kolejnym , trzecim pow odem , dla którego o pracow anie m oże liczyć na zainteresow anie ze strony czytelników . K onstrukcją książ ki tw o rzą takie p o jęcia ja k : konteksty, płaszczyzny i form y w spółdziałania, w y m iary i poziom y p orozum iew ania się, oczekiw ania rodziców w obec szkoły ujm ow ane - co je s t szczególnie godne podkreślenia - relacyjnie. Term inam i tymi znaczona jest, zaw arta w opracow aniu refleksja nad w spółczesnym postrzeganiem roli nauczyciela w kreow aniu now ych stosunków pom iędzy rodzica m i a szkołą.
S tru k tu rę zb io ru tw o rz ą trz y części. P i e r w s z ą z nich (d w a p o czątk o w e rozdziały) w y p ełn iają artykuły, w których autorzy koncentrują sw oje rozw ażania w o k ó ł d w óch zasadniczych kw estii, celu i zakresu podejm ow anych w spólnie przez rodziców i nauczycieli działań i wysiłków , zm ierzających do w spierania w szechstronnego rozw oju osobow ego każdego ucznia, w e w szystkich w y m iarach , intelek tu aln y m , p sychicznym , społecznym , zd row otnym , estety czn y m , m oralnym i duchow ym .
D r u g i blok zagadnień, najbardziej obszerny stanow ią teksty, które s łu żą ukazaniu płaszczyzn w spółdziałania rodziców i nauczycieli, om ów ieniu przejaw ów ich w spólnej troski o dobro dzieci, zapoznaniu z konkretnym i oczekiw aniam i rodziców w obec szkoły, a także określeniu typow ych błędów popełnianych p rzez nauczycieli i rodziców w ich w zajem nych kontaktach.
Z b ió r zam yka artykuł pt. „ Wizja szkoły otwartej na potrzeby i oczekiwania rodziców ” stano w iąc je d n o c ze śn ie ostatni, podsum ow ujący rozdział książki autorstw a I. N ow osad - redaktorki opracow ania i M. O lczyka. A utorzy tekstu w oparciu o analizę rodzicielskich oczekiw ań w obec szkoły, preferow anych form w spółpracy z nauczycielam i n akreślają w izję now ej roli nauczyciela i szkoły, postrzeganych ja k o głów nych inicjatorów działań zorientow anych na aranżow anie w za jem n ie korzystnej współpracy.
W strukturze książki uw agę przyciąga rozdział pośw ięcony „W spólnej trosce o dobro dziecka” . Intencją a utorów poszczególnych tekstów je s t ukazanie dobra dziecka ja k o nakazu i konieczności podejm ow anych działań. G. G ajew ska rozw ażając zagadnienie w spółdziałania rodziny i szkoły na rzecz rozw oju dziecka, uśw iadam ia czytelnikom , że w gronie osób w yw ierających w ychow aw czo- opiekuńczy w pływ na w ychow anka s ą n ie tylko nauczyciele-w ychow aw cy i rodzice, ale także n au czy ciele p ro w a d z ąc y św ietlicę szkolną, b ibliotekę o raz w szy stk ie in n e osoby zatrudnione w strukturach szkoły.
In teresującą reflek sję na tem at udziału środow iska rodzinnego w przygotow aniu dziecka do roli ucznia prezen tu je M . N yczaj-D rąg. Środow isko rodzinne - ja k pisze autorka tekstu - w yw iera bardzo istotny w pływ na stosunek dziecka do szkoły. D latego tak w ażne je st, a b y dom rodzinny w sposób św iad o m y lub nieśw iadom y dostarczał dziecku pozytyw nych stym ulacji. W yniki relacjo now anych p rzez autorkę badań nic n apaw ają optym izm em . R odzice p rzy g o to w u ją dzieci do szkoły głów nie instrum entalnie (dokonyw anie zakupów, urządzanie kącika nauki), rzadziej przez kontakt w erbalny (w sp ó ln ą z dzieckiem naukę, rozm ow y o szkole, w spom inanie i opow iadanie w łasnych dośw iadczeń rodziców ze szkoły). M ając na w zględzie dobro dziecka w kraczającego w progi szkoły autorka sygnalizuje p o trzeb ę zm iany takiego podejścia.
W spółpraca nauczycieli i rodziców w trosce o dobro dzieci niepełnospraw nych je s t przedm io tem rozw ażań podjętych przez K. K ochan. Choć ustaw a o system ie ośw iaty z 1991 roku zapew niła m ożliw ość p obierania nauki dzieciom i m łodzieży niepełnospraw nej w e w szystkich typach szkól a integracja uczniów niepełnospraw nych stała się p ow szechną zasad ą w ych o w an ia oraz nauczania, to je d n a k najlepiej i najszerzej kształcenie integracyjne rozw ija się na szczeblu edukacji w czesno- szkolnej. Jest to uw arunkow ane - zdaniem autorki - specyficznym , bardzo korzystnym jakościow o charakterem w zajem nych relacji nauczycieli i rodziców uczniów klas I-Iii.··
Wiesława Martyniuk - Recenzja pracy zbiorowej.
389
M . Florkow ski w sw oim artykule poszerza spojrzenie na w spółpracę rodziców i nauczycieli 0 pom oc specjalistyczną. W sytuacjach, kiedy rozw iązanie trudności dzieci, przezw yciężenie ich problem ów w ykracza poza zakres m ożliw ości i um iejętności pom ocy nauczyciela, pedagoga czy rodziców, niezbędna je s t pom oc specjalistów. A utor akcentuje, iż szczególnie dziś, bardzo w ażne jest, aby nauczyciel potrafił określić, jak ieg o typu pom ocy i w sparcia należy udzielić dziecku, do jak ieg o typu specjalisty się udać?
D. Ł upicka-S zczęśnik w tekście pośw ięconym „Psychologicznej analizie wzajemnych kontak tów nauczyciel-rodzic" poszukuje odpow iedzi na pytanie: co zrobić, gd y kontakty nie u k ładają się najlepiej, c z y je s t jak iek o lw iek w yjście, a jeżeli tak, to ja k ie i kto m oże się tego podjąć? W konkluzji prezentuje p ew n e w sk azan ia p raktyczne dla nauczyciela, które m o głyby b yć w ykorzystyw ane przez niego w relacjach z rodzicem i dzieckiem , w konsekw encji sprzyjając rozw ijaniu w łaściw ej w spółpracy opartej na obustronnej życzliw ości, zaufaniu i w iarygodności.
W grupie artykułów pośw ięconych w spółczesnej wizji szkoły, szczególną u w agę przyciągają rozw ażania I. N ow osad na tem at „ Udziału rodziców w tworzeniu nowego wizerunku szkoły z per spektywy wdrażanej reformy systemu edukacji". A utorka podkreśla, że w sytuacji kiedy szkoła postrzegana je s t ja k o je d e n z istotniejszych elem entów społecznego środow iska dziecka, w spółde cydow anie ze strony rodziców o w ychow aniu i edukacji m łodego pokolenia, staje się uzasadnioną koniecznością. Zdaniem autorki - w nioski z analizy rodzicielskich oczekiw ań w obec szkoły m ogą budzić niepokój. O dpow iedzialnością za w ychow anie i naukę sw ojego dziecka w iększość w spół czesnych rodziców obarcza szkołę i nauczyciela, a w spółpracę z nim i postrzega ja k o działania okazjonalne, skierow ane głów nie na pom oc w łasnem u dziecku. W konkluzji autorka akcentuje p o trzebę podjęcia działań zm ieniających ten stan rzeczy. O dnosiłyby się one p rzede w szystkim do osób, którym dobro d ziecka praw dziw ie leży na sercu.
Zaw artość treściow a recenzow anego opracow ania nosi znam iona kom plem entarnego potrakto w ania zaró w n o te o re ty c zn y c h p rzesłan ek , ja k i u o g ó ln ie ń w ery fik o w a n y c h p rzez praktykę. W dużej m ierze u zm y sław ia w ięc czytelnikom doniosłość zagadnienia w spółpracy nauczycieli 1 rodziców w doskonaleniu procesu edukacji szkolnej.
Lekturę książki, zbioru o charakterze popularyzatorsko-m etodycznym m ożna polecić zarów no nauczycielom - refleksyjnym praktykom , rodzicom , osobom parającym się badaniem nowej rzeczy wistości edukacyjnej, w której rodzice i nauczyciele w spólnie m ogą decydow ać o przebiegu procesu dydaktyczno-w ychow aw czego, ja k i studentom kierunków nauczycielskich. Ponadto dla w ielu osób zainteresow anych t ą problem atyką, publikacja z tak b o gatą b ibliografią (około 400 pozycji) m oże stanowić źródło inform acji na tem at najnow szych i klasycznych pozycji naukow ych, które ukazały się w tym zakresie.
