»18 Kronika
dyczne A k a d e m i k ó w Polskich we Wrocławiu, Koło M e d y k ó w Polskich, T o w a -r z y s t w o N a u k o w e Byłych S t u d e n t ó w Polskich, Koło Ag-ronomiczne — „Gleba". Trzecia g r u p a m a c h a r a k t e r samopomocowy i k u l t u r a l n o - r o z r y w k o w y . Na ich czele można postawić „ B r a c t w o " i Kółko Towarzyskie A k a d e m i k ó w Wrocławia Narodowości Polskiej. Przytoczony tu zestaw nie jest pełny, ogranicza się jedyn i e do orgajedynizacji jedyn a j b a r d z i e j a k t y w jedyn y c h i zjedynajedynych. Spośród jedynich typowo m e -dycznych było niewiele, ale studenci Wydziału Lekarskiego wchodzili również do pozostałych zrzeszeń i często tworzyli w nich element n a j b a r d z i e j rzutki i czynny. Szczególnie t r w a l e w życiu o r g a n i z a c y j n y m s t u d e n t ó w medycyny w e Wrocławiu zapisali się: T. Matecki, F. Chłapowski, J. Rostek. Wrocławscy s t u -denci medycyny wykraczali poza wąski k r ą g wiedzy f a c h o w e j , w y k a z u j ą c też zainteresowania humanistyczne, k t ó r e wykorzystywali w s w e j działalności społecznej.
Re.
D Z I A Ł A L N O Ś Ć M U Z E U M T E C H N I K I W W A R S Z A W I E W 1975 R O K U
Rok 1975 był dla M u z e u m Techniki jubileuszowym. P r z e d stu laty bowiem utworzono w Warszawie pierwszą placówkę muzealnictwa technicznego — M u -zeum P r z e m y s ł u i Rolnictwa. J a k wiadomo, zapisało się ono t r w a l e w dziejach polskiej k u l t u r y , a zwłaszcza n a u k i ii oświaty. Uległo j e d n a k całkowitemu znisz-czeniu w czasie ostatniej w o j n y . Muzeum Techniki jest od momentu swego p o w s t a n i a w 1955 r. spadkobiercą tradycji t e j zasłużonej placówki i k o n t y n u a t o r e m j e j działalności. W r o k u 1975 Muzeum Techniki obchodziło więc r ó w -nież dwudziestolecie istnienia.
Jubileuszowy rok był o k r e s e m i n t e n s y w n e j działalności Muzeum na wielu odcinkach, m.in. w zakresie gromadzenia zbiorów, ochrony z a b y t k ó w techniki, organizowania w y s t a w i pokazów oraz popularyzacji historii i współczesnych osiągnięć postępu technicznego.
Zbiory Muzeum Techniki znacznie się wzbogaciły. Wśród nabytków było wiele obiektów o dużej wartości d o k u m e n t a l n e j dla historii techniki, jak np. maszyna do pisania niemieckiej f i r m y Picht z początku X X wieku, dostosowana do u ż y t k o w a n i a przez niewidomych, czy precyzyjny teodolit p r o d u k c j i angielskiej f i r m y Cary z drugiej połowy X I X wieku.
Trzeba zwrócić uwagę, że gromadzenie zbiorów odbywało się w sposób planowy, s k o n c e n t r o w a n y w znacznym stopniu na uzupełnianiu istniejących już l u b k s z t a ł t u j ą c y c h się kolekcji, m.in. kolekcji a p a r a t ó w fotograficznych, i n s t r u -m e n t ó w geodezyjnych, -motocykli produkcji polskiej, o d b i o r n i k ó w radiofonicznych, urządzeń t e l e k o m u n i k a c y j n y c h . Prowadzone i n t e n s y w n i e wzbogacanie tej ostat-niej kolekcji wiązało się z przygotowaniami do wystawy poświęconej rozwojowi łączności telefonicznej, zorganizowanej w 1976 r. w stulecie wynalezienia tele-fonu. Przygotowania do w y s t a w m a j ą zresztą w każdym p r z y p a d k u istotne znaczenie dla gromadzenia zbiorów.
Z gromadzeniem wiązało się ściśle opracowywanie zbiorów. To s y s t e m a -tycznie w y k o n y w a n e zadanie, stanowiące jeden z głównych odcinków działal-ności n a u k o w e j Muzeum, pozostaje w zasadzie niedostrzegalne aż do momentu, gdy opracowanie o b e j m i e większą grupę eksponatów, powiązanych ze sobą chronologicznie lub branżowo, co umożliwia przygotowanie katalogu t a k i e j ko-lekcji. W 1975 r. przygotowany został katalog motocykli produkcji polskiej z okresu międzywojennego oraz katalog odbiorników radiofonicznych również
Kronika 819
p r o d u k c j i p o l s k i e j . P o d s t a w ą dla tych k a t a l o g ó w było o p r a c o w a n i e z b i o r ó w t r w a j ą c e oczywiście nie t y l k o j e d e n r o k .
M e r y t o r y c z n e p r z y g o t o w a n i e w y s t a w i p o k a z ó w , d r u g i w a ż n y o d c i n e k d z i a łalności n a u k o w e j M u z e u m , r ó w n i e ż nie z a m y k a się n a ogół w o k r e s a c h k r ó t -szych niż r o k , w y p r z e d z a j ą c o t w a r c i e e k s p o z y c j i n a w e t o k i l k a n a ś c i e l u b p o n a d dwadzieścia miesięcy. Np. o p r a c o w a n i e p r o g r a m u w y s t a w y Międzynarodowa współpraca w badaniach Kosmosu, uroczyście o t w a r t e j 14 lipca 1975 r o k u , r o z -poczęło się w p o c z ą t k a c h r o k u p o p r z e d n i e g o , a w r. 1975 t r w a ł y p r z y g o t o w a n i a m e r y t o r y c z n e w y s t a w ' i p o k a z ó w p l a n o w a n y c h do z a p r e z e n t o w a n i a w l a t a c h 1976 i 1977.
P o d o b n e p r z y g o t o w a n i a w i ą z a ł y się z p r z e b u d o w ą s t a ł y c h działów ekspozycji M u z e u m . Działów tych, p o ś w i ę c o n y c h w y b r a n y m , n a j w a ż n i e j s z y m dziedzinom t e c h n i k i j e s t 15 i co p e w i e n okres, p r z e c i ę t n i e co 5 lat, n a s t ę p u j e g e n e r a l n a z m i a n a ich ekspozycja. W 1975 r. z m i a n a t a k a o b j ę ł a działy: „ K o m u n i k a c j a " i , h u t n i c t w o " , z o r g a n i z o w a n o p o n a d t o n o w y dział „ M a t e r i a ł y B u d o w l a n e " , a p r z y -g o t o w y w a n o p r z e w i d z i a n ą do p r z e p r o w a d z e n i a w n a s t ę p n y c h l a t a c h p r z e b u d o w ę działów: „ R o l n i c t w o i P r z e m y s ł Spożywczy", „ E n e r g e t y k a " oraz „ A s t r o n a u t y k a " . Z p r a c n a u k o w y c h nie z w i ą z a n y c h b e z p o ś r e d n i o z w y s t a w i e n n i c t w e m t r z e b a w y m i e n i ć p r z y g o t o w a n i e do d r u k u d w u o b s z e r n y c h p u b l i k a c j i d o t y c z ą c y c h n a j -n o w s z e j historii s t o w a r z y s z e ń t e c h -n i c z -n y c h w Polsce: Działal-ność Naczel-nej Organizacji Technicznej w latach 1945—1974 oraz Działalność stowarzyszeń nau-kowo-technicznych w latach 1945—1974. T e m a t y k a ta z n a j d u j e się w z a k r e s i e p r a c M u z e u m T e c h n i k i od k i l k u lat. W a r t o t u dodać, że g r o m a d z o n y jest r ó w nolegle zbiór d o k u m e n t ó w i p a m i ą t e k i l u s t r u j ą c y c h działalność polskich s t o w a -r z y s z e ń t e c h n i c z n y c h .
Z z a s y g n a l i z o w a n ą w y ż e j t e m a t y k ą wiąże się k o m p l e t o w a n i e k a r t o t e k i b i o g r a f i i z a s ł u ż o n y c h i n ż y n i e r ó w polskich ze w s z y s t k i c h dziedzin t e c h n i k i . P r a c a t a r o z p o c z ę t a u s c h y ł k u 1974 r. t r w a ć m u s i oczywiście w i e l e lat, a i później, po z g r o m a d z e n i u p o d s t a w o w e g o zbioru życiorysów, k a r t o t e k a będzie n a d a l u z u -p e ł n i a n a . Dla z i l u s t r o w a n i a m e t o d s t o s o w a n y c h w t e j d ł u g o f a l o w e j -p r a c y t r z e b a w s p o m n i e ć , że p r z y g o t o w a n y został s p e c j a l n y k w e s t i o n a r i u s z do z e s t a w i a n i a d a -nych b i o g r a f i c z n y c h , d o s t o s o w a n y do w y m a g a ń w y n i k a j ą c y c h z p r z e w i d y w a n e g o w p r o w a d z e n i a tych d a n y c h do p a m i ę c i e l e k t r o n i c z n e j m a s z y n y c y f r o w e j . To b o d a j p i e r w s z e z a s t o s o w a n i e e l e k t r o n i c z n e j t e c h n i k i o b l i c z e n i o w e j w d o k u m e n t a c y j n y c h p r a c a c h m u z e a l n y c h będzie w a ż n y m d o ś w i a d c z e n i e m , z k t ó r e g o s k o -r z y s t a j ą w p e -r s p e k t y w i e i n n e m u z e a polskie. N a t y m p -r z y k ł a d z i e w i d a ć -r y s u j ą c ą się coraz w y r a ź n i e j rolę M u z e u m T e c h n i k i j a k o o ś r o d k a m e t o d y c z n e g o .
Z a b e z p i e c z a n i e w z b i o r a c h M u z e u m z a b y t k ó w t e c h n i k i jest j e d n ą z f o r m s t o s o w a n y c h w a k c j i ich o c h r o n y . Nie w s z y s t k i e j e d n a k z a b y t k i , choćby z u w a g i na r o z m i a r y , mogą być w ten sposób c h r o n i o n e . D l a t e g o M u z e u m s p r a w u j e b e z p o ś r e d n i o b ą d ź i n s p i r u j e o p i e k ę n a d z a b y t k o w y m i o b i e k t a m i t e c h n i c z n y m i tego r o d z a j u , j a k np. b u d o w l e i z a k ł a d y p r z e m y s ł o w e , w y r o b i s k a górnicze, k o n -s t r u k c j e i n ż y n i e r -s k i e . Pod b e z p o ś r e d n i ą o p i e k ą M u z e u m T e c h n i k i z n a j d u j ą -się np. r e l i k t y s t a r o ż y t n y c h d y m a r e k — z i e m n y c h p i e c ó w h u t n i c z y c h w N o w e j Słupi, k u ź n i a w o d n a z w y p o s a ż e n i e m c h a r a k t e r y s t y c z n y m dla X V I I I - w i e c z n e j techniki m e t a l u r g i c z n e j w S t a r e j K u ź n i c y , h u t a żelaza z k o ń c a X I X w. w C h l e wlskacfi. W 1975 r. były t a m p r o w a d z o n e liczne p r a c e k o n s e r w a t o r s k i e , n a j większy z a k r e s m i a ł y one w k u ź n i w o d n e j w Oliwie, gdzie w y k o n a n o r e k o n -s t r u k c j ę części b u d y n k u .
N i e z a l e ż n i e od e k s p o z y c j i s t a ł e j o r g a n i z o w a n e b y ł y w M u z e u m T e c h n i k i w y s t a w y p o ś w i ę c o n e t e m a t o m z historii n a u k i i t e c h n i k i oraz z z a k r e s u ich współczesnych osiągnięć. O t w a r t o łącznie 12 n o w y c h w y s t a w . J e d n ą z n a j w i ę k -szych s t a n o w i ł a w s p o m n i a n a j u ż w y s t a w a Międzynarodowa współpraca w
bada-820
niach Kosmosu, zorganizowana z okazji wspólnego lotu i połączenia na orbicie okołoziemskiej statków kosmicznych Sojuz i Apollo. Duże zainteresowanie wy-wołała też wystawa Kazimierz Prószyński — polski pionier kinematografii po-święcona życiu i dorobkowi tego wybitnego wynalazcy w dziedzinie techniki filmowej. Okazją dla przygotowania tej wystawy było przypadające w 1975 r. stulecie urodzin Prószyńskiego oraz trzydziestolecie jego śmieroi. Dużą i zrozu-miałą popularność wśród zwiedzających zyskała wystawa lamp naftowych, któ-rych zgromadzono ponad 150, przede wszystkim ze zbiorów muzeów w Krośnie, Sanoku i Gorlicach. Była to największa z organizowanych dotychczas wystaw krajowych poświęconych tej tematyce. Na wymienienie zasługuje również ekspo-zycja Postęp w geodezji w latach 1875—1975, która ilustrowała zmiany zacho-dzące w metodach pracy i stosowanych instrumentach w ciągu minionego stu-lecia. Koncepcja tej wystawy, polegająca na zestawieniu dawnych metod i mentów z nowymi, np. XIX-wiecznych teodolitów z współczesnymi nam instru-mentami pomiarowymi o działaniu opartym na technice laserowej, dawała bar-dzo wyrazisty obraz postępu technicznego. Z grupy wystaw poświęconych tech-nice dnia dzisiejszego szczególnym zainteresowaniem cieszył się pokaz radio-odbiorników, telewizorów i magnetofonów produkcji polskiej .Pokaz miał na celu zaprezentowanie poziomu technicznego tych wyrobów. Ten charakter pokazu akcentowało włączenie do ekspozycji niektórych prototypów kierowanych do-piero do produkcji.
Wszystkim prawiie dziedzinom działalności Muzeum Techniki towarzyszyła prowadzona równolegle popularyzacja historii i współczesnych osiągnięć techniki. W pracy oświatowej korzystano z różnych form: m.in. prowadzenia pokazów i demonstracji, projekcji filmów, seansów w planetarium (w Muzeum znajduje się jedno z nielicznych w kraju i jedyne w Warszawie planetarium), odczytów i prelekcji. Pewną orientację co do sposobu przyjmowania tych form dawały ankiety kolportowane wśród zwiedzających. Zawierały one również pytania doty-czące treści ekspozycji i ich wyrazu plastycznego. Wyniki ankiet były uwzględ-niane zarówno w pracy oświatowej, jak i całej działalności Muzeum.
Dla scharakteryzowania działalności placówki w 1975 r. trzeba jeszcze dodać, że nastąpiło dalsze ożywienie i rozwinięcie kontaktów z innymi placów-kami muzealnymi w kraju oraz państwową służbą konserwatorską, która ko-rzystała w wielu przypadkach z fachowych opiniii Muzeum Techniki. Rozwijała się również współpraca z muzeami zagranicznymi w zakresie wymiany publi-kacji i wystaw, wzajemnego organizowania stażów szkoleniowych dla pracow-ników oraz współdziałania w międzynarodowych organizacjach.
Jerzy Jasiuk
Z ZAGRANICY
I M I Ę D Z Y N A R O D O W E S Y M P O Z J U M HISTORII N A U K I A R A B S K I E J Sympozjum odbyło się w dniach 5—12 kwietnia 1976 r. w Aleppo pod patro-natem prezydenta Syryjskiej Republiki Arabskiej i przewodniczącego Arabskiej Partii Socjalistycznej Baas — Hafiza Assada. Przewodniczącym i głównym orga-nizatorem Sympozjum był rektor uniwersytetu w Aleppo — prof. Ahmed Youssef AI-Hassan. W Sympozjum wzięło udział ok. 70 uczonych z 17 krajów.
