1 GUS posáuguje siĊ podgrupą kierunków: dziennikarstwo i informacja. Zob. Szkolnictwo wyĪsze w Polsce – raport GUS, https://www.nauka.gov.pl/g2/oryginal/2013_07/0695136d37bd577c8ab03acc5c59a1f6.pdf [dostĊp: 12.06.2016]; Szkoáy wyĪsze i ich Þ nanse w 2013 r., http://stat.gov.pl/Þ les/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultak-tualnosci/5488/2/10/1/szkoly_wyzsze_i_ich_Þ nanse_w_2013_r..pdf [dostĊp: 12.06.2016]; Szkoáy wyĪsze i ich Þ nanse w 2014 r., http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/edukacja/edukacja/szkoly-wyzsze-i-ich-Þ nanse-w-2014-r -,2,11.html [dostĊp: 12.06.2016]; Szkoáy wyĪsze i ich Þ nanse w 2015 r., http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ edukacja/edukacja/szkoly-wyzsze-i-ich-Þ nanse-w-2015-r-,2,12.html [dostĊp: 12.06.2016].
2 Odsetek dla kierunku prawo wynosiá 97%. Na trzecim miejscu byá kierunek górnictwo (geologia): 94%, a na kolejnych: gospodarka przestrzenna (93%) oraz Þ nanse i rachunkowoĞü (92%). Zob. Szkolnictwo wyĪsze w Polsce – raport GUS, https://www.nauka.gov.pl/g2/oryginal/2013_07/0695136d37bd577c8ab03acc5c59a1f6. pdf [dostĊp: 12.06.2016].
3 M. Jelonek, P. Antosz, A. Balcerzak-RaczyĔska, Przyszáe kadry polskiej gospodarki. Edukacja a rynek pracy, Tom IV, Polska Agencja Rozwoju PrzedsiĊbiorczoĞci, Warszawa 2014, s. 28.
4 WiĊcej o projekcie [w:] S. GawroĔski, System ksztaácenia dziennikarzy w Polsce. Opinie i oczekiwania stu-dentów, „Studia Medioznawcze” 2010, nr 4, s. 11–21.
K
ierunek studiów dziennikarstwo i komuni-kacja spoáeczna (dalej: DIKS) od lat cie-szy siĊ duĪą popularnoĞcią wĞród absolwentów szkóá Ğrednich. Co prawda w ostatnich trzech latach liczba studiujących ten kierunek nieznacz-nie siĊ zmniejszyáa (z 18 832 w 2013 roku do 17 202 osób w 2015 r.1), niemniej DIKS zajmo-waá drugie miejsce (po prawie) wĞród progra-mów studiów z najwyĪszym odsetkiem osób wy-bierających dany kierunek w ramach pierwszej tury rekrutacji na studia (95%)2. Co wiĊcej, 72% ankietowanych studiujących DIKS deklarowaáo, Īe byá to dla nich kierunek pierwszego wyboru3.Te dane inspirują do zbadania Ĩródeá owej popularnoĞci oraz okreĞlenia specyÞ ki
studen-tów, spoĞród których – przynajmniej potencjalnie – bĊdą siĊ rekrutowaü przyszli polscy dziennika-rze. Jak dotąd przeprowadzono tylko kilka badaĔ o charakterze naukowym, które dostarczaáyby peániejszego obrazu motywacji, oczekiwaĔ i pla-nów przyszáych pracowników mediów i zawo-dów związanych z komunikacją spoáeczną.
Jednym z nich byáa analiza zapatrywaĔ studentów i wykáadowców na obowiązujące standardy ksztaácenia studentów DIKS. W ra-mach projektu pt. „Ksztaácenie dziennikarzy w Polsce. Nowe potrzeby – nowe standardy”, zrealizowanego w 2009 roku przez zespóá pod kierunkiem Sáawomira GawroĔskiego4, prze-prowadzono ankietĊ wĞród studentów z
dzie-spo
ïecznej w Polsce
Motywacje, oczekiwania i plany zawodowe
Agnieszka St
Úpiñska, Dominika Naroĝna,
5 TamĪe, s. 17. 6 TamĪe, s. 30.
7 Motywacje máodych. Wyniki badania. Oczekiwania Igreków. Rynek pracy oczami studenta. Zbiór praktyk i komentarzy eksperckich, s. 4, http://motywacjemlodych.pl/raport/mm2015.pdf [dostĊp: 20.12.2016].
8 TamĪe, s. 8–10.
9 Szkolnictwo wyĪsze w Polsce – raport GUS, dz. cyt.
10 M. Jelonek, P. Antosz, A. Balcerzak-RaczyĔska, Przyszáe kadry polskiej gospodarki..., dz. cyt., s. 33. 11 TamĪe, s. 17.
wiĊciu polskich uczelni, które miaáy uprawnie-nia do prowadzeuprawnie-nia studiów II stopuprawnie-nia na kie-runku DIKS. AĪ 42% respondentów uwaĪaáo, Īe w procesie ich edukacji akademickiej zde-cydowanie za duĪo jest teorii, a 37,3% raczej zgodziáo siĊ z tym twierdzeniem. Blisko poáo-wa studentów (44,7%) upoáo-waĪaáa, Īe w planach studiów brakuje przedmiotów praktycznych5. Badaniem ankietowym objĊto równieĪ 87 na-uczycieli akademickich pracujących na kie-runku DIKS. Co ciekawe, takĪe wykáadowcy wskazali, Īe obowiązujące programy studiów są zbyt teoretyczne, i tym samym za celowe uznali wprowadzenie wiĊkszej liczby zajĊü praktycznych. Za najefektywniejsze formy zajĊü praktycznych uznali warsztaty i üwicze-nia. Za niezbĊdne uznali równieĪ prowadzenie praktyk zawodowych, najlepiej „w naturalnym Ğrodowisku”6.
ħródáem interesujących informacji o moty-wacjach máodych ludzi do zdobycia i podjĊcia pracy, oczekiwaniach wobec przyszáych pra-codawców oraz cechach pracy, którą chcieliby wykonywaü, są teĪ badania prowadzone przez instytucje paĔstwowe, agencje badające rynek pracy oraz uczelnie.
Dla przykáadu, z raportu „Motywacje máo-dych” wydanego w 2015 roku wynika, Īe po-kolenie obecnych dwudziestolatków motywują do zdobycia i podjĊcia pracyprzede wszystkim: potrzeby Þ nansowe (67%), moĪliwoĞü nauki i zdobywania nowych doĞwiadczeĔ (56%) oraz chĊü usamodzielnienia siĊ (38%)7.Wymarzona praca to taka, która pokrywa siĊ z ich zainte-resowaniami, pozwala zachowaü równowagĊ w Īyciu osobistym i zawodowym, jest zgodna
z proÞ lem studiów oraz umoĪliwia realizacjĊ wáasnych pasji. Tym, co dziaáa zachĊcająco do wyboru okreĞlonego zajĊcia jest teĪ elastycz-noĞü pracy, doÞ nansowanie studiów oraz moĪ-liwoĞü prezentacji wáasnych pomysáów. WaĪne dla obecnych studentów jest równieĪ wysokie wynagrodzenie, prestiĪ i mocna pozycja rynko-wa Þ rmy oraz zatrudnienie na umowĊ o pracĊ8.
Badania prowadzone przez Gáówny Urząd Statystyczny (dalej: GUS) oraz Polską AgencjĊ Rozwoju PrzedsiĊbiorczoĞci (dalej: PARP) do-starczają bardziej szczegóáowej wiedzy o stu-dentach DIKS. Z raportu opracowanego przez GUS w 2013 roku wynika, Īe 85% studentów I stopnia na kierunku DIKS kontynuowaáo stu-dia na tym samym kierunku w ramach studiów uzupeániających magisterskich. Ten wskaĨnik jest traktowany przez GUS jako miara zadowo-lenia ze studiowanego kierunku9. Tymczasem z badaĔ PARP z tego samego roku wynikaáo, Īe jedynie 40% ankietowanych studentów DIKS deklarowaáo chĊü kontynuowania studiów na tym samym kierunku10. Badania PARP poka-zaáy równieĪ, Īe porównaniu z rokiem 2010 zauwaĪono wzrost niezadowolenia z wyboru kierunku studiów o 7 punktów procentowych (z 11% do 18%), przy czym odsetek zadowolo-nych w 2013 roku wynosiá 70%. Wzrost nieza-dowolenia byá zaobserwowany gáównie wĞród studentów DIKS ze szkóá niepublicznych – aĪ 40% z nich deklarowaáo, Īe nie wybraáoby jesz-cze raz tej samej ujesz-czelni11.
Wedáug raportu PARP z 2013 roku w ciągu trzech lat odnotowano spadek w odsetku stu-dentów DIKS wysoko oceniających pozytywny wpáyw kierunku ksztaácenia na szansĊ
znalezie-12 TamĪe, s. 36. 13 TamĪe, s. 38. 14 TamĪe, s. 35.
15 Są to badacze z Argentyny, Australii, Brazylii, Chile, Chin, Cypru, Ekwadoru, Egiptu, Filipin, Francji, Grecji, Hiszpanii, Indii, Iraku, Irlandii, Kuby, Malezji, Meksyku, Niemiec, Nigerii, Polski, Rosji, RPA, Szwajca-rii, Tajlandii, USA, WĊgier i Wáoch. PolskĊ w projekcie reprezentuje grupa badaczy z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu: prof. UAM dr hab. Agnieszka StĊpiĔska, dr Ewa Jurga-Wosik, dr Bartáomiej Secler, dr Dominika NaroĪna i mgr Kinga Adamczewska (wiĊcej o projekcie: http://www.jstudentsproject.org/).
16 Raporty z wynikami poszczególnych uczelni zostaáy opracowane przez zespóá badawczy i rozesáane do dziekanów lub dyrektorów instytutów uczestniczących w badaniu. Staáy siĊ one podstawą do dyskusji podczas specjalnej sesji zorganizowanej w ramach IV Kongresu Polskiego Towarzystwa Komunikacji Spoáecznej 16 wrze-Ğnia 2016 r. w Poznaniu.
17 F. Hanusch et al., Journalism students’ motivations and expectations of their work in comparative perspec-tive, „Journalism & Mass Communication Educator” 2014, s. 1–20.
nia dobrej pracy (z 66% do 45%)12 oraz w odset-ku studentów, którzy sądzą, Īe wiedza i umie-jĊtnoĞci zdobyte w ramach studiów pozwolą im na znalezienie pracy nie tylko dobrej, ale teĪ zgodnej z ukoĔczonym kierunkiem (z 59% do 49%)13. JednoczeĞnie 63% ankietowanych uwa-Īaáo, Īe studia na DIKS nauczyáy ich praktycz-nego wykorzystywania zdobytej wiedzy14.
Ocena przydatnoĞci studiów na kierunku DIKS do wykonywania zawodu dziennikarza byáa takĪe jedną z kwestii podjĊtych w badaniu przeprowadzonym wĞród studentów kierunku DIKS w ramach miĊdzynarodowej inicjatywy badawczej zatytuáowanej „Journalism Students Around the Globe” koordynowanej przez Fol-kera Hanuscha z Uniwersytetu WiedeĔskiego i ClaudiĊ Mellado z PontiÞ cia Universidad Catolica de Valparaiso w Chile. Miaáo ono sáuĪyü takĪe poznaniu motywacji i oczekiwaĔ w zakresie wyboru zawodu, juĪ posiadanego doĞwiadczenia zawodowego, oczekiwaĔ wobec mediów i oceny ich dziaáalnoĞci, dostrzeganych zagroĪeĔ dla dziennikarstwa oraz postaw wo-bec standardów zawodowych. Projekt zostaá zainicjowany w 2013 roku i uczestniczą w nim badacze z 28 paĔstw, w tym z Polski15.
W niniejszym artykule zaprezentowano wy-niki które dostarczają odpowiedzi na nastĊpu-jące pytania: (1) Jakimi motywacjami kierują siĊ studenci DIKS przy wyborze tego kierunku studiów? (2) Jak studenci DIKS oceniają studia dziennikarskie i ich przydatnoĞü dla przyszáej
pracy w zawodzie dziennikarza? (3) Jak wielu studentów kierunku DIKS zamierza podjąü pra-cĊ w zawodzie dziennikarza? (4) Jak studenci DIKS ocenią swoje moĪliwoĞci znalezienia pra-cy w mediach i utrzymania siĊ z niej? W cen-trum zainteresowania badawczego znajdą siĊ wiĊc kwestie, które mają wymiar zarówno prak-tyczny (informacje takie wydają siĊ byü waĪne dla uczelni, które taki kierunek prowadzą)16, jak i naukowy: badania nad studentami dostarcza-ją wiedzy o modelach i kulturach dziennikar-stwa oraz o charakterystyce przyszáych poko-leĔ dziennikarzy, a takĪe pozwalają dostrzegaü zmiany zachodzące w postawach i zachowa-niach kolejnych pokoleĔ ludzi mediów17.
Metodologia badania
Materiaá badawczy byá zbierany w latach 2013– 2014, zaĞ jego analiza zostaáa przeprowadzona w latach 2015–2016. Badanie ankietowe wĞród studentów zrealizowano w Polsce na siedmiu uczelniach: szeĞciu publicznych i jednej nie-publicznej. Uczelnie publiczne zostaáy wybra-ne na podstawie dwóch kryteriów: liczby stu-dentów na kierunku DIKS oraz zróĪnicowania poáoĪenia geograÞ cznego uczelni (róĪne miasta z róĪnych regionów kraju). Wybrane uczelnie róĪniáy siĊ takĪe staĪem w zakresie prowadze-nia odrĊbnego kierunku DIKS, choü wczeĞniej dziennikarstwo stanowiáo tam specjalnoĞü w ra-mach innych kierunków (zazwyczaj politologii lub Þ lologii polskiej).
18 Wedáug danych GUS z 2013 roku, czyli roku planowania badaĔ, 13 380 osób studiowaáo dziennikarstwo i informacjĊ na uczelniach publicznych, zaĞ 5452 osób na uczelniach niepublicznych. Zob. Szkoáy wyĪsze i ich Þ nanse w 2013 r., dz. cyt.
19 TamĪe.
Zgodnie z wymogami okreĞlonymi w pla-nie badaĔ, uczelni niepublicznych powinno byü wiĊcej, ale dwie inne wybrane do bada-nia uczelnie, tj. Szkoáa WyĪsza Psychologii Spoáecznej (PoznaĔ i Warszawa) oraz WyĪsza Szkoáa UmiejĊtnoĞci Spoáecznych (PoznaĔ) odmówiáy udziaáu w badaniu lub nie odpo-wiedziaáy na zaproszenie. Z uwagi na fakt, Īe zdecydowana wiĊkszoĞü studiujących DIKS to studenci szkóá publicznych, podjĊto decyzjĊ, by nie uzupeániaü próby innymi uczelniami niepublicznymi18.
Ostatecznie badanie zostaáo przeprowadzo-ne wĞród studentów nastĊpujących uczelni: (1) Uniwersytetu Warszawskiego (Wydziaá Dziennikarstwa i Nauk Politycznych), (2) Uni-wersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
(Wydziaá Nauk Politycznych i Dziennikarstwa), (3) Uniwersytetu Wrocáawskiego (Wydziaá Filologiczny), (4) Uniwersytetu Marii Curie- -Skáodowskiej w Lublinie (Wydziaá Politologii), (5) Uniwersytetu JagielloĔskiego (Wydziaá Za-rządzania i Komunikacji Spoáecznej), (6) Uni-wersytetu ĝląskiego (Wydziaá Nauk Spoáecz-nych), (7) DolnoĞląskiej Szkoáy WyĪszej (Wy-dziaá Nauk Spoáecznych i Dziennikarstwa).
WielkoĞü próby badawczej zostaáa okreĞlo-na okreĞlo-na podstawie trzech parametrów: liczebnoĞci populacji, poziomu ufnoĞci (95%) oraz pozio-mu akceptowanego báĊdu statystycznego (4%). Jak wskazano wczeĞniej, pod koniec wrzeĞnia 2013 roku DIKS studiowaáo 18 832 osób19. Mi-nimalna próba dla wskazanych wyĪej parame-trów wynosiáa zatem 582 respondentów, a osta-Tabela 1. Charakterystyka próby badawczej
Nazwa uczelni Rok uruchomienia studiów na kierunku DIKS Liczba studentów na kierunku DIKS Liczba ankietowanych (N = 602) Procent kobiet wĞród ankietowanych Procent studentów studiów I stopnia wĞród ankietowanych Uniwersytet JagielloĔski 1995 503 134 78,7 100 Uniwersytet Wrocáawski 2000 800 102 67,6 65, DolnoĞląska Szkoáa WyĪsza 2001 557 38 58,3 66,7 Uniwersytet Marii Curie-Skáodowskiej 2003 524 56 63,6 100 Uniwersytet Warszawski 2006 1305 134 76,3 59,2 Uniwersytet
im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
2008 1352 179 68,7 47,5
Uniwersytet ĝląski 2012 697 46 47,8 100 ħródáo: dane z roku akademickiego 2013/2014 podane przez poszczególne wydziaáy/uczelnie
20 W kilku przypadkach zaáoĪona i rzeczywista liczba respondentów byáa inna: w przypadku UAM zaáoĪona próba to 117 osób, zaĞ rzeczywista – 179, w przypadku DSW zaáoĪona – 70, rzeczywista – 38, zaĞ w przypadku Uniwersytetu Wrocáawskiego zaáoĪona – 105, rzeczywista – 102. NiĪsze liczby oznaczają, Īe uczelnie nie dostar-czyáy zakáadanej liczby wypeánionych ankiet, zaĞ w przypadku UAM dodatkowe ankiety zostaáy wydrukowane dla studentów z poszczególnych grup zajĊciowych tak, by w ramach danej grupy, w której rozdano ankiety, kaĪdy miaá moĪliwoĞü ją wypeániü. OdstĊpstwo od zakáadanej áącznej próby wynosi 3% – ankietĊ wypeániáo 20 osób wiĊcej niĪ wynosiáa wyliczona statystycznie próba.
21 Obliczenie wielkoĞci próby zostaáo przeprowadzone z wykorzystaniem systemu dostĊpnego na: http://www. surveysystem.com/sscalc.htm.
22 Szkoáy wyĪsze i ich Þ nanse w 2013 r., dz. cyt.
23 Prowadzone byáy natomiast badania dotyczące uĪytkowania mediów i wpáywu mediów – zob. T. Gac-kowski, M. àączyĔski, »Agenda-setting« w gáowach studentów Uniwersytetu Warszawskiego – z jakich mediów korzystają studenci i co z nich zapamiĊtują? [w:] ZawartoĞü mediów, czyli rozwaĪania nad metodologią badaĔ medioznawczych, red. T. Gackowski, Warszawa 2011, s. 91–113. Pewnej wiedzy o motywacjach studentów DIKS dostarczyáy m.in. najnowsze badania nad polskimi dziennikarzami, wĞród respondentów byli bowiem przedstawi-ciele najmáodszego pokolenia dziennikarzy bĊdący wciąĪ studentami. Zob. A. StĊpiĔska, Sz. Ossowski, Three ge-nerations of Polish journalists: Professional roles and identities, “Journalism Studies” 2012, nr 5–6, s. 857–867; R. Smolak, Motywy wyboru zawodu dziennikarskiego [w:] Zmiana w dziennikarstwie w Polsce, Rosji i Szwecji. Analiza porównawcza, red. B. Dobek-Ostrowska, P. Barczyszyn, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocáawskiego, Wrocáaw 2016, s. 93–98.
24 Zob. m.in. P. Górski, Aspiracje zawodowe studentów socjologii i zarządzania AGH w Ğwietle badaĔ an-kietowych, „NierównoĞci spoáeczne a wzrost gospodarczy” 2013, z. 33, s. 31–42; tenĪe, Aspiracje zawodowe przyszáych inĪynierów – na podstawie badaĔ przeprowadzonych w Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, „Nauka i Szkolnictwo WyĪsze” 1999, nr 13, s. 89–102; W. Jarecki, Motywacje przy podejmowaniu studiów wyĪ-szych ekonomicznych, „Annales. Etyka w Īyciu gospodarczym” 2015, vol. 18, nr 3, s. 133–141; B. Sáawecki, A. Wach-Kąkolewicz, Chcemy pracy! – Motywacje i oczekiwania studentów wobec uczelni ekonomicznych, „Edu-kacja Ekonomistów i MenedĪerów: Problemy, innowacje, projekty” 2012, nr 3 (25), s. 149–165.
tecznie ankietĊ wypeániáo 602 studentów20. Jako metodĊ okreĞlania próby przyjĊto proporcjonal-ne losowanie warstwowe21.
Badaniem mieli zostaü objĊci studenci I i II stopnia studiów w trybie stacjonarnym i niestacjonarnych. Niemniej, trzy uczelnie przeprowadziáy ankietĊ wyáącznie wĞród stu-dentów studiów I roku (zob. tabela 1.). Tym samym w caáej próbie dominowali studen-ci studiów I stopnia (67,4%). Najliczniejszą grupĊ stanowili ankietowani z drugiego roku studiów – 35,8%, a nastĊpnie w kolejnoĞci: z pierwszego – 23,7% oraz trzeciego – 9,4%. Z kolei osoby studiujące na I roku SUM sta-nowiáy 11% próby, zaĞ na II roku – 20,1%. Zarówno w caáej próbie (68,3%), jak i na po-szczególnych uczelniach na kierunku DIKS, wĞród studentów jest wiĊcej kobiet (poza Uni-wersytetem ĝląskim). Te dane odzwierciedlają liczby wskazane w raporcie GUS: w 2013 roku
kobiety stanowiáy 68% wszystkich studentów na kierunku DIKS22.
Fakt, Īe zdecydowana wiĊkszoĞü studentów to sáuchacze studiów I stopnia przeáoĪyá siĊ na odpowiedzi na pytanie dotyczące wczeĞniej-szych studiów: jedynie 27,5% obecnych studen-tów DIKS studiowaáo przedtem inny kierunek. Badanie pozwoliáo okreĞliü kierunki, z których wywodzą siĊ ci, którzy podjĊli studia na DIKS. Jako studiowane wczeĞniej najczĊĞciej wskazy-wano bliskie dziennikarstwu nauki polityczne, Þ lologiĊ polską, Þ lologiĊ angielską, prawo oraz stosunki miĊdzynarodowe.
Motywacje wyboru kierunku studiów
Warto zauwaĪyü, Īe dotąd niewiele uwagi po-ĞwiĊcono badaniom motywacji i aspiracji pol-skich studentów DIKS23, podczas gdy to zagad-nienie podejmowano w odniesieniu do studen-tów innych kierunków24.W tych badaniach pod
25 Wiele teorii próbuje wyjaĞniaü mechanizmy motywacyjne leĪące u podstaw aktywnoĞci czáowieka prowadzące do osiągniĊcia okreĞlonych celów. WiĊcej o tym m.in. P.G. Zimbardo, R.L. Johnson, V. McCann, Psychologia. Kluczo-we koncepcje, tom 2, Warszawa 2011, s. 62–63; E. Aronson, T.D. Wilson, R.M. Alert, Psychologia spoáeczna. Serce i umysá, PoznaĔ 1997, s. 680.
26 W. Jarecki, Motywacje przy podejmowaniu studiów..., dz. cyt.
27 B. Sáawecki, A. Wach-Kąkolewicz, Chcemy pracy! – Motywacje…, dz. cyt.
28 W. àukaszewski, D. DoliĔski, Mechanizmy leĪące u podstaw motywacji [w:] Psychologia. PodrĊcznik aka-demicki, tom 2, red. J. Strelau, GdaĔsk 2000.
29 D.H. Weaver, The global journalist: News people around the world, Cresskill, NJ 1998; The global journa-list in the 21st century, ed. D. H. Weaver i L. Willnat, Routledge 2012.
30 J.F. Hovden et al., The Nordic journalists of tomorrow. An exploration of Þ rst year journalism students in Denmark, Finland, Norway and Sweden, „Nordicom Review” 2009, 30, nr 1, s. 149–165. WiĊcej o tradycjach badaĔ nad motywacjami studentów dziennikarstwa w róĪnych paĔstwach [w:] F. Hanusch et al., Journalism stu-dents’ motivations..., dz. cyt.
pojĊciem motywacji25 rozumiano przyczyny stu-diowania danego kierunku (czyli najpierw decyzji o studiowaniu, a nastĊpnie o wyborze kierunku)26 lub cele studiowania (akademickie, zawodowe, towarzyskie, osobiste)27. Zakáadano przy tym, Īe motywacja jest tym wyĪsza, im wiĊksza wartoĞü celu dziaáania i im wyĪsze osobiste moĪliwoĞci jednostki, a takĪe wspóáwystĊpujące z dziaáa-niem zaangaĪowanie emocjonalne28.
W przypadku projektu „Journalism Students Around the Globe” czynnikami motywującymi do podjĊcia studiów na kierunku DIKS mogáy byü:(1) praktyczne aspekty pracy dziennikarza, (2) idealistyczne wzorce dziennikarstwa (pe á-nione funkcje, sáuĪba publiczna), (3) zaintere-sowania i osobiste cele jednostek. Ta koncepcja byáa zaczerpniĊta z prowadzonych wczeĞniej badaĔ nad motywami wyboru i wykonywania zawodu dziennikarza29 oraz badaĔ nad studen-tami w Danii, Finlandii, Norwegii i Szwecji30. Pytanie zawarte w ankiecie polegaáo na ocenie przez respondentów waĪnoĞci (na skali od 1 – „zupeánie niewaĪne” do 5 – „niezwykle waĪne”) poszczególnych aspektów, jako czynników, któ-re motywowaáy ich do wyboru kierunku DIKS. Na pytanie odpowiadali wszyscy ankietowani, bez wzglĊdu na wybraną specjalnoĞü i plany dotyczące przyszáej kariery zawodowej.
Tabela 2. zawiera Ğrednie (M) i odchylenie standardowe (SD) odpowiedzi w caáej próbie
oraz wĞród dwóch grup: studentów deklarują-cych chĊü podjĊcia pracy w zawodzie dzien-nikarza i studentów zainteresowanych inną pracą. Dane pokazują, Īe zarówno w caáej próbie, jak i w kaĪdej z wyodrĊbnionych grup dominujące byáy motywacje osobiste: moĪ-liwoĞü wykazania siĊ kreatywnoĞcią i wy-korzystania wáasnego talentu oraz poznania nowych ludzi. WaĪną rolĊ odgrywają takĪe kwestie praktyczne – atrybuty przypisane do zawodów związanych z mediami i komunika-cją, czyli niezaleĪnoĞü, intensywnoĞü i dyna-mika Īycia zawodowego. DrugorzĊdną rolĊ odgrywają motywacje o charakterze spoáecz-nym: pomaganie innym, moĪliwoĞü wpáywu na bieĪące sprawy, praca na rzecz wolnoĞci i demokracji.
Warto jednak zauwaĪyü, Īe ci, którzy za-deklarowali chĊü pracy w mediach są w wiĊk-szym stopniu motywowani idealistycznym wy-obraĪeniem o pracy: w tej grupie wyĪsze niĪ wĞród pozostaáych studentów DIKS byáy oceny waĪnoĞci takich kwestii, jak moĪliwoĞü kon-troli oĞrodków wáadzy, praca na rzecz wolno-Ğci i demokracji, walki z niesprawiedliwowolno-Ğcią, pomagania innym i wpáywu na bieĪące sprawy. Ta grupa wyróĪniaáa siĊ takĪe sáabszą motywa-cją Þ nansową i wiĊkszą wagą przywiązywaną do prestiĪu zawodu dziennikarskiego i wáasnej przyjemnoĞci z pisania.
Ocena jako
Ğci studiów i znaczenia
edukacji dla wykonywania zawodu
dziennikarza
Respondentów zapytano takĪe o ocenĊ pozio-mu akademickiego ksztaácenia dziennikarzy w Polsce. WĞród odpowiedzi najwiĊcej wskazaĔ zdobyáa opinia, Īe ten poziom jest akceptowalny (42,9% badanych). Z kolei 5,7% uwaĪa, Īe jest on bardzo niski, a 3% wystawia mu bardzo dobrą notĊ. Porównywalna liczba respondentów, czyli okoáo jednej czwartej, wyraĪa siĊ o nim albo do-brze (24,9%), albo ocenia go jako niski (23,5%). Warto przy tym zauwaĪyü, Īe studenci pla-nujący karierĊ w dziennikarstwie są bardziej
krytyczni niĪ pozostali studenci DIKS: 6,9% tej podgrupy ocenia poziom ksztaácenia dzien-nikarzy jako bardzo niski, podczas gdy wĞród pozostaáych ten odsetek wynosi 4,7%. Jedno-czeĞnie róĪnica w odsetku ocen bardzo dobrych jest niewielka: taką ocenĊ wystawia 3,2% przy-száych dziennikarzy i 2,8% pozostaáych studen-tów DIKS.
Stosunkowo niskiej ocenie poziomu aka-demickiego ksztaácenia dziennikarzy w Pol-sce towarzyszy niewielkie przekonanie wĞród studentów DIKS, Īe ukoĔczenie studiów na dziennikarstwie i komunikacji spoáecznej jest konieczne, by wáaĞciwie wykonywaü zawód Tabela 2. Motywacje wyboru kierunku studiów*
Motywacje àącznie (N = 602) (1) Studenci wybierający pracĊ dziennikarza (N = 279) (2) Studenci wybierający inne zawody (N = 315) M SD M SD M SD PRAKTYCZNE
Intensywne Īycie zawodowe 3,76 1,139 3,82 1,136 3,70 1,140 ZróĪnicowana praca 3,93 1,002 4,0 1,020 3,87 1,021
Zarobki 3,87 1,007 3,68 1,019 4,04 0,965
PewnoĞü pracy 3,13 1,171 2,96 1,131 3,27 1,188 NiezaleĪnoĞü 4,14 0,882 4,24 0,839 4,06 0,911 PrestiĪ zawodu dziennikarza 3,09 1,272 3,43 1,179 2,79 1,278 OSOBISTE
MoĪliwoĞü wykorzystania swojego talentu 4,35 0,805 4,42 0,755 4,28 0,842 MoĪliwoĞü wykazania siĊ kreatywnoĞcią 4,42 0,794 4,42 0,808 4,43 0,783 MoĪliwoĞü spotkania róĪnych ludzi 4,21 0,949 4,34 0,892 4,10 0,981 PrzyjemnoĞü z pisania 3,76 1,187 4,04 1,162 3,52 1,208 MoĪliwoĞü podróĪowania 3,43 1,167 3,58 1,099 3,30 1,211 MoĪliwoĞü bycia sáawnym 2,45 1,129 2,49 1,112 2,41 1,144 IDEALISTYCZNE
MoĪliwoĞü wpáywu na bieĪące sprawy 3,51 1,036 3,68 0,976 3,37 1,030 MoĪliwoĞü walki z niesprawiedliwoĞcią 3,49 1,189 3,63 1,151 3,36 1,210 Praca na rzecz wolnoĞci i demokracji 3,06 1,156 3,26 1,020 2,88 1,123 MoĪliwoĞü kontroli oĞrodków wáadzy 2,82 1,177 3,01 1,196 2,66 1,136 Pomoc w budowaniu narodu 2,90 1,232 2,99 1,190 2,81 1,264 MoĪliwoĞü pomagania ludziom 3,79 1,134 3,94 1,099 3,67 1,151 MoĪliwoĞü pomagania oĞrodkowi
wáadzy w realizacji swoich celów 2,40 1,162 2,35 1,166 2,44 1,159 * Ğrednie odpowiedzi na skali od 1 („zupeánie niewaĪne”) do 5 („niezwykle waĪne”)
dziennikarza. Tylko 9,8% badanych stoi na takim stanowisku, podczas gdy jedna piąta (20,6%) badanych zdecydowanie temu zaprze-cza. ZbliĪone są natomiast proporcje wypowie-dzi respondentów (okoáo jednej trzeciej), którzy zgadzają siĊ (35,9%) i tych, którzy siĊ nie zga-dzają (33,7%) z tezą postawioną w pytaniu. Tabela 3. Ocena poziomu edukacji przyszáych dziennikarzy
Poziom edukacji Procent odpowiedzi
Bardzo wysoki 3,0
Wysoki 24,9
Akceptowalny 42,9
Niski 23,5
Bardzo niski 5,7 ħródáo: opracowanie wáasne
NaleĪy podkreĞliü, Īe takĪe w tym zakre-sie studenci deklarujący chĊü podjĊcia pracy dziennikarza róĪnią siĊ (choü nieznacznie) od studentów zainteresowanych innymi branĪami związanymi z komunikowaniem spoáecznym. WĞród przyszáych dziennikarzy wyĪszy jest odsetek tych, którzy zdecydowanie uwaĪają, Īe wyksztaácenie dziennikarskie jest waĪne dla wykonywania zawodu (10,5% w porównaniu do 9,2% wĞród tych, którzy rozwaĪają podjĊ-cie pracy w zawodzie innym niĪ dziennikar-stwo) oraz tych, którzy są skáonni zgodziü siĊ z tezą zawartą w pytaniu (40,4% w porównaniu z 32,3% wĞród tych, którzy tym zawodem nie są zainteresowani).
Respondenci, którzy uwaĪali, Īe ukoĔczenie studiów nie jest konieczne, byli proszeni o uza-sadnienie swojej opinii. Z wypowiedzi zawar-tych w ankiecie wynika, Īe czĊĞü z nich uwa-Īa ten kierunek za hobbystyczny, prowadzący do samorozwoju i poszerzający perspektywĊ Ğwiatopoglądową. Jednym z argumentów byáo twierdzenie o zbytniej ogólnoĞci wiedzy prze-kazywanej w toku edukacji akademickiej. Ar-gumentowano takĪe, Īe dziennikarze winni byü ekspertami w zakresie wąskiej specjalizacji,
czego nie moĪe im zagwarantowaü wskazany kierunek studiów. Wielu respondentów sądziáo, Īe rozsądniej jest ukoĔczyü inny fakultet (naj-czĊĞciej wymieniano Þ lologiĊ polską, politolo-giĊ czy historiĊ), a warsztatu nauczyü siĊ pod-czas pracy w instytucjach medialnych.
Poza tym ankietowani wskazywali, Īe studia nie ksztaátują umiejĊtnoĞci przydat-nych do wykonywania zawodu dziennika-rza. Znaczna czĊĞü respondentów postuluje moĪliwoĞü zwiĊkszenia zajĊü praktycznych w ofercie programowej studiów. Twierdzono równieĪ, Īe program ksztaácenia na kierunku DIKS posiada kilka zbliĪonych tematycznie przedmiotów. W odpowiedziach pojawiáy siĊ równieĪ propozycje skrócenia czasu stu-diów oraz postulaty o rozszerzenie kierunku o nowe specjalizacje, dziĊki którym studenci bĊdą mogli wypeániü niezagospodarowaną ni-szĊ na rynku pracy.
Znaczna czĊĞü ankietowanych stoi na sta-nowisku, Īe aby zostaü dobrym dziennikarzem, trzeba mieü talent oraz predyspozycje, a tego – w ich opinii – nie da siĊ wyuczyü w toku studiów akademickich. Jako najwaĪniejsze umiejĊtnoĞci związane z zawodem dziennikarza wymieniają: analityczny umysá, komunikatywnoĞü, zdolno-Ğci pisarskie oraz umiejĊtnoĞü przekazywania informacji. Jedna osoba wyraziáa doĞü osobli-wy pogląd, Īe w: „(…) XXI wieku kaĪdy moĪe zostaü dziennikarzem. Wszystko opiera siĊ na sposobie mówienia oraz wyglądzie”. CzĊĞü z respondentów wierzy jednak w to, Īe ciĊĪką pracą moĪna osiągnąü sukces w tym zawodzie. W kilkunastu wypowiedziach pojawiáy siĊ rów-nieĪ argumenty, Īe wielu znanych dziennikarzy nie ukoĔczyáo kierunkowych studiów, nie jest to zatem wymóg konieczny, by dobrze wyko-nywaü ten zawód.
Dotychczasowe do
Ğwiadczenia
zawodowe studentów
w organizacjach medialnych
Badanie pozwoliáo stwierdziü, jak wielu spo-Ğród studentów miaáo juĪ stycznoĞü z
prakty-31 Ustawa z dnia 11 lipca 2014 r. o zmianie ustawy – Prawo o szkolnictwie wyĪszym oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. z 2014 poz. 1198.
32 Te formy nie muszą siĊ wykluczaü – dana osoba mogáa wskazaü wszystkie swoje dotychczasowe doĞwiad-czenia zawodowe.
ką zawodową z zakresu dziennikarstwa. War-to przy tym podkreĞliü, Īe studia na kierunku DIKS mają proÞ l praktyczny, co oznacza, Īe ponad poáowa programu studiów okreĞlonego w punktach ECTS obejmuje zajĊcia praktycz-ne ksztaátujące te umiejĊtnoĞci i kompetencje – w tym umiejĊtnoĞci uzyskiwane na zajĊciach warsztatowych, które są prowadzone przez oso-by posiadające doĞwiadczenie zawodowe zdoby-te poza uczelnią31
. ProÞ l prowadzonego ksztaáce-nia wpáywa na wymagania dotyczące minimum kadrowego, a takĪe na okres obowiązkowych praktyk studenckich: obecnie jest to 12 tygodni. W okresie prowadzonych badaĔ okres ten wyno-siá 6 tygodni.
W caáej próbie 27,1% studentów miaáo juĪ doĞwiadczenie pracy w mediach poza kampu-sem, 14,3% – w mediach uczelnianych, 33,2% pracowaáo w niepeánym wymiarze, podczas gdy 10,5% – w peánym wymiarze w organizacjach medialnych32. Widaü przy tym wyraĨnie, Īe te liczby rosną wraz z upáywem czasu spĊdzonego na studiach. Tabela 4. prezentuje procentowo
odpowiedzi reprezentantów poszczególnych lat studiów.
Na uwagĊ zasáuguje relatywnie niski odsetek studentów zaangaĪowanych w dziaáalnoĞü me-diów studenckich, w porównaniu z odsetkiem osób realizujących bezpáatne praktyki lub staĪe w mediach poza uczelnią. Ten problem dotyczy przede wszystkim roczników koĔczących studia (III rok studiów I stopnia oraz II roku SUM). Na wszystkich uczelniach biorących udziaá w bada-niu dziaáają media studenckie (tytuáy prasowe, internetowe stacje radiowe, a w przypadku kil-ku uczelni takĪe redakcje przygotowujące pro-gramy telewizyjne). Istnieją zatem moĪliwoĞci do takiej aktywnoĞci. Studenci zdają siĊ jednak kierowaü myĞleniem, Īe wspóápraca z organiza-cjami medialnymi moĪe zaowocowaü propozy-cją zatrudnienia. Zmiana wymiaru obowiązko-wych praktyk z 6 do 12 tygodni, wprowadzona kilka lat temu, moĪe jednak zachĊciü studentów do wspóápracy z mediami uczelnianymi z uwa-gi na ograniczony w wielu miastach dostĊp do innych mediów przyjmujących praktykantów. Tabela 4. Posiadane doĞwiadczenia zawodowe studentów DIKS (procent odpowiedzi „tak”)
Studia I stopnia Studia II stopnia I rok (N = 138) II rok (N = 209) III rok (N = 55) I rok (N = 64)
Media poza uczelnią
(bezpáatnie) 17,4 24,9 41,8 26,6
Media uczelniane 8,7 13,4 10,9 21,9
Media poza uczelnią
(niepeány wymiar) 15,9 28,2 38,2 50,0
Media poza uczelnią (etat) 4,3 8,1 7,3 9,4 ħródáo: opracowanie wáasne
Plany zawodowe studentów DIKS
W ankiecie zawarto kilka pytaĔ, które miaáy nie tylko poszerzyü wiedzĊ zespoáu badawczego na temat planów zawodowych studentów i ich oczekiwaĔ, ale teĪ sprawdziü stopieĔ spójnoĞci odpowiedzi. Na pytanie dotyczące preferowa-nego obszaru dziaáalnoĞci zawodowej po stu-diach 46,8% ankietowanych wskazaáo dzienni-karstwo, 22,4% wybraáo public relations bądĨ komunikacjĊ w biznesie, a 17% ankietowanych rozwaĪaáo podjĊcie dziaáalnoĞci zawodowej w reklamie. Kolejne 11% respondentów zade-klarowaáo aktywnoĞü w innej branĪy, natomiast niecaáe 3% zamierza kontynuowaü karierĊ na-ukową lub nauczycielską.
Tabela 5. Preferowane obszary dziaáalnoĞci zawodowej Procent odpowiedzi Dziennikarstwo 46,8 Public relations / komunikacja w biznesie 22,4 Reklama 17 Nauka / edukacja 2,8 Inne 11
ħródáo: opracowanie wáasne
Natomiast na proĞbĊ o wskazanie na skali od 1 („zdecydowanie nie”) do 5 („zdecydowa-nie tak”) odpowiedzi na pyta(„zdecydowa-nie: „Czy chciaáby Pan/Pani po studiach podjąü pracĊ dziennika-rza?” spoĞród ankietowanych 22,4% odpowie-dziaáo, Īe jest absolutnie przekonanych o chĊci rozwijania kariery dziennikarskiej. Natomiast 27,5 % badanych bierze to pod uwagĊ, podczas gdy 7,3% ankietowanych studentów nie zamie-rza w przyszáoĞci wiązaü siĊ z dziennikarstwem, zaĞ dla 15,1% jest to maáo realne. Pozostaáe 27,7% ankietowanych wciąĪ nie wie, czy jest tym zawodem zainteresowana (tabela 6.).
MoĪna zatem zauwaĪyü, Īe pytanie pozwala-jące oceniü na skali swój stosunek do ewentualnej pracy w zawodzie dziennikarza wykazaáo, Īe tych najbardziej zdecydowanych jest jedynie poáowa spoĞród pierwotnie deklarujących zainteresowanie
tym obszarem aktywnoĞci zawodowej. Niemniej, po zsumowaniu odpowiedzi „zdecydowanie tak” i „prawdopodobnie tak” (49,9%) oraz „zdecydo-wanie nie”, „raczej nie” i „nie wiem” (51,1%) otrzymujemy strukturĊ wyników zbliĪoną do proporcji odpowiedzi na pytanie o preferowane obszary dziaáalnoĞci zawodowej (dziennikarstwo: 46,8% i inne: 53,2% – zob. tabela 5.).
Tabela 6. Czy zamierza Pan/Pani podjąü w przyszáoĞci pracĊ w zawodzie dziennikarza?
Procent odpowiedzi Zdecydowanie tak 22,4 Raczej tak 27,5 Nie wiem 27,7 Raczej nie 15,1 Zdecydowanie nie 7,3 ħródáo: opracowanie wáasne
JednoczeĞnie studenci wykazują wiele obaw co do kwestii pozyskania w przyszáoĞci pracy w zawodzie dziennikarza: 42% ankietowanych nie jest pewna, czy po ukoĔczeniu studiów uda im siĊ zdobyü pracĊ w tej profesji, dla 12,4% z nich wydaje siĊ to maáo prawdopodobne, a tylko 9,3% jest przekonanych, Īe bĊdą ją wy-konywaü. OpcjĊ „raczej tak” wybraáo 20,0% respondentów (tabela 7.).
OstroĪnoĞü w ocenie moĪliwoĞci zdobycia pracy w zawodzie nie przekáada siĊ jednak na ocenĊ moĪliwoĞci Þ nansowego utrzymania siĊ z pracy dziennikarza. Ponad poáowa ankietowa-nych jest przekonana, Īe pracując jako dzienni-karz, bĊdzie w stanie siĊ samodzielnie utrzymy-waü („zdecydowanie tak” – 11,2%, „raczej tak” – 41%). Z kolei jedna trzecia badanych (33,2%) nie jest juĪ tego tak pewna, a 8,5% uwaĪa taką sytuacjĊ za maáo prawdopodobną (tabela 7.).
Ponadto respondenci zostali zapytani o to, w jakich organizacjach/podmiotach chcieliby pracowaü w przyszáoĞci. Tabela 8. prezentuje procentowy rozkáad odpowiedzi na to pytanie. Wyniki wyraĨnie wskazują, Īe studenci DIKS chcieliby pracowaü w tradycyjnych mediach
33 W Polsce dostĊp do komputera i internetu ma okoáo 70% spoáeczeĔstwa, przy czym aĪ 97,5% obywateli w wieku 26–24 (czyli wáaĞnie studenci) aktywnie korzysta z sieci. Zob. D. Batorski, Technologie i media w do-mach i Īyciu Polaków. Diagnoza Spoáeczna 2015, Warunki i jakoĞü Īycia Polaków – raport, „Contemporary Economics” 2015, nr 9 (4), s. 380.
elektronicznych (telewizja, radio), w prasie dru-kowanej o charakterze magazynu oraz w agen-cjach PR. Media online, z których sami korzy-stają, poszukując informacji i rozrywki33, nie są dla nich wymarzonym miejscem pracy.
Pytanie o plany zawodowe pozwoliáo wyod-rĊbniü grupĊ zainteresowaną dziennikarstwem
i poznaü wiĊcej szczegóáów o ich wyobraĪeniach na temat przyszáoĞci w zawodzie. Tych, którzy zadeklarowali zainteresowanie przyszáą pracą dziennikarską zapytano takĪe o preferencje tema-tyczne, tj. jakimi obszarami chcieliby zajmowaü siĊ jako dziennikarze? Tabela 9. zawiera procen-towe wskazania odpowiedzi na to pytanie. Tabela 7. Oczekiwania studentów wobec pracy w zawodzie dziennikarza (procent odpowiedzi)
Czy sądzi Pan/Pani, Īe po ukoĔczeniu studiów zdobĊdzie Pan/Pani pracĊ
w zawodzie dziennikarza?
Czy sądzi Pan/Pani, Īe bĊdzie w stanie siĊ utrzymaü z pracy
w zawodzie dziennikarza? Zdecydowanie tak 9,3 11,2 Raczej tak 20 41 Nie wiem 42 33,2 Raczej nie 12,4 8,5 Zdecydowanie nie 2,7 1,5 Nie chcĊ pracowaü jako dziennikarz 13,4 4,6
ħródáo: opracowanie wáasne
Tabela 8. Preferowane typy mediów jako miejsca przyszáej pracy (procent odpowiedzi)
Typ medium Ca(N = 602)áa próba Studenci wybierajdziennikarza (N = 282)ący zawód Studenci wybierajinny zawód (N = 320)ący
Agencja informacyjna 2,7 3,6 1,9 Gazeta codzienna 2,7 5,7 0 Magazyn (tygodnik, miesiĊcznik) 11,7 20,6 3,8 Media online 5,5 5,7 5.3 Telewizja 21,5 33,1 11,3 Radio 10,3 19,6 2,2 Film 5,0 2,8 6,9 Agencja reklamowa 1,3 1,1 1,6 Agencja PR 17,7 0,7 32,6 Instytucje rządowe 2,5 0,4 4,4 Uniwersytet 1,7 0 3,1 Freelancer 8,2 5,3 10,7 Inne 9,3 1,4 16,3
Tabela 9. Preferencje studentów w zakresie podejmowanej tematyki w przyszáej pracy dziennikarza (procent odpowiedzi)* Tematyka Wcale niezainte-resowany (1) Maáo zaintereso-wany (2) àącznie (1 + 2) NIE Bardzo zaintereso-wany Niezwykle zaintereso-wany àącznie (3 + 4) TAK Polityka 28,3 19,4 47,7 17,4 7,2 24,6 Ekonomia i gospodarka 27,5 35,1 62,6 9,4 3,7 13,1 Wydarzenia zagraniczne 6,8 13,3 20,1 36,9 12,3 49,2 Sport 29,9 18,7 48,6 12,0 23,4 35,4 PrzestĊpstwa i prawo 18,2 20,4 38,6 24,1 11,4 35,5 Nauka 10,2 21,6 31,8 23,6 11,2 34,8 ĝrodowisko 21,8 23,0 44,8 19,3 8,4 27,7 Rozwój 8,6 14,8 23,4 26,4 23,2 49,6 Lifestyle 7,7 10,3 18,0 28,4 35,3 63,7 Rozrywka 4,5 9,2 13,7 30,2 39,7 69,9 Kultura 2,5 5,7 8,2 26,1 51,4 77,5 PodróĪe 4,5 8,0 12,5 29,5 41,5 71,0
* PominiĊto odpowiedzi „Ğrednio zainteresowany” ħródáo: opracowanie wáasne
Polityka Ekonomia i gospodarka Wydarzenia zagraniczne Sport Przestępstwa i prawo Nauka Środowisko Rozwój Lifestyle Rozrywka Kultura Podróże 1 2 3 4 5 Średnia na skali 1–5
Wykres 1. Preferencje studentów w zakresie podejmowanej tematyki w przyszáej pracy dziennika-rza (Ğrednie)
ħródáo: opracowanie wáasne
Z kolei wykres 1. zawiera Ğrednie z odpo-wiedzi na to samo pytanie okreĞlanej na skali od 1 („zdecydowanie nie”) do 5 („zdecydowanie tak”). Oba zestawienia ujawniają, Īe do obszarów najwiĊkszych zainteresowaĔ studentów DIKS
zaliczyü moĪna tematykĊ typu soft news: kulturĊ, podróĪe, rozrywkĊ oraz styl Īycia, podczas gdy ankietowani przejawiają niski stopieĔ zaintereso-wania obszarami tematycznymi typu hard news: ekonomią i gospodarką oraz polityką.
34 W. Jarecki, Motywacje przy podejmowaniu studiów..., dz. cyt., s. 135–136. Warto teĪ zauwaĪyü, Īe zbliĪone procentowo
są do siebie grupy, które są zainteresowane lub niezainteresowane takimi obszarami jak sport, przestĊpstwa i prawo oraz nauka. Studenci za-interesowani są takĪe wydarzeniami zagranicz-nymi – tak zadeklarowaáa blisko poáowa ankie-towanych. Jest to jedyna kategoria tematyczna zaliczana do hard news, która wzbudziáa takie zainteresowanie. Wynik ten moĪna jednak áączyü z wysokim stopniem chĊci opisywania podróĪy i wydarzeĔ kulturalnych, niekoniecznie zaĞ trak-towaü go jako wyjątek w kategorii hard news.
Wnioski
Badania przeprowadzone wĞród studentów DIKS na siedmiu polskich uczelniach pozwa-lają na sformuáowanie charakterystyki adeptów dziennikarstwa i innych zawodów związanych z komunikowaniem spoáecznym w zakresie ich motywacji i planów zawodowych. MoĪna uznaü, Īe wielu z nich podejmuje studia, by tą drogą rozwijaü swoje zainteresowania (domi-nacja celów osobistych), mając jednoczeĞnie okreĞloną wizjĊ swojej pracy zawodowej zwią-zanej z tymi zainteresowaniami (aspekty prak-tyczne pracy i idealisprak-tyczne wyobraĪenia o roli mediów i dziennikarzy). Taka postawa, zdaniem Wojciecha Jareckiego, wpáywa na „wiĊksze za-angaĪowanie w studiowanie i aktywne zdoby-wanie wiedzy, to znaczy nie ograniczającej siĊ jedynie do tej przekazywanej w trakcie zajĊü”34. W istocie, studenci DIKS juĪ od pierwszego roku studiów podejmują wspóápracĊ z organizacjami medialnymi, co uáatwia im na wejĞcie na rynek pracy – blisko poáowa ankietowanych studentów III roku I stopnia i blisko 80% studentów II roku SUM ma juĪ doĞwiadczenie zawodowe (pracĊ w peánym lub niepeánym wymiarze) w organiza-cjach medialnych poza uczelnią.
Obecne zainteresowania studentów prze-káadają siĊ na tematykĊ, którą chcieliby siĊ zajmowaü w przyszáej pracy dziennikarskiej, tj. kulturą, podróĪami, rozrywką i stylem Īycia. W znacznie mniejszym stopniu adepci dzienni-karstwa są zainteresowani tematyką gospodar-czą i polityczną. Sport i nauka oraz przestĊp-czoĞü i prawo to obszary, które uzyskują naj-wyĪsze skrajne odpowiedzi – podobny odsetek wykazuje bardzo duĪą i bardzo maáą chĊü po-dejmowania tej tematyki. WĞród wymarzonych miejsc adeptów dziennikarstwa pierwsze miej-sce zajmują tradycyjne media elektroniczne (te-lewizja i radio), zaĞ wĞród tych, którzy swoją przyszáoĞü wiąĪą z dziaáalnoĞcią poza dzienni-karstwem najbardziej preferowanym miejscem pracy jest agencja public relations oraz – co ciekawe – telewizja. W tej drugiej grupie re-latywnie duĪa jest takĪe grupa zainteresowana innymi typami podmiotów niĪ wskazane w an-kiecie oraz dziaáalnoĞcią na wáasną rĊkĊ (tzw. freelancerzy).
Choü czĊĞü studentów jest krytyczna w od-niesieniu do jakoĞci ksztaácenia przyszáych dziennikarzy, to blisko poáowa ankietowanych uwaĪa proces ksztaácenia na tych studiach za akceptowalny. Tylko niespeána jedna dziesiąta respondentów stoi na stanowisku, Īe bezwzglĊd-nie kobezwzglĊd-nieczne jest ukoĔczenie tego kierunku do wáaĞciwego wykonywania zawodu. Ankietowa-ni uwaĪają, Īe tej profesji moĪna nauczyü siĊ przede wszystkim drogą praktycznego dzia-áania. W ankietach wyraĪają czĊsto pogląd, Īe wiedza zdobywana na studiach dziennikarskich jest zbyt ogólna, a dobrzy dziennikarze powinni byü ekspertami w danej dziedzinie (w ankietach pojawiają siĊ takĪe postulaty tworzenia wąskich specjalizacji) oraz wykazywaü siĊ talentem i za-angaĪowaniem.
35 Motywacje máodych, dz. cyt.
O ile studenci zdają sobie sprawĊ z trudnoĞci na rynku pracy, o tyle pozostają optymistyczni w swoich przewidywaniach dotyczących wy-grodzenia w tym zawodzie. Warto przy tym za-uwaĪyü, Īe zarówno bezpieczeĔstwo zatrudnie-nia i oczekiwane wynagrodzenie wydaje siĊ byü istotniejsze dla tych, którzy planują pracĊ poza dziennikarstwem, podczas gdy dla adeptów
dziennikarstwa wiĊksze znaczenie ma moĪli-woĞü peánienia misji spoáecznej oraz prestiĪ za-wodu dziennikarza. Tym, co áączy wszystkich badanych studentów DIKS jest natomiast waga przywiązywana do niezaleĪnoĞci oraz moĪliwo-Ğci wykazania siĊ kreatywnomoĪliwo-Ğcią, co potwierdza spostrzeĪenia autorów raportu poĞwiĊconego motywacjom i aspiracjom pokolenia Y35.
