Jerzy Znosko urodzi³ siê 20 stycznia 1922 r., w £odzi, gdzie tu¿ przed wojn¹ ukoñczy³ naukê w szkole, zdaj¹c tzw. ma³¹ maturê. Za miasto swojej m³odoœci uwa¿a³ jed-nak Wilno, sk¹d pochodzili jego ojciec, stryjowie, dziadek i gdzie czêsto spêdza³ wakacje. 28 sierpnia 1939 r. zosta³ zmobilizowany. W trakcie marszów odwrotowych dotar³ pocz¹tkowo na Wo³yñ, a nastêpnie pod Kock. Po znanej i jak siê okaza³o ostatniej bitwie wrzeœnia dosta³ siê do nie-woli niemieckiej. Po krótkim pobycie w obozie jenieckim, w paŸdzierniku powróci³ do £odzi. Pracowa³ jako robotnik fizyczny, najpierw przy rozbudowie lotniska w Lublinku, a nastêpnie w fabryce trykota¿y. Od listopada 1942 r. w zak³adach Siemensa-Schuckerta w Berlinie, a od paŸdzier-nika 1944 do stycznia 1945 r. w browarze w Rastenburgu (Kêtrzyn). Kolejnym miejscem, z którym po³¹czy³o go g³êbokie uczucie, sta³ siê Kraków. Tutaj kontynuowa³ naukê w Liceum im. B. Nowodworskiego i jednoczeœnie, jako wol-ny s³uchacz, studiowa³ chemiê i leœnictwo, zaliczaj¹c pierwszy rok studiów. W 1946 r. uzyska³ maturê i podj¹³ studia geologiczne na Uniwersytecie Jagielloñskim. W tym okresie pracowa³ równie¿ spo³ecznie w „Bratniaku”, udzielaj¹c siê w Komisji Kulturalno-Oœwiatowej oraz zawodowo w chórze Filharmonii Krakowskiej. Zapropo-nowano mu nawet zmianê studiów geologicznych na kon-serwatorium. W tym samym roku o¿eni³ siê z Krystyn¹ Matusiak, która zmar³a pod koniec 1948 r. W 1949 r. o¿eni³ siê powtórnie z Krystyn¹ Piotrowsk¹, z któr¹ mia³ trójkê dzieci: El¿bietê, Tadeusza i Jana. Studia ukoñczy³ w 1950 r., uzyskuj¹c magisterium w zakresie geologii i paleontologii za pracê „Trias, retyko-lias i dogger na obszarze miêdzy Okradzionowem a B³êdowem i Niegowonicami”, napisan¹ pod kierunkiem prof. Mariana Ksi¹¿kiewicza i Franciszka Biedy. Jeszcze podczas studiów (1948–1950 r.) pe³ni³ obo-wi¹zki asystenta prof. Ksi¹¿kiewicza. W 1950 r. zosta³ usu-niêty z tego stanowiska ze wzglêdu na niew³aœciw¹ postawê ideologiczno-polityczn¹. W tym samym roku rozpocz¹³ pracê (dziêki protekcji M. Ksi¹¿kiewicza) w Wydziale Z³ó¿ Rud ¯elaza Oddzia³u Karpackiego Pañstwowego Instytutu Geologicznego (PIG), w którym do 1952 r. kiero-wa³ Pracowni¹ Stratygrafii. Pocz¹tkowo zajmokiero-wa³ siê badaniami w zakresie litologii i stratygrafii górnego triasu i jury, rozszerzaj¹c nastêpnie swoje zainteresowanie na osady jury górnej Ni¿u Polskiego. W latach 1950–1953 wspó³pracowa³ przy dokumentowaniu z³ó¿ ¿elaza obszaru jury krakowsko-wieluñskiej oraz na pó³nocnym obrze¿e-niu Gór Œwiêtokrzyskich. W 1953 r. zosta³ z ca³ym Wydzia³em (przemienionym na Zak³ad) przeniesiony do Warszawy. Prowadzone badania zaowocowa³y znalezie-niem rud ¿elaza w osadach jury œrodkowej antykliny k³odawsko-³êczyckiej. Za to odkrycie otrzyma³ w 1955 r. indywidualn¹ Nagrodê Pañstwow¹ III stopnia. Na podsta-wie uzyskanych materia³ów paleontologicznych opraco-wa³ szczegó³owy podzia³ stratygraficzny jury œrodkowej. W latach 1954–1957 rozszerzy³ studia analityczne nad
mo¿liwoœciami poszukiwañ z³ó¿ rud ¿elaza na ca³ym Ni¿u Polskim. Pocz¹wszy od 1957 r. zajmowa³ siê tak¿e studia-mi w zakresie tektoniki. W 1957 r. uzyska³ w PIG w War-szawie stopieñ doktorski za pracê „Retyk i lias miêdzy Krakowem a Wieluniem”. Rok póŸniej otrzyma³ nominacjê na stanowisko docenta. W 1958 r., poszerzaj¹c poszukiwa-nia osadowych z³ó¿ ¿elaza na pokrywê osadow¹ pod³o¿a krystalicznego pó³nocno-wschodniej Polski, zaprojektowa³ wiercenie Szlinokiemie (Suwa³ki) IG 1, które mia³o wyjaœ-niæ przyczynê regionalnej ujemnej anomalii magnetycznej, wystêpuj¹cej na obszarze Suwalszczyzny, oraz mo¿liwoœæ wystêpowania tam osadowych z³ó¿ rud ¿elaza. Kolejne wiercenia, wchodz¹ce w pod³o¿e krystaliczne tego obsza-ru, doprowadzi³y do odkrycia 1 sierpnia 1962 r. z³o¿a magnetytu tytano- i wanadonoœnego w Krzemiance i Udry-niu na SuwalszczyŸnie. W latach 1960–1967 sprawowa³ funkcjê sekretarza naukowego Komitetu Nauk Geologicz-nych PAN, przy prof. Walerym Goetlu. Z kolei, w latach 1967–1969 kierowa³ Zak³adem Geologii Regionalnej Polski i Œwiata na Wydziale Geologii Uniwersytetu Warszawskie-go. Na pocz¹tku 1966 r. zosta³ odsuniêty od prac poszu-kiwawczo-z³o¿owych. Zaj¹³ siê wówczas organizacj¹ Pra-cowni Badañ Tektonicznych w Instytucie Geologicznym, przemianowanej nastêpnie w Samodzielny Zespó³ Badañ Tektonicznych, którym kierowa³ do 1972 r. Do g³ównych zagadnieñ tektonicznych, którymi siê zajmowa³ nale¿a³y problemy po³udniowo-zachodniej granicy platformy pre-kambryjskiej i wystêpowania wzd³u¿ niej pasma górskiego i deformacji kaledoñskich. Opowiada³ siê za wystêpowa-niem w tej strefie, miêdzy morzem Pó³nocnym i Czarnym, tak zwanej cirkumfennosarmackiej ga³êzi orogenu kaledoñ-skiego. Zajmowa³ siê równie¿ pozycj¹ tektoniczn¹ Górno-147 Przegl¹d Geologiczny, vol. 65, nr 3, 2017
œl¹skiego Zag³êbia Wêglowego i Gór Œwiêtokrzyskich, a tak¿e znaczeniem tektonicznym strefy Teisseyre’a-Tornqu-ista. Na przyk³adzie rozwoju tektonicznego Polski zmodyfi-kowa³ pogl¹d o obrastaniu starych bloków kontynentalnych przez coraz m³odsze orogeny. Podsumowaniem jego po-gl¹dów sta³a siê mapa tektoniczna Polski w skali 1 : 500 000. W 1972 r. otrzyma³ tytu³ profesora nadzwyczajnego, a w 1989 r. – profesora zwyczajnego. W latach 1972–1980 by³ dyrektorem Zak³adu (póŸniej Instytutu) Nauk Geologicznych Polskiej Akademii Nauk. W tym czasie by³ tak¿e konsultan-tem naukowym Instytutu Geologicznego w Warszawie. W 1976 r. zosta³ mianowany cz³onkiem korespondentem Polskiej Akademii Nauk, a w 1986 r. zosta³ cz³onkiem rze-czywistym PAN. W roku 1981 powróci³ do Instytutu Geo-logicznego i obj¹³ kierownictwo Pracowni Tektoniki w
Zak³adzie Stratygrafii, Paleontologii i Tektoniki, które sprawowa³ do 1991r. W 1988 r. otrzyma³ indywidualn¹ Nagrodê Pañstwow¹ II stopnia za osi¹gniêcia w dziedzinie geologii regionalnej i tektoniki kaledonidów Europy Œrod-kowej. By³ równie¿ promotorem siedmiu prac doktorskich, autorem 83 monografii, rozpraw i artyku³ów, 12 atlasów i map geologicznych oraz 21 atlasów i map tektonicznych.
Profesor zmar³ 11 stycznia 2017 r. w Warszawie. Za kil-ka dni mia³ skoñczyæ 95 lat. Zapamiêtamy go jako wybitne-go geologa, tektonika oraz specjalistê w zakresie geologii regionalnej i z³ó¿ ¿elaza. Przez ponad pó³ wieku zwi¹zany zawodowo z Pañstwowym Instytutem Geologicznym, ale nie uchyla³ siê równie¿ od innych ambitnych wyzwañ.
Halina Urban
Profesor dr hab. Anna Langer-KuŸniar urodzi³a siê 7 lipca 1931 roku w Krakowie, a wkrótce rodzina prze-nios³a siê do Warszawy. Geologi¹ zainteresowa³a siê w Liceum Ogólnokszta³c¹cym im. J. S³owackiego – by³o to wynikiem nadzwyczaj interesuj¹cego sposobu prowadze-nia zajêæ z tego przedmiotu przez dr W. Richling-Kon-drack¹, ¿onê znanego geografa prof. dr. J. Kondrackiego. Po uzyskaniu matury w 1949 r. studiowa³a geologiê na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Warszawskiego, szczególnie interesuj¹c siê badaniami ska³ ilastych. Pracê magistersk¹ pt.: „Analiza petrograficzna i³ów mioceñskich formacji solonoœnej rowu Przedkarpac-kiego” wykona³a pod kierunkiem prof. dr. Antoniego Gaw³a w Zak³adzie Mineralogii i Petrografii Uniwersytetu Jagielloñskiego w Krakowie. Egzamin dyplomowy zda³a w paŸdzierniku 1952 r., uzyskuj¹c stopieñ naukowy magi-stra filozofii w zakresie geologii.
Pracê zawodow¹ Anna Langer-KuŸniar rozpoczê³a w 1951 r. na Politechnice Warszawskiej, w Zak³adzie Geo-logii In¿ynierskiej kierowanym przez dr. Witolda Kowals-kiego, póŸniejszego profesora Uniwersytetu Warszawskie-go. Pracowa³a na tej uczelni przez osiem lat jako asystent, nastêpnie starszy asystent. W paŸdzierniku 1956 r. podjê³a pracê w Instytucie Geologicznym, w Zak³adzie Petrografii i Geochemii, którym kierowa³ prof. dr hab. Antoni £asz-kiewicz. W kwietniu 1960 r. na Uniwersytecie Jagielloñ-skim obroni³a pracê doktorsk¹ pt.: „Wp³yw typowych sta-bilizatorów chemicznych na minera³y ilaste w analizie gra-nulometrycznej na przyk³adzie analizy pipetowej”, przeprowadzonej pod kierunkiem prof. dr. Antoniego Gaw³a.
G³ównym tematem pracy prof. Anny Langer-KuŸniar w Instytucie Geologicznym by³y badania petrograficzne ska³ osadowych ordowiku i syluru pochodz¹cych z rdzeni g³êbokich otworów wiertniczych na obszarze Ni¿u Pols-kiego. Dodatkowo zajmowa³a siê tak¿e problematyk¹: petrografii zlepieñców eocenu tatrzañskiego, petrografii bentomitów i tufów trzeciorzêdowych z terenu przedkar-packiego oraz badaniami minera³ów ilastych z cechszty-ñskich ska³ solnych z Ni¿u Polskiego. Podejmowa³a te¿ prace z zakresu gleboznawstwa i archeologii.
Szczegól-nym obszarem Jej zainteresowañ by³y zagadnienia me-todyczne, w tym rentgenografia i analiza termiczna.
Stopieñ naukowy doktora habilitowanego Anna Lan-ger-KuŸniar uzyska³a w 1967 r. na podstawie pracy „Petro-grafia ordowiku i syluru na Ni¿u Polskim”. Rozprawa by³a pierwsz¹ syntetyczn¹ charakterystyk¹ ró¿norodnych lito-facji skalnych, stanowi¹cych kompleksy ordowiku i syluru w Polsce. Autorka przedstawi³a ocenê warunków sedy-mentacji zbadanych osadów oraz przypuszczalny przebieg procesów diagenetycznych. Wymieniona praca zawiera³a m.in. szczegó³owy opis ciemnych i³owców i ³upków ilas-tych, bêd¹cych obecnie obiektem poszukiwañ z³ó¿ gazu ziemnego. Równie¿ w 1967 r. Anna Langer-KuŸniar zo-sta³a mianowana samodzielnym pracownikiem naukowym. Ju¿ po habilitacji ukoñczy³a semestralne studium podyplo-mowe na Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie w zakresie mineralogii i petrografii surowców mineralnych.
Tytu³ profesora nauk przyrodniczych Anna Langer--KuŸniar otrzyma³a w 1978 r. W czasie pracy w Instytucie Geologicznym przez szereg lat by³a kierownikiem
Pracow-148
Przegl¹d Geologiczny, vol. 65, nr 3, 2017
