Polityka informacyjna spółek w krajach anglosaskich

Pełen tekst

(1)Zeszyty Naukowe nr. 849. Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. 2011. Joanna Krasodomska Katedra Rachunkowości Finansowej. Polityka informacyjna spółek w krajach anglosaskich 1. Wprowadzenie W dobie globalizacji szczególnego znaczenia nabrało zagadnienie ujawniania informacji przez spółki prowadzące działalność w skali międzynarodowej. W czasach gdy przepływ kapitału pomiędzy państwami nie jest ograniczony ich terytoriami, nową barierą stał się brak porównywalności informacji prezentowanych w rocznych raportach finansowych spółek. Rozbieżności wynikają nie tylko ze stosowania przez podmioty działające na terenie poszczególnych krajów odmiennych standardów rachunkowości, ale także z różnic w zakresie obszerności i szczegółowości prezentacji wszelkich, towarzyszących sprawozdaniu finansowemu, informacji dodatkowych. Globalny rynek kapitałowy to miejsce konkurencyjnej walki pomiędzy przedsiębiorstwami o kapitał. W celu uzyskania do niego dostępu konieczne jest przyciągnięcie uwagi potencjalnych inwestorów przez spółkę. Jest to możliwe dzięki ujawnianiu przez nią informacji. Odpowiednia liczba wartościowych i rzetelnych informacji na temat działalności przedsiębiorstwa i jego otoczenia pozwala inwestorom na poznanie i zrozumienie istoty działalności spółki oraz zmniejszenie ryzyka towarzyszącego podejmowanym przez nich decyzjom. „W świecie ciągłego przepływu pieniądza jasne komunikowanie celów, osiągnięć i potencjału nie jest kwestią dobrowolnego wyboru – jest absolutną koniecznością”1. Chociaż można zauważyć ogólną trendencję ujawniania coraz większego zakresu informacji przez spółki, ich polityka informacyjna wciąż istotnie się różni T. Collins, Finansowe public relations [w:] Public relations w praktyce, red. A. Gregory, Profesjonalna Szkoła Biznesu, Kraków 1997, s. 74. 1.

(2) Joanna Krasodomska. 42. w przekroju krajów. Podstawową tego przyczyną jest różny w przekroju państw stopień rozwoju rynków kapitałowych. Według G.G. Muellera, H. Gernona, G.K. Meeka jest to główny czynnik przesądzający o cechach systemu rachunkowości w danym kraju i poziomie jego rozwoju. Podstawową kwestią jest według nich rozróżnienie, kto jest dostawcą kapitału: banki komercyjne czy też rynki pieniężne i kapitałowe2. W zależności od stopnia zaawansowania procesu przejmowania od banków roli głównego dostawcy kapitału przez rozwijające się rynki finansowe można wyróżnić dwa modele systemu finansowego: niemiecko-japoński oraz anglosaski określany także mianem anglo-amerykańskiego3. Model niemiecko-japoński występuje w krajach Europy kontynentalnej, Japonii i w wielu innych regionach świata. Został zapoczątkowany w Niemczech, gdzie już w drugiej połowie XIX w. wykształciły się bardzo silne banki uniwersalne, które stały się „bankami domowymi” (Hausbanken) klientów instytucjonalnych i prywatnych. Model ten charakteryzuje się tym, że głównym źródłem pozyskiwania kapitału przez duże przedsiębiorstwa są kredyty bankowe. System bankowy pełni podstawową rolę w tym sposobie finansowania przedsiębiorstw, co dodatkowo wzmacnia posiadanie przez banki znacznych udziałów w przedsiębiorstwach. Sprzyja to powstawaniu silnych grup finansowo-przemysłowych, które przyjmują formę dużych zrzeszeń producentów, ich dostawców i odbiorców skupionych wokół jednego banku. W Japonii noszą one nazwę keiretsu, a w Korei – czebole. Model anglosaski powstał w Wielkiej Brytanii i został przejęty przez inne kraje anglojęzyczne. Jego podstawę stanowią rozwinięte rynki finansowe, a głównym źródłem finansowania działalności przedsiębiorstw jest emisja akcji i innych instrumentów finansowych. Dzięki temu duże korporacje są prawie niezależne od banków depozytowo-kredytowych. Ważną rolę w tym systemie odgrywają banki inwestycyjne. Ich zadania polegają na dokonywaniu obrotu papierami wartościowymi na zlecenie i na rachunek klientów, gwarantowaniu emisji papierów wartościowych oraz pośredniczeniu przy wprowadzaniu na rynek finansowy nowych akcji i obligacji. Z zaprezentowanymi różnicami w zakresie finansowania przedsiębiorstw wiążą się tendencje do ujawniania przez nie węższego lub szerszego zakresu informacji. W Niemczech czy Japonii, gdzie głównym źródłem finansowania podmiotów gospodarczych jest kapitał obcy, przede wszystkim w postaci kredytów bankowych, raporty finansowe nie zawierają wielu informacji. W Niemczech główne banki komercyjne nie tylko udzielają firmom pożyczek, ale także są ważnymi Za: S. Surdykowska, Rachunkowość międzynarodowa, Zakamycze, Kraków 1999, s. 57–58.. 2. E. Gostomski, Modele systemów bankowych, http://gospodarka.gazeta.pl/firma/ 1,31560,5748008,Modele_systemow_bankowych.html (10.12.2008). 3.

(3) Polityka informacyjna spółek…. 43. właścicielami ich kapitału własnego. W Japonii często występuje sytuacja wzajemnego posiadania swoich akcji lub udziałów przez przedsiębiorstwa i banki. Banki mają więc bieżące ścisłe powiązania z finansowanymi firmami i mogą w każdym momencie otrzymać potrzebne im informacje, np. poprzez swego przedstawiciela należącego do rady nadzorczej przedsiębiorstwa4. W USA i Wielkiej Brytanii podstawowym źródłem finansowania dużych korporacji jest kapitał własny, w którym uczestniczą wielomilionowe rzesze drobnych akcjonariuszy. Tam narodziło się określenie homo investus, gdyż w USA więcej niż połowa dorosłych obywateli posiada akcje zakupione bezpośrednio lub pośrednio przez fundusze inwestycyjne lub emerytalne, w Wielkiej Brytanii – 25%5. Kraje te posiadają duże, rozwinięte rynki finansowe, a rola rządu jest w nich ograniczona do stróża interesu publicznego i poborcy podatkowego. Do ograniczenia ryzyka towarzyszącego inwestycjom potrzebnych informacji dostarczają akcjonariuszom obszerne raporty finansowe. W krajach anglosaskich występuje także kulturowo uwarunkowana tendencja do zwiększania zakresu ujawnianych informacji. Pionierem w zakresie badania wpływu czynników kulturowych na rachunkowość był G. Hofstede, który prowadził w latach 80. badania dotyczące roli dziedzictwa kulturowego w kształtowaniu zachowań pracowników. Kontynuatorem jego badań był S.J. Gray. Wykorzystał on określone przez G. Hofstede czynniki socjologiczne i zaproponowany przez niego podział świata na regiony kulturowe dla uzasadnienia różnic pomiędzy stosowanymi w poszczególnych krajach koncepcjami rachunkowości6. Zidentyfikował on cztery cechy, które można przypisać rachunkowości: – profesjonalizm lub uregulowania prawne (professionalism versus statutory control) – preferowanie dla indywidualnych, profesjonalnych ocen i działalności stowarzyszeń zawodowych będących w opozycji do narzuconych odgórnie regulacji prawnych i kontroli ustawowej, – trwałość lub elastyczność (uniformity versus flexibility) – preferencje dla trwałego stosowania zunifikowanych rozwiązań w rachunkowości przedsiębiorstw, będące w opozycji do elastyczności w stosowaniu tych rozwiązań, jako reakcji na zmieniające się warunki działania indywidualnego przedsiębiorstwa, 4 J.J. Glynn, J. Perrin, M.P. Murphy, Rachunkowość dla menedżerów, PWN, Warszawa 2003, s. 222.. R. Eccles et al., The Value Reporting Revolution. Moving Beyond the Earnings Game, John Wiley&Sons, Inc. New York 2001, s. VII. 5. Szerzej por. C. Roberts, P. Weetman, P. Gordon, International Financial Reporting. A Comparative Approach, Pearsons Education, London 2005, s. 174–175 oraz s. 184; S. Zabłocka, Czynniki determinujące rachunkowość w aspekcie międzynarodowym [w:] Rachunkowość międzynarodowa, red. L. Bednarski, J. Gierusz, PWE, Warszawa 2001, s. 16–17, s. 24–27, A. Helin, Czynniki kształtujące prawo bilansowe i kierunki jego rozwoju, „Rachunkowość” 2005, nr 6, s. 4. 6.

(4) Joanna Krasodomska. 44. – konserwatyzm lub optymizm (conservatism versus optimism) – preferowanie zachowania ostrożności w działaniu i zwalczania niepewności co do przyszłości w przeciwieństwie do odważnych, optymistycznych i pełnych ryzyka działań, – dyskrecja lub przejrzystość (secrecy versus transparency) – preferencje dla dyskrecji i ograniczania ujawniania informacji tylko do osób bezpośrednio zaangażowanych w zarządzanie i finansowanie danego przedsiębiorstwa jako przeciwieństwo stanowiska polegającego na bardziej przejrzystym, otwartym i publicznie odpowiedzialnym podejściu do zakresu ujawnianych informacji. Wykorzystując drugą parę atrybutów, konserwatyzm lub optymizm oraz dyskrecję lub przejrzystość, S.J. Gray zaproponował na Europejskim Kongresie Rachunkowości w 1992 r. podział narodowych systemów rachunkowości na dyskretno-konserwatywne i optymistyczno-przejrzyste. Stosując taką klasyfikację, S.J. Gray doszedł do wniosku, że kraje anglosaskie cechuje optymizm i zgoda na niepewność (skłonność do ryzyka) oraz skłonność do prezentowania szerokiego zakresu informacji (przejrzystość). Charakterystyczna dla krajów anglosaskich transparency, czyli przejrzystość, to jasne i otwarte przedstawianie informacji dotyczących transakcji i wyników przedsiębiorstwa7. Choć szczególne zainteresowanie tym zagadnieniem nastąpiło w Stanach Zjednoczonych po kryzysie azjatyckim, już w latach 60. i 70. w krajach wysoko rozwiniętych rozpoczął się okres znacznego wzrostu zakresu ujawnianych przez przedsiębiorstwa informacji. Utrata zaufania inwestorów doprowadziła do tego, iż przedsiębiorstwa uznały, że ukrywanie informacji może być działaniem skierowanym przeciwko nim samym. Nieumiejętność przedstawienia właściwych informacji w odpowiedzi na oczekiwania interesariuszy została uznana za czynnik istotnie ograniczający dostęp przedsiębiorstwa do kapitału8. 2. Raport roczny jako główne źródło informacji o działalności przedsiębiorstwa Podstawowym narzędziem komunikacji spółki z interesariuszami jest roczny raport finansowy. Jego zawartość określają przede wszystkim przepisy o rachunkowości oraz regulacje tworzone przez giełdę papierów wartościowych. Poza nimi istotny wpływ na prezentowane w raportach rocznych spółek treści mają również wytyczne corporate governance (nadzoru korporacyjnego). R. Patterson, Kompendium terminów z zakresu rachunkowości i finansów po polsku i angielsku, FRRwP, Warszawa 2002, s. 316. 7. H. Gernon, G.K. Meek, Accounting. An International Perspective, MCGraw-Hill, Singapore 2001, s. 101. 8.

(5) Polityka informacyjna spółek…. 45. Nadzór korporacyjny można scharakteryzować jako system określający zasady zarządzania spółką i sprawowania w niej kontroli, którymi mają kierować się jej władze w celu właściwego wypełniania swoich obowiązków. Tabela 1. Modele corporate governance Cecha. Model anglosaski. Model kontynentalno-japoński. Rynki kapitałowe. rozwinięte. słabo rozwinięte. Własność akcji. rozproszona. skoncentrowana. Przewaga inwestorów Zaangażowanie banków w operacje spółki. Krzyżowe posiadanie akcji Struktura władzy w spółce. Regulacje dotyczące rachunkowości i wymogi jawności. indywidualnych niewielkie. instytucjonalnych duże. rzadkie. częste. surowe. mniej rygorystyczne. jednoszczeblowa (np. w Wielkiej Brytanii Rada Dyrektorów). Zakres informacji ujawnianych szeroki przez spółki. dwuszczeblowa (np. w Niemczech Rada Nadzorcza i Zarząd). wąski. Źródło: opracowanie własne na podstawie: M. Jerzemowska, Nadzór korporacyjny, PWE, Warszawa 2002, s. 40.. Wpływ różnych grup interesów (w szczególności właścicieli) na decyzje podejmowane przez osoby zarządzające spółką jest kształtowany poprzez różne czynniki: prawne, instytucjonalne czy kulturowe. Biorąc je pod uwagę, można wyróżnić dwa główne modele ładu korporacyjnego: anglosaski i kontynentalno-japoński, zwany również europejsko-japońskim (tabela 1). Z zagadnieniem corporate governance łączy się pojęcie kodeksów nadzoru korporacyjnego. Są to zbiory zasad, dobrych praktyk i norm postępowania spółek publicznych. Wpływ corporate governance na informacje przedstawiane przez spółkę w raporcie rocznym przejawia się w prezentacji w nim informacji dotyczących członków zarządu i rady nadzorczej. Spółka może także wskazać kodeks ładu korporacyjnego, który zobowiązała się przestrzegać. W krajach anglosaskich, gdzie problem ładu korporacyjnego ma długoletnią tradycję, w ramach corporate governance publikuje się także informacje na temat wynagrodzeń członków kierownictwa spółki. Celem takiej publikacji jest przede wszystkim pokazanie związku otrzymywanych wynagrodzeń z zakresem ponoszonej odpowiedzialności oraz skalą powierzonych zadań i stopniem ich skomplikowania..

(6) 46. Joanna Krasodomska. W każdym raporcie rocznym można wyróżnić część finansową obejmującą sprawozdania finansowe oraz raport i opinię biegłego rewidenta. Pozostałe informacje na temat spółki są prezentowane w formie listu do akcjonariuszy, sprawozdania z działalności oraz wielu informacji dodatkowych. W rocznych raportach finansowych można więc znaleźć informacje dotyczące rynku, na którym działa firma, wytwarzanych produktów czy świadczonych usług, a także informacje na temat zarządzania ryzykiem i osiągnięć w dziedzinie badań i rozwoju. Często też przedstawiana jest w nich struktura organizacyjna spółki i akcjonariuszy, zamieszczane są informacje o dostawcach, klientach, pracownikach zatrudnionych w firmie oraz o jej odpowiedzialności społecznej i działalności proekologicznej. Część raportu jest na ogół poświęcona omówieniu misji i strategii oraz przewidywanym wynikom finansowym spółki w przyszłości. Zadaniem rocznego raportu jest zaspokojenie potrzeb informacyjnych jego adresatów – przede wszystkim aktualnych i potencjalnych inwestorów. Analiza zamieszczonego w nim sprawozdania finansowego oraz wszelkich pozostałych informacji powinna umożliwić im dokonanie trafnej oceny spółki i określenie ryzyka związanego z daną inwestycją. Wnioski z lektury raportu rocznego i decyzje podjęte na podstawie jego analizy mają istotne znaczenie nie tylko dla jego czytelników, ale i dla samej spółki. Wpływają one bowiem na ceny rynkowe akcji i wartość rynkową spółki oraz kształtują jej reputację. 3. Charakterystyczne elementy raportu finansowego spółek w krajach anglosaskich na przykładzie Wielkiej Brytanii i USA W Wielkiej Brytanii za zarządzanie spółką odpowiada jednopoziomowa Rada Dyrektorów. Zasiadają w niej dyrektorzy z uprawnieniami wykonawczymi (executive directors) i niezależni dyrektorzy pełniący funkcje nadzorcze (non-executive directors). Radą Dyrektorów kieruje przewodniczący (chairman), który na ogół nie posiada władzy wykonawczej. Podobnie jak w Wielkiej Brytanii, spółki amerykańskie posiadają jednopoziomową Radę Dyrektorów, w ramach której organizowane są komitety zajmujące się m.in. wynagrodzeniami, finansami, planowaniem, sprawami pracowniczymi. Najważniejszą rolę odgrywają komitety ds. wynagrodzeń (wynagrodzenia dla członków rady), nominacji (mianowanie nowych członków rady), audytu (decyzje dotyczące przeprowadzania wewnętrznych i zewnętrznych audytów) i decyzji wykonawczych (podejmowanie decyzji w pilnych sprawach, które wymagają rozstrzygnięcia pomiędzy spotkaniami rady)..

(7) Polityka informacyjna spółek…. 47. Opracowywanie wytycznych w zakresie publikowania informacji przez spółki w Wielkiej Brytanii było zadaniem Londyńskiej Giełdy Papierów Wartościowych. Do 1 maja 2000 r. pełniła ona rolę brytyjskiego ciała ustawodawczego w zakresie zasad regulujących obrót giełdowy (UK Listing Authority), następnie obowiązki te przejął Financial Services Authority (FSA) (http://www.fsa.gov.uk). Instytucją, która nakłada na amerykańskie spółki publiczne obowiązki w zakresie publikacji informacji jest Komisja Papierów Wartościowych i Giełd (Securities and Exchange Commission – SEC). Są one zawarte w dwóch regulacjach SEC: Regulation S-X Form and Content of Financial Statements oraz Regulation S-K Integrated Disclosure Rules. Pierwsza z regulacji dotyczy prezentacji sprawozdań finansowych, a druga pozostałych informacji związanych z działalnością przedsiębiorstwa9. Rodzaje raportów przedkładanych SEC są następujące: 10-K (roczny), 10-Q (kwartalny), 8-K (bieżący) oraz 20-F (roczny; odpowiednik 10-K, sporządzany przez spółki zagraniczne), 6-K (bieżący, odpowiednik 8-K, sporządzany przez spółki zagraniczne). Charakterystycznym elementem raportów rocznych spółek brytyjskich jest Raport dyrektorów (Directors’ Report). Wprowadzono go ustawą o spółkach Companies Act z 1967 r. Precyzyjne wymagania co do zawartości takiego sprawozdania sformułowano w dziale 234 ustawy z 1985 r. oraz w zał. 7 do tej ustawy. Ma on zawierać m.in.10: – nazwiska członków zarządu oraz wielkość ich udziałów w kapitale akcyjnym spółki, – ocenę rozwoju przedsiębiorstwa, – darowizny przeznaczone na cele dobroczynne i polityczne, – tworzenie i wykorzystanie rezerw, – wartość własnych akcji nabytych przez firmę, – działania związane z badaniami i rozwojem, – istotne zdarzenia, które miały miejsce po dacie sporządzenia bilansu, – zmiany w majątku trwałym, – charakterystykę działalności firmy, łącznie z wszelkimi zmianami w podstawowej działalności, – prawdopodobne przyszłe kierunki rozwoju, – proponowane dywidendy, – informacje na temat zatrudnionych pracowników, w tym osób niepełnosprawnych. C. Roberts, P. Weetman, P. Gordon, op. cit, s. 616–617.. 9. S.T. Surdykowska, op. cit., s. 190.. 10.

(8) Joanna Krasodomska. 48. Podstawowym celem Raportu dyrektorów jest dostarczenie informacji na temat finansowej kondycji i efektów działalności spółki. Jego prezentowanie jest wymogiem prawnym i biegli rewidenci mają obowiązek stwierdzić, czy jego treść jest zgodna ze sprawozdaniami (sam jako taki nie podlega badaniu)11. Istotnym elementem Raportu dyrektorów jest raport dotyczący udziału dyrektorów w spółce i sposobu ich wynagradzania (Directors’ remuneration report). Regulacje dotyczące tego problemu zostały wprowadzone w Wielkiej Brytanii w 2002 r. i zobowiązały każdą spółkę giełdową do publikowania szczegółowego raportu na temat wynagrodzeń kierujących nią menedżerów i poddawania tego raportu pod głosowanie na walnym zgromadzeniu. Celem tych regulacji było stworzenie pewnych ram prawnych pozwalających akcjonariuszom dokonać oceny na ile mechanizmy i polityka wynagradzania w spółkach są poprawnie „zarządzane”. Sporządzanie przez spółki tego raportu, publiczna ocena i głosowanie miały na celu pokazanie radzie dyrektorów i komitetowi ds. wynagrodzeń, w jakim stopniu polityka i praktyka wynagradzania jest popierana przez akcjonariuszy12. Raport roczny spółki brytyjskiej zawiera również tzw. oświadczenie dotyczące obowiązków dyrektorów (Statement of Directors’ responsibilities). Jego publikacja jest wynikiem trwającej dyskusji nad problemem właściwego zarządzania spółką. Odpowiedzialność dyrektorów jest w nim podkreślona głównie w odniesieniu do charakteru i sposobu wypełniania przez nich fiducjarnych (powierniczych) obowiązków13. W oświadczeniu stwierdza się m.in., że sprawozdania finansowe zostały sporządzone zgodnie z zasadą true and fair view oraz, że dyrektorzy są odpowiedzialni za przeciwdziałanie oszustwom i nieprawidłowościom w zakresie rachunkowości i sprawozdawczości spółki. Charakterystycznym elementem rocznych raportów amerykańskich spółek giełdowych jest tzw. Management Discussion and Analysis (MD&A). Jest on wymagany od 1968 r. przez SEC na mocy wspomnianej Regulation S-K. Konieczność ujęcia MD&A w raporcie rocznym uzasadnia SFAC 1, w którym zaznaczono, że „Kierownictwo przedsiębiorstwa wie więcej o nim i jego działaniach niż inwestorzy, kredytodawcy czy też pozostali zewnętrzni interesariusze. Może więc zwiększyć użyteczność informacji finansowych poprzez identyfikację określonych transakcji, zdarzeń i okoliczności, które mają wpływ na przedsiębiorstwo i wyjaśnić ich znaczenie dla jego wyników finansowych”14. J.P. Glynn, J. Perrin, M.P. Murphy, op. cit., s. 123, C. Nobes, R. Parker, Comparative International Accounting, Financial Times. Prentice Hall, London 2000, s. 120. 11. 12 P. Tamowicz, Raport DTI na temat ujawniania wynagrodzeń, Polskie Forum Corporate Governance, http://www.pfcg.org.pl/article (20.12.2008). 13. J.P. Glynn, J. Perrin, M.P. Murphy, op. cit., s. 101.. R.G. Schroeder, M. W. Clark, J. M. Cathey, Financial Accounting Theory and Analysis, John Wiley & Sons, New York 2009, s. 579. 14.

(9) Polityka informacyjna spółek…. 49. MD&A przedstawia kondycję finansową spółki i rezultaty jej działalności w danym roku. Skupia się na następujących głównych problemach15: – wynikach działalności, – ocenie przyszłej płynności firmy, – źródłach jej finansowania i planowanych nakładach inwestycyjnych, – rezultatach przeprowadzonych przez nią operacji oraz przyszłych zdarzeniach, które mogą wpłynąć na wymienione powyżej aspekty funkcjonowania spółki. SEC wymaga także, by w MD&A zaprezentowano korzystne i niekorzystne trendy zauważalne w zakresie wymienionych powyżej obszarów działania przedsiębiorstwa. Wymaga to przedstawienia danych szacunkowych, zaś wszelkie dane przybliżające prawdopodobne przyszłe wartości, mogą być nacechowane subiektywizmem. Według SEC korzyści z ujawnienia tych informacji są jednak większe niż możliwość, że nie będą one wiarygodne. Ze względu na ustawową odpowiedzialność spółek za szkody mogące powstać w wyniku opublikowania przez spółkę nieprawdziwych informacji SEC wprowadziła tzw. klauzulę safe harbor. Jest ona publikowana przez spółkę wraz z innymi informacjami i pozwala na uniknięcie prawnej odpowiedzialności wobec interesariuszy. Odpowiedzialność ta może powstać, gdy akcjonariusze, którzy podjęli określone decyzje inwestycyjne na podstawie opublikowanych prognoz, będą domagać się odszkodowania w sytuacji, gdy spółka ich nie zrealizuje. Klauzulą tą objęte są wszelkie ogólnie dostępne materiały dotyczące strategii biznesowych, perspektyw, celów, planów i zamierzeń, które mogą istotnie różnić się od rzeczywistych wartości. Spółka może zastrzec, że prezentowane przez nią informacje dotyczą przyszłych zdarzeń, których występowanie i planowany przebieg są narażone na różnorodne rodzaje ryzyka związane z wahaniami cen i kursów walutowych, zmianami popytu, wynikami produkcji, wielkościami szacowanych rezerw, utratą rynków, konkurencją w branży itp. W związku z tym za żadne działania osób czy instytucji, które mogą bazować na prezentowanych prognozach, jak też za żadne szkody czy straty mogące być ich następstwem spółka nie bierze odpowiedzialności16. Za odpowiednik MD&A w rocznym raporcie spółki brytyjskiej można uznać Operacyjny i finansowy przegląd (Operating and Financial Review – OFR). Został on wprowadzony w 1993 r. przez Accounting Standards Board (Radę Standardów. H.I. Wolk, J.L. Dodd, J.J. Rozycki, Accounting Theory, Sage Publications, London 2008, s. 286. 15. P. Walton, A. Haller, B. Raffournier, International Accounting, Thomson Learning, London 2003, s. 86. 16.

(10) Joanna Krasodomska. 50. Rachunkowości w Wielkiej Brytanii)17. Stanowi on nieobowiązkową deklarację mającą charakter „dobrych praktyk”, a jego celem jest promowanie właściwego zakresu informacji ujawnianych przez spółki. Informacje te dotyczą przede wszystkim najważniejszych czynników ryzyka związanego z prowadzoną działalnością oraz szczegółowych danych na temat struktury finansowania. Idea publikacji OFR otrzymała poparcie Financial Reporting Council, grupy stu dyrektorów finansowych (The Hundred Group of Finance Directors) oraz londyńskiej Giełdy Papierów Wartościowych. W deklaracji ASB OFR zdefiniowano jako ramy, „w obrębie których członkowie zarządu będą omawiać i analizować wyniki działalności przedsiębiorstwa oraz podstawowe czynniki wpływające na rezultaty jego działań i sytuację finansową tak, aby pomóc użytkownikom sprawozdań w dokonaniu oceny przyszłych możliwości przedsiębiorstwa”18. OFR ma za zadanie19: – przedstawiać w sposób obiektywny pozycję finansową firmy i wyniki jej działalności oraz ich pogłębioną analizę, – wskazywać czynniki, które wpłyną na działalność firmy w przyszłości oraz te, które zaistniały sporadycznie i już się nie pojawią, – zawierać szczegółowe informacje na temat struktury finansowania jednostki, wyjaśnienie obliczonych wskaźników i analizę trendów występujących w firmie. Deklaracja ASB nie była zbiorem przepisów wskazujących, jaka powinna być struktura i zawartość OFR. Stwierdzała jedynie, że „zarząd powinien rozważyć, które sprawy są rzeczywiście istotne w okolicznościach działania ich przedsiębiorstwa” i przedstawiała ogólny zarys informacji, które mogą zostać zaprezentowane. Przegląd operacyjny powinien zawierać m.in.: – omówienie rezultatów działalności operacyjnej w danym okresie zarówno w odniesieniu do całego przedsiębiorstwa, jak i tych jego segmentów, które są istotne dla prawidłowego zrozumienia całości, – omówienie dynamiki rozwoju przedsiębiorstwa, tj. tych czynników, które mogą wywrzeć wpływ na jego zyski w przyszłości, a związanych przede wszystkim z ryzykiem i niepewnością, oraz omówienie sposobów zarządzania nimi, – omówienie działań inwestycyjnych przedsiębiorstwa, bieżących i zamie rzonych, oraz przewidywanych zwrotów z tych inwestycji,. 17 Zweryfikowana wersja OFR została wydana przez ASB w styczniu 2003 r., B. Elliott, J. Elliott, Financial Accounting and Reporting, Prentice Hall, London 2005, s. 112, J.P. Glynn, J. Perrin, M.P. Murphy, op. cit., s. 125–126.. J.P. Glynn, J. Perrin, M.P. Murphy, op. cit., s. 125. 18. 19. S.T. Surdykowska, op. cit., s. 197..

(11) Polityka informacyjna spółek…. 51. – omówienie innych działań podejmowanych przez przedsiębiorstwo w celu przedstawienia perspektyw jego działalności w przyszłości, np. kampanii marketingowych, programów szkoleń, badań, – omówienie wyników osiągniętych w danym roku z perspektywy akcjonariuszy oraz przychodów, na które mogą liczyć. Przegląd finansowy powinien obejmować m.in.: – omówienie struktury kapitału spółki oraz jej polityki finansowej, – przedstawienie źródeł przepływu środków pieniężnych spółki oraz jej zobowiązań wraz z komentarzem o jej bieżącej płynności, – potwierdzenie, że w opinii członków zarządu spółka jest przedsiębiorstwem kontynuującym działanie. 4. Podsumowanie Nie ulega wątpliwości, że Wielka Brytania i USA kształtują obraz współczesnej rachunkowości. Przodują zarówno w edukacji z jej zakresu, jak i w badaniach naukowych oraz w liczbie uznanych publikacji o zasięgu ogólnoświatowym. Dla zagadnień związanych z rachunkowością w ujęciu międzynarodowym szczególne znaczenie ma współpraca dwóch organizacji o anglosaskim rodowodzie. Pierwsza z nich to amerykańska Rada Standardów Rachunkowości Finansowej (Financial Accounting Standards Board – FASB) wydająca amerykańskie standardy rachunkowości (US GAAP), a druga to zlokalizowana w Londynie Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (International Accounting Standards Board – IASB), opracowująca międzynarodowe standardy sprawozdawczości finansowej (International Financial Reporting Standards – IFRS). Współpraca ta ma szansę zakończyć się opracowaniem jednego zestawu globalnych standardów rachunkowości, który wzmocni spójność i porównywalność sprawozdań finansowych z korzyścią dla globalnych rynków kapitałowych. Specyfika systemu finansowego i wspólne podłoże kulturowe Wielkiej Brytanii i USA spowodowały, że zakres ujawnianych w tych krajach informacji przez spółki giełdowe jest największy na świecie. Muszą one sprostać wysokim wymaganiom dobrze wykształconych czytelników rocznych raportów finansowych, gdzie oprócz sprawozdania finansowego, przedstawianych jest wiele dodatkowych informacji istotnych dla podejmowania przez nich decyzji ekonomicznych. Raport roczny jest dla spółki najlepszą formą komunikacji z otoczeniem poszukującym informacji na jej temat. Od tego jak się w nim zaprezentuje, może zależeć jej przyszłość na rynku. Obecnie postęp globalizacji jest najbardziej zaawansowany w odniesieniu do rynków finansowych. Przyczyniła się do tego przede wszystkim liberalizacja przepływu kapitału i postęp techniczny. Dalszy.

(12) 52. Joanna Krasodomska. rozwój globalnych rynków finansowych ujednolici zakres informacji ujawnianych przez spółki. Aby móc konkurować z krajami anglosaskimi o dostęp do kapitału, spółki z pozostałych krajów powinny zwiększyć jakość i zakres publikowanych informacji, korzystając z ich regulacji i doświadczeń w zakresie opracowywania rocznych raportów finansowych. Literatura Collins T., Finansowe public relations [w:] Public relations w praktyce, red. A. Gregory, Profesjonalna Szkoła Biznesu, Kraków 1997. Eccles R. et al., The Value Reporting Revolution. Moving Beyond the Earnings Game, John Wiley & Sons, Inc., New York 2001. Elliott B., Elliott J., Financial Accounting and Reporting, Prentice Hall, London 2005. Gernon H., Meek G.K., Accounting. An International Perspective, MCGraw-Hill, Singapore 2001. Glynn J.J., Perrin J., Murphy M.P., Rachunkowość dla menedżerów, PWN, Warszawa 2003. Gostomski E., Modele systemów bankowych, http://gospodarka.gazeta.pl/ firma /1,31560,5748008,Modele_systemow_bankowych.html (10.12.2008). Helin A., Czynniki kształtujące prawo bilansowe i kierunki jego rozwoju, „Rachunkowość” 2005, nr 6. Jerzemowska M., Nadzór korporacyjny, PWE, Warszawa 2002. Mueller G.G., Gernon H., Meek G.K., Accounting – Perspective, Irwin, Chicago 1997. Nobes C., Parker R., Comparative International Accounting, Financial Times. Prentice Hall, London 2000. Patterson R., Kompendium terminów z zakresu rachunkowości i finansów po polsku i angielsku, FRRwP, Warszawa 2002. Roberts C., Weetman P., Gordon P., International Financial Reporting. A Comparative Approach, Pearsons Education, London 2005. Schroeder R.G., Clark M.W., Cathey J.M., Financial Accounting Theory and Analysis, John Wiley & Sons, New York 2009. Surdykowska S., Rachunkowość międzynarodowa, Zakamycze, Kraków 1999. Tamowicz P., Raport DTI na temat ujawniania wynagrodzeń, Polskie Forum Corporate Governance, http://www.pfcg.org.pl/article (20.12.2008). Walton P., Haller A., Raffournier B., International Accounting, Thomson Learning, London 2003. Wolk H.I., Dodd J.L., Rozycki J.J., Accounting Theory, Sage Publications, London 2008. Zabłocka S., Czynniki determinujące rachunkowość w aspekcie międzynarodowym [w:] Rachunkowość międzynarodowa, red. L. Bednarski, J. Gierusz, PWE, Warszawa 2001..

(13) Polityka informacyjna spółek…. 53. Information Disclosure Policy of Anglo-American Public Companies In this article, the author discusses the approach of British and American companies to the disclosure of information in annual financial reports. In these countries, the scope of supplementary disclosure is particularly broad on account of the high degree of development of financial markets, the level of accounting education, and cultural factors. The author draws attention to the role of the annual report as a means for companies to communicate with shareholders, and presents selected features of the annual report that are characteristic for British and American companies..

(14)