Wyrok Sądu Metropolitalnego w
Katowicach (c. Sobański) z 10.07.2003
z tytułu niezdolności jednej i drugiej
strony do podjęcia i wypełnienia
istotnych obowiązków małżeńskich
Ius Matrimoniale 10 (16), 231-234
Ius M atrimoniale 10 (16) 2005
Wyrok Sądu Metropolitalnego w Katowicach (c. Sobański)
z 10.7.2003 z tytułu niezdolności jednej i drugiej strony do
podjęcia i wypełnienia istotnych obowiązków małżeńskich
I. P r z e b ie g sp raw y : M F . o r a z Ł K . z a w a rli m a łż e ń s tw o 3 0 .8 .1 9 8 0 w k o ś c ie le p a r a fia ln y m w (...). W a ż n o ś ć te g o m a łż e ń s tw a z a k w e s tio n o w a ł M F 2 7 .2 .1 9 9 3 w S ą d z ie M e tr o p o lita ln y m w (...). S p ra w ę p r o w a d z o n o z ty tu łu „ n ie z d o ln o ści d o p o d ję c ia is to tn y c h o b o w ią z k ó w m a łż e ń s k ic h p o o b u s tr o n a c h ” . D n ia 7 .9 .1 9 9 4 z a p a d ł w y ro k n e g a ty w n y . W s k u te k a p e la c ji p o w o d a s p ra w a z n a la z ła się w d ru g ie j in s ta n c ji, tj. w S ą d z ie M e tr o p o lita ln y m (...). W y r o k ie m z 6 .9 .1 9 9 9 S ą d te n u z n a ł z a u d o w o d n io n y „ ty tu ł n ie w a ż n o ś c i m a łż e ń s tw a s tro n : n ie z d o ln o ś c i o b u s tr o n d o p o d ję c ia is t o t n y c h o b o w ią z k ó w m a łż e ń s k ic h z p rz y c z y n n a t u r y p s y c h ic z n e j” . P i s m e m z 17 .3 .2 0 0 0 (w y sła n y m d o N a jw y ż sz e g o T ry b u n a łu S y g n a tu ry A p o s to ls k ie j w lu ty m 2 0 0 3 ) O fic ja ł S ą d u M e tr o p o lita ln e g o w (...) p o p a r ł p r o ś b ę p o w o d a o w y z n a c z e n ie k tó r e g o ś z są d ó w k o ś c ie ln y c h w P o ls c e d o r o z p a tr z e n i a sp ra w y w I I I in s ta n c ji. N ajw y ższy T ry b u n a ł S y g n a tu ry A p o s to ls k ie j r e s k r y p te m z 1 1.3.2003 p o w ie rz y ł to z a d a n ie S ą d o w i M e tr o p o l ita ln e m u w K a to w ic a c h . A k ta sp ra w y n a d e s z ły 2 2 .4 .2 0 0 3 . D n ia 2 4 .4 .2 0 0 3 w y z n a c z o n o T ry b u n a ł k o le g ia ln y d o r o z p a t r z e n ia sp raw y . P o w ó d n ie p rz e d s ta w ił n o w y c h w n io s k ó w d o w o d o w ych. Z a r ó w n o p o w ó d j a k i p o z w a n a o d m ó w ili p o d d a n i a się b a d a n iu p r z e z b ie g łe g o S ą d u . P r z e d m io te m sp ra w y - z g o d n ie z r e s k r y p te m N a jw y ż sz e g o T ry b u n a łu S y g n a tu ry A p o s to ls k ie j - j e s t p y ta n ie , czy u d o w o d n io n o n ie w a ż n o ś ć m a łż e ń s tw a z ty tu łu n ie z d o ln o ś c i d o p o d ję c ia is to tn y c h o b o w ią z k ó w m a łż e ń s k ic h p o o b y d w u s tro n a c h .I I . P r a w n y i f a k ty c z n y s ta n sp raw y :
1. W ro z p a try w a n e j sp ra w ie k o n ie c z n e je s t n a s a m p rz ó d u sta w ie n ie jej p rz e d m io tu . P ra w n y m ty tu łe m sp raw y je s t k. 1095 n. 3, w e d le k tó re g o
n ie z d o ln i d o za w a rc ia m a łż e ń stw a są ci, k tó rz y z p rzy czy n n a tu ry p sy ch iczn ej n ie są z d o ln i p o d ją ć isto tn y c h o b o w ią z k ó w m a łż e ń sk ic h . Z d o l n o ść ta k ą p o s ia d a (lu b je j n ie p o s ia d a ) o s o b a lu d z k a . S tro n y r a z e m w z ię te n ie sta n o w ią je d n e g o p o d m io tu z d o ln o śc i d o m a łż e ń stw a . P y ta n ie p r o c e so w e n ie m o ż e p r z e to dotyczyć s tr o n ra z e m w ziętych, lecz k aż d ej ze s tr o n z o so b n a . O rz e c z e n ie n ie w a ż n o śc i m a łż e ń stw a z ty tu łu n ie z d o ln o ści o b u s tr o n zn aczy w ięc, ż e z d a n ie m T ry b u n a łu z a ró w n o p o w ó d ja k i p o z w a n a byli n ie z d o ln i d o p o d ję c ia isto tn y c h o b o w ią z k ó w m a łże ń sk ic h , n ie je s t to o rz e c z e n ie o s tr o n a c h „ ra z e m w zię ty c h ” . S ą d m u si p rz e to u d z ie lić o d p o w ie d z i n a d w a p y ta n ia p ro c e so w e : czy u d o w o d n io n o n ie w a ż n o ść m a łż e ń stw a z ty tu łu n ie z d o ln o ś c i p o z w a n e j o r a z czy u d o w o d n io n o n ie w a ż n o ś ć z ty tu łu n ie z d o ln o ś c i p o w o d a . Z a tw ie r d z e n ie w y ro k u ta k , ja k o n w ro z p a try w a n e j sp ra w ie z o s ta ł w y d an y p rz e z T ry b u n a ł II in stan cji, m a m ie jsc e ju ż w ted y , gd y u d z ie la się o d p o w ie d z i tw ie rd z ą c e j n a je d n o z ty c h p y ta ń - m a łż e ń stw o je s t n ie w a ż n e , gd y je d n o z n u p tu r ie n tó w n ie je s t z d o ln e d o p o d ję c ia isto tn y c h o b o w ią z k ó w m a łż e ń sk ic h , n ie d o p ie r o w ted y , gd y n ie z d o ln o ś ć ta k a c e c h u je o b o jg a n u p tu rie n tó w .
2. P o w ó d p o w ia d a , ż e „ o d s a m e g o p o c z ą t k u ” z a u w a ż y ł u p o z w a n e j „ w ie lk ie z n e r w ic o w a n ie ” , z a c h o w y w a ła się „ t a k ja k b y b y ła c h o r a n a n e rw y ” . C ią ż a p r z y ś p ie s z y ła ślu b i d la te g o n ie b y ło cz a su , b y p o r o z m a w ia ć n a te m a t p rz y s z łe g o m a łż e ń s tw a . O s tr z e g a n o g o p r z e d ty m m a ł ż e ń s tw e m z e w z g lę d u n a n e rw o w o ś ć p o z w a n e j, k tó r ą m a p o o jc u , ty le ż e z n a c z n ie w ię k s z ą . To, co m ia ło m ie js c e p o ślu b ie , „ p r z e c h o d z iło lu d z k ie p o ję c ie ” , d o c h o d z iło d o sc e n , r z u c a ła w szy stk im , c o m ia ła p o d rę k ą . R a z j ą u d e rz y ł, b o „ w p a d ła w ta k i s z a ł” , w y la ła n a ń m o c z z n o c n i k a , a „ u s ta je j b y ły p e ł n e p ia n y w ś c ie k ło ś c i” - m u s ia ł j ą trz y m a ć , a ż jej p r z e jd z ie . O n s a m j e s t c z ło w ie k ie m sp o k o jn y m , a le p o z w a n a w y p ro w a d z a ła g o z ró w n o w a g i ta k , ż e n ie m ó g ł z a p a n o w a ć n a d so b ą . P o z w a n a „ b y ła s k łó c o n a p r a w ie z e w szy stk im i, z n ik im n ie r o z m a w ia ła ” . S ie b ie p o w ó d u w a ż a z a u g o d o w e g o , w p rz e c iw ie ń s tw ie d o p o z w a n e j, k tó r a j e s t p a m ię tliw a i z a w z ię ta , o n n ie u m ie się g n ie w a ć a n i c h o w a ć u ra z u . W m a łż e ń s tw ie u r o d z iło się d w o je d ziec i, n a u c z y c ie le z w ra c a li m u u w a g ę , ż e d z ie c i t e „ s ta ją się c o r a z b a rd z ie j n e rw o w e ” .
3. P o z w a n a z a p rz e c z a , b y p o d le g a ła c h o r o b ie p sy c h ic z n e j lu b n e r w o w ej. J a k z e z n a je , p rz y c z y n ą je j z ło śc i i a g re sy w n o ś c i b yły w y to c z o n e je j p r z e z p o w o d a z a r z u ty n ie g o s p o d a r n o ś c i, ro z rz u tn o ś c i. P o w ó d tw ie rd z ił, ż e o n a n ie n a d a je się n a ż o n ę i z a p o w ia d a ł, ż e w y k o ń cz y ją p sy c h ic z n ie . S ą s ie d z i n a s ta w ia li g o p rz e c iw n ie j, b o b y ła n ie c h ę tn a s ą s ia d c e p lo tk a r c e . P o w ó d c h c ia ł, b y b y ła d la ń s łu ż ą c ą . P o z w a n a p rz y
z n a je , ż e j e s t im p u lsy w n a i d o ś ć a g re sy w n a , n ie lu b i u s tę p o w a ć , g d y m a r a c ję , n ie g n ie w a się d łu g o , a le je ś li k to ś je j d o k u c z y , t r u d n o je j d a r o w ać . P o z w a n a w ie lo k r o tn ie m ó w ią c o sw o ic h c e c h a c h i p rz y m io ta c h z a z n a c z a , ż e o n a i p o w ó d są „w ty m w z g lę d z ie ” d o sie b ie p o d o b n i, z w ra c a te ż u w a g ę n a z a z d r o ś ć i p o d e jrz liw o ś ć p o w o d a . 4. R o d z ic ó w s tr o n p r z e s łu c h iw a n o w k a n c e la r ii p a r a fia ln e j, ic h z e z n a n ia są la k o n ic z n e , u jm o w a n e z d a n ia m i p r z e w a ż n ie u ry w a n y m i.
M a tk a p o w o d a m ó w i o n im , ż e „w szyscy g o lu b ili” , „ s z a n o w a ł b li s k ic h ” , „ n ie b y ł a g re sy w n y ” , „ p o p a d a ł w g n ie w , g d y ż o n a d a w a ła p o w o dy d o g n ie w u ” . O p o z w a n e j m ó w i: „ n e rw o w a b y ła , le k a r z p o w ie d z ia ł m i, ż e m a n e r w ic ę ” , „ b y ła p r a c o w ita ” , „ b lu ź n iła ” , „z o jc e m ra c z e j s k łó c o n a ” , „ k rz y c z a ła n a d zie c i, d z ie c i się je j b a ły ” .
O jc ie c p o w o d a p o w ia d a , ż e p o z w a n a b y ła „ n ie z a b a r d z o z ró w n o w a ż o n a ” , a p o w ó d sk a rż y ł się, ż e p o z w a n a „ p o p a d a ł a w g n ie w ” .
M a tk a p o z w a n e j m ó w i o n ie j, ż e „ b y ła z ró w n o w a ż o n a ” , „ u p a r ta w sw o ic h tw ie r d z e n ia c h ” , „ p o p a d a ł a w g n ie w , a le n a k r ó tk o ” , p r a c o w a ła s u m ie n n ie , „ c ie sz y ła się u z n a n ie m , a w a n s o w a ła ” , „ n ie b y ła a g r e syw na, n ie s k łó c o n a z o jc e m a n i r o d z e ń s tw e m ” . Ś w ia d e k p rz y z n a je , że p o w ó d „szy b k o u s tę p o w a ł” , a le „ p o r o k u m a łż e ń s tw a z a c z ą ł p ić ” , „ n ie b y ł c h ę tn y d o p r a c y ” , p a r ę ra z y b ił ż o n ę , a „ d z ie c i z je g o p o w o d u c z ę sto p ła k a ły ” .
O jc ie c p o z w a n e j u w a ż a o b y d w ie s tr o n y z a z ró w n o w a ż o n e , p r z e z r o k żyły z g o d n ie d o b r z e w y p e łn ia ją c sw e o b o w ią z k i, ś w ia d e k słyszał, ż e p o z w a n y p o r o k u m a łż e ń s tw a z a c z ą ł pić.
O b s z e rn ie js z e są z e z n a n ia A F , cyw ilnej ż o n y p o w o d a , k tó r a p o w ta r z a in f o rm a c je o m a łż e ń s tw ie s tr o n z a s ły s z a n e o d p o w o d a . Ś w ia d e k w y sta w ia p o w o d o w i n a jle p s z e św ia d e c tw o ja k o m ę ż o w i i ojcu .
5. W I I in s ta n c ji p r z e s łu c h a n o d w o je św ia d k ó w . S io s tr a p o w o d a m ó w i o n im w sa m y c h p o z y ty w a c h , o p o z w a n e j p o w ia d a , ż e b y ła n ie z ró w n o w a ż o n a i a g re sy w n a , w p a d a ła w g n ie w i tr w a ła w n im , sk łó c o n a z o to c z e n ie m , a le o b o w ią z k i słu ż b o w e w y k o n y w a ła su m ie n n ie .
I n a c z e j z e z n a je o p o z w a n e j BŚ: „ J e s t o s o b ą s ta n o w c z ą , z ró w n o w a ż o n ą , o tw a r tą n a lu d z i, w ra ż liw ą n a k rzy w d y lu d z k ie ... J a k o o s o b a czy s ta d o b r z e p r o w a d z iła d o m . J a k o ż o n a i m a tk a d o b r z e w y p e łn ia ła p o w ie r z o n e je j o b o w ią z k i” . W e d le św ia d k a to p o z w a n ą o s tr z e g a n o p r z e d m a łż e ń s tw e m z p o w o d e m , k tó r y „był n erw o w y , za w zię ty , ła tw o n ie p r z e b a c z a ł” i w szc zy n a ł a w a n tu r y w m a łż e ń s tw ie .
P o z w a n a z g ło s iła w I I in s ta n c ji ja k o św ia d k a c ó rk ę , k tó r a m ia ła b y „ p r z e d s ta w ić c o d z ie n n e życie i z a c h o w a n ie s ię ” p o w o d a . J e d n a k ja k
w y n ik a z p is m a K u rii D ie c e z ja ln e j w (...), ś w ia d e k j e s t „ o s o b ą n i e p e ł n o le tn ią i je j m a m a n ie p o z w o liła je j z e z n a w a ć ” !
6. T ry b u n a ł I in sta n c ji n ie z a się g n ą ł o p in ii b ie g łe g o , m im o ż e p o w ó d p ro s ił o to . B ie g ła -sp e c ja lista p sy c h ia tra p o w o ła n a w I I in sta n c ji s p o rz ą d ziła o p in ię o p ie ra ją c się n a a k ta c h spraw y. B ie g ła d o s trz e g a „ d a n e w a k ta c h spraw y, k tó r e s u g e ru ją w ysoki s to p ie ń n ie d o jrz a ło śc i psychicznej o b u s tr o n w cz asie z a w ie ra n ia p rz e z n ic h m a łż e ń s tw a ” . D a n e te w y m a g a łyby je d n a k u z u p e łn ie n ia o sią g a ln e g o n a p o d s ta w ie b a d a n ia . N ie m o g ą c p rz e p ro w a d z ić b a d a n ia b ie g ła n ie je s t w sta n ie w y p o w ied z ieć się o z d o l n o śc i s tr o n d o p o d ję c ia i w y p e łn ie n ia isto tn y c h o b o w ią z k ó w m a łże ń sk ic h . W o b e c o d m o w y s tr o n - u sp ra w ie d liw io n e j w p r z y p a d k u p o w o d a - r ó w n ie ż S ą d n ie z d o ła ł p r z e p ro w a d z ić d o w o d u z b a d a n ia s tr o n p r z e z b ie g łe g o .
7. Z e z n a n ia s tr o n i św ia d k ó w k a ż d e j z n ic h są s p rz e c z n e , s tro n y w z a je m n ie o b c ią ż a ją się ta k im i sa m y m i z a r z u ta m i. P o z w a n a p rz y z n a je się d o a g re sji, k tó r e j p rz y c z y n ą b y ł - j a k z e z n a je - p o w ó d , co p o w ó d z r e s z t ą p rz y z n a je tw ie rd z ą c , ż e n ie b y ło to z a m ie rz o n e . P o w ó d tw ie rd z i, że p o z w a n a w y p ro w a d z a ła g o ró w n o w a g i m im o iż j e s t o n o s o b ą s p o k o j n ą , p o z w a n a z a ś w y lic za c e c h y p o w o d a , c z ło w ie k a o c ią g ły c h p r e t e n s ja c h i r e a g u ją c e g o a w a n tu r n ic z o . M a łż e ń s tw o s tr o n to o d p o c z ą tk u c ią g k o n f lik tó w m ię d z y o s o b a m i n ie s k ło n n y m i d o u s tę p s tw . P o w ó d c h a r a k te r y z u ją c s ie b ie ja k o c z ło w ie k a u g o d o w e g o , p r z y z n a je je d n a k , ż e „ d e c y z ji p o d ję ty c h n ie z m ie n ia ” , p o z w a n a te ż m ó w i o s o b ie , ż e gd y „ m a r a c ję ” , to „ n ie lu b i u s tą p ić z e sw e g o z d a n ia ” . T ra fn e w y d a je się s p o s tr z e ż e n ie p o z w a n e j, ż e s tro n y m a ją „ p o d o b n e u s p o s o b ie n ie ” . M im o w ię c w ie lu s p rz e c z n o ś c i i s tr o n n ic z e g o z a b a r w ie n ia z e z n a ń p o z w a la ją o n e u s ta lić fa k ty , k tó r e m o ż n a u z n a ć z a p r o c e s o w o u d o w o d n io n e . W e d le b ie g łe j „ s u g e r u ją ” o n e „w y so k i s to p ie ń n ie d o jrz a ło ś c i p s y c h ic z n e j” . B ie g ła - z g o d n ie z r e g u ła m i s z tu k i - p o w s trz y m u je się o d w y d a n ia z d e c y d o w a n e j o p in ii. Z d a n i e m S ą d u fa k ty t e s ta n o w ią w y s ta r c z a ją c ą lo g ic z n ą p r z e s ła n k ę w n io s k u , ż e z a w a r te w r. 1980 m a łż e ń s tw o p r z e r a s ta ł o m o ż liw o śc i p s y c h ic z n e z a ró w n o p o z w a n e j ja k i p o w o d a . W o b e c ta k ie g o s ta n u sp ra w y S ą d s tw ie rd z a , ż e z a r ó w n o p o z w a n a j a k i p o w ó d n ie b y li - z p rz y c z y n n a t u r y p sy c h ic z n e j - z d o ln i d o p o d j ę c ia is to tn y c h o b o w ią z k ó w m a łż e ń s k ic h . T ak w ię c S ą d u d z ie la tw ie r d z ą cej o d p o w ie d z i n a o b y d w a p y ta n ia p r o c e s o w e i o r z e k a , iż u d o w o d n io n o n ie w a ż n o ś ć m a łż e ń s tw a z o b y d w u ro z p a try w a n y c h ty tu łó w . T ym s a m y m S ą d z a tw ie rd z a w y ro k I I in s ta n c ji. K a to w ic e , 10.7 .2 0 0 3 r.
