Recenzje
579
W części p i e r w s z e j a u t o r o p i s u j e n a j ważniejlsz-е t e o r i e i f a k t y n a u k o w e od średniowiecza poprzez okres Renesansu, Oświecenia i R o m a n t y z m u aż d o lat współczesnych. Omówienie to jest bardzo wszechstronne, a u t o r p o r u s z a z a g a d -nienia z dziedziny fizyki, astronomii, ekonomii politycznej, k u l t u r y i innych.
"W dbugiej części z a w a r t e są r o z w a ż a n i a n a t e m a t „ w a r t o ś c i l u d z k i c h " w różnych epokach. P o r u s z a n e przez a u t o r a w a r t o ś c i t o p r z e d e w s z y s t k i m : etykai, p r a w o i teorie polityczne. P o g l ą d n a n i e w różnych o k r e s a c h k s z t a ł t o -w a ł się i n a c z e j i u l e g a ł ciągłym zmianom.
P r a c ę s w ą a u t o r przeznaczył n i e tylko d l a s t u d e n t ó w i ludzi n a u k i , lecz r ó w -nież dla t y c h wszystkich, k t ó r z y i n t e r e s u j ą się r ó ż n y m i p r ą d a m i filozoficznymi i ogólnoludzkimi poglądiami, n a ś w i a t i n a człowieka — d l a tych, k t ó r z y szu-k a j ą rozwiązania wiellu n u r t u j ą c y c h ich p r o b l e m ó w filozoficznych.
S t u d i u m to j e s t i n t e r e s u j ą c y m p r z e g l ą d e m historycznymi z d a r z e ń n a u k o w y c h oraz poglądów i idei filozoficznych p a n u j ą c y c h w E u r o p i e w ciągu, k i l k u w i e k ó w . K r ó t k i przegląd; współczesnych p r ą d ó w filozoficznych oraz s t a n u p o -szczególnych n a u k jest c e n n y m uzupełnieniem dzieła. H i s t o r y k n a u k i z n a j d z i e w t e j p r a c y wiele ciekawych szczegółów do historii różnych gałęzi wiedizy oraz do historii myśli filozoficznej szczególnie w dziedizinie etyki.
M.B.-N.
George S a r t o n, The appreciation of ancient and medieval science during
the Renaissance 1450—1600. Philadelphia, U n i v e r s i t y of Pensylwania Press, 1965
s. 3313.
George S a r t o n (1086'—119156) znamy współczesny historyk n a u k i j e s t a u t o r e m
History of Science (t. Д — 101512; t. 2 —1957.) i wielu innych 'interesujących dzieł,
iri.in. dotyczących okresu Renesansu.
W książce swej a u t o r z a j m u j e s i ę oceną n a u k i starożytnej i ś r e d n i o w i e c z n e j z p u n k t u widzenia ludzi o k r e s u Renesansu. Łata. 1141510—MOO to czas Wielkich p r z e m i a n politycznych), społecznych, n a u k o w y c h i p r z e w r o t u w p a n u j ą c y c h d o tychczas p o g l ą d a c h n a ś w i a t i, n a człowieka. N a w i ą z a n i e do czasów s t a r o ż y t -nych: do filozofii, sizfcukil, l i t e r a t u r y w r a z z o d r a d z a n i e m się starożytności w n o w y c h p r ą d a c h oraz, przekształcaniem k u l t u r y średniowiecznej w n o w ą k u l t u r ę o p a r t ą na zasadach hujmanizimiu — oto główne cechy czasów R e n e s a n -su' (omówione przez a u t o r a w e w s t ę p i e do pracy). Z przyczyn ekonomicznych, politycznych i. innych, p r ą d y w n a u c e i s z t u c e w różnych k r a j a c h E u r o p y p r z y -bierały rozmaite f o r m y .
D o k ł a d n e określenie l a t g r a n i c z n y c h Renesansu, 'kwestia ciągle d y s k u t o w a -na, n i e j e s t właściwie s p r a w ą n a j w a ż n i e j s z ą i a u t o r n i e poświęca j e j zlbyt wiele miejsca. G. S a r t o n p r z y j m u j e z a właściwy okres. R e n e s a n s u l a t a 1460-— 1600, p e ł n e w a ż n y c h w y d a r z e ń k u l t u r a l n y c h i n a u k o w y c h . W s c h e m a t y c z n y m wykazie a u t o r w y m i e n i a n a j w a ż n i e j s z e z n i c h (1460 — wyinałazek dmkui, 1492 — odkrycie Ameryki, 1543 — r o k w y d a n i a dzieł ,Kopernika i; Vesaliusa i inne).
N o w e p r ą d y naiukowe R e n e s a n s u opierały s i ę głównie n a p o g l ą d a c h m y ś l i -cieli d a w n y c h wieków. A u t o r w s w e j p r a c y p r z e d s t a w i a czytelnikom postacie
580 Recenzje
wyfbitnych naukowców ökiresiu sta róży taośoi i średniowiecza oraz ich poglądy z dziedziny: medycyny, matematyki, astronomii, .historii naturalnej i innych. Znajdujemy tu tafcie nazwiska jak: Hippoknates, Sorianos, Avicenna (medycyna), Arystoteles, Teofrast, Dioskorides (historia naturalna), Platon, Arystoteles, Euklides, Archimedes, Ptolemeusz (matematyka i astronomia). Sylwetki
po-szczególnych myślicieli i naukowców nakreślone są w sposób wyczerpujący i in-teresujący i stanowią dłużą część pracy.
Ocena znaczenia dorobku naukowego mimionych wieków dla nauki okresu Renesansu podana jest krótko i jasno: główną tezę książki stanowi myśl, że Re-nesans — podobnie jak i wszystkie inne epoki rozwoju kultury — był dziec-kiem okresu poprzedniego i stanowił typowy okres przejściowy (a period of transition — s. 132). Autor ogranicza się w zasadzie tylko do wypowiedzenia zasadniczych uwag odnośnie wkładu naukowego poszczególnych myślicieli do rozmaitych dziedzin wiedzy.
Książka jest interesującym i cennym Wkładem d'o historii nauki okresu Renesansu.
M. K.-N.
George S a r t o n , Six Wings: Men of Science in the Rennaissance illustrated
with contemporary portait s. Bloomingtom,, Indiana University Press, 1967, s. 318.
i
Dzieło George Sartona łączy się tematycznie z omówioną wyżej pracą te-goż autora: The appreciation of ancient ... science ... i dotyczy również okresu Renesansu. O ile jednak w poprzedniej pracy autor nakreślił sylwetki po-przedników naukowych Renesansu, o tyle w dziele Six Wings przedstawił ludzi nauki doby Renesansu. W sześciu obszernych rozdziałach luib „wings" (tytuł zaczerpnięty ze St. Testamentu) autor omawia szczegółowo stan róż-nych dziedzin nauki w latach 1460—1600 i ich najważniejszych przedstawicieli. A oto treść poszczególnych rozdziałów: I. geografia (Diaz, Vives, Melanchton), IL matematyka {Cardiano, BoimibeMi) i astronomia (Kopernik, Brahe), UL fi-zyka (Gilbert), Chemia (Paracelsus), technologia (Biringuccio), IV. historia na-turalna (Platin Glusius — ' botanicy; Gesner — zoolog; Palissy — .minera-log), V. anatomia i medycyna (Vesalius, Cardano, Paré i inni). V I sztuka — cały rozdział poświęcony Leonardowi da Vinci. Autor konkretnie i żywo przedstawia wielu ludzi: G. Gardano — wielkiego matematyka; Kopernika i jego prze-ciwnika T. Brahe; alchemika Paracelsusa i wiele innych mniej znanych lecz nie mniej ciekawych postaci. Reprodukcje portretów własnych ludzi Rene-sansu wybrane z rozmaitych kolekcji świata są celowym uzupełnieniem (książ-ki. W bardzo interesujących i wnikliwych przypisach czytelnik znajdzie wiele szczegółów o historii państw, miast i ziem z którymi związani byli uczeni
Renesansu — ludzie różnych narodowości. \ Książka ta jest bardzo cennym i ciekawym dziełem szczególnie dla
hi-storyka nauki.
