Kronika naukowa IBL.

Biuletyn Polonistyczny 7/20, 58-79

O d c z y ty naukowe w IB L ( s t r e s z c z e n ia )

Dr S te fan T r e u g u t t i Nowa monografia Słowackiego na t l e tr a d y c ji (21 lis to p a d a 1963 r . )

Ostatnim chronologicznie ujęciem syntetycznym tw órczości Słowackiego je s t monografia p ió ra francuskiego badacza p ro f· Jean B o u r r illy "La jeunesse de Ju le s Słow acki", P aris 1960. Mo­ n o g ra fia t a d z ie li s ię na część poświęconą życiu poety i część poświęconą d z ie łu i obejmuje okres 1809-1833* zatrzym ując się na a n a liz ie "K ordiana", Pracę p ro f, B o u r r illy wypada rozpatry­ wać z k ilk u na raz punktów w idzenia i oceny·

Najpierw cenić nale ży , szczególnie wysoko, ro lę inform acyj­ ną i popularyzacyjną na gruncie francuskim .

N ie zale żnie od tego francuska k siążk a o młodym Słowackim przedstaw ia samodzielne w artości in te rp re ta cy jn e w s k a li mono-

g r a fis ty k i i badań p o lsk ic h . Szczególnie w sferze badania psy­ c h o lo g ii tw órczości Słowackiego in te g ra c ja przeżyć i podniet zewnętrznych w je d n o lite universum poetyckie wyobraźni i s iły kreacyjnej dokonana zo s ta ła wzorowo.

Monografia t a - j e ż e l i id z ie o za ło że n ia metodyczne - konty­ nuuje i ro zw ija zgodnie z nowym stanem wiedzy tę l in i ę badawczą, k tó rą swego czasu zapoczątkował w badaniach nad Słowackim Anto­ n i M ałecki,a k tó ra doprowadziła do fundam entalnej syntezy J u liu ­ sza K le in e ra, Więcejs praca badacza francuskiego,sądząc po efek­ c ie dotychczasowym, w pewien sposób wyczerpuje problemowo ten typ u ję c ia "ży c ia i d z ie ł", k tóry powstał na gruncie pozytywisty­ cznej in te r p r e ta c ji twórcy i tw órczości. Początkiem było prymi­ tywne o bjaśnienie życia poprzez d z ie ła i d z ie ł poprzez życie tw órcy,na końcu mamy precyzyjnie zarysowaną indywidualność psy­ chologiczną na t le epoki. Razem z przyrostem wiedzy o epoce,

razem z rozwojem metod badania psychologii tw órczości, posuwa się proces in d y w id u a liza c ji bohatera a o n o g ra fii, w naszym wypadku Słowackiego· Proces te n , szerszy n iż światopoglądowe

założenia badaczy, odrywa de facto twórcę od ideowego życia czasu, ujmuje go w interpretacy jny nawias, rozrywa struktu­ raln e zw iązki ze świadomością zbiorową· D zieje się to nawet wówczas, gdy ów indywidualny bohater m onografii n ajb ard zie j wzorowo umieszczony je s t "na t le " h is t o r ii, nawet wówczas, gdy jego położenie na ideowej i społecznej mapie je s t okreś­ lone. W t e j s y tu a c ji in te re su jące , jako in s p ira c ja in te le k ­ tu a ln a , n ie zaś jako wzór metodyczny, wydaje się sięg n ięc ie do przedpozytywistycznych prób syntetyzowania twórcy i h is t o r ii: do

ocen Krasińskiego i Norwida. Szczególnie o s ta tn ia zdaje się mieć niezwykle dużą wartość, właśnie dlatego, że twórczość S ło ­ wackiego n ie je s t d la Norwida pytaniem o indywidualne oblicze poety, je s t natom iast pytaniem o w ielkie procesy świadomości na­ rodowej, których Słowacki był koniecznym - i indywidualnym -

świadectwem.

Dr Kazimierz B a r t o s z y ń s k i : 0 amorfizmie gawę­ dy - uwagi na marginesie "Pamiątek Soplicy" (5 grudnia 1963 r . )

Szkic K.Bartoszyńskiego zmierza do a n a lizy - na m ateriale "Pamiątek Soplicy" - niektórych cech gatunku gawędy, szczególnie wyraźnie opozycyjnych wobec właściwości innych odmian prozy nar­ racyjnej XIX wieku (zwłaszcza powieści "re a lis ty c z n e j" ) t a zara­ zem mających, jak się zdaje, swe odpowiedniki w pewnych typach prozy XX-wiecznej. Chodzi tu o problem tzw. am orficzności,prze­

jaw iające j się m .in . w strukturze czasowej Soplicowego cyklu i w tym, co można by nazwać jego "inform atyw nością".

Cykl S oplicy, którego ogniwa tworzące swoistą całość można by drogą odpowiednich dedukcji uporządkować chronologicznie, nie stanowi układu o uw idocznionej, funkcjonującej w utworze sukce— sywności. J e ś li uporządkowanie sukcesywne, uwydatnienie chrono­ lo g ii i przyczynowości uważać za środki u łatw iające o rie n tację w świecie przedstawionym w utworze epickim, to cykl gawęd środkami tymi posługuje s ię w niew ielkim tylko stopniu, sugerując raczej synchronię n iż następstwo; budując raczej swój "ś w ia t",n iż

stwa-rz a ją c ilu z ję rozwoju i procesu; n ie u k ład ając s ię jednak w je d n o lity "system" wiedzy o epoce.

Ze sprawą struk tu ry czasowej cyklu gawęd wiąże s ię b lis k o zagadnienie "typu in fo rm a c ji" w.nim występujących. W tekstach gawędowych w iele elementów powtarza s ię w ie lo k ro tn ie , w iele natom iast pojaw ia s ię "niespodziew anie", n ie z a le żn ie od ja k ic h ś reguł organizujących, reguł zapewniających "dobry odbiór" tek­ s tu . W związku z tym można tekstow i gawędowemu przypisać dużą am plitudę inform atyw ności, i co id z ie z tym w parze, dużą am­ p litu d ę re d un dancji. Innymi słowy, występuje w gawędzie pewna biegunowość: obok fragmentów banalnych ( i stąd "n ie in te re su ją- cych") zn a jd u ją s ię w n ie j p a r tie nie przygotowane żadnym ocze­ kiwaniem - niezbędnym do wytworzenia zainteresow ania.

Zasygnalizowane tu w łaściw ości te kstu gawędowego pozostają w związku z charakterystycznym d la gawędy ukształtowaniem r e la ­ c j i między narratorem a (przedstawionym) odbiorcą, ze społeczną

/

ja k o ś c ią tr e ś c i przez gawędę komunikowanych, wreszcie z proce­ sem re c e p c ji gawędy. Tekst o bardzo zmiennym stopniu nieprzewi- dywalności i stąd w w ielu m iejscach "n ie ja sn y " zakłada jako wa­ runek swej komunikatywności dużą b lisk o ść kręgu wiedzy nadawcy i odbiorcy, ewentualnie w ielokrotne ponawianie s ię ic h "gawędo­ wego" kontaktu. Zakłada te ż pewien konformizm, obiegowość - w danym środowisku - przekazywanych tr e ś c i. U rzeczywistego zaś

(n ie przedstawionego) odbiorcy p o s tu lu je ta k i typ lektury,w któ­ rym przysw ojenie sobie danej fazy te k stu uwarunkowane je s t czę­ sto »przez znajomość fa z p ó źn ie j szych,a więc lek tu rę n ie lin e a rn ą , dokonującą .nawrotów, w ielokrotną.

O statn ia część szkicu dotyka trudnej sprawy a n a lo g ii gawędo- wości i pewny&b. te n d e n c ji strukturalnych e p ik i XX w ., występują­

cych szczególnie w tzw . p ro zie "psy cho lo g icznej". Chodzi tu n ie

t

ty le o podstawową d la nowbczesnfej e p ik i zasadę ukazywania św iata przez pryzmat świadomości je d n o s tk i, i l e o częste w wymienionym ty p ie prozy zacie ranie przejawów s e le k c ji i kompozycji m ate riału powieściowego. Analogie gawędy i prozy nowoczesnej odnotowuje się tu jako analogie s tru k tu ra ln e , ze świadomością oczywistych, g łę ­ bokich ró żn ic fu n k c ji, ja k ie p e łn ić mogą podobne struk tury fo r ­ malne w czasach Rzewuskiego i w wieku XX. Obydwu jednak omawia­ nym grupom utworów epickich przeciw staw ić można te n sam człon

opozycyjny: zarówno gawęda, ja k nowoczesna proza "psychologicz­ na" stanowi antytezę pow ieści "k la s y c zn e j", zbudowanej na zasa­ dach s u k c e s ji, s e le k c ji elementów, o d s ła n ia jąc e j ja k ie ś wyraź­ nie określone "dyrektywy porządku św iata przedstawionego"·

P ro f. Maria D ł u s к a : Kłopoty z prozą poetycką

(19 grudnia 1963 r . )

Referat p t . "Kłopoty z prozą poetycką" rozw ija dalszy ciąg problem atyki dotyczącej pogranicza prozy poetyckiej i w iersza, a postawionej przez autorkę po raz pierwszy w arty kule "Między prozą a wierszem" ("Pam iętnik L ite r a c k i", r.L IV 1963, z .2 ).

Tym razem zagadnieniem centralnym je s t poetycki tok anaforycz- ny, jego zastosowanie w p ro zie poetyckiej drug ie j połowy w.XIX,

»

okresu modernizmu i obecnie, a także jego funkcja w p o e z ji wy­ mienionych okresów aż do czasów najnowszych.

Autorka staw ia te zę , że tok anaforyczny,. mający w ielką tr a ­ dycję w retoryce klasy czne j, a także n asze j, tak r e lig ijn e j, ja k św ie ck ie j, w wymienionym okresie zm ienił swoją funkcję ar­ tystyczną. Że mianowicie z jednego z naczelnych środków k s z ta ł­ towania prozy poetyckiej jako ta k ie j i nadawania je j wysokiej rangi artystycznej przeszedł ju ż w naszych czasach (po Żerom­ skim) do k a te g o rii środków specjalnych,nadających danemu utwo­ rowi lub fragmentowi s ty l patetyczny lub nawet służący n ie k ie ­ dy do charakterystyki indyw idualności (Parandowski).

Bez ta k ie j lub podobnej szczegółowej motywacji tok anafo- ryczny je s t odbierany współcześnie jako natrętny i graniczący z komizmem. (Obok tego zaznacza się w zrastająca r o la konstruk­ tywna toku anaforycznego w iersza). 0 i l e w okresie pozytywizmu

(Konopnicka) tok anaforyczny w w ierszu n a le ża ł do środków sty­ listy czny ch stosowanych na kanwie w iersza i ty lk o drugoplanowo w sp ółd zia łał z w yrazistością wersów i s tr o f, z którym i zresztą mógł się także rozbiegać, o ty le u poetów współczesnych można

s ię spotkać z tendencją do posługiw ania się tokiem anaforycz- nym jako pewnego stopnia środkiem wersyfikacyjnego kształtow a­ n ia utworu.

Autorka a n a liz u je d la przykładu wiersze z ostatniego zbio­ ru T.Różewicza ("N ić w płaszczu Prospera").

Na zakończenie re fe ra t omawia pewne ekstrawagancje lit e r a c ­ k ie (Macedoński), wynikające w łaśnie z te n d e n cji do posługiwa­ n ia się powtórzeniami jako środkami k szta łtu jąc y m i w iersz.

Mgr Janusz S ł a w i ń s k i : Problemy "s z tu k i in te rp re ­ t a c ji" w badaniu h isto ry czn o lite ra ck im (9 stycznia 1964 r . ) 1. R eferat omawiał m ożliw ości i granice takiego procederu ba­

dawczego, k tóry głównym swoim przedmiotem czyni utwory, k tó ­ ry od nich zaczyna i na nich kończy. Dwa są główne usiłow a­ n ia "s z tu k i in te r p r e ta c ji" w je j rozmaitych współczesnych kierunkach: poszukiwanie w indywidualnym przekazie lit e r a c ­ kim- ja k ie jś ostatecznej zasady porządkującej oraz poszukiwa­ n ie w takim przekazie w artości i znaczeń niepowtarzalnych i osobliv/ych.

2. Żywe zainteresow anie, ja k ie otacza w la ta c h o sta tn ic h meto­ dologiczne problemy "s z tu k i in te rp re ta c ji",m a , ja k się zda­ je , dwa - całkow icie odrębne, a nawet przeciwstawne powody· Dla jednych "sztuka in te r p r e ta c ji" otw iera nowe perspektywy poznawcze jako metoda pozw alająca uchwycić to , co w rzeczy­ w isto ści p o d leg łe j histo ry czno lite rack ie m u badaniu je s t n a j­ b a rd z ie j pewne, oczywiste i konkretne· Program te j metody

je s t wyrazem n ie u fn o śc i wobec ogólnych k a te g o rii stosowanych w t e o r ii d z ie ła i w t e o r ii procesu h is t orycznoliterackiego· Je st związany z n ie ch ęcią do ty p o lo g ii, k tó re j przeciw staw ia nastaw ienie in d y w id u alizu jące . Dla innych znów - "sztuka in ­ te r p r e ta c ji" je s t godna najwyższego poparcia z powodów zasad­ niczo odmiennych. Umożliwia ona - w o p in ii reprezentantów te ­ go stanowiska - ta k i język badawczy,który je s t fu n k cjo n aln ie n a jb liż s z y językowi samej s ztu k i lit e r a c k ie j. In te rp re ta c ja m iałaby być swego rod zaju monologiem lirycznym osnutym wokół innego monologu, skrystalizowanego w utworze. Ta dwojaka mo­ tywacja występuje z pe łną w yrazistością w n a jb a rd zie j chyba wpływowej pracy teoretycznej o "sztuce in te r p r e ta c ji" , mia­

nowicie w tytułow ej rozprawie k s ią ż k i Emila S taig era "Die Kunst der In te rp re ta tio n " (1955)· "Sztuka in te r p r e ta c ji"

je s t d la S taig e ra podstawowym procederem nauki o lite r a tu r z e , s i ł ą zdolną skutecznie przeciw działać spekulatywności i

ab-atrak cy jn o ści historyczno- i teoretycznoliteracjcich u sta le ń · Z d ru g ie j strony S taig e r podkreśla, że proceder ten dotyczy przedm iotu, k tó ry - w od różnieniu od. innych obiektów p rzy c ią­ gających uwagę historyków lite r a tu r y - je s t wartość i owalny w subiektywnej perspektywie badacza· S ta ig e r, którego św iato­ pogląd i z a ło że n ia .te o re ty c z n o lite ra c k ie ukształtow ały się pod wpływem f i l o z o f i i e g zy ste n c ja lis ty c zn e j, sformułował wa­ runek podwójnej "autenty czności": "autentyczności" samego przedmiotu in te r p r e ta c ji i "autentyczności" podmiotowego p rze ży cia.

3# Dla programu "s z tu k i in te r p r e ta c ji" b ard zie j jeszcze charak- ' terystyczna je s t inna opozycja: pomiędzy immanentnym i kon-

tekstualnym podejściem do indywidualnego tworu lite ra c k ie g o . Pomiędzy przekonaniem, że zrozumieć i w yjaśnić konkretność utworu można ty lk o i w yłącznie w terminach te j konkretności, a przekonaniem że należy ją tłumaczyć w terminach właściwych układom wyższego n iż ona rzędu. Referat p o d ją ł próbę krytycz­ nej oceny pierwszego przekonania i związanej z nim prakty ki in te rp re ta c y jn e j·

Autor wychodzi z za ło że n ia , że katego ria kontekstu stanowi kluczową kategorię metodologiczną w szelkiej "s z tu k i in te rp re ­ t a c ji" · Każda in te rp re ta c ja je s t bowiem usiłowaniem odnalezie­ n ia układu o d n ie sie n ia, wobec którego badamy obiekt ujaw nia swoją semantykę·

Konkretne d z ie ło lite r a c k ie , pozostające przedmiotem in ­ te r p r e ta c ji, je s t usytuowane wobec trzech równoczesnych u k ła ­ dów od niesie nia:

a) znajduje się w swoim macierzystym kontekście historyczno­ lite ra c k im jako składnik pewnej synchronii h is to ry c z n o li­ te ra c k ie j i jako określony moment w przebiegu procesu h i­ storycznoliterackiego ,

b) znajduje się w kontekście k u ltu ry lite r a c k ie j in te rp re ta ­ to ra na t le jego w rażliw o ści, gustów i zapatrywań,

c) kontekst stanowią d la owego d z ie ła również te normy i po­ s tu la ty , które g ło s i in te rp re ta to r, gdy u s iłu je p ły w a ć na kierunek biegu zdarzeń lite r a c k ic h .

4. Pierwszy typ to in t erpr e tac j a h is t o ry c zn o lit eracka, w yjaśnia­ jąc a pojedynczy utwór jako indyw idualną inicjaty w ę zrelatyw

i-zowaną do pewnych ponadindywidualnych konwencji,kodów i sy­ stemów znaczeniowych· Kontekst je s t potrzebny, ponieważ u- m ożliw ia określenie tego, co w indywidualnym przedsięw zię­ c iu lite ra c k im je s t w łaściw ie niewyprowadzalne z kontekstu. W ogóle wydaje s ię , że doświadczenia "s z tu k i in te r p r e ta c ji" powinny być szerzej n iż dotąd wyzyskane w t e o r ii procesu h i­ sto ry czn o lite ra ck ie g o . Proces ten rozpatrywany i opisywany w term inach tego rzędu, co prąd lit e r a c k i, konwencja, gatu­ nek, system w ersyfikacyjny i t p . , jaw i się w po staci przebie­

gu c iąg łe g o . Natomiast rozpatrywany jako przybywanie i nara­ sta n ie indywidualnych i niepow tarzalnych ro zstrzy gnięć l i t e ­ rackich ukazuje swoją drugą stronę - n ie c ią g ło ś ć .· Doświad­ czenia "s z tu k i in te r p r e ta c ji" , o d sła n iające tę drugą stronę, mogą stanowić is to tn y współczynnik d iale k ty czn e j w iz ji pro­

cesu h is to ry c z n o lite ra c k ie g o , w k tó re j przedstaw ia s ię on jako gra c ią g ło ś c i i n ie c ią g ło ś c i.

D rugi typ in te r p r e ta c ji utworu lite ra c k ie g o określamy jako sztukę in te r p r e ta c ji w węższym sensie. Polega ona na k o n fro n ta c ji d z ie ła ze stanem k u ltu ry lite r a c k ie j badacza.

0

Wysiłek jego skierowany je s t na odkrycie a n a lo g ii i podo­ bieństw , które spraw iają, że utwór te n może być "przełożony" na odmienne od niego konwencje i poetyki histo ry czne .

Trzeci typ omawianego procederu określono jako in te rp re ­ ta c ję k ry ty c zn o lite ra c k ą. Je st to in te rp re ta c ja indyw idual­ nego utworu dokonywana z punktu w idzenia postulatów i id ea­ łów , które zgłasza krytyk wobec współczesności lit e r a c k ie j.

Takie są trz y możliwe "po etyki" s ztu k i in te r p r e ta c ji. Każda z n ic h zawiera oczywiście w s ta n ie mniej lub b a rd zie j utajonym dwie po zo stałe . Ale każda ma te ż własną wyrazi­ stość i sp e łn ia odrębne zadania.

♦

* *

W d ru g ie j części zebrania mgr Jan Prokop (IBL Kraków) za­ prezentował przykładową in te rp re ta c ję w iersza Stanisław a Gro—

Dr Zbigniew Ż a b i с k i : Spór о realizm w krytyce "Kuź­ n icy " (23.1.1964 r . )

W odczycie omówiono jeden ty lk o spośród problemów porusza- •nych przez autora w o bszerniejszej pracy ">Kuźnica< i je j prog­

ram lit e r a c k i" (praca oddana do wydawnictwa). Równocześnie

jed-»

nak był to problem centralny d la określenia poglądów ideowo- estetycznych grupy "K uźnicy". · Swój p o s tu la t lite r a tu r y nowego realizm u pismo formuł>wało poprzez szereg wyraźnych i ostrych

o p o zy cji. Powodowało to zatem nieporozum ienia nieuchronne i w pewnym sensie konieczne.

Zespół wspomnianych o p o zy c ji, ja k i zrekonstruować można z wypowiedzi krytycznych Żółkiew skiego, K otta, Matuszewskiego, Brandysa i innych członków zespołu redakcyjnego, sprowadza się w ogólnym zarysie .do następujących przeciwstawień: realizm n ie

i

je s t naturalizm em , "małym realizm em ", pow ieścią "drobno-natura- lis ty c z n ą ", krótko mówiąc - re alizm n ie je s t weryzmem. Rea­ lizm n ie je s t psychologizmem. Realizm n ie je s t także ekspresjo- nizmem, tym b a rd zie j - surrealizmem. Kośćcem filo zo fic zn y m utwo­ ru realistycznego nie może być dogmatyka k a to lic k a ,n ie może nim być również la ic k a , lecz ponadhistoryczna m oralistyka typu

Mai-/

raux i Conrada. Kośćcem tym n ie może być także egzystencjalizm , n ie może nim być wreszcie freu'dyzm. F ilo z o fia lite r a tu r y r e a li­ stycznej polega na tym, że człowiek traktowany je s t w n ie j jako indywiduum społeczne i history czne, związane z grupą, podległo prawom s y tu a c ji d ziejo w ej. J e ś li oprze się idee własne na mate- r ia lis ty c z n e j t e o r ii rozwoju społeczeństwa i jego k u ltu ry ,

uzys-»

ka s ię zarazem szeroką perspektywę h isto ry czn ą, k tó ra wyklucza k a ta stro fic zn y pesymizm.

W odczycie spróbowano również o k re ś lić in sp ira to rs k ą r o lę , ja k ą wobec przedstawionego ześpołu poglądów odegrały tezy Georga Lukacsą. Is to tn y je s t t u t a j f a k t, że.autorzy "Kuźnicy" o d c zy ta li w Lukacsowskiej krytyce naturalizm u przede wszystkim po tępien ie

drobiazgowego ojaisy^ania codzienności, co im pomogło odciąć się od kanonu weryzmu, a tym samym otworzyć fu rtk ę d la m ożliwości spotkania między realifcmem i poszczególnymi tendencjami tzw. awangardy.

P og łęb ianiu się nieporozumień p rze c iw d zia ła ł jednakże anty- normatywistyczny historyzm , leżący u podstaw marksistowskiego poglądu zespołu "K uźnicy". O strzeżenia w t e j mierze formułował wyraźnie Żółkiew ski. Toteż zarówno z ogólnoteoretycznych, jak

i z praktycznych, recenzenckich wypowiedzi "Kuźnicy" n ie dałoby s ię zrekonstruować jakiegokolw iek katalogu technik i konwencji lite r a c k ic h określających postulowany "w ie lk i re a lizm ".

P u b lic y śc i "Kuźnicy" występowali nie jednokrotnie w obronie s z tu k i, uchodzącej za "awangardową", co otw ierało szansę spotka­ n ia między "realizmem" a "awangardą". Zapleczem tego rodzaju p o lit y k i było n ie u ję te jeszcze w pełne form uły teoretyczne,lecz w yraźnie odczuwane przekonanie, i ż k u ltu ra współczesna stanowi

jedność, a zatem nie' można potępiać w sposób ryczałtow y wszel­ k ic h te n d e n c ji, pojaw iających s ię w lite r a tu r z e i sztuce Zacho­ du. Do takiego wniosku s k ła n ia ła "K uźnicę" również i obserwacja aktualnych sporów w środowisku komunistów francuskich (Aragon, Hervé, Garaudy) i rad zie ck ich .

Z ałożenie to przyjmowała "K uźnica" w la ta c h 194-5-1948.Otwie­ ra ło ono drogę do antydogmatycznej p o lity k i k u ltu r a ln e j,mimo i ż równocześnie pismo nie p o tr a fiło zbudować ta k ie j t e o r ii realizmu, k tó ra uw zględniałaby wszystkie w nioski, płynące z owej p o lit y k i.

Sprawozdania z podróży naukowej za granicę

Sprawozdanie z podróży naukowej do N iem ieckiej R ep ubliki Fe­ d e ralne j (2 7 .1 . - 7*Ш И964- r . ) .

Na zaproszenie Tow. im.Heinego w DtLsseldorfie wyjechałem do NRF w celu wygłoszenia wykładów. Ogółem wygłosiłem w NR? 13 wy­ kładów w następujących m iastach: Dortmund, D üsseldorf,G öttingen, Marburg, H eidelberg, Frankfurt/M , Monachium, Hamburg i Wupper­ t a l .

Tematy wykładów: Heine i Polska, Dramaty Z.K rasińskiego,

Mickiewicz na Krymie, O rie ntalizm po lskich romantyków oraz Studia polonistyczne w Polsce.

P r o f . W acław K u b a c k i I n s t y t u t B adań L it e r a c k ic h

Sprawozdanie z podróży naukowej do F ra n c ji (22.X .1963 -16.1.1964 r . )

W okresie mego trzym iesięcznego pobytu we F ra n c ji prowadzi­ łem jako stypendysta École P ratique des Hautes Études s tu d ia po b ib lio te k a c h , związane z tematem mojej pracy h a b ilita c y jn e j

("Programy i dyskusje lite r a c k ie w krytyce dw udziestolecia mię­ dzywojennego" ·

Zainteresowania moje sk u p iły się na trzech zagadnieniach podstawowych»

1. Współczesna problematyka metodologiczna badań lite r a c k ic h , 2. N ajw ybitniejsze m anifestacje k ry ty k i lite r a c k ie j po r.1918

oraz dyskusje lite r a c k ie i artystyczne we F ra n c ji w lata ch 1935-1936,

3. Teoretyczna i socjologiczna problematyka współczesnej k u ltu ­ ry masowej.

Dr Zbigniew Żabicki

Adiunkt In s ty tu tu Badań L ite rac k ic h Sprawozdanie z podróży naukowej do Wiednia (1 2 .X I I . 1963 -18.1.1964 r . )

Wyjazd n a s tą p ił w ramach stypendium przyznanego przez In s ty ­ t u t S law isty k i w W iedniu. Pobyt poświęcony był własnym badaniom naukowym z zakresu językoznawstwa ogólnego porównawczego, indo-

europejskiego i slawistycznego oraz poszukiwaniom w archiwach śladów zatargu Jana Baudoina de Courtenay z w ł a d z a m i a u s tria c k i­

m i, na skutek którego m usiał po 1897-1900 r . opuścić Kraków.

Uzyskałam inform acje na temat kierunków panujących na Uniwer­ sytecie Wiedeńskim w lin g w isty ce , a w szczególności w slaw istyce, słuchałam odpowiednich wykładów, konfrontowałam własne przekona­ n ia naukowe ze szkołą wiedeńską w zakresie badań nad, sk ład n ią i

semantyką. W Wiedniu napisałam , w związku z dawniejszymi pomysła­ m i, szkic arty kułu o czasie złożonym z miec w języku polskim .

Dr Krystyna Pisarkowa In s ty tu t Badań L ite rac k ic h

Sprawozdanie z podróży naukowej do Lwowa (14.X.-21.X. 1963 г.) Na wniosek Towarzystwa im . M.Konopnickiej , d z ię k i poparciu M inisterstw a K ultury i S z tu k i, przebywałem w dn. 14—21.X. 1963r . we Lwowie w celu przeprowadzenia kwerend archiwalnych dotyczą­

cych spuścizny rękopiśm iennej i pierwodruków M.Konopnickiej oraz zebrani a dokumentów i in fo rm a c ji związanych z pobytem p is a r k i

we Lwowie. }

Poszukiwania dokumentów zo s ta ły zaprojektowane w ten sposób, że przydzielona mi do pomocy mgr H alina Sławińska p o d ję ła s ię od­ wiedzenia m iejsc upamiętnionych przez Konopnicką, ja zaś z a ją ­ łem się pracą archiw alną.

A rchiw alia p o lsk ie we Lwowie są tak ogromne, że ze względu na k r ó tk i czas pobytu wypadło zrezygnować z kwerend czasopiś- miennych, przeprowadzając ty lk o k ilk a najniezbędniejszych, i

ograniczyć s ię do prac archiwalnych w zbiorach rękopiśmiennych dawnego Ossolineum (d ziś B-ka Naukowa M inisterstw a K ultury) i B ib lio te k i U niw ersyteckiej.

W Ossolineum przejrzałem ok. 300 pudeł i teczek następują­ cych zespołów: Archiwum Pawlikowskich, W olskich, B ruchnalskich, Orkana oraz te c zk i z dokumentami carskiej cenzury z la t 1878-1888. Zaw ierają one korespondencję i rękopisy utworów, w tym lic z n e in e d ita , fo to g ra fie i ry sunk i. W B ib lio te c e Uniwersyteckiej przejrzałem zbiory rękopiśmienne uczonych i artystów oraz a rc h i­ wum T .Piniego.

Do głównych efektów poszukiwań w tym zbiorze zaliczono odna­ le z ie n ie re je s tru lis tó w .Konopnickiej i Orzeszkowej oraz auto­ grafu nieznanej i n ig d zie n ie drukowanej 50-śtronicowej noweli Orzeszkowej "Dawna h is to r ia " .

Dokonałem wypisów z rękopisów i korespondencji różnych p isa ­ rzy .

Jednocześnie odkryłem ślady dalszych poszukiwań, a mianowi­ c ie część rękopisów Konopnickiej i Orzeszkowej, ja k wynika z a d n o ta c ji w księgach inwentarzowych b ib lio te k lwowskich, zo stała w 1939 r . przekazana Wileńskiemu Towarzystwu P rz y ja c ió ł Nauk.

Część ta zawiera, jak potwierdza to inform acja uzyskana z W iliù, lic z n e rękopisy utworów i lis tó w Konopnickiej i je j lite r a c k ic h p r z y ja c ió ł.

Mgr H alina Sławińska wykonała z d ję c ia tych obiektów, które dotyczyły pobytu poetki we Lwowie, a także osób związanych z je j tw órczością; b ra ła te ż u d z ia ł w pracy archiw aln e j.

Zbyt k r ó tk i czas pobytu n ie pozwolił na pog łęb ie nie poszuki­ wań. Nawiązane kontakty z polonistam i lwowskimi, pozw alają mieć n a d z ie ję , że poszukiwania te będą kontynuowane na m iejscu.

Wyjazd do Lwowa był podwójnie pożyteczny: pozw olił zo rie n to ­ wać s ię w archiwach i b ib lio te k a c h Lwowa, odnaleźć w iele cennych

i nieznanych dokumentów lite r a tu r y p o ls k ie j i ukazać drogę do poszukiwań dalszych dokumentów, dotyczących K onopnickiej,O rzesz­ kowej oraz innych p isa rzy d ru g ie j połowy XIX w.

Dr Jan Baculewski

Dyrektor B ib lio te k i Uniwersytetu Warszawskiego

Mgr H alina Sławińska

Wydawnictwa naukowe IBL w r.1963

W roku 1963 ukazały s ię następujące pozycje z planu wydawni­ czego In s ty tu tu Badań L ite rac k ic h PAN:

I . H is to ria i Teoria L ite ra tu ry . S tu d ia . Państwowy In s ty tu t Wy­ dawniczy. Warszawa

a) Podseria: H is to ria L ite ra tu ry

1. T.1: K. W y k a , "Pan Tadeusz". C z .I: S tu d ia o poema­ c ie . C z .II: S tud ia o tekście

2. T.8: K. B a r t o s z y ń s k i , 0 powieściach Fryde­ ryka Skarbka. Warszawa 1963

3. T.9: H. Z a w o , r s k a , 0 nową sztukę. P olskie progra­ my artystyczne la t 1917-1922. Warszawa 1963

b) Podseria: Tćoria lit e r a t u r y *

4-. T.3: Z. K o p c z y ń s k a , L. P s z c z o ł o w - s к a , 0 wierszu romantycznym. Warszawa 1963

I I . A rchiviim L ite ra c k ie . Ossolineum. Wrocław

I I I . B ib lio te k a Pisarzów P o lsk ich , Ossolineum, Wrocław

6. S e ria B# nr 12: Wyrazy p o lsk ie w "Słowniku łacińsko- p o lak im" Jana Mączyńskiego. (Lexicon latino-polonicum

ex optim is la tin a e linguae s c rip to rib u s concinnatum, Regiomonti 1564). Część druga: P-Z. Opracował Wł. K u r a s z k i e w i c z · Opis b ib lio g ra fic z n y : Wł. К o r o t a j · Wrocław 1963

7. S eria B, nr .13: W alerian Nekanda T r e p k a , ' Liber ge ne ratio nis plebeanorum. ("L ibe r chamorum"). Część I : Wstępy wydawców i te k s t. Część I I : Przypisy rzeczowe.

Indeksy. W ydali: Wł, D w o r z a c z ' e k , J , B a r - t y ś , Zb, K u c ł o w i c z . Uwagi o pisow ni i fone­ tyce opracował K. Z i e r h o f f e r . Wrocław 1963 IV , Teatr Polskiego Oświecenia. Państwowy In s ty tu t Wydawniczy.

Warszawa

8. Józe f W y b i c k i , Utwory dramatyczne. W ybrał,opra­ cował i wstępem o patrzy ł R. K a l e t a , Warszawa 1963 V, Z Dziejów Form Artystycznych w L ite ra tu rze P o ls k ie j. Osso­

lineum . Wrocław. (S eria realizow ana wespół z Katedrą T eorii L ite ra tu ry UW)

9. T .I: Z t e o r ii i h is t o r ii lite r a tu r y . Prace poświęcone V Międzynarodowemu Kongresowi Slawistów w S o f ii. Pod redakcją K. B u d z y k a . Wrocław 1963

V I. Po z as ery j ne

10, Dramaty sta ro p o lsk ie . A nto lo g ia. Opracował J . L e -w a ń s к i . Tom V: Scena d-worska -wieku X V II, Tom VI: Dramaty r e lig ijn e sceny masowej - Interm edia - Tragedia, komedie interm edialne i interm edia scen dworskich -

Z dram aturgii F ra n c ji i Włoch. Przypisy opracował J . L e w a ń s k i . Państwowy In s ty tu t Wydawniczy. Warsza­ wa 1963

11, Józe f Ignacy K r a s z e w s k i , T e o fil L e n a r ­ t o w i c z , Korespondencja, Do druku przygotował i ko­ mentarzem o patrzył W,Danek. Ossolineum. Wrocław 1963

12, P ię ć d z ie s ią t la t tw órczości M arii Dąbrowskiej, Referaty - i m ate riały S e s ji Naukowej, Pod redakcją E. К o r z e

-n i e w s k i e j · Państwowy I-n s ty tu t Wydaw-niczy· War­

szawa 1963 · *

13* Piśmiennictwo sta ro p o lsk ie . Opracował zespół pod k ie ­ rownictwem R. P o l l a k a . Hasła ogólne i anonimo­ we. Zespół a u to rsk i: T. W i t c z a k , D. M a n i e w -

s к a oraz: J · G y b e r t o w i c z , A. S a d k o w ­ s k i , I . T e r e s i ń s k a , W. W e n d l a n d - P i e r z c h l e w i c z o w a . B ib lio g r a fia lit e r a t u ­ ry p o ls k ie j "Nowy K orbut"· Państwowy In s ty tu t Wydawni­ czy· Warszawa 1963

14. P olonia Typographica s a e c u li sedecim i. Z biór podobizn zasobu drukarskiego tło c z n i po lsk ich XVI' s tu le c ia · Ze­ szyt I I : Jan H a lle r· 1505-1523· Opracował К. P i e - k a r s k i · Redaktor: A. K a w e c k a - G r y c z o - w a. Wydanie drugie, przejrzane· Ossolineum· Wrocław 1963· (Zrealizowano przy w spółudziale B ib lio te k i Naro­ dowej )

15· Polska b ib lio g r a fia lite ra c k a za rok 1957· Opracował Zespół Poznańskiej Pracowni B ib lio g ra fic z n e j In s ty tu tu Badań L ite rac k ic h PAN· Zespół a u to rsk i: kierow nik prac S t. V r t e r - W i e r c z y ń s k i · Referent ro c zn i­ ka: J . P o r m a n o w i c z · Państwowe Wydawnictwo Naukowe· Łódź-Warszawa 1962 ·

16. Poiska b ib lio g r a fia lite r a c k a za rok 1958· Opracował Zespół Poznańskiej Pracowni B ib lio g ra fic z n e j In s ty tu tu Badań L ite rack ich PAN. Referent rocznika: B. K a r e - l u s ó w n a . Państwowe Wydawnictwo Naukowe. Łódi- Warszawa 1963

17· Bolesław P r u s , K ro n ik i· Tom X I I I · Opracował

Z. S z w e y k o w s k i · Państwowy In s ty tu t Wydawni­ czy. Warszawa 1963

18. Słownik współczesnych p isarzy p o ls k ic h . Opracował zes­ p ó ł pod redakcją E· K ó r z e n i e w s k i e j · Zespół a u to rsk i: Z. B i ł e k , M· B r y k a l s k a , J . Oz β- ό h o w s к a, J. K ą d z i e l a , E. K o r z e n i e w- s k a , P. L i c h o d z i e j e w s k - a , R. L o t h , J. S t r a d e c k i , B. W i n k l o w a . Tom I : A-I

B ib lio g r a fia lite r a tu r y p o ls k ie j "Nowy K orbut". Pań­ stwowe Wydawnictwo Naukowe. Warszawa 1963

19· S tu d ia z dawnej lite r a tu r y c z e s k ie j, słow ackiej i p o l­ s k ie j. Poświęcone V Międzynarodowemu Kongresowi Slaw i­ stów w S o f ii. Pod redakcją K. B u d z y k a i J . H r a b а к a przy w spółudziale W. R o s z k o w -

s k i e j - S y k a ł o w e j i A. S i e c z k o w ­ s k i e g o . (S tu d ia o s ta r s i ćeske, slovenské a pol- ské lite r a tu r e . Venovane y.Meźinarodnimu Sjezdu S lavi- s tû V S o f ii. Ossolineum. Warszawa-Praha 1963· (Z r e a li­ zowane wespół z Ustav pro Óeskou L ite ra tu ru ÖSAV)

20. T ekstologia w krajach sło w iańskich.Z b iór referatów opra­ cowanych przez członków K o b is ji Edytorsko-Tekstologicz- nej V Międzynarodowego Kongresu Slaw istów . Pod .redakcją K. G ó r s ' k i e g o . Ossolineum. Wrocław 1963

21. W iersz. Podstawowe kategorie opisu. Część I : Rytmika. Praca zbiorowa pod redakcją J . W o r o n c z a k a . - Poetyka. Zarys encyklopedyczny. D zia ł I I I î W ersyfikacja. Tom I I ; W iersze. Część I . Ossolineum. Wrocław 1963

22. Wypowiedzi o języku i s ty lu w okresie staropolskim .(D o połowy X V III w .). Tom I I î Słow nik, Opr ас o wał a J . P u -

z y n i n a . Wypowiedzi o języku i s ty lu w okresie sta?- ropolskim . (Do połowy X V III w .). Tomy I - I I . Opracowały B. O t w i n o w s k a i J. P u z y n i n a . Osso­

lineum Wrocław 1963

23. Z p o lsk ic h studiów slaw istycznych. S e ria 2; Nauka o l i ­ te ra tu rz e . Prace na V Międzynarodowy Kongres Slawistów w S o f ii 1963· Redaktor; J . M a g n u s z e w s k i . Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

V II. Czasopisma

24. "Pam iętnik L ite r a c k i" , Czasopismo kw artalne poświęcone h is t o r ii i kry t yce lite r a tu r y p o ls k ie j .Redaktor naczel­ ny: B. Z a k r z e w s k i . Rocznik LIV, zeszyt 1. Ossolineum. Warszawa-Wrocław 1963

25. D itto . - Rocznik LIV, zeszyt 2 . Ossolineum. Warszawa- Wrocław 1963· (Na V Międzynarodowy Kongres S law istów ‘w S o f ii, w rzesień 1963)

26. D itto . - Rocznik LIV, zeszyt 3· Ossolineum. Warszawa- Wrocław 1963

27. D itto . - Rocznik LIV, zeszyt 4. Ossolineum. Warszawa- Wrocław 196З

28. "B iu le ty n P olonistyczny". Redaktor H. W o 1 p e . Ze­ szyt 16. Warszawa, kwiecień 1963

29. D itto . - Zeszyt 17· Warszawa, czerwiec 1963'

30. D itto . - Zeszyt 18. Warszawa, wrzesień*1963· (Numer po­ święcony V Międzynarodowemu Kongresowi Slawistów w S o fii). Łącznie wykonano - 1 032,42 ark, wyd.

z czego rozpraw naukowych,

wydawnictw edytorskich i b ib lio g ra fic zn y c h - 876,02 a.w.

. periodyków - 136,40 a.w.

1 032,42 a.w.

Plan wydawniczy In s ty tu tu Badań L ite rac k ic h PAN na rok 1964

I . S e ria: H is to ria i Teoria L ite ra tu ry

1. J.T rznad e l, Twórczość Leśmiana. (Próba przekroju)

s

2. B.Zakrzewski,"Tygodnik L iteracki".M ono g rafia czasopisma 3. S.T reugutt, "Beniow ski". Monografia poematu

4. Z .Ż a b ic k i,Z problemów id e o lo g ii i e stety ki pozytywizmu 5. M.Żmigrodzka, E liz a Orzeszkowa. I

6. Zbiorowa (red.nauk. M.R.Mayenowa), Poetyka i matematyka. S tu d ia .

I I . S eria: S tud ia S taropolskie

7. T .M ikulski (red.nauk. D.Maniewska i T .W itczak), Rzeczy staro polskie

8. H.Kapełuś, Stanisław z Bochnie, Kleryka Królewski I I I . S e ria: S tudia z Okresu Oświecenia

IV. S e ria: B ib lio te k a Pisarzów Polskich

10. W ł.Kuraszkiewicz (re d .n a u k .), M.Reja "P o s ty lla ". I : Wstępy, I I : Fototypia

11. K.Górski (о р г .), Tzw. "Rękopis D om inikański". C z .I: Fotokopia rękopisu, wstępy wydawców

V. S e ria: Archiwum L ite ra c k ie

12. Zbiorowa (red.nauk. S t.P ig o ń ), M iscellanea d ru g ie j połowy XIX wieku

V I. S eria: Książka w Dawnej K ulturze P o lsk ie j

13. J.R udnicka, B ib lio g r a fia pow ieści p o ls k ie j XVII i X V III wieku

14. Zbiorowa (red.nauk. A.Gryczowa i J.L ew ański), B ib lio ­ g r a fia dramatu staropolskiego. » I

V II. S e ria : P olonia Typographica S ae culi Sedecimi

15. H.Bułhak (о р г .) , Druga drukarnia F lo ria n a Unglera (1521-1535). I

V I I I . S eria: Z Dziejów Form Artystycznych w L ite ra tu rze P o lsk ie j 16. T.Kostkiewiczowa, Model lir y k i sentymentalnej w poe­

z j i Franciszka Karpińskiego

17· A.Okopień-Sławińska, Wiersze nieregularne w p o e z ji M ickiew icza, Słowackiego i Norwida

IX . Poetyka. Zarys Encyklopedyczny

18. Zbiorowa (red.nauk. M.R.Mayenowa), S tro fik a X. Pozaseryjne

19· Zbiorowa (red.nacz. K.Budzyk), "Nowy K orbut". T .I: Piśmiennictwo staro p o lsk ie . O z.2 i 3. - T .II: P iś­ miennictwo okresu Oświecenia. Cz.1

20. Zbiorowa (red.nauk. E.Korzeniewska), Słownik współ­ czesnych p isarzy p o lsk ic h . Cz.2 i 3

21. Zbiorowa, Polska b ib lio g r a fia lite ra c k a za rok 1959 22. Zbiorowa (red.nauk. K .G órski), Słownik języka Adama

M ickiew icza. I I

X I· Czasopisma

24. B.Zakrzewski (r e d .n a c z .), "Pam iętnik L ite ra c k i” 25· H.Wolpe (re d .n a c z .), "B iu le ty n P o lonistyczny".

Z najnowszych wydawco tw In s ty tu tu Badań L ite rac k ic h Jó ze f Ignacy Kraszewski, T e o fil Lenartowicz: Korespondencja·

Do druku przygotował i komentarzem o patrzy ł W.Danek. Osso­ lineum .

344 lis t y zawarte w zbiorze (z czego 129 lis tó w Kraszewskie­ go i 215 Lenartow icza), pochodzące z l a t 1857-1886, stanowią jedyny w swoim rod zaju "dwugłos" dwu p isa rzy , których serdecz­ na p rz y ja źń , trw ająca około 30 l a t , o p ie ra ła s ię w łaściw ie ty

l-%

ko na korespondencji. L is ty te ukazują obu p is a rzy w nowym, innym n iż dotychczas św ie tle .

Teksty zaopatrzone są w obszerne przypisy wydawcy, u ła tw ia ­ jące lek tu rę i wzbogacające wiedzę c zy te ln ik a o epoce.

P ię ć d z ie s ią t la t tw órczości M arii Dąbrowskiej. Referaty i mate­ r ia ły S e s ji Naukowej. Pod redakcją E.K orzeniew skiej. Indek­ sy u ło ży ła A.Piorunowa. Państwowy In s ty tu t Wydawniczy.

Tom przedstaw ia dorobek S e s ji Naukowej zorganizowanej przez In s ty tu t Badań L ite ra c k ic h w dniach 15-20 maja 1962 r . d la ucz­ czenia 50-lecia tw órczości lite r a c k ie j M a rii Dąbrowskiej.

Zasadniczy trzo n k s ię g i tworzą te ksty 19 referatów wygło­ szonych na S e s ji bądź na n ią przygotowanych, ułożonych w dwu d zia ła c h : 1 . 0 tw órczości M arii Dąbrowskiej, 2. Recepcja twór­ czości M arii Dąbrowskiej. Obok n ich znajdujemy teksty przemówień wstępnych wygłoszonych na S e s ji, najciekawsze głosy dyskusyjne

i kronikę S e s ji, a w części m ateriałow ej - b ib lio g r a fię opowia­ dań, p u b lic y s ty k i społeczno-politycznej i przekładów d z ie ł p i­ sa rk i na ję z y k i obce oraz indeksy: nazwisk i tytułów , utworów Dąbrowskiej i czasopism.

Piśmiennictwo sta ro p o lsk ie . Opracował Zespół pod kierownictwem R .P o llak a: T.W itczak, D.Maniewska oraz J.C ybertow icz,

A.öajkow ski, I.T e re sińsk a, W.Wendland-Pierzchlewiczowa·

Pierwszy wolumen b ib lio g r a f ii lite r a tu r y p o ls k ie j "Nowy Kor­ b u t", stanow iącej kontynuację czterotomowego kompendium Gabrie­

la Korbuta p t . "L ite ra tu ra p o ls k a ". Obecna edycja, przejm ując ze swego wzoru zasadnicze zgrupowanie danych dotyczących jedne­ go p isarza w trzech d zia ła c h : życiorys, wykaz tw órczości, zesta­ w ienie opracowań, przekracza ośm iokrotnie "starego Korbuta" pod względem o b ję to ś c i. Tom 1 "Piśm iennictw a staropolskiego" obej­ muje h asła ogólne i anonimowe. L ite ra tu ra opracowań w tym tomie sięga chronologicznie po rok 1962.

Pozostałe dwa tomy "Piśm iennictw a staropolskiego" ukażą się w roku 1964.

P olonia Typographica s a e c u li sedecim i. Z biór podobizn zasobu ty ­ pograficznego tło c z n i po lsk ich XVI s tu le c ia . Zeszyt I I : Jan H a lle r . 1505-1525* Opracował K .P ie k a rsk i, fiedaktor A.Kawec- ka-Gryczowa. Wydanie d ru g ie , prze jrzan e . Ossolineum.

Je s t to wznowienie zb ioru podobizn zasobu drukarskiego kra­ kowskiej tło c z n i Jana H alle ra do r.1509, wydanego w r.1937

przez Kazim ierza Piekarskiego. Wydany przez IBL w r.1962 zeszyt IV s e r ii P olonia Typographica, zaw ierający podobizny klocków z okresu po roku 1509* daje łą c z n ie z obecnie wznowionym zeszytem całość zasobów należących do tło c z n i H a lle ra .

Kazim ierz Wyka: "Pan Tadeusz". Część I : S tudia o poemacie.

Część I I : S tud ia o te k śc ie . Indeks opracowała A.Piorunowa. Państwowy In s ty tu t Wydawniczy.

Tom 1 podse r ii H is to ria L ite ra tu ry s e r ii H is to ria i Teoria L ite ra tu ry przynosi rozprawy poświęcone arcy d zie łu M ickiew icza, rozpoczęte przez autora w r.1955* z o k a z ji 100-lecia śm ierci poety, w w iększości napisane w okresie o sta tn ic h dwóch l a t .

Autor nazywa te rozprawy ciągiem studiów "skupiających s ię wokół dwóch ośrodków, które wyznaczają dwie p a r tie niniejsze g o zbioru: p o e m a t i t e k s t " . Je st to wielowątkowa monografj jl poematu, ukazująca w iele n ie znanych dotąd zagadnień związanych

z dziejam i powstania i zaw artością artystyczną tego, w łaściw ie c ią g le jeszcze mało znanego, utworu.

0 bogactwie w arsztatu naukowego autora świadczą obszerne, szeroko udokumentowane przypisy oraz zawartość indeksu nazwisk i cytowanych utworów.

Praca, p ió ra dawnego wychowanka, a obecnie profesora Uni­ wersytetu Ja g ie llo ń sk ie g o , z o s ta ła dedykowana "Almae M atri Ja-

g ie llo n ic a e " z o k a z ji je j 600-lecia.

Wypowiedzi o języku i s ty lu w okresie staropolskim (do połowy X V III w ,). Tom I I : Słow nik. Opracowała J.P uzynina. Pod re ­ dakcją M.R.Mayenowej. Recenzent: Z.Klemensiewicz. O sso li­ neum.

Przedmiotem Słownika, obejmującego okres do roku 1750 - po­ dobnie ja k analogicznego tomu obejmującego okres 1750-1800

("Ludzie Oświecenia o języku i s ty lu " , t . I I I , Warszawa 1958) - są wyrazy i formy, k tóre opatrzone były przez współczesnych ja ­ kim iś k w alifik ato ram i poprawnościowymi lub sty listy c zn y m i. Ze­ brany m ateriał oparty je s t przede wszystkim na tekstach druko­ wanych z zakresu zwłaszcza gramatyk staro p o lskich , słowników i b i b l i i , a także lite r a tu r y p ię k n e j, r e lig ijn e j i s p e c ja ln e j.

Ze zbiorów rękopiśmiennych uwzględniono tylko n a jb a rd zie j znane. Tom I "Wypowiedzi", k tó ry ukaże się w la ta c h n a jb liżs z y c h , w opracowaniu B.Otwinowskiej, zawierać będzie te k sty .

Wyrazy p o ls k ie w "Słowniku łacińsko-polskim " Jana Mączyńskiego. (LeodLcon latino-polonicum ex optim is la tin a e ling uae s c rip ­ to rib u s concinnatum, Regiomonti 1564). Część druga: P-Z. Opracował W ł.Kuraszkiew icz. Opis b ib lio g ra fic z n y : Wł.Koro- t a j . Redaktor naukowy: M.R.Mayenowa. Recenzent: H.Barycz. Ossolineum.

W 300 rocznicę wydania ukazuje się całość p u b lik a c ji ogło­ szonego w r.1564 przez Jana Mączyńskiego najstarszego słownika języka polskiego (część pierwsza p u b lik a c ji ukazała s ię w r . 1962). Tom zawiera indeks wyrazów p o lsk ich od lit e r y P (Pacha) do Ż (Żywy), z ich odmiankami graficznym i i gramatycznymi.

Helena Zaworska: O nową sztukę. P olskie programy artystyczne la t 1917-1922. Państwowy In s ty tu t Wydawniczy.

Tematem k s ią ż k i je s t - n a jo g ó ln ie j biorąc - zagadnienie kształtow ania się nowej świadomości artystycznej w Polsce po pierw szej w ojnie światowej. Ze względu na olbrzymie bogactwo obrazu przemian i wydarzeń składających się na proces tworzenia

podstaw s ztu k i dw udziestolecia autorka, zmuszona do wyboru określonego kręgu zagadnień i zjaw isk, zdecydowała się na przed­ staw ienie tych, które w pierwszych la ta c h powojennych zn a la zły wyraz w określonych programach artystycznych, w różnego rodza­ ju m anifestach, w d z ia ła ln o ś c i konkretnych grup artystycznych·

* M iscellanea z la t 1800-1850« Red.nauk. C z.Z go rze lski. O ssoli­

neum·

K olejny tom s e r ii m ateriałowej Archiwum L ite ra c k ie ogłasza nieznane i nigdy przedtem n ie publikowane te ksty z pierw szej połowy XIX w·: wiersze i p io sn k i Tomasza Zana, m ate riały niemce- wiczowskie znajdujące s ię w B ib lio te c e P o lsk ie j i w Muzeum Mic­ kiew icza w Paryżu, te k s t komedii Ludwika Dmuszewskiego "Nasz J ó z io " , n ie drukowany paszkw il p o lity c zn y Kajetana Koźmiana p t· "P a rty za n t", lib r e tto opery p t . "Kalmora" К•Brodzińskiego i n ie ­ znane m ate riały dotyczące życia i tw órczości tego poety, wresz­ c ie korespondencję Stefana Witwickiego z Józefem Korzeniowskim i innym i·

Słownik współczesnych p isa rzy p o lsk ic h · Opracował Zespół pod re­ dakcją Ewy K orzeniew skiej· Tom drugi: J-P· Państwowe Wydaw­ nictwo Naukowe·

Drugi wolumen tomu V wydawnictwa "Nowy Korbut" - B ib lio g ra ­ f i i lite r a tu r y p o ls k ie j wg "L ite ra tu ry p o ls k ie j" G.Korbuta (wo­

lumen pierwszy ukazał się w r.1963) obejmuje hasła osobowe na lit e r y : J (Jackiew icz Aleksander) do P (Pytlakowski Je rzy ). Jan Gawałkiewicz: B ib lio g r a fia "Pam iętnika L iterackiego"

1946-1962. Szk±cem "Powojenne d zie je >Pam iętnika Literackiegoc" poprze d ził B.Zakrzewski· Bezpłatny dodatek do zeszytu 1 ro­

cznika LV "Pam iętnika L ite rack ie g o "· Ossolineum.

B ib lio g r a fia osiemnastu powojennych roczników "Pam iętnika L ite rack ie g o " stanowi kontynuację pracy Z o f ii Swidwińskiej p t· " B ib lio g r a fia >Pamiętnika L ite rack ie g o < i >Pam iętnika Towarzy­ stwa L iterackiego im. Adama M ickiewiczac· 1887-1939” (Warszawa 1948) i łą c z n ie z n ią daje pełny spis zawartości tego k w a rtaln i­ k a, k tó ry założony w roku 1902 przez Towarzystwo L ite ra c k ie im· Adama M ickiewicza, o siąg nął ju ż obecnie lic z b ę 54 roczników.

" B ib lio g r a fia ” omawia ro c z n ik i XXXVI-XL, kiedy ”Pam iętnik” był organem Towarzystwa L iterackiego im, A.M ickiew icza; ro c zn i­ k i XLI-XLII, wydawane w spólnie przez Towarzystwo i In s ty tu t Ba­ dań L ite ra c k ic h ; oraz ro c z n ik i X L III- L III, kiedy to "Pam iętnik” s ta ł się organem In s ty tu tu Badań L ite rac k ic h P o ls k ie j Akademii Nauk.

Na k arcie tytułow ej " B ib lio g r a fii" w idnieje dedykacja: "Pa­ m ięci Tadeusza M ikulskiego" - współredaktora "Pam iętnika" w la ­ tach 1946-1949, w la ta c h 1950-1958 - redaktora naczelnego.

Jacek Trznadel: Twórczość Leśmiana. (Próba p rze k ro ju ). Państwo­ wy' In s ty tu t Wydawniczy.

Tom 10 p o d s e rii H is to ria L ite ra tu ry s e r ii H is to ria i Teoria L ite ra tu ry .

Monografia tw órczości Bolesława Leśmiana (1878-Л937) poprze­ dzona zo sta ła materiałowymi i filo lo g ic z n y m i pracami autora nad tw órczością tego poety (wstępy do tomów: B.Leśmian, "Szkice l i ­ te ra c k ie ” oraz ”Utwory rozproszone. L is ty ” ). Obecnie wydany tom, stanowiący najobszerniejsze z dotychczasowych opracowanie twór­ czości Leśmiana, ukazuje je j problemy filo z o fic z n e , ta k ie ja k stosunek do ży cia i śm ie rci, do żywotnych elementów k u ltu ry , a także sprawy specyficznie poetyckie, jak stosunek do fo lk lo r u , do tr a d y c ji symbolizmu it p . Autor charakteryzuje twórczość poe­ ty na szerokim t le komparatystycznym.