Pierusza, gm. Wołów, woj. wrocławskie

A. Dobrowolski,Tadeusz

Kaletyn,Ludwik A. Kamiński

Pierusza, gm. Wołów, woj.

wrocławskie

Informator Archeologiczny : badania 20, 228-229

226

-s ię w ś c i a n i e -s z c z y to w e j o r a z boczne we w -s c h o d n ie j ś c i a n i e nawy. O tw ory o k ie n n e w y k a z u ją l i c z ­ ne ś la d y годk u ć i przemurowań. D o ty c h c z a s na omawianym o b i e k c i e n i e prowadzono żadnych badaA. " K a t a lo g zab ytków s z t u k i w P o l s c e ” p o d a je , i e k o ś c i ó ł te n zbudowany z o s t a ł praw dopodobnie w X V I w. p rze z bożogrobców , a w l a t a c h 1610-1801 b y ł w p o s ia d a n iu k s ię ż y marków.

Przeprow adzone p r a c e m ls ły c h a r a k t e r w stęp n y i s k ł a d a ł y s i ę z n a s t ę p u ją c y c h etap ó w ; U W ykonanie d o k u m e n ta c ji f o t o g r a f ic z n e j r u in .

21 W y k r e ś le n ie rz u tu p r z y z ie m ia k o ś c i o ł a w s k a l i 1 i5 0 .

31 W yko n anie p la n u sy tu a c y jn o - w y so k o ś cio w e g o w s k a l i 1>1O0 o b e jm u jące g o n a jb li ż s z e o to c z e n ie o b i e k t u .

41 E k s p lo r a c j a 2| n ie w ie lk ic h wykopów sondażow ych.

P o d s ta w ^ ym c e le m a r c h e o lo g ic z n y m b a d a ń s o n d a ż o w y c h b y ł o s p r a w d z e n ie c h r o n o l o g i i k o ś ­ c i o ł a o r a z o g ó ln e r o z p o z n a n ie o b i e k t u .

Wykop 1 o w ym iarach 1,8 x 1,2 m z o s t a ł z lo k a liz o w a n y na z e w n ątrz o b ie k t u w ro g u m iędzy p ó ł ­ nocna ś c ia n a z b u rz o n e j z a k r y s t i i a z a c h o d n ią Ś c ia n ą p r e z b it e r iu m . O d s ło n ię t o tu zew n ętrz n e l i c a fundamentów z a k r y s t i i 1 p r e z b it e r iu m . Oba fund am enty wymurowane z łam anego k a m ie n ia wa­ p ien n eg o s ą p rz e w ią z a n e . Na g łę b o k o ś c i o k o ło 1 m od o b e c n e j p o w ie r z c h n i p o s ia d a ją w yraźn e od- s a d z k i. Z p rz y c z y n o b ie k ty w n y c h e k s p lo r a c je wykopu p rze rw an o na g łę b o k o ś c i o k o ło 1,6 m n ie o s i ą g a ją c poziomu c a l c a a n i t e ż s to p y fu nd am ento w ej. W arstw y u l e g a j ą c e w g ó r n e j p a r t i i wyko­ pu i z w iązan e z d e s t r u k c ją o b ie k t u z a w ie r a ły m a t e r i a ł zab ytko w y г X V II I- X X w.

Wykop I I o w ym iarach 2 x 1,8 m w y ty cz o n o w ew nątrz k o ś c i o ł a t a k , aby o b j ą ł w ew nętrzną krawędź w s ch o d n ie j s t r o n y głów nego w e j ś c i a , к w ykopie tym na g łę b o k o ś c i o k o ło 60 cm p o n iż e j o b e c n e j p o w ie rz c h n i uchwycono poziom w e j ś c i a do k o ś c i o ł a . O k o ło 10 cm n i ż e j z a c h o w a ły s i ę 3 p r o s t o ­ k ą tn e p ł y t k i posadzkowe wykonane « k a m ie n ia w a p ie n n e g o , k t ó r e w y z n a c z a ją o s t a t n i poziom u ż y t ­ kowy w n a w ie . Na g łę b o k o ś c i 75 cm zaobserwowano c ie n k ą w arstw ę z b u tw ia łe g o d rew n a. J e s t to praw dopodobnie p o z o s t a ło ś ć s t a r s z e j p o d ło g i p o p r z e d z a ją c e j kam ienną p o sa d z k ę . L ic z n y m a t e r ia ł zab ytko w y pochodzący z w a rstw z a sy p isk o w yc h nad posadzką d atow an y j e s t na X V I I 1чХХ w* N ie u z y ­ skano z ab ytk ó w , k t ó r e p o z w o liły b y d atow ać d re w n ia n ą p o d ło g ę . P o n iż e j r e l i k t ó w t e j p o d ło g i z a ­ obserwowano s z e r o k o p r z e s tr z e n n y wkop fundam entowy f r o n t o w e j ś c ia n y k o ś c i o ł a . S i ę g a ł on do g ł ę ­ b o k o ś c i o k o ło 2 m p o n iż e j o b e c n e j p o w ie r z c h n i i z a w ie r a ł k i l k a fragm entów n a cz y ń g l in ia n y c h z końca X V I- X V X I w, N w yko p ie tym u d a ło s i ę o s ią g n ą ć z to p ę fundam entową fr o n to w e j ś c ia n y cbiek- t u , k t ó r a w y s tę p u je na g łę b o k o ś c i o k o ło 3,2 a . D o ln ą c z ę ś ć fundam entu wymurowaną z łamanego k a m ie n ia w yplennego wykonano we w k o p ie w ą sk o p rz e strse n n y m . Na p o z io m ie dna wkopu fundam ento* wego z acho w ała s i ę g ru b a w ylew ka zapraw y w a p ie n n e j, w k t ó r e j t k w i ł frag m e n t b u t e l k i z ciem no* z ie lo n e g o s z k ł a ,

W y n ik i przep ro w ad zon ych badań sondażowych n i e p o z w a la ją d atow ać o b ie k t u w c z e ś n ie j n iż na k o n le e X V I- X V II w.

B a d a n ia b ęd ą k o ntynuow ane. ^

F IE R U S Z A , gn.W ołów W ojew ódzki O środek

w o j, w r o c ła w s k ie A r c h e o lo g ic z n o - K o n s e r w a to r s k i we W ro c ła w iu

P r a c e p r o w a d z ili mgr A .D o b r o w o ls k i, T adeusz K a le t y n , Lud* w ik A ,K a m iń s k i. F in a n s o w a ł WOAJt we N r o c ła w lu . P ie r w s z y sezon b adań. Dwór re n e sa n s o w y, g ró d z X IV - X V w.

N zw iązku z a r t y ku ima i w p rasie z a g r a n ic z n e j i k r a jo w e j in fo rm u ją c y m i o sch o w aniu p rzez h it le r o w c ó w w p a ła c u w P ie r u s z y c z ę ś c i c e r a m ik i t r o j a ń s k i e j z badań H. S c h lie m a n n a , p o d ję to p r a c e p oszu kiw aw cze. N p ierw szym e t a p ie odgruzowano Ł o cz y sz cz o n o c z t e r y c z ę ś c io w o zachowane p iw n ic e o r a z p r z y z ie m ie w ie ż y d o e ta w io n e j do p ó łn o c n e j fa s a d y d w oru. O d k ry to fundam enty dwo­ ru renesansow ego p ośw iadczonego w 1530 r . , a posadowionego na ś re d n io w ie c z n y m z a ło ż e n iu o b ro n ­ nym, Na p o w ie r z c h n i p o sa d z k i p iw n ic i w ie ż y , a ta k ż e w n ą m u lie k u zasypaneg o staw u o d k r y to po* nad t y s i ą c f r s g iu n t ó w n a cz y ń s t a r o ż y t n y c h w t ó r n ie z n is z c z o n y c h . D om inują u ła m k i c e r a m ik i г

229

-e p o k i b r « t u o a l -e l-e c -e do nadóiuia ja k i-e g o k r-e ^ u k u l t o r y p ó l p o p i-e ln ic o w y c h . Ha uwag« i a s łu g u ja t r a y n a c z y n ia c a ł e : o in o ch o e / I I I - I w . p . n . « . / , am fo ra na p a c h n ld ła / I w. n . e . / rzym ska, m i­ se cz k a / I I I - I w ./ h e l l e n i s t y c z n a o ra z frag m e n ty k i l k u dzbanków i am for z p r o w in c jo wachodnio- rz y m a k lch / Ι - I I I w . / . Ha p o w ie rz c h n i k i l k u akorup o d czytan o muzealna n a p is y Inw en tarzo w e: COln 2507л; W e st S te rn b m rg e rj l O r a l c k i 1550.

t e b r a u y mat e r i s ł j e s t re k o n stru o w an y 1 opracowany* B a d a n ia będą kontynuowane*

PŁOCK

Zespół Staromiejski

p a t r z

późne ś r e d n io w ie c z e

POLANA SMRECZTtiSKA WYSNIA T a t r y P o l s k i e

T a t r z a ń s k i P a r k Narodowy

U n iw e r s y t e t N ik o ł a j a K o p e rn ik a w T o ru n iu

I n s t y t u t A r c h e o lo g ii i E t n o g r a f i i B a d a n ia p r o w a d z ił d o c .d r hab* A n d rz e j Nowakowski. F i ­ n a n so w ał UMK w T o r u n iu . P ie r w s z y /po p r z e r w ie / sezon bad a ń . Nowożytny s z a ła s p a s t e r s k i .

Celem b adań b y ło p o z n a n ie p ro c e su n i w e l a c j i p rze z p rz y ro d ę ślad ów d z i a ł a l n o ś c i c z ło w ie ­ ka o ra z sp raw d z e n ie w ia r y g o d n o ś c i r e k o n s t r u k c ji b u d o w li d re w n ia n y c h , dokonywanych na p o d s ta ­ w ie ź r ó d e ł a r c h e o lo g ic z n y c h . Obok p r a c w y k o p a lisk o w yc h prowadzono ta k ż e b a d a n ia f lo r y s t y c z n e 1 p e d o lo g ie z n e , m ające w y j a ś n ić w j a k i e j m ie rz e d z i a ł a l n o ś ć lu d z k a wpływa na zmianę r o ś l i n ­ n o ś c i o r a z s t r u k t u r ą g le b y w m ie js c a c h p rze z c z ło w ie k a z a m ie s z k a ły c h bądź użytko w an ych gospo­ d a r c z o .

B a d a n ia w TPN m ają c h a r a k t e r eksp erym en tu p row ad ząceg o do z b a d a n ia p ro c e s u n a tu ra ln e g o n is z c z e n ia budynków d re w n ia n y ch sk a za n y ch na pow olną d e w a s t a c ją lu b z n is z c z o n y c h p rze z o g ie ń , ja k ró w n ie ż w y j a ś n ie n ie , w j a k i e j m ie rz e i w ja k im te m p ie ś ro d o w is k o pow raca do stan u n a t u r a l ­ neg o , P r a c e t a k i e m o żliw e s ą j e d y n ie w r e z e r w a t a c h , gdyż n i e na w n ic h i n g e r e n c ji c z ło w ie k a w d z i a ł a l n o ś ć p r z y r o d y , ważnym b y ł t a k ż e f a k t , ł e t a t r z a ń s k i e budow nictw o p a s t e r s k ie z b liż o n e j e s t pod wzglądem s u ro w ca , t e c h n i k i w y k o n a n ia , j a k ró w n ie ż w ie lk o ś c i, 1 ro z p la n o w a n ia o b ie k tó w

z budownictwem w cz e sn o ś re d n io w iec z n y m . —

Badano s p a lo n y s z a ła s / o b ie k t C /. Je g o p o ło ż e n ia n i e w y z n a c z a ła r o ś lin n o ś ć s y n a n t r o p lj- n a , k t ó r a u l e g ł a z a n ik o w i. U s t a lo n o , i e z acho w ał s i ą on w p o s t â t i plam y s p a le n iz n y o wymia­ ra c h o k o ło 14 z 9 m. Wy p e t n is k o t w o r z y ły d o ś ć s i l n i e ro z d ro b n io n o frag m en ty k o n s t r u k c ji drew­ n i a n e j w p o s t a c i w ę g l i . M ią ż s z o ś ć w a rstw y n i e p r z e k r a c z a ła 20 c a . N ie zacho w ały s i ą żadne c z y ­ t e ln e ś la d y po b e lk a c h ś c ia n c z y p o d ło g i. K ie b y ł o te ż zab ytków ruchom ych s ta n o w ią c y c h wyposa­ ż e n ie s z a ła s u .

O b se rw a cje p o z w a la ją na k i l k a wniosków« S p a lo n e zrębowe b u d yn k i d re w n ia n e mogą zachować s i ą d z i ś w p o s t a c i n ie r e g u l a r n e j p la n y s p a le n iz n y , a i e zawsze o d p o w ia d a ją c e j i c h pierw otnem u r z u t o w i. W a ru n k i a tm o s fe ry c z n e p ow odują ro z m y c ie 1 r o z w ia n ie s p a lo n y c h k o n s t r u k c j i budynku, p rz e z c o n ie m o ż liw e j e s t i c h p ó ź n ie js z e o d tw o r z e n ie . Z a s k a k u ją c a l e s t n ie w ie lk a m iąż sz o ś ć na­ w a r s tw ie ń p o z o s t a ją c y c h po s o l i d n e j b u d o w li d r e w n ia n e j, w zw iązku ł czym t a k ie g o typ u pozo­ s t a ł o ś c i j a k b adany o b i e k t , mogą n i e b y ć in t e r p r e t o w a n e w p r a k t y c e w y k o p a lis k o w e j ja k o r e s z t ­ k i sp o reg o budynku d rew n ian eg o* B ra k r o ś l i n n o ś c i s y n a n t r o p l jn e j ś w ia d czy z je d n e j s t r o n y o daw nej m e try c e ślad ó w o s a d n ic t w a , z d r u g i e j z a ś mówi o k i l k u d z i e s i ę c i o l e t n i m n a jw y ż e j o k r e s ie r e c e s j i s y n a n tro p ó w . N a le ż y w ię c p r z y j ą ć , t e i c h w y stę p o w a n ie n i e m usi b yć a b so lu tn ym wyznacz­ n ik ie m o s a d n ic tw a p ra d z ie jo w e g o ·

POZNAN - S t a r e M ia s to U l . G o łą b ią

S t a r y Rynek 48

p a trz