Barbara Bargieł,Anna
Zakościelna,Jan Gurba
Mydłów, gm. Iwoniska, woj.
tarnobrzeskie, St. 37 i 38, AZP
88-70/268 i 269
Informator Archeologiczny : badania 24, 21-22
Informator Archeologiczny 21
przy w spółpracy mgr mgr Barbary В u tent-S tefaniak i Leszka Z tąbki. K onsultacja naukow a prof, d r hab. Bogusław Gediga. Finansow ano z Resortowego Program u Badań Podstawowych pray Uniwersytecie Wrocławskim. Czwarty sezon b ad ań . Cm entarzysko kurhanow e, n a którym odkryto m ateriały kultury ceram iki sznurowej (schyłek młodszej epoki kam ienia, w czesna epoka brązu) oraz k ultury łużyckiej. Na złożu w tórnym ceram ika średniowieczna.
W 1990 r., zakończono eksplorację k u rh an u 5. Obiekt ten znajdował się w obrębie tzw. cm entarzyska „wschodniego" i charakteryzował się wyjątkowo okazałymi rozm iaram i [średnica 25 X 27 m , w ysokość 1,90 m).
Powierzchnia ćw iartek A 1 D (wynosząca ponad 2 ary) była bardzo zniszczona nie tylko przez głęboką orkę leśną, lecz przede wszystkim przez wkopy w spółczesne, które — ja k wykazały b a d a n ia - sięgały do podstaw y kopca.
Układ naw arstw ień w obrębie ćw iartek A i D nie odbiega od zaobserwowanego poprzednio. Kopiec okryty był w arstw ą d arn i i przylegającą doń sz arą glebą le śn ą (próchnica w spółczesna). Poniżej znajdow ał się nasyp w zniesiony z piasku przewarstwionego niewielką ilością pró ch n i cy. 2 niego pochodzi najw iększa liczba ułam ków ceram iki. Stwierdzono również obecność drobnej 1 średniej wielkości kam ieni w różnych poziomach tej warstwy. Ich rozmieszczenie nie odzwierciedla Jednak zorganizowanego układu.
Nasyp okrywa! w arstw ę siwego piasku. W znosiła się o n a w centrum k u rh a n u w formie pryzm y niezbyt regularnego kształtu. Była ona przesycona znaczną ilością popiołu i węgli drzewnych. Pochodzą stą d również przepalone kości ludzkie, zęby zwierzęce oraz nieliczne u łam ki ceram iki. W arstwa ta może stanow ić relikt konstrukcji drew nianych w typie Л о т и Zmarłych" lub sto su pogrzebowego. W Jej spągu stwierdzono male, płytkie zagłębienia, w ypeł nione węglami drzewnymi (paleniska ?). Zagłębienia te układały się w centrum kopca n a k ształt nieregularnego owalu bądź też kw adratu, otaczając przestrzeń 72 m3, W nętrze tej p rzestrzeni zostało zniszczone przez wkopy współczesne.
W kilku m iejscach n a krawędzi kopca, tuż pod nasypem , odkryto płytkie, niecko w ate w przekroju jam y, wypełnione próchnicą — bez zabytków. Jam y te mogły być Jak się wydaje reliktem rowu, wyznaczającego zasięg przestrzeni obrzędowej k u rh an u .
Plonem b ad a ń sezonu 1990 były w yłącznie drobne ułam ki ceram iki, wytwory 1 półwytwory krzem ienne, grudki polepy konstrukcyjnej, zęby młodego bydła i przepalone kości ludzkie. W różnych w arstw ach kopca wystąpi! przem ieszany m ateriał kultu ry ceram iki sznurowej i łużyckiej, we wkopie zaś — ułam ki naczyń średniowiecznych.
| Mszano, gm. Brodnica, woj. toruńskie St. 14 patrz paioeltt i mezolit
U niw ersytet !m. Marli Curie-Skło- d o w s k ie j K a te d r a A rc h e o lo g ii w Lublinie
B adania prowadziła mgr B arbara Bargicł przy w spółpracy m gr Anny Zakościclnej. Konsultował doc. d r J a n G urba. Finansow a! BBIDZ w T arnobrzegu. O sada i cm entarzysko — kultury: am for kulistych, ce ram iki sznurow ej, złockiej, mierzanowickiej.
S tanow iska odkryte zostały w iosną 1990 r. w trakcie b ad a ń AZP.
Stanow isko 37 o powierzchni ok. 3 h a położone je s t na krawędzi 1 łagodnym sto k u rozleglej su ch ej obecnie doliny o ekspozycji południowej ! południowo-wschodniej. Wzdłuż i w poprzek rozcinają go dwie drogi gruntow e. W sk arp ach zaobserwowano szereg ja m częściowo zniszczo nych w czasie poszerzania drogi. Po oczyszczeniu ca 95 m profilu stwierdzono obecność 14 obiektów, z których kilka poza ciemnymi wypełniskam i charakteryzowało się obecnością cera miki i kości ludzkich. W w yniku b ad a ń ratowniczych rozpoznano o bszar ponad 1 a ra odkrywa ją c trzy groby ludzkie i cztery jam y gospodarcze.
Groby 1 i 2 były w znacznym stopniu zniszczone. Zachowały się w postaci je d n o stro n n ie spłaszczonych owali, których stropy znajdowały się n a głębokości 1,40 — 1,50 m (grób 1) i 1,20 m (grób 2) od współczesnego poziomu g ru n tu , oddzielone od spągu oraniny 70-115 cm w arstw ą czystego le ssu calcowego, W przydennych p artiach obydwu ja m grobowych natrafiono n a bardzo zniszczone szczątki szkieletów ludzkich należące do mężczyzn w wieku M aturus (wg d r W. Kozak-Zychman). Resztkom szkieletów towarzyszyły pozostałości w yposażenia grobowe go — w grobie 1 byto to jedynie dłuto kościane, w grobie 2 nato m iast duże fragm enty amfory i 27 grocików sercowatych z krzem ienia czekoladowego. W w ypełnlsku obydwu jam natrafiono ponadto n a d robne fragm enty ceram iki, wióry i odłupki.
Zachow ane fragm enty obiektów m ożna Interpretow ać ja k o pozostałości grobów niszowych, których znajdujące się od strony w schodniej szyby zostały zniszczone przez drogę. Grób 2 w iązać m ożna pewnie z g rupą krakow sko-sandom ierską kultury ceram iki sznurowej. Położony
Mydlów, gm . Iw oniska woj. ta r n o b r z e sk ie S t. 3 7 i 3 8 AZP 8 8 - 7 0 /2 6 8 i 2 6 9 _______
22 Neolit
około 3 ш n a północ grób 1 pomimo b raku pewnego wyróżnika należy praw dobodobnie również w iązać z tą k u ltu rą.
W odległości ok. 6 m w kieru n k u północno-zachodnim od grobów 1, 2 odkryto trzeci pochów ek niszowy. Okrągły w rzucie poziomym szyb usytuow any od strony północnej w sto su n k u do niszy grobowej mlal ca 100 cm średnicy, p rostokątny przekrój i 80-85 cm głębokości; zasypany byt dość dużymi kam ieniam i.
Na dnie niszy grobowej, n a posadzce z płyt kam iennych spoczywały szczątki mężczyzny w wieku M aturus (wg d r W. Kozak-Zychman). Kości byty rozrzucone i przem ieszane. Nie natrafiono n a w yposażenie grobowe, choć pozostałością po nim je s t praw dopodobnie wiór z krzem ienia świeciechowskiego leżący na poziomie szkieletu. W w ypeinisku niszy i szybu odkryto kilkanaście fragmentów ceram iki o cechach stylistycznych kultu ry złocldej. dlatego też grób ten w iązać należy z tą k u ltu rą.
O bserw acje poczynione w czasie eksploracji grobów n asuw ają przypuszczenie, że zostały one n aru sz o n e (wykradzione?) Już w starożytności.
W południowej części stanow iska przebadano trzy jam y gospodarcze zniszczone przez drogę, które przypisać możemy k u lturze mierzanowickiej. Dostarczyły one bogatego, różnorod nego m ateriału — poza charakterystyczną ceram iką odkryto dość dużo wyrobów krzem iennych — sierp, fragm ent siekierki dwu ściennej, zgrzebło, dwa grociłd, a także Igłę kościaną oraz liczne szczątki zwierzęce (krowa, pies).
Stanow isko 3 8 położone Jest n a łagodnej krawędzi rozległej doliny o południow o-w schod niej ekspozycji. Na przebadanym obszarze około 35 ms odsłonięto pozostałości ośm iu obiektów, z których pięć to ja m y gospodarcze związane z egzystencją osady k u ltu ry am for kulistych. Dostarczyły one bogatego m ateriału ceramicznego i krzemiennego. Dwa n astęp n e obiekty datować m ożna n a 1 okres epoki brązu. J a m a 7 Jest prawdopodobnie zniszczonym grobem kultu ry mierzanowickiej, z którego zachowały się trzy zęby ludzkie, mały b an iasty k ubek zdobiony plastycznym i żeberkam i oraz fragm enty doniczkowa tego kubka. W drugim obiekcie oprócz kilku nlecharakterystycznych fragmentów ceram iki znaleziono siekierkę dw uścienną oraz złam any sierp. Przeznaczenie tej Jamy związanej również z k u ltu rą m ierzanow icką je s t tru d n e do u stalen ia.
Badania będą kontynuow ane.
Uniw ersytet im. Adama Mickiewicza In sty tu t Prahistorii Z akład P ra h isto rii Polski w Poznaniu.
B adania prowadził m gr Piotr Chachlikowskl. Finansowa! Uniwersytet W arszawski. Trzeci sezon badań. Osiedle kam ieniarzy k u ltu ry p u c h a rów lejkowatych.
Prowadzone w latach 1988-1989, badania w Nowym Dworze pozwoliły n a względnie całoś ciowe rozpoznanie u k ła d u źródeł poprodukcyjnych kam ieniarstw a (nlekrzemionkowych s u rowców skalnych) kultu ry pucharów lejkowatych (KPL). Pozostałości tej działalności zarejest rowano we w schodniej części stanow iska Identyfikowanej z miejscem specjalistycznej obróbki lokalnych era tyko w fennoskańsklch — w arsztatów w stępnej obróbki surow iaków i przygoto w ania półwytworów. głównie żaren i rozcieraczy.
Prace n a stanow isku 16 w Nowym Dworze skoncentrow ano n a eksploracji kolejnego u k ła d u źródeł, iym razem o charakterze klasycznie podomowym, wyodrębnionego (w efekcie szcze gółowej inw entaryzacji m ateriału napowierzchniowego] w części zachodniej badanego osiedla. U zasadnienie źródłowe rozw arstw ienia funkcjonalnego tego osiedla przedstaw iono we spraw o zdan iach z 1988 i 1989 r. Na podstawie obserwacji rozm ieszczenia różnosurow cowych typów źródeł w obrębie stanow iska w ysunięto hipotezę istnienia w ram ach osiedla kam ieniarzy KPL dwóch, w spółczesnych sobie, różniących się je d n a k funkcją, stref: .produkcyjnej" 1 „mieszkal nej". B adania przeprowadzone potwierdziły zasadność wydzielenia pierwszej г wymienionych stref. Zadaniem była weryfikacja drugiej z wymienionych stref.
Eksplorowano powierzchnię 100 m . W obrębie zbadanych wykopów odkryto 23 obiekty, w tym 6 ja m gospodarczych o bliżej nie określonych przeznaczeniu, 14 dołków posłupowych oraz 3 „rowki" o trudnej obecnie identyfikacji funkcjonalnej. Ogółem zarejestrowano 824 artefakty, z czego 621 to fragmenty n ac w n KPL, 37 to wytwory z krzemienia a 166 to wytwory z kam ienia.
Ogół zgrom adzonych źródeł dokum entuje ślady obozowiska. Można tak sądzić n a p o d sta wie b raku konstrukcji osadowych (m ieszkalnych i gospodarczych). K onstrukcje m ieszkalne tworzyły mało stabilne budowle naziem ne (może szałasowe?), znaczone w przyziemiu dołkam i posłupowymi. Towarzyszyły im jam y gospodarcze o nieokreślonym przeznaczeniu. Byty to jam y o prostej konstrukcji, malej pojemności, nie posiadające śladów obudowy w nętrza. Na podstaw ie obserwacji usytuow ania obiektów oraz zróżnicowania intensyw ności udziału cera miki KPL w obrębie wykopów m ożna przypuszczać, iż osiedla tworzyło k ilka (co najm niej dwa), niewielkich rozm iaram i, układów podomowych — szałasów. Mamy więc do czynienia z przeja w am i kilkukrotnych, nie odległych w czasie, zasiedleń badanego m iejsca.
Wyniki b a d a ń w pełni potwierdzają słuszność hipotezy odnośnie podziału zajęć gospodar
N ow y Dwór, gm . D ąbrow a B isku pia woj. bydgoskie S t. 16 AZP 4 5 -4 2
