Z badań nad dochodem społecznym województwa olsztyńskiego

Bohdan Wilamowski, Józef Pleban

Z badań nad dochodem społecznym

województwa olsztyńskiego

Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 2, 207-231

1964

n ap o jó w sp ożyw an ych w czasie u roczy stości rodzinnych, nie stan o w ił w ięc d użego ciężaru , tym b ard z ie j że chłopom nie w y zn aczan o ilo ści tru n kó w do k o n su m p cji. P o cichu m ogli u zu p ełn iać je p ro d u k c ją dom ow ą. D la teg o w y zn a­ czenie obow iązkow ego czynszu za zw olnien ie od p rzy m u su p ro p in a cy jn e g o , który p rak ty cz n ie n ikom u nie d o kuczał, odczuw an o ja k o d od atk ow y ciężar fin an sow y.

R e fo rm a t a p o siad a d la chłopów k róle w sk ich na W arm ii jeszcz e inny, teoretyczn y w y dźw ięk. M ian ow icie d aw n ie j p rzy m u s p ro p in a c y jn y o b o w ią ­ zyw ał tych, k tó rzy dobrow oln ie chcieli z a o p atry w ać się w alkohol. T e raz , w p ro w a d z a ją c czynsz, w ład ze p ru sk ie ja k b y w szy stk ich zaliczyły do ludzi p iją cy ch . W y d aje się w ięc, że lik w id a c ja p rzy m u su p ro pin acy jn e go , istotn a dla całych P ru s W schodnich, n a W arm ii, ze w zględ u n a p o lity k ę fis k a ln ą p a ń stw a p ru sk ieg o , p rak ty cz n ie nie p rzy n o siła chłopom korzyści.

W 1808 r. czynsze za zw oln ien ie od p rzy m u su p ro p in a c y jn e g o zw iązan o ze sp ła ta m i uiszczan y m i z ty tu łu uw łaszczen ia. W 1810 r. n a stą p iła now a zm ian a, m ian ow icie sk aso w a n o b e zp łatn ie p rzy m u s p ro p in a cy jn y w całej m on arch ii p r u sk ie j, w p ro w a d z a ją c n ato m iast stosu n k ow o w y so k ie p o d atk i p o śre d n ie od sp rz ed aży i k o n su m p cji alkoh olu.

JÖ Z E F P L E B A N , B O H D A N W ILA M O W SK I

Z B A D A Ń N A D D O C H O D E M S P O Ł E C Z N Y M

W O JE W Ó D Z T W A O L S Z T Y Ń S K IE G O

B liższe za in tere so w an ie b a d a n ia m i n au k o w y m i w dziedzinie dochodu n a ro d o w e g o 1) n a stą p iło w P o lsce d opiero w ostatn ich la tach . Rówmież p lan iści i inni k ierow n icy ży cia gospo d arczego stosu n k ow o n ied aw no z a ję li się b a rd z iej k o n k retn ie w y ciąga n ie m w n iosków w y p ły w ając y c h z a n alizy dochodu n a ro ­ d ow ego. Z a sa d n ic z ą zm ian ę na tym odcinku w p ro w a d z a u ch w ała o statn iego, czw artego Z jaz d u P Z P R , k tó ra m. in. zale ca w y k o rz y sty w a n ie p ro d u k cji czy stej ja k o p o d staw o w e go m iern ik a oceny p rac y p rze d się b io rstw za m ia st dotych czas p refero w a n e g o w sk aź n ik a — p ro d u k c ji g lo b a ln ej. R ozw ój b a d a ń idzie głów nie w k ie ru n k u zn alezien ia w łaściw y ch m etod p rak ty cz n e g o obliczan ia w y sok ości dochodu n aro d o w ego o raz w y praco w y w an ia m etod a n a lizy poziom u i stru k tu ry dochodu n arod ow ego.

N ied ok ład n ość, czasam i n aw e t b r a k e w id en cji, szczególn ie w go sp o d arce nie uspołeczn ion ej, od ch ylen ia cen od w a rto ści, tru d n o ść w ycen y robocizny w g o sp o d a rstw a ch in d y w id u aln y ch i inne przyczyn y p o w o d u ją, że nie istn ie je m ożliw ość d o kładn ego obliczenia dochodu n arod ow ego. D okon yw an e s ą d latego je d y n ie szacu n k i. W zależn ości od doboru m etody u stalo n e liczby d a ją ob raz b a rd z ie j lu b m n iej b lisk i rzeczy w istości. S tą d i prezen tow an e d an e w n in ie j­ szym o p raco w an iu n ale ży tra k to w a ć jed y n ie ja k o przyb liżon e. O rie n tacy jn y c h a ra k te r prezen tow an y ch liczb był jed n y m z pow odów , d la k tórego po szcze­ góln e w ie lk o ści 'są p o d a w a n e w n in ie jsz e j p rac y w liczb ach w zględn ych, albo w um ow n ych jed n o stk ach w artościow y ch . P o d k re ślić przy tym n ależy , że różn ice m ięd zy w y so k o ścią dochodu n arod ow ego obliczonego n aw e t o d m ien ­ nym i m etod am i n a ogół nie p rz e k ra c z a ją 10% ca łe j w artości. Je sz c z e m n ie jsze s ą rozbieżn ości w' liczb ach o b ra zu jący ch p ro p o rcje m ięd zy poszczególn ym i częściam i dochodu n arod ow ego i to n aw et w ów ezas, gd y zastosow *ano różne m etody o bliczan ia. S tą d p rezen tow an e w tab lic a ch d an e stan o w ią p e łn o w a r­

tościow y m a te ria l do a n alizy p o rów n aw czej, k tó re j p ośw ięcon y je s t n in iejszy a rty ku ł.

T re ścią p o d staw o w ą przed staw io n y ch w yników a n a liz je s t dochód społeczn y w ojew ód ztw a o lszty ń skiego. W p ie rw sz ej części pokazan a, zo sta ła stron a m etod yczn a o b liczan ia i szacu n k u dochodu sp ołeczn ego w sk a li w ojew ództw a. C zęść d ru g a pośw ięcon a je s t an alizie w ielk ości i stru k tu r y dochodu sp o łe cz­ nego w w ojew ód ztw ie olszty ń sk im w r. 1960. K oń cow a część stan o w i an alizę p orów n aw czą w o jew ó d ztw a olszty ń sk iego na tle innych region ów oraz ca łe j P o lski.

Z n aczen ie b a d a ń d otyczących dochodu społeczn ego w s k a li w ojew ództw a w y raża się głów nie w tym , że otrzym an y w ich w y niku m a te ria ł liczbow y słu ży ja k o n arzęd zie a n a lizy k ształto w a n ia się w e w n ętrzn ych stosu n k ów gospod arczych w ojew ództw a. S ta n o w i on rów n ież k ry te riu m oceny w yników d ziałaln o ści p ro d u k cy jn e j poszczególn ych pow iatów .

W od różnien iu od innych m iern ików (zatru dn ien ie, w a rto ść p ro d u k cji g lo b a ln ej itp.) w ielk o ść dochodu społeczn ego stan ow i sy n tety czn y w sk aźn ik oceny sto pn ia rozw oju gospo d arczego zarów n o całego region u, ja k i je g o części sk ładow ych . A k tu a ln y poziom dochodu sp ołeczn ego od zw iercied la region aln y u k ład p ro p o rcji gospod arczych i stan o w i d latego n ie jak o je g o syn tezę. P on ad to w sk aźn ik ten p o siad a tę zaletę, że po zw ala w sposób w y m iern y ok reślić efek ty w n o ść p ro d u k cy jn ą poszczególn ych jed n o ste k a d m in istra cy jn y ch , b ę d ą ­ cych zaraz em m ik ro re gio n am i ekonom iczn ym i region u.

D ane d otyczące k ształto w a n ia się w ie lk o ści dochodu społeczn ego w w o je ­ w ództw ie, p o z w a la ją tak ż e na b liższe liczbow e u ję cie istn ie ją c y c h p ro p o rcji w k ształto w a n iu się a k tu aln e g o poziom u rozw oju gospod arczego po szcze gó l­ nych pow iatów . Je d n o cze śn ie stan o w ią one p u n k t w y jś c ia d la p rze p ro w ad ze n ia b ard z ie j szczegółow ych b a d a ń i an aliz, m ając y c h na celu u stalen ie czynników d ete rm in u jący ch różn orodn y u d zia ł p ow iatów w w y tw arzan iu dochodu s p o ­ łecznego. D o sta r c z a ją c m ate riałó w do a n a lizy społeczn ej w y d a jn o ści p racy , b a d a n ia n ad dochodem społeczn ym rz u c a ją św ia tło n a p o lity k ę in w e sty cy jn ą, a w ze staw ien iu z ele m e n tam i dochodu społeczn ego podzielonego, o b ra z u ją poziom sam o w y sta rcz aln o ści g o sp o d a rcz ej pow iatów i w ojew ód ztw a w danym okresie. P on ad to b a d a n ia dochodu społeczn ego u m o żliw ia ją o k reśle n ie pozy cji go sp o d a rcz ej p ow iatów i w ojew ód ztw a w ca ło k ształcie g o sp o d a rk i k r a ju oraz ok reślen ie ich stru k tu ry ekonom iczn ej ja k rów n ież u d zia łu w z a sp a k a ja n iu p otrzeb lu dn ości i w k ształto w a n iu p ro cesu re p ro d u k cji rozszerzon ej.

B a d a n ia dochodu społeczn ego p o s ia d a ją d otąd c h a ra k te r e k sp e ry m en taln y i s ą prow ad zon e od n ied aw n a 2). N a szczeb lu cen traln y m p rob lem u stalen ia w ielk ości dochodu społeczn ego w p rz e k ro ju p ow iatow ym n ie był d otąd w ogóle p o d e jm o w an y . W r. 1959 zo stały n a to m ia st rozpoczęte p rób y u sta le n ia w ielkości dochodu społeczn ego w g w o je w ó d z tw 3), <).

N a w ię k sz ą sk a lę b a d a n ia n ad dochodem społeczn ym w ojew ództw , p o w ia ­ tów i m n iejszy ch je d n o ste k teren ow ych n a stą p iły d opiero od przełom u la t 1962/63, k iedy to na zalecen ie K o m isji P lan o w a n ia p rzy R . M. do p rac nad tym zagad n ien iem p rz y stą p iły p oszczególn e W ojew ód zkie' P racow n ie P lan ów R egio n aln y ch . Isto tn e p rzy tym znaczenie p o sia d a fa k t, że w p raca ch tych p rz y ję ta zo sta ła jed n o lita m etod a bad ań . J e s t ona zbliżon a d o m etody, ja k ą dokonane zo stały szacu n k i c e n tr a ln e 3), Ą). P ozw a la to na p orów n y w an ie w ykon anych obliczeń.

W w ojew ództw ie olszty ń sk im w sp o m n ian e b a d a n ia p o d jęto w d ru g iej połow ie 1962 r. i ukoń czon o w p ie rw sz y m k w a rta le 1963 r. W ynikiem p rz e p ro ­ w adzonych w ty m ok resie b a d a ń i u staleń je s t o p r a c o w a n ie r>), k tóre stan o w i 208

p o d sta w ę a n a liz i ocen c h a ra k te ru gospo d arczego w o jew ó d ztw a olszty ń sk iego, p rezen tow an y ch w d alsze j części n in ie jszego arty k u łu . Z a sa d n icz ą in ten cją n in ie jszego o p raco w an ia je s t c h a ra k te ry sty k a efe k ty w n o ści ekonom iczn ej poszczególn ych p ow iatów i w o jew ó d ztw a o lszty ń sk iego ja k o całości. Ja k o głów n e k ry te riu m oceny te j efe k ty w n o ści p rz y ję to w ie lk o ść i stru k tu rę dochodu społeczn ego. W ielkości te otrzym an o przez obliczenie su m y p ro d u k cji czy ste j w e w szy stk ich d ziałach g o sp o d a rk i w sk a li p ow iatu , a n astęp n ie w ojew ództw a.

P o n iew aż p ro d u k c ja czy sta stan o w i różn icę pom ięd zy p ro d u k c ją glob aln ą, a k o sztam i m ate rialn y m i zw iązan ym i z w y tw orzen iem te j p ro d u k cji, n a j­ w ię k sz y w y siłe k położono n a p raw id ło w e obliczen ie p ro d u k c ji g lo b a ln e j i k o sz ­ tów m ate rialn y ch (zużytej w p ro cesie p ro d u k c ji p rac y u p rzed m iotow ion ej). W celu u stale n ia w ie lk o ści dochodu społeczn ego w ytw orzonego w gran icach k aż d e g o p o w iatu — posłu żon o się m eto d ą p o le g a ją c ą n a su m o w an iu p ro d u k c ji czy stej poszczególn ych p odm iotów g o sp o d a ru ją c y c h (zakładów i p rz e d się ­ b io rstw ) w ram a ch d an ej gałęzi, a n astę p n ie całego d ziału g o sp o d a rk i w d an ym pow iecie. N a strę czy ło to pow ażn e tru d n o ści, zw łaszcza w o d n iesien iu do p rze d się b io rstw w ielo zak ład o w y ch p o sia d a ją c y c h sw o je p la có w k i w różn ych pow iatach , a p ro w ad zący ch rach u n k ow ość zb iorczą d la całego p rz e d się b io rstw a w je d n e j m iejsco w o ści w sied zib ie w ład z y m ieszczące j się cza sam i poza g r a n i­ cam i w ojew ód ztw a. W te go ro d z aju p rzy p a d k a ch d la u z y sk an ia danych* w ro z­ biciu na p o w iaty p o w sta ła konieczność p o słu giw an ia się od pow ied n io d o b r a ­ n ym i p rze licze n iam i p ro po rcjo n aln y m i.

W toku o b liczan ia dochodu sp ołeczn ego dążono do tego, by w m ak sy m aln e j m ierze op ierać się n a d an ych op racow an ych p rzez poszczególn e p odm ioty g o sp o d a ru ją c e (przed sięb iorstw a). W tym celu, ta m gd zie było to m ożliw e, a m ian ow icie w przem y śle, obrocie tow aro w ym i częściow o w ro ln ictw ie oraz p ro d u k c ji p o zo stałe j, posłu żon o się m ate riałe m zeb ran y m m e to d ą an k ietow ą, a· w bu dow n ictw ie i leśn ictw ie d an y m i sp raw o zd aw czy m i. W celu zap ew n ien ia m ak sim u m rea ln o ści d an y ch w y n ik a ją c y c h z m a te ria łu an k ie to w e go o p ra c o ­ w an o od pow ied n ie in str u k c je d la p rz e d się b io rstw o b jęty ch a n k ie tam i. M im o to w sz e re g u w y pad k ó w d o starczo n y m a te ria ł bu dził w iele zastrzeżeń i m u siał by ć k orygow an y .

W odróżnien iu od p rze m y słu , b u dow n ictw a i obrotu tow aro w ego, w których to d ziałach u sta le n ie w a rto śc i p ro d u k c ji g lo b a ln ej oraz k osztów m ate rialn y ch nie n astrę czy ło p o w a żn iejszy ch tru d n o ści, w pozostały ch d zia ła ch g o sp o d a rk i d la u sta le n ia tych w ie lk o ści trz e b a było się g a ć do b ard z ie j sk o m p lik o w an y ch obliczeń.

W artość p ro d u k c ji g lo b a ln ej roln ictw a obliczono ja k o iloczyn w ielk ości p ro d u k c ji p oszczególn ych arty k u łó w i o d p o w iad a ją cy ch im cen. W tym celu d okonano zsu m o w an ia w y liczon ej w zględ n ie w y sz aco w an ej p ro d u k c ji to w a ro ­ w e j (roślin n ej i zw ierzęcej), sp oży cia n atu ra ln e g o , p rzy ro stu s ta d a o raz zu życia p ro d u kcy jn e go . C zęść p ro d u k c ji g lo b a ln ej o b ję ta sk u p e m ok reślon a zo stała na p o d sta w ie d an ych w y n ik a ją c y c h z m a te ria łu a n k ietow ego. S p rz e d aż w oln o­ ryn k ow ą oszacow an o w o p arciu o b ila n se p ro d u k tó w roln ych o raz ceny n oto­ w an e w tym z a k re sie p rze z k o resp o n d e n tó w G U S -u . S po ży cie n a tu ra ln e , czyli sp ożycie lu d n o ści w ie jsk ie j z w ła sn e j p ro d u k c ji, zostało obliczone w op arciu o m a te ria ły o k r e śla ją c e jed n o stk o w e sp o ży cie p ro d u któ w roln ych p rze z lu d n ość ro ln iczą oraz ceny sk u p u p on ad obow iązkow ego. O d pow iedn i sza cu n e k d o k o ­ n an y został rów n ież d la w ielk ości sp oży cia p ro d u k cy jn e go pro d u któ w w ła s ­ nych o b e jm u ją cy ch m .in . ta k ie a rty k u ły ja k : n asio n a, p asze , o born ik itp. К о п ч т і к и ї у 14

W artość p rzy ro stu s ta d a zo stała oszacow an a na p o d staw ie zm ian w ielkości p ogłow ia w la tac h 1959— 1960 oraz cen w oln oryn kow ych.

Od u stalo n e j, w d rod ze om ów ionego szacu n k u , p ro d u k c ji g lo b a ln e j ro ln ic­ tw a o d ję to z k olei w a rto ść kosztów m aterialn y ch . O trzym an o w ten sposób w ielk o ść p ro d u k c ji czy stej.

S zacu n e k sam ych k osztów m ate rialn y ch ob ejm o w ał w a rto ść arty ku łó w zak u p yw an ych o raz a m o rty z ację i rem on ty. P ierw sze z nich ob ejm ow ały n ak ład y na za k u p n aw ozów sztucznych, p a sz treściw y ch , n asion i sad zen iak ów , środ ków ochrony roślin , p aliw i sm arów , u słu g i w e te ry n a ry jn e itp. S zacu n e k w tym z a k resie został d okonany w o p arciu o sp ra w o zd a n ia odpow iednich ce n tral hand low y ch * p laców ek usługow ych .

S zacu n k u d otyczącego w ie lk o ści am o rty z acji oraz rem on tów dokonano oddzielnie dla g o sp o d a rk i uspołeczn ion ej i n ieu społeczn ion ej. W pierw szy m p rzy p a d k u został on d okonany w o p arciu o m ate riały p ow szech n ej in w e n ta ­ ry z acji. W sek to rze n ieu społecznionym a m o rty z ację b u dy n ków u stalon o n ato ­ m iast w o p arciu o m ate riały P ZU , a a m o rty z ację m aszy n i u rząd zeń w op arciu 0 sta n w ażn iejszy ch m aszy n , w y stę p u jący ch w m ate riała ch sp isu pow szechn ego z 1960 roku.

W leśn ictw ie p o d staw ę do odpow iedn ich w yliczeń stan o w ił szacu n ek p o zy ­ sk a n e j m a sy d rzew n ej. Z różn icow an ia p ro d u k cji czy ste j w g p ow iatów d o k o ­ n ano w o p arciu o an alizę p rzy ro stu d rzew o stan u w w iek u od 60 do 1 2 0 lat. S zacu n e k p ro d u k c ji g lo b a ln ej i kosztów m ate rialn y ch u stalo n y został przy użyciu od po w ied n io d obran ych pro po rcji.

Do obliczenia p ro d u k c ji czy stej w p rze m y śle i rzem iośle p ry w a tn y m oraz w h an d lu nie uspołecznion ym w y ko rzy stan o m ate riały W ydziału F in an so w ego P W R N w O lsztynie.

J a k z pow yższego w y n ika, przy szaco w an iu w ie lk o ści dochodu społeczn ego w ym ien ionych d ziałów g o sp o d a rk i tj. przem y słu , bu dow n ictw a, roln ictw a 1 le śn ictw a oraz obrotu tow aro w ego w m ak sy m aln e j m ierze o p arto się o m a ­ te ria ły spraw ozd aw cze, ta k ie ja k an k ie ty , b ilan se, d an e staty sty c z n e itp. Je d y n ie szacu n k u n iektórych elem entów p ro d u k c ji g lo b a ln e j i kosztów m ate rialn y ch dokonano p rzy użyciu odpow iedn io dobran ych w sk aźn ik ó w przeliczen iow ych.

G en eraln ie b iorąc, w om ów ionych d ziałach g o sp o d a rk i n aro d o w ej sto so ­ w ano m etod ę in d u k cji, to znaczy się g a n o do n ajn iższy ch kom órek (zakładów ) tw orzen ia dochodu sp ołeczn ego w po w iatach i p oprzez su m ow an ie p o szcze gó l­ nych elem en tów dochodzono do liczb globaln ych. In aczej n ato m iast p r z e d sta ­ w ia ła się s p ra w a obliczen ia dochodu społeczn ego w tran sp o rcie i łączn ości oraz p ro d u k c ji p o zo stałe j. W te j o statn ie j ty lk o p ro d u k c ję czy stą gazow n i i w od o­ ciągó w oszacow an o na p o d sta w ie m a te ria łu ankietow ego.

U stalen ie d la tych działów g o sp o d a rk i w w ojew ód ztw ie w a rto ści p ro d u k cji g lo b a ln ej i k osztów m ate rialn y ch n a tra fiło na pow ażn e tru d n o ści. W obec niem ożliw ości o p arcia w w ym ien ionych d ziałach g o sp o d a rk i sza cu n k u na e lem en tach szczegółow ych zastosow an o do obliczen ia w ie lk o ści p ro d u k cji czy stej w p o w iatach m etodę d ed u k cji. W ielkość p ro d u k cji czy ste j, w y szaco- w a n e j przez K o m isję P lan o w a n ia p rzy R ad zie M in istrów d la tych działów go sp o d a rk i w w ojew ództw ie o lszty ń skim , rozdzielono na p o w iaty w ed łu g sp e c ja ln ie op racow an ego k lu cz a podziałow ego.

O d ręb n ego w y ja śn ie n ia w y m a g a p rezen tow an y w n in ie jsz y m op racow an iu elem en t dochodu sp ołeczn ego podzielonego, którego głó w n ą częścią sk ła d o w ą są przych ody lu dn ości. W ielkość tych przych odów w w ojew ód ztw ie o lszty ń ­ sk im w y szaco w ał w sp ó ła u to r n in ie jsz eg o o p r a c o w a n ia ß). W skaźn ik ten je st 210

m. in. b ard zo p rzy d atn y w ocenie k ształto w a n ia się poziom u efek ty w n o ści go sp o d a rcz ej poszczególn ych pow iatów .

P rzez p o ję c ie przych ód ro zu m ian e s ą w n in ie jsz y m o p raco w an iu ca łk o w ite dochody lu dn ości, pochodzące zarów n o z p ierw otn ego, ja k i w tórn ego podziału w y tw orzon ego w ciągu roku dochodu n arod ow ego. W tym u ję ciu przych ód o b e jm u je w ięc zarów n o dochody pieniężn e lu d n ości w fo rm ie płac, św iad czeń w n atu rze itp., ja k rów n ież sp ożycie zbiorow e tak ie, ja k np. b e zp łatn ą opiekę le k arsk ą, n au k ę w szk o le itp. św iad cze n ia fin a n so w a n e p rzez P ań stw o.

D ane d otyczące dochodów pieniężn ych lu d n o ści w p rz e k ro ju pow iatow ym opracow an o n a p o d sta w ie istn ie ją c y c h w tym z a k re sie m ate riałó w W K P G w O lsz ty n ie 7). P rz y u stale n iu n a to m ia st w ielk ości sp oży cia zbiorow ego na głow ę lu dn ości zróżn icow an ego d la m ia st i w si w y k o rz y stan o p racę G rze go rza P i s a r s k i e g o i Z y g m u n ta Ż e h o ń s k i e g o 8).

N a u w ag ę z a słu g u je fa k t, że w ie lk o ść dochodu społeczn ego, w w o jew ó d z­ tw ie o lszty ń sk im w r. I960 obliczona w y żej p o d a n ą m etod ą, zbliżona je s t do w ielkości dochodu społeczn ego w r. 1959, u stalo n e j w drodze w sp om n ian ego uprzed n io sza cu n k u G U S -u . P orów n an ie w y k a z u je , że dochód społeczn y w r. 1960 je s t około 1,1% w yższy an iżeli w 1959 r. J e s t to od ch ylen ie n ie­ zn aczne i u z asa d n io n e ro zw o jem g o sp o d a rk i w r. 1960 w sto su n k u do r. 1959. S tw ie rd z a ją c p ow yższe i b io rą c pod u w ag ę fa k t, że G U S d okon ał d la w o jew ó d ztw a o lszty ń sk iego w 1959 r. sza cu n k u doch odu społeczn ego, p o słu ­ g u ją c się podo bn ą m eto d ą (zakładow ą — su m a p ro d u k c ji czy stej), m ożna p rz y ją ć o trzy m an e w w y n ik u p rzep row ad zon ych b a d a ń w ie lk o ści za a d e k w a tn e zarów n o d la regio n u ja k o całości, ja k i z nieco w ięk szym zastrzeżen iem rów n ież d la poszczególn ych pow iatów .

P oza m a te ria ła m i op raco w an y m i m etod ą om ów ion ą w n in ie jsz y m a rty k u le prow ad zon e są w y cin kow e b a d a n ia u z u p e łn ia ją ce. Je d n ą z form są d okon y­ w an e p rzez G U S a n a lizy bu dżetów rodzinnych. B o g a tą tr a d y c ję m a ją b a d a n ia In sty tu tu E k on om ik i R oln ictw a w g o sp o d a rstw a ch in d y w id u aln y ch , k tó re są o p arte o pro w ad zo n ą p rze z w y b ran e g o sp o d a rstw a ch ło p sk ie rach u n k ow ość. S ła b ą stro n ą tych b a d a ń je s t n ik ła re p re z e n ta c ja . W regio n ie północn o- w sch od n im , do k tó rego n ale ży i w ojew ództw o olszty ń sk ie, p ro w ad zi e w i­ d en cję 70 do 80 go sp o d a rstw , czy li zale d w ie 0,07%. W d o d a tk u s ą to z regu ły g o sp o d a rstw a d użo le p sz e od p rzeciętn ych i d late g o n ie stan o w ią w ła ściw e j rep re z e n ta c ji p rzeciętn ego poziom u, an i n aw e t s tru k tu ry w y tw arza n ia oraz p o d z ia łu dochodu społeczn ego. T y m n iem n iej d a ją one p ew n ą o rie n ta cję co do z ja w isk ekonom iczn ych w go sp o d a rce ch łop sk iej.

S to su n k o w o n a jb liż sz e p raw d y s ą u z y sk an e na te j d rod ze d an e co do b ila n su czasu poszczególn ych członków rodzin ch łopskich o raz co do stru k tu ry sp o ży cia p ro d u k cy jn e go i n iep ro d u k cy jn e g o lu d n o ści w ie jsk ie j.

B liż e j zagad n ien ie to om aw ia a rty k u ł d ra J . P i a s n e g o, k tóry m a się uk a za ć w n astęp n y m n um erze.

* * Sfc

W yniki b a d a ń n ad dochodem społeczn ym w y tw orzony m w 1960 r. w sk a z u ją na duże zróżnicow an ie e fe k ty w n o ści go sp o d a rcz ej poszczególn ych pow iatów w o jew ó d ztw a olszty ń sk iego, czego w y raze m s ą m . in. liczby p o d an e w ta b e ­ lach nr 1, 2, 3 i 4 s).

P od w zględ em w y so k o ści w y tw orzon ego w 1960 r. dochodu społeczn ego (T ab . 1 k ol. 3, 4 i 5) m ożna w y o d ręb n ić w w ojew ód ztw ie o lszty ń sk im k ilk a g ru p pow iatów . P ie rw sza , c h a ra k te ry z u ją c a się n ajw y ż sz y m , bo p rz e k ra c z a ­ ją c y m 450 000 je d n o ste k w arto ści, w olu m en em w y tw orzon ego w 1960 roku

T ab . 1. P oz io m i st ru k tu ra w y tw o rz o n eg o w 19 60 r. dochodu sp o łe cz n eg o w p o w ia ta ch w o je w ó d zt w a o ls z ty ń sk ie g o . (Źródło — p atr z p rz y p is 9) Proc en to ujy ud zi ał ш ca ło śc i in y tu jo rz o n eg o ш pom iec ie d o ch , sp o łe cz . p rzy ję te go za 10 0 % ud zia ł ro ln ic tu ja I i le śn ic tm a k o le jn a lo k a ta _{N O ' û c o i f l H c û ’ j ' r t ' t ' w o a ' W M N n o i «} СО ₆₀,2 ₅₈,2 ₅₀.1 ₅₉.7 1 50 ,9 53 .5 39 .5 51 .1 6 8 .8 1 63 ,6 6 8 .6 62 .4 ₁,1 68 .9 53 .4 42 .1 52 ,6 58 .9 76 .4 52 .2 udz ia ł p rz e m y sł u i b u d o u m ic tm a k o le jn a lo k at a t-'. f f i O M H i n c O H i f l l D l f l N C f l n r l i N C O ^ e ^ O ' к£> ₃₁.2 ₂₉.6 ₃₉.7 ₂₇.6 ₃₄.8 ₃₂.0 ₄₈.1 ₃₃.0 21 .0 2 1 ,1 20 .7 24 .7 39 ,5 2 1 ,1 32 .3 17 .8 34 .8 26 .8 14 ,2 i 30 ,9 R az em z lus zystkich d zi ał ó iu g o sp o d ar k i n ar o d o iu e j k o le jn a lo k at a Ю p ro ce n to m y u d zi ał 1 ш ca ły m in o j. o ls zt y ń sk im νβ "ŕ Ю Tř ·Φ О N Ю* W c í eí Ю О* ’í N СО ’t я* m o"_{i o} je d n o st e k in ar to śc i eo 4 5 9 ,4 3 2 4 .6 4 4 2 .7 300.1 360. 8 4 8 1 .3 574 .2 41 6. 4 ! 41 4. 2 28 5. 3 I 2 2 2 .4 37 8. 4 í 76 8. 5 3 32 .0 542.1 278 ,0 3 60 .6 4 0 7 .7 232 .9 7 5 8 1, 6 3 я 3 o P. я В со z ; (N B a rt o sz y c e B is k u p ie c B ra n ie w o D z ia łd o w o G iż y c k o Ił a w a K ę tr z y n L id z b a rk M o rą g M rą g o w o N id z ic a N ow e M ia st o Ol szt yn m . Ol szt yn p o w . O st ró d a P a sł ę k P is z S z c z y tn o W ę g o rz e w o W o je w ó d z t w o L p . - H M M ' f l O ' ü N C O O l O H N n ^ i n i Ü N C O O ' O 212

dochodu sp ołeczn ego o b e jm u je m. O lsztyn o raz p o w iaty k ę trz y ń sk i, ostródzki, iła w sk i i b arto szy ck i.

D ru g a , s k ła d a ją c a się z p ow iatów w y tw arz a jąc y c h dochód sp ołeczn y w g r a ­ n icach 400 000 — 450 000 jed n o ste k w a rto ści, o b e jm u je pow iaty b ran ie w sk i, lid z b a rsk i, m o rą sk i i szczy cień ski.

W gru p ie trze ciej z n a jd u ją się p o w iaty o dochodzie roczn ym k s z t a łt u ją ­ cym się na poziom ie od 300 000 — 400 000 je d n o ste k w a rto ści. S ą n im i p o w ia ty : giżycki, n o w o m iejsk i, p iski, o lszty ń sk i, b isk u p ie ck i i d ziałd o w sk i. P o w iaty p ozostałe, w y tw a rz a ją c e dochód w w y so k o ści do 300 000 je d n o ste k w a rto śc i n ależą do o statn ie j czw artej g ru p y . S ą to p o w ia ty ) m rągo w sk i, p asłęck i, w ę go rze w sk i i n idzicki. P o w ia ty z a jm u ją c e p ie rw sze lo k aty w w y tw arza n iu d ochodu sp ołeczn ego (T ab . 1 k ol. 3) s ą z n atu ry rzeczy n a jsiln ie jsz y m i je d n o s t­ k am i a d m in istra cy jn o -g o sp o d a rczy m i. W porów n an iu z p o w ia tam i z a jm u ją ­ cym i końcow e p o zy cje m a ją one dużo w ię k sz e m o żliw ości a k u m u la c ji, a w ięc i p rzy śp ie sz en ia te m p a d alsze go rozw oju oraz u łatw io n e rozw iązy w an ie szeregu innych p rob lem ów ekonom icznych.

J a k w y k a z u je b liższa a n aliza, sa m a w ie lk o ść w ytw orzonego dochodu sp o ­ łeczn ego w p ow iecie ja k o ca ło ści je s t ty lk o jed n y m i to n ie n a jw a ż n ie jsz y m z elem entów o k re śla ją c y c h m ożliw ości rozw ojow e d an ego region u. W olum en dochodu n aro d o w ego zależy bow iem od dw óch p od staw ow ych czynników , a m ian ow icie od liczb y osób zatru d n ion ych w p ro d u k c ji d óbr m ate rialn y ch oraz od ich w y d a jn o ści p racy. D użo ce n n iejszy je s t w zro st dochodu n a ro d o ­ w ego, b ę d ący w y n ik iem zw ięk szen ia w y d a jn o ści p racy , an iżeli w z ro st sp o w o ­ d ow an y w ię k sz ą liczb ą zatrud n ion ych , gd yż w z ro st za tru d n ie n ia o określon y p ro cen t p o w o d u je z re g u ły podo bn y w z ro st p łac. In a cze j m ów iąc istn ie je w ów czas stosu n k ow o śc isła w sp ó łz ależ n o ść m ięd zy zw iększen iem w y tw a rz a ­ n ego dochodu n arod ow ego, a w zrostem płac, stan o w iący ch p o d sta w o w ą część sk ła d o w ą p odzielon ego dochodu n arod ow ego. K o re la c ja ta istn ie je rów nież m iędzy ogółem zatru d n ion ych a w y so k o ścią w y tw arza n eg o dochodu sp o łe cz­ n ego w d an ym pow iecie.

W skaźn ik k o r e la c ji r a n g 10), w y liczon y d la przych odów lu d n o ści o raz liczb y zatru d n ion ych w poszczególn ych p o w ia tach w o jew ó d z tw a o lszty ń sk iego w I960 r. w y k a z u je b ard zo ś c isłą w sp ółzależn ość m ięd zy tym i elem en tam i, bo k s z ta łtu je się na poziom ie 4- 0,847. W zw iązk u z istn ien iem sto su n k o w o d użęj zależn ości m ięd zy w ie lk o ścią o b sza ru p ow iatu , a licz b ą zatru d n ion ych zachodzi też p o śre d n ia w sp ó łzależn o ść m ięd zy pow ierzch n ią p o w iatu , a w y tw arzan y m i podzielon y m dochodem społeczn ym . P on iew aż p o w ia ty o w ię k sz y ch po­ w ierzch n iach , w ię k sz e j liczbie m ieszkań ców i duży m zatru d n ie n iu m a ją od po­ w ied n io w ię k sz e p o trzeby, dochód społeczn y tych p o w iatów , choć od pow ied n io w ięk szy , .nie g w a ra n tu je je szcz e w y ższej sto py ży ciow ej, ani szy b szego tem pa in w e sty cji czy innych fo rm a k u m u la c ji.

Inn e zu pełn ie zn aczenie d la ro zw o ju d an ego regio n u m a w z ro st dochodu społeczn ego spow odow an y w zrostem w y d a jn o ści p racy , k tó rej p od staw ow y m m iern ik iem je s t ilość p ro d u k c ji czy stej p rz y p a d a ją c e j p rze ciętn ie na jed n e go p rac u ją c e g o . Im w y ższy je s t w y tw orzon y dochód sp ołeczn y p rz y p a d a ją c y na jed n e go zatru d n ion ego, p o śre d n io i m ieszk ań ca d an ego p o w iatu , tym w ięk szy je s t i podzielony dochód społeczn y, a w ięc p rzy ch o d y lu d n o ści o raz a k u m u ­ l a c ja (Tab. 2 kol. 3, 4, 7, 8 oraz T ab . 3 kol. 5, 6, 7, 8). P o d a n e od ch ylen ia od te j z a sa d y w y stę p u ją jed y n ie n a sk u te k św iad om ego d o fin an so w y w a n ia przez p ań stw o je d n o ste k słab szy ch ekonom icznie. W p r a k ty c e ozn acza to p r z e su ­ w a n ie części w ytw orzonego dochodu n arod ow ego z jed n y ch region ów do d r u ­ gich lu b m ięd zy d zia ła m i g o sp o d a rk i n aro d o w ej, w zględ n ie g ru p am i lu dn ości. 213

T ab . 2. W y tw o rz o n y w ro ku 19 60 do ch ód sp oł ecz n y w p o w ia ta ch w o je w ó d z tw a o ls zt y ń sk ie g o p rz eli cz o n y na je d n eg o z a tr u d n io n e g o or az na je d n eg o m ie sz k ań ca (Źr ódło — p at rz p rz y p is 9) 214 со υ <3_я ^Δ_N en <υ a k o le jn a io k at a CO co Γ- CO Γ-_- CS 18 19 co - Ю Ю CS a ιο 1° υ a _и св* •N <и na je d n e g o je d n o st e k w ar to śc i Γ­ © 7,5 9,9 6,7 Γ-«oЮCO 1 1 0 ·7 ₉,3 ₇,8 ©_{Γ-" г-" 7},8 1 2 ,0 ₇,6 eo co"CSeoed 7,6 1 8,7 - ř-cd л а <υ и ьо _э ω _atru d n io n e g o roku k o le jn a lo k at a ιο Ю Γ- a _{12 cO © -} r— eo Ю Ю 14 co - a co Ю CS a s N υ (U о о, СП o 3 ьо u c *O₀₎ ce C je d n o st e k w a rt o śc i Щ ! 20 ,5 i 15 ,1 1 2 1 »2 co u-> idcOco" eo"©eo ₁9,2 ,15_{1 1}5,3 ₂0,4 ₁₆,0 1 !M 23,6 I cO cd ₂1,3 ioю" ₂2,0 1 1 8 ,2 О Л υ о Û O bo 4> а o а “O Ξ « Я Ό k o le jn a lo k at a ił*. COrť co© CS Ю a coLO_{a Ю - CS CO 17 r- 16} o ° g3 3 C XI_o CO c m — u u *-> sn S 2 я S X) S #u 3 co eO_es CSΓ-"©_^id CS co id©a*_CSio es IO es CO a id©ЮidCO© CS co io_CSio a_CS CO a"cd CS tC co © ‘ CS ΙΟ © ‘ es N az w a p o w ia tu es B ar to sz y ce 1 B is k u p ie c B ra n ie w o D z ia łd o w o G iż y c k o Ił a w a K ę tr z y n L id z b a rk M o rą g M rą g o w o N id z ic a N ow e M ia st o Olsztyn m . Olsztyn p o w . O st ró d a P a sł ę k P is z S z c z y tn o W ę g o rz e w o W o j e w ó d z t w o L p . - - es co Ю Ю Γ- CO a _{10 я} CS co·■* Щ Ю Γ­ eo a 1 20 1

M im o to m ięd zy w y tw orzon y m dochodem społeczn ym a p rzych od am i lu d n o ści p rzeliczon ym i n a jed n e g o zatrud n ion ego, istn ia ła w poszczególn ych po w iatach w o jew ó d ztw a o lszty ń sk ieg o d uża w sp ółzależn ość. W spółczynn ik k o re la c ji ran g m ięd zy tym i dw om a cech am i u k sz ta łto w ał się w 1960 r. na poziom ie + 0,605.

Pod w zględ em w ielkości w y tw orzon ego dochodu społeczn ego, p r z y p a d a ją ­ cego n a jed n e g o zatrud n ion ego, istn ie ją m ięd zy poszczególn ym i p o w ia tam i pow ażn e różn ice. S k a la ro zp ięto ści je s t ja k 1 do 1,75. N a jw y ższ a w y d a jn o ść ce ch u je: m. O lszty n i pow iaty k ę trz y ń sk i, b ra n ie w sk i, piski, ostród zki i b a rto sz y ck i, a n ajn iż sz a, p o czy n a ją c od n a jsła b sz e g o , p o w iaty m rągo w sk i, o lszty ń sk i, d ziałd o w sk i, n idzicki, b isk u p ie ck i i szczy cień sk i (Tab. 2 kol. 3 i 4). P odobnie, choć z p ew n y m i od ch ylen iam i, u k ła d a się g r a d a c ja poszczególn ych p ow iatów pod w zględ em przych odów lu d n o ści p rz y p a d a ją c y c h na jed n e go zatru d n io n ego w 1960 r. (Tab. 3 kol. 5 i 6). W yjątk iem je s t pow iat o lszty ń ski, k tóry zo stał w tab eli n r 3 p o trak to w a n y łączn ie z m. O lsztynem .

A n aliz u ją c k olejn ość poszczególn ych p o w iató w pod w zględ em w y so k o ści w y tw arzan ego dochodu społeczn ego p rz y p a d a ją c e g o na je d n e g o za tru d n io ­ n ego rzu ca się w oczy fa k t, że n ajn iż sz y w sk aź n ik pod tym w zględ em cech u je p o w iaty o w y ższym od przeciętn ego o d se tk u p o lsk ie j lu dn ości ro d zim ej. Z bieżn ość ta je s t je d n a k ra c z e j p rzy p a d k o w a i m a d ru go rzęd n y w pływ . J u ż n ieco w ięk szy w p ły w na zróżnicow an ie poziom u w y d a jn o ści p racy w tw orzen iu p ro d u k c ji czy ste j m a ja k o ść g le b i to szczególn ie w p o w iatach 0 dużym o d setk u p ra c u ją c y c h w roln ictw ie w sto su n k u do ogóln ej liczby zatrud n ion ych . G łów n y je d n a k w p ły w na k ształto w a n ie się poziom u w y tw o ­ rzon ego dochodu społeczn ego p rz y p a d a ją c e g o n a je d n e g o zatrud n ion ego, a p o śre d n io i m ieszk ań ca m a s tru k tu ra p ro d u k c ji, a szczególn ie stru k tu ra zatru d n ie n ia.

J a k w y n ik a ze szczegółow ych a n a liz — im w ię k sz y p ro cen t zatrud n ion ych p r a c u je w roln ictw ie (T ab . 4 kol. 7 i 8), tym n iższa je s t w a rto ść p ro d u k cji czy stej p r z y p a d a ją c a na 1 zatru d n io n ego (Tab. 2 kol. 3 i 4). P odob n ie m a się sp ra w a z p rzych od am i lu d n o ści (T ab . 3 kol. 5, 6, 7 i 8). W yn ika stąd , że w p ozaroln iczych d ziałach g o sp o d a rk i n arod ow ej w y d a jn o ść p ra c y je s t w y ższa an iż eli w roln ictw ie. T e za ta z n a jd u je pełn e potw ierdzen ie w liczb ach tab lic n r 1, 2, 3 i 4.

W p o w ia tach w o jew ó d z tw a o lszty ń sk iego istn ie je d u ża w sp ó łzależn o ść m ięd zy procen tem w y tw orzon ego w 1960 r. dochodu sp ołeczn ego w p rze m y śle 1 b u dow n ictw ie (T ab . 1 kol. 6 i 7), a w y so k o ścią w y tw arza n eg o dochodu sp o ­ łecznego p rz y p a d a ją c e g o n a jed n e g o zatru d n ion ego w ogóle. W spółczynn ik k o re la c ji m ięd zy tymfe d w iem a w ie lk o śc iam i u k sz ta łto w a ł się n a poziom ie + 0,741. N ato m iast, ja k w sp om n ian o, w sp ółczyn n ik k o re la c ji o b ra z u ją c y w sp ó ł­ zależn ość m ięd zy w y so k o ścią w y tw orzon ego dochodu sp ołeczn ego, p rz y p a d a ­ ją c e g o na jed n e g o m ieszk ań ca, a procen tem zatrud n ion ych poza roln ictw em w y n ió sł w 1960 r. 4- 0,512, a w ięc był n ieco niższy od poprzedn iego. W ynika to m . in. stą d , że g ru p a zatru d n ion ych poza roln ictw em o b e jm u je rów n ież p ra c u ją c y c h w n iep ro d u k cy jn y ch dziedzin ach g o sp o d a rk i n aro d o w ej. P rocen t te j o statn ie j g ru p y p raco w n ik ó w w całości zatru d n ion ych je s t różn y w p o ­ szczególn ych p o w ia tach i d la te g o sto p ień zn ie k sz tałcen ia je s t różny.

N a w sp ó łz ależ n o ść m ięd zy s tru k tu r ą p ro d u k c ji a w y d a jn o ścią p rac y w s k a ­ zu je m. in. to, że p o w iaty z a jm u ją c e p ie rw sze cztery lo k a ty pod w zględ em w y so k o ści dochodu sp ołeczn ego p rz y p a d a ją c e g o na jed n e go zatru d n io n ego (m. O lsztyn i p o w iaty k ę trz y ń sk i, b ra n ie w sk i o raz p isk i — T ab . 2 kol. 4) z a jm u ją rów n ocześn ie cztery p ie rw sz e m ie jsc a pod w zględ em procen tu d o ­ chodu sp o łeczn ego w y tw arza n eg o w p rze m y śle i b u dow n ictw ie (T ab . 1 kol. 7).

T ab . 3. P rz y ch o d y ogól ne or az p rz el ic zo n e na je d n eg o za tr u d n io n eg o i je d n eg o m ie sz k ań ca lu d n o śc i w ro ku 19 60 w p o w ia ta c h w o je w ó d zt w a o ls zt y ń sk ie g o (Źr ódł o — p atr z p rz y p is 9) 216 3 и <3₃ N сл 3 s « « я 5 д « о о „ · * " -СО ф сч г- со адΓ­ со ΟΟ O' « ад 04 - сч ададф _ΙΟ -о оо 3 3 •о₃ 3 s ^ .-Н 3 О t í чо S s •а я й 3 Γ­ 9,5 ад' 1 9 ’2 1 г-Г—' со 04ιοг-'04адΓ­ΟΟ ад ад адг-' ад ад' Фадсч04* i q г - ' N Г - Γ-Γ­ ад 'ФЛ04* *υ 40_О С т э 3 о ОС 3 3 о а •а 3и 3 Д - 2 Д І * • S - 2 ιο СОф ф со О сч ад 04 адад04ад счСО г- г- ΙΟ *ТЭ О

м

_и 34 N ti Он N О ос 3 а Ό 3 а а 3 у I s_{3 »H} Ό 3 Д В ад ф о СЧ ад ιΟадсо сч г-ад о сч ад ад' ад^ сч счo “сч сч сч ад ю ададсч сч СП ф ' соФСЧ <д г-~аОо ' счeo' г-04*iq СЧ я - я ® 5 \2 | J - 2 ф 1Л со г- ф -ад ф о сч ад ад04 _- сч со Γ­ ад ад 04

•х

— ε и

в ъ

Д 35 И Q - o “ 2 м д 3 со Ι­ Ο 00 ф ад ад со сч г-' ф 04 ф ф со ад ф ' ад СО СЧ Г-" сч_ф сч сч ад ф_ 04* со со г-о ' г-со 04 Ф ' Ф СО г-ф ' сч сч о ф O' ад ад о 04' ад ΙΟ Ф ад сч сч о сч со СП ф СО ад сч сч t- t—' ад 04 r-L p . - - счсо Фадад Γ­ ад 04_{о - сч}СОф ад ад Γ­ СО 04 20

T ab . 4. N ad w y żk i or az n ie d o b o ry w y tw o rz o n e g o dochodu sp o łe cz n eg o w st o su n k u do p rzy ch od ów lu d n o śc i w p rz e li c z e n iu na je d n eg o za tr u d n io n eg o i je d n eg o m ie sz k ań ca w p o w ia ta ch w o je w ó d zt w a o ls zt y ń sk ie g o or az p ro c e n t za tr u d n io n y ch w ro ln ic tw ie w 19 60 r. (Źr ódło — p at rz p rz y p is 9) 217 ‘ST л J3 “ о W gf to* ® ’s о _{ϋ -о} s J3 u S) u n? ‘s ’_я lo k a t a CO coЮ 2 * t 1Л co 40 h- 40 CM - 04 04 - coCM h- o CO f " 3 c tľ_я ·~ U C S ’o CL. M 3 a а Л N U Й.О- t '- ₆2,7 ₆5,3 ₅6,9 lO O •O 56 ,4 5 7 ,8 5 3 ,3 40 CM Ю CO o40 CM cm“ IV. 62 ,7 ₁,4 62 ,1 I 4 8 ,9 7 1 ,8 5 1 ,3 4J*_CM 40coo 56 ,3 o so я s N U ._ 0) u “t! 4/5 S o Я U 43 я Л5 N и Я S k o le jn a lo k a ta 40 Γ­ Ό 1 6 CO _- CM CO r- o Ю eO 04CM m co - 04 «ТЭ a » тз 0 s J3 Ό υ o .2 -e тз o

1 F?

na je d n e g o je d n o st e k in a rt o śc i Ю ΟΟ 40 o CO 40 O 40 o “o_

T

-0 ,5 8 1 ,1 6 0 ,9 9 0 ,6 1 CM CO o" N

T

“0 ,0 7 o₄₀ o -2 ,5 4 O ' 04 40 -0 ,4 4 O tv. o 0,9 8 90 Ό -CM o* -0 ,4 4

1

ь. CX O _ J=) O o ^ ’S S_•a 0 c —1— m 1 o o o oo 00 v я a c o ■O ·= k o le jn a lo k a ta Tt< 04 OJ b- 40 Tł<co4 * CO Ю tv. o Ю 'CO 04 co 40 CM_- -N a d m y ż k a ш s _£■§ я

δ

а го N je d n o st e k in a rt o śc l CO 1,36 I ! 0 ,3 6 1 ,4 4 co 4*· cm' Ю

T

2,3 8 ! 2 ,3 2 1 ,3 9 2 .0 2 -3 ,1 4 f -© 1 -1 ,7 6 ₄₀ cd -1 ,9 3 -1 ,1 4 CO 40 CM40 ем“ CO o 3,3 8 -1 ,0 4 j 3 CD 3 o & я 3 N Я Z OJ j B a rt o sz y c e I B is k u p ie c I B ra n ie w o I D z ia łd o w o -G iż y c k o Ił aw a I K ę tr z y n L id z b a r k M o rą g 1 M rą g o w o N id z ic a 1 N o w e M ia st o O ls zt y n m . O ls zt y n p o w . O st ró d a P a sł ę k P is z S z c z y tn o W ę g o rz e w o W o j e w ó d z t w o d -J - - CM CO 4Γ Ю уо tv.CO 04 o -CM CO Ю 40 tv- CC 04 1 20 1

N iższa w y d a jn o ść p rac y w roln ictw ie w y n ik a rów nież z p o ró w n an ia w y sok ości dochodu społeczn ego p rz y p a d a ją c e g o na jed n e g o zatru d n ion ego w roln ictw ie a p rzeciętn ą d la w szy stk ich d ziedzin życia. D la w ojew ód ztw a ja k o całości odpow iedn ie w sk aź n ik i u k szta łto w ały się w r. 1960 na poziom ie 18,2 o raz 20,5 (Tab. 2 kol. 3 i 5). Sto su n k o w o n iew ielk a różn ica w y n ik a głów nie stąd , że w p rze m y śle olszty ń sk im d o m in u ją za k ład y drobne o nie n a jle p sz e j b azie tech ­ n iczn ej i o stosu n k ow o n iew ielk im p rocen cie pracow n ik ów o w y sokich k w a li­ fik a c ja c h zaw odow ych.

Obok zan alizow an ego p ro b lem u w y tw arza n ia dochodu sp ołeczn ego nie m n ie jsz e zn aczenie m a a n a liza pod ziału dochodu społeczn ego. W skazan o na istn ien ie w sp ółzależn ości m ięd zy w ie lk o ścią w y tw arzan ego a w ie lk o ścią p o ­ dzielon ego dochodu społeczn ego p rz y p a d a ją c e g o na jed n e go zatrud nion ego. W spółzależn ość ta n ie je s t je d n a k p ełn a (w spółczynn ik k o r e la c ji ran g w y n osi 4- 0,605). Je d n e pow iaty w y tw a r z a ją w ię ce j dochodu sp ołeczn ego an iżeli w y ­ n oszą przych ody lu dn ości, a w innych przych ody lu d n ości s ą w yższe od w y tw a ­ rzan ego w d an ym pow iecie dochodu społeczn ego (Tab. 4). P ierw sze n ad w y ż­ kow e p o w iaty s ą pod w zględ em społeczn o-ekonom iczn ym z jaw isk ie m dodatnim , a d ru g ie b ę d ące p o w iatam i d eficytow ym i, n egatyw n ym .

P rz e d staw io n y p od ział na pow iaty n ad w yżkow e i d eficytow e (T ab . 4) nie je s t ścisły i nie m oże by ć trak to w a n y ja k o o stateczn y. P o u w zględn ien iu w szy stk ich celów , k tó re w in ien p ok ry w a ć w y tw orzon y dochód narodow y, ok aże się, że dużo w ię k sza liczba pow iatów je s t d eficytow a. G d y b y ty lk o u w zględn ić p o k ry cie n iezbędn ych p otrzeb w za k resie n iep ro d u k cy jn y ch d z ia ­ łów go sp o d a rk i n aro d o w ej tak ic h ja k np. o św ia ta i k u ltu ra , a d m in istra cja , itp. oraz a k u m u la c ji, a szczególn ie in w esty cji, k tóre są w aru n k iem re p ro d u k c ji rozszerzon ej, to okaże się że w szy stk ie alb o p raw ie w szy stk ie p o w ia ty s ą deficytow e. W ram ach w tórn ego p o d ziału m u szą one by ć zasilan e dochodem n arod ow ym w y praco w an y m w innych region ach. R e d y str y b u c ja ta je s t d okon yw an a n ajczę ście j poprzez b u d ż et p ań stw a.

W ojew ództw o o lszty ń sk ie ja k o całość je s t rów n ież d eficytow e. S a m e tylko przych ody lu d n ości s ą w yższe, an iżeli w ytw orzony p rzez n ią dochód społeczn y (porów n aj Tab. 1 kol. 3 z Tab. 3 kol. 3). S tą d potrzeb y n iep ro d u k cy jn y ch d z ia ­ łów g o sp o d a rk i n aro d o w ej o raz potrzeb y a k u m u la c ji m u szą by ć p ok ry w an e d o tac jam i k iero w an y m i n a teren w o jew ó d ztw a o lszty ń sk iego z n ad w yżkow ych teren ów k ra ju . In a cze j m ów iąc w ojew ództw o o lszty ń sk ie ży je częściow o k o sz ­ tem dochodu n arod ow ego w y tw arzan ego w innych w ojew ód ztw ach . Je g o ro z ­ w ój zależy d otych czas od pom ocy fin a n so w e j z zew n ątrz. B e z d o ta c ji z bu dżetu p a ń stw a nie by łob y so c ja listy c z n e j rep ro d u k cji rozszerzon ej.

Je ż e li chodzi o ocenę poszczególn ych p ow iatów w o jew ó d ztw a o lszty ń sk iego pod w zględ em tw orzen ia i pod ziału dochodu społeczn ego to w y k a z u ją one, ja k ju ż n iejed n o k ro tn ie p o d k re ślan o , b ardzo duże zróżnicow an ie. J a k w y n ik a z d an ych liczbow ych w tab lica ch nr 1, 2, 3 i 4, do g ru p y p rzo d u jący ch , zaczy ­ n a ją c od n ajle psze go , zaliczyć n ale ży p o w ia ty : O lsztyn m iasto, k ętrzy ń sk i, b ran ie w sk i, p isk i, ostró d zk i i b arto szy ck i, a do n ajsła b szy ch , licząc od końca, p o w ia ty : m rągo w sk i, olszty ń sk i, (poza m. O lsztynem ), d ziałd o w sk i, nidzicki, b isk u p ie ck i i szczy cień ski. P ierw sze w y tw a rz a ją n ajw ię cej dochodu sp ołecz­ n ego w p rzeliczen iu na jed n ego zatrud n ion ego, a o statn ie n a jm n ie j. R ozpiętość je s t ja k 1 do 1,75.

B liższa a n a liza w y k a zu je , że n ajk o rz y stn ie jsz e w sk aź n ik i ekonom iczne, m. in. n a jw y ż sz ą w y d a jn o ść p racy , m ierzon ą w y so k o ścią w y tw arzan ego do­ chodu społeczn ego, m a ją p o w iaty n a jb a rd z ie j u p rzem ysłow ion e, za tru d n ia ją ce n ajw ię k sz y od setek p racow n ik ów w p rze m y śle oraz b u dow n ictw ie. D la p rz y ­ 218

k ład u jed en zatru d n ion y w p rze m y śle i b u dow n ictw ie w y tw a rz a ł w r. 19G0 p rze ciętn ie 43.500 zł dochodu społeczn ego, a w roln ictw ie i leśn ictw ie tylko 19.000 zł, czyli 24.500 zł rocznie m n ie j. D latego do gru p y o n a jsła b sz y c h w sk a ź ­ n ik ach w z a k resie tw o rzen ia i p o d ziału dochodu społeczn ego n ale żą pow iaty 0 n ajw y ższy m procen cie lu dn ości u trz y m u ją c e j się z roln ictw a. J a k z p ow y ż­ sze go w y n ik a , istn ie je ścisły zw iązek m iędzy e fe k ty w n o ścią g o sp o d a rcz ą d an ego p o w ia tu i je g o s tru k tu r ą zatru d n ie n ia, a co za tym idzie i stru k tu r ą p ro d u k cji.

W szystkie a n a lizy w y k a z u ją , że pow iaty uprzem ysłow ion e, choć m a ją sła b e roln ictw o, ja k np. p o w iaty b ra n ie w sk i i p isk i, ce ch u ją b ard z ie j k orzystn e w sk aź n ik i ekonom iczn e, an iżeli p o w iaty roln icze i to n aw et w ów czas, gdy ich poziom roln ictw a, w p orów n an iu z in nym i p o w ia tam i je s t w y so k i, ja k np. w pow . d ziałd ow sk im . N a su w a się stą d ge n e raln y w n iosek , że p r z y sp ie ­ szen ie tem p a ro zw o ju w o jew ó d ztw a zależy n ie ty lk o od d alszego d o sk o n alen ia 1 in ten sy fik o w a n ia p ro d u k c ji ro ln ej, a le przed e w szy stk im od w y k o rz y stan ia k aż d e j m ożliw ości, by p o d n ieść sto pień in d u str ia liz a c ji poszczególn ych p o w ia ­ tów o raz w o jew ó d z tw a o lszty ń sk ieg o ja k o całości. T ezę tę w całej rozciągłości p o tw ierd za rów n ież a n a liza porów n aw cza w o jew ó d ztw a o lszty ń sk iego na tle innych region ów k r a ju .

U sy tu o w an ie w o jew ó d z tw a o lszty ń sk ieg o w z e staw ien iu z in n y m i regio n am i o b ra z u ją p rze d e w szy stk im d an e liczbow e za w a rte w tab lica ch nr 5 do 12. D la celów p o rów n aw czych o b e jm u ją one rów n ież d an e d otyczące dw óch n a j­ sła b szy ch w P o lsce w ojew ództw , a m ian ow icie: biało sto ck iego i koszaliń sk iego . P ierw sze s ą s ia d u je z w ojew ód ztw em olszty ń sk im i o b e jm u je częściow o teren y o d zy sk an e , a d ru gie je s t podobne ja k W arm ia i M azu ry północn e i w cało ści n ale ży do teren ów od zy sk an y ch o raz m a podo bn ą stru k tu rę ekonom iczn ą, ja k rów n ież zbliżon ą stru k tu r ę a g r a r n ą . Z a w arte w tab lica ch d an e d otyczące całej P o lsk i u m o żliw ia ją porów nan ie· z przeciętn y m i k rajo w y m i, a liczby c h a ra k ­ te ry z u ją ce w oj. op olsk ie p o z w a la ją p orów n ać w ojew ód ztw o o lszty ń sk ie z w o ­ jew ód ztw em o in nym ch a ra k te rz e ekonom iczn ym i p o sia d a ją c y m je d n e z n a j­ lepszych w sk aź n ik ó w ekonom iczn ych w P olsce.

P rz e p ro w a d ze n ie a n a lizy p orów n aw czej p o zw ala nie ty lk o n a ok reślen ie m ie jsc a i roli w o jew ó d z tw a o lszty ń sk ieg o w g o sp o d a rce o g ó ln o k ra jo w ej, ale jed n o cześn ie um ożliw ia u w y p u k len ie poszczególn ych elem entów , a szczególn ie p ro p o rcji, d ete rm in u jący ch poziom i stru k tu rę g o sp o d a rcz ą w ojew ód ztw a olszty ń sk iego .

Z tab . 5 w y n ik a, że w ojew ództw o o lszty ń sk ie m a w 1960 r. m n iej lu dn ości (4,1%) an iż eli p rz y p a d a p rze ciętn ie n a je d n o w ojew ództw o w k r a ju (5,9%). R ów n ież zatru d n ie n ie i to w e w szy stk ich d ziałach g o sp o d a rk i n aro d o w ej je st n iższe (od 1,4% w p rze m y śle do 3,4% w tran sp o rc ie i łączn ości — p a trz tab . 5 k ol. 3) w p o ró w n an iu z p rze ciętn ą p r z y p a d a ją c ą na jed n o w ojew ództw o (5,9%). Je sz c z e n iższy od z a tru d n ie n ia je s t procen tow y u d zia ł poszczególn ych rod zajów p ro d u k c ji w w y tw arza n iu dochodu n arod ow ego, gd yż w a h a się w gran icach 1,3% w p rze m y śle do 4,3% , w roln ictw ie i leśn ictw ie p rzy 5,9% p r z y p a d a ­ jący ch p rze ciętn ie na w ojew ództw o.

N ie k o rzy stn ie u k ła d a ją się rów n ież om aw ian e w sk aź n ik i, (Tab. 5 k ol. 3 i 4) gd y p o ró w n u je się je z liczb ą lu dn ości. Z w y ją tk ie m p o zy cji o b ra z u ją c e j w y ­ tw a rz an ie dochodu n arod ow ego w roln ictw ie s ą one dużo niższe od p ro cen to ­ w ego u d ziału lu dn ości w ojew ództw a, o lszty ń sk iego w całości lu d n o ści w P olsce (4,1%). K o rz y stn ie jsz y w sk aź n ik d otyczący roln ictw a u z asad n io n y je s t głów nie

T ab . 5. L u d n o ść , za tr u d n ie n ie i w y tw o rz o n y w I9 60 ro ku do ch ód n a ro d o w y (Źródło — p at rz p rz y p is 9) м о © © 3 о m β -а д у я ’ 3 J 2 У S 3 О. Р- _{ю* ю“} 04_to се_{ю‘ ю “} аi d а i d 04 i d © © ©

д

J ů а о N и О 3 a 3 о ьо У у 2 сл . ^ • в о ~ э s я о © СО 2 ю e s со 04 «о _ч cd со es“ СО рч. 3 Μ Ό Ό 3 у o ' 3 í*ä 3 о Ό о я в 3 тэ о •В У о У 2 У 3 о 3 Л ю Р-es Ч*« ч * CS e s ю“ e s cs“ ■ я .e s i d ©_cd Р-о N ТЭ S3 У « У м 4Й Я N 3 У д ■ d 4«о » 3 g о Ч*< со_es“ со P- СОч * со cs“ Р-е ї cd 4S** Р-_Р» я в у у і-. 4й Ö Я Ό S 3_N 3 а ы У 5 і 5 - т " с 34 о Д - 3 f 3 -2 о СО Р-cs“ ч* о cs“ e s · со“ Р-_ cs“ ч * cd e j cd ŽÄ о © я ^й я о Он 1 •у 3 о т э о я в 2 м Я ■а о а : я О СО я 'n Q e s s У ю Ы) О (Л >4

ε

У N и řu о s 4-> У Й £ О Ό Р « о У Й «•Я У J о Ź У Й о Рч >4 £ о Sh я £ о 4-» 4-» о Sh J3 0 ‘У “о й N У я * ď и о а « Й я Sh Н

д

_я 4-»_Я о N о а я У

м

_Р тз о Sh

ь

«У о Й Т З Р J я Й >» У д я 73 я а >4 IS Sh а >4 £ я о 2 тз Д о в и М Я N г* и . 2 ТЗ g ю с Ä_У о Q d -4 - - c s со 4Í* ю © Р- © а 220

T ab . 6 . S tr u k tu ra w y tw o rz o n e g o dochodu n ar o d o w eg o i śr od kó w tr w ał y ch or az w y d aj n o ść za tr u d n io n y ch w p ro d u k o w a n iu dochodu n ar o d o w eg o w 19 60 r. (Źródło — p atr z p rz y p is y 9 i 11 ) D oc h ód n ar o d o w y na 1 za tr u d n io n eg o

_.

ÄÜZ'Ji

I I

СО О CO 2 0 ,4 7 3 3 8 ,4 6 3 5 0 ,0 7 5 1 8, 976 4 0 ,2 3 7 1 1, 625 3,3 31 P o ls k a r-2 7 ,3 85 5 9 ,0 90 5 2 ,4 0 2 14,783 25,2 4 0 7,305 1,74 8 Str ukt ura śr o d k ó w tr w ał y ch . со

f l

3 N · СО О Ю ₁00 ,0 6 ,1 0, 4 3 0 .4 ₁,8 2 9 .4 31,9 P o ls k a in ₁00 ,0 20 .7 ₁,1 16,2 1, 7 19 .8 4 0 ,5 Stru ktu ra d o ch o d u n ar o d o w e g o wo j. o ls zt y ń sk ie 1 0 0 ,0 2 2 ,1 8 ,8 52 ,1 _3,4 j 10, 9 : 2 ,8 P o ls k a co 1 0 0 ,0 4 9 .7 _9,5 2 5 .8 _9.8 _3,4 ₁.8 D zi ał g o sp o d ar k i n ar o d o w e j СЧ Ogó łe m P rz e m y sł B u d o w n ic tw o R o ln ic tw o i L e śn ic tw o O br ót to w a ro w y T ra n sp o rt i łą c z n o ść P ro d u k cj a p o z o st a ła L p . - ■h C 4 СО i n CO t*»

dużym procen tow ym ud ziałem lu d n ości roln iczej w ogóln ej liczbie m ieszk a ń ­ ców oraz dużym , w p orów n an iu z in nym i regio n am i k r a ju , a re a łe m użytków rolnych p rz y p a d a jąc y c h w w ojew ód ztw ie olszty ń sk im na jed n e go p ra c u ją c e g o w rolnictw ie.

R e zu lta te m istn ie n ia n iew ielk iej liczby p racu ją cy ch p ro d u kcy jn ie , a szcze­ góln ie n iek orzy stn ej stru k tu ry zatru d n ie n ia i p ro d u k cji je s t m ała w y d a jn o ść w tw orzen iu dochodu narodow ego. P rz y jm u ją c p rzeciętn ą w P o lsce za 100°/o na jed n e go zatrud n ion ego, w w ojew ództw ie o lszty ń sk im p rzy p a d a , w ed łu g szacu n k u K o m isji P lan o w a n ia p rzy R ad zie M in istrów , 77°/o (4). P rz y czy n ą tego stan u rzeczy je s t niższe od przeciętn ego zatru d n ie n ia w w ojew ództw ie (2,7°/o), zatru d n ien ie w p rze m y śle (1,4%) i bu dow n ictw ie (2,0%) oraz n isk a w y d a jn o ść p racy zatrudnion ych. W ytw arzan y dochód n arod ow y stan o w i bow iem w w o je ­ w ództw ie olszty ń sk im ty lk o 2,3% ogóln ok rajow ego, ■ a zatru d n ien ie u k sz ta łto ­ w ało sią na poziom ie 2,7% w sto su n k u do o góln opolsk iego p rzy ję te g o za 100%. P od w zględ em om aw ian ych w sk aźn ik ów n iek o rzy stn ie u k ła d a sie sy tu a c ja rów n ież w w ojew ództw ie k o szaliń sk im , a szczególn ie biało sto ck im . P ierw sze w y k a zu je rez u lta ty nieco le p sz e od w ojew ód ztw a olszty ń sk iego, a d ru gie je s z ­ cze gorsze. G łów n ą p rzyczyn ą te go zróżn icow an ia je s t odm ien ność stru k tu ry z a tru d n ie n ia i w y tw arza n ia dochodu n arod ow ego porów n y w an y ch w ojew ództw (Tab. 5 i 6).

N ie k o rzy stn ą stru k tu rą p ro d u k c ji dochodu n arod ow ego, a szczególn ie śro d ­ ków trw ały ch w w oj. olszty ń sk im , w p orów n an iu z przeciętn y m i k rajo w y m i u w y p u k la tab . 6. W ojew ództw o olszty ń sk ie w y tw arza w I960 roku w p rzem y śle ty lk o 22,1% dochodu n arod ow ego, a w roln ictw ie aż 52,1%. O dpow iedn ie liczby d la P o lsk i u k szta łto w ały się n a poziom ie 49,7% i 25,8%, czyli p ro p o rcje są p ra w ie odw rócone (Tab. 6 kol. 3 i 4).

Je sz c z e b a rd z iej n iek o rzy stn a je s t stru k tu ra śro d k ó w trw ały ch (Tab. 6 kol. 5 i 6).

W p rze m y śle w oj. olszty ń sk ie m a ty lk o 6,1% środ k ów trw ały ch , a w sk a li k ra jo w e j je s t aż 20,7%, czyli 3,4 razy w ięcej.

U pośledzen ie to je s t tym w iększe, że ogóln a su m a środ ków u lokow an a w e w szy stk ich d ziałach go sp o d a rk i n aro d o w ej, przeliczon a na jed n ego z a tru d ­ nionego, je s t dużo w ięk sza przeciętn ie w P olsce, an iżeli w w ojew ództw ie o lszty ń skim . In aczej je s t w roln ictw ie. T u p rocen t w w ojew ód ztw ie o lszty ń ­ sk im je s t o 1,9 ra z a w ięk szy od p rzeciętn ej k ra jo w e j. N a u w agę p rzy tym z a słu g u je fa k t, że w p orów n an iu s tru k tu ry w y tw arzan ego dochodu n arod ow ego ze stru k tu rą środ ków trw ały ch w y n ik a w y ższa w y d a jn o ść ro ln ictw a W arm ii i M a zu r (przeszło dw a razy) an iż eli p rze w ag a w w y po sażen iu w śro d k i trw ałe (4,9 razy).

Z p orów n an ia stru k tu ry dochodu n arod ow ego ze stru k tu r ą środ ków tr w a ­ łych w y n ik a, że n a k aż d y p rocen t w a rto ści środ k ów trw ały ch w p rzem y śle p rzy p a d a w ięcej dochodu n arod ow ego an iżeli w roln ictw ie i leśn ictw ie. Je sz c z e go rzej aniżeli w roln ictw ie je s t pod tym w zględ em w tran sp o rcie i łączności.

W ysokość dochodu n aro d o w ego p rz y p a d a ją c e g o n a jed n e go zatrud n ion ego o b ra z u je kol. 7 i 8 w tab . 5. W ynika z n iej, że w p rze m y śle i bu dow n ictw ie w y d a jn o ść p rac y je s t w ię k sz a p rzeciętn ie w P olsce, an iżeli w w ojew ództw ie o lszty ń skim . W p ozostałych d ziałach go sp o d a rk i n aro d o w ej, w ty m i w ro ln ic­ tw ie, w y ższa w y d a jn o ść w przeliczen iu na jed n e go p r a c u ją c e g o cech u je w o je ­ w ództw o olszty ń sk ie. Z w raca u w ag ę b ardzo n isk a w y d a jn o ść w p rzem y śle w ojew ództw a olszty ń sk iego w p orów n an iu z ogó ln o k rajo w ą. N a to m iast w y d a j­ n ość p ra c u ją c y c h w roln ictw ie w o jew ó d ztw a o lszty ń sk iego, liczona na jed n ego zatrud nion ego, je s t aż 28% w y ższa od p rzeciętn ej k ra jo w e j.

Ž p o ró w n an ia w y d a jn o ści p racy w p rze m y śle i w roln ictw ie p rze w ag a tego p ierw szego je s t w sk a li k ra jo w e j aż 4 raz y w ię k sz a, a w w ojew ód ztw ie o lsz ty ń ­ sk im ty lk o n iew iele ponad d w a razy . L iczb y te m ów ią o zaco fan iu p rzem y słu oraz o k o rzy stn ej s y tu a c ji w roln ictw ie w ojew ód ztw a olszty ń sk iego.

• P o za om ów ion ym i czy n n ik am i na w y so k o ść w y tw arzan ego dochodu n a ro ­ d ow ego b a rd z o duży w pływ m a u d zia ł p ro d u k c ji czy ste j w p ro d u k cji glo b aln ej. W w ojew ództw ie olszty ń sk im w e w szy stk ich d ziałach i gałę zia ch p ro d u k cji p ro cen t dochodu społeczn ego w ca łe j w a rto ści p ro d u k c ji je s t niższy aniżeli p rzeciętn ie w k r a ju . (Tab. 7). W ynika stąd , że n ak ład y m ate riało w e s ą tu w y ższe od p rzeciętn ych . S y tu a c ja ta je s t p ow od ow an a m. in. n isk im poziom em technicznym zak ład ó w p ro d u k cy jn y ch o raz sła b y m i k w a lifik a c ja m i załóg. Duży w pływ m a rów n ież sa m a stru k tu r a p ro d u k c ji p oszczególn ych d ziałó w g o sp o ­ d a rk i n arod ow ej oraz w iele innych przyczyn.

J a k z p ow yższego w y n ik a, liczby ta b e l 5, 6 i 7 p ro w ad zą do podobnych w niosków , ja k ie w y n ik ały z a n a liz d an ych d otyczących poszczególn ych p o w ia ­ tó w w ojew ód ztw a o lszty ń sk ieg o (T ab . 1, 2, 3 i 4). N a czoło w y su w a się stw ie r ­ dzenie, że p rze m y sł m a zd ecyd ow an ą p rze w ag ę n ad roln ictw em w tw orzen iu i p o d ziale dochodu n arod ow ego. N isk i stan u p rze m y sło w ien ia teren ów W arm ii i M azu r je s t głó w n ą p rzyczyn ą ich sła b o śc i ekonom iczn ej. W yd ajn o ść p racy zatru d n ion ych w w ojew ód ztw ie olszty ń sk im je s t n iższa an iżeli p rzeciętn ie w k r a ju , co w y n ik a n ie ty lk o z n iek o rzy stn e j stru k tu r y p ro d u k cji, a le je st p ow od ow an a rów n ież s ła b ą b a zą tech n iczn ą p rze d się b io rstw o raz n iskim i k w a lifik a c ja m i załóg.

P oza om ów ion ym i b a d a n iam i, które p rze p ro w ad ziła K o m is ja P lan o w a n ia przy R ad zie M in istrów p ro b le m a ty k ą tw o rzen ia i p o d ziału dochodu n aro d o ­ w ego, a szczególn ie m eto d am i u sta le n ia tych w ie lk o ści od 1962 r. b ard zo żywo in te re su ją się p raco w n icy n au kow i. E fe k te m tego z a in tere so w an ia je s t d o k o ­ n an ie przez K o m ite t P rz e strze n n e go Z a g o sp o d aro w a n ia K r a ju P o lsk ie j A k a ­ d em ii N a u k w ra z z G łów n ym U rzęd em S ta ty sty cz n y m , sza cu n k u dochodu n arod ow ego za la ta 1960 i 1 9 6 1 l2). W op arciu o ten sza cu n e k oraz inne d an e G U S -u sporząd zon e zo sta ły tab ele 8, 9, 10, 11 i 12. Z a w a rte w nich d an e są b liższe p raw d y an iż eli dokonane w cześniej- sza cu n k i K o m isji P lan o w an ia p rzy RM , gd yż O p a rte zo stały na m etod ach m ający ch g ru n to w n ie jsz ą

pod-T ab . 7. P rocen t dochodu sp ołeczn ego w ogóln ej w a rto ści p ro d u k c ji g lo b a ln ej (Źródło — p a tr z p rzy p isy 9 i 11)

Lp. Dział gospodarki narodow ej

P r o c e n t UJOj.

olsztyńskie Polskacała

1 2 3 4 I P rze m y sł 2 3 ,3 3 9 ,0 2 B u dow n ictw o 4 4 ,0 5 0 ,7 3 R oln ictw o 3 4 ,5 4 7 ,6 4 L eśn ictw o 7 9 ,3 9 0 ,3 5 O brót tow aro w y 7 3 ,0 7 6 ,7

budow ę n au k o w ą. W n iektórych p o zy cjach są d latego różnice m ięd zy dan ym i tab el do n ru 7 a ta b e la m i od n ru 8 w łącznie. R óżnice te są m in im aln e. D ane z tab lic 8 do 1 2 nie p o d w a ż a ją dotych czas u stalon y ch ocen i w niosków , a od w rotnie p o tw ie rd z a ją je w ca łe j rozciągłości i d a ją d odatkow e argu m en ty u z a sa d n ia ją c e sfo rm u ło w an e stw ie rd ze n ia w o p arciu o a n a lizy tab e l 1 do 7. Z ta b e li n r 8 w y n ika, że w ojew ództw o olszty ń sk ie zarów n o w I960 r. ja k i 1961 m iało dużo g orsze w sk aźn ik i, an iżeli p rzeciętn e k rajo w e , w w y tw arzan iu o raz p o d ziale dochodu n arod ow ego, w tym i w spożyciu z dochodów osobistych lu dn ości oraz w z a k re sie in w e sty cji netto p rz y p a d a ją c y c h na jed n e g o m iesz­ k ań ca. Je sz c z e sła b sz e w sk aź n ik i m a w ojew ództw o białostock ie, a le p sz e w ojew ództw o k o sza liń sk ie . D użo lepsze, bo na ogół p rz e k ra c z a ją c e śred n ie k rajo w e , m a w ojew ództw o opolskie. Je ż e li n ato m iast chodzi o tem p o w zro stu m ięd zy rok iem 1960 i 1961, to w ojew ód ztw o olszty ń sk ie m a w sk aź n ik i w yższe od p rzeciętn ych k rajo w y ch . Je sz c z e b ard z ie j k orzystn ie pod tym w zględ em p rez en tu je się w ojew ództw o k o sza liń sk ie . W sk azu je to na k o rzy stn ą ten d en cję o d ra b ia n ia za le gło ści p rzez te re n y s to ją c e d o tych czas n a n ajn iż sz y m w P olsce poziom ie rozw oju ekonom icznego.

T a b e la 9 w y k a zu je n a jsła b s z ą w porów n an iu z in nym i w ojew ództw am i in d u stria liz a c ję w o jew ó d ztw a olszty ń sk iego. W ysoki je s t n ato m iast u d ział ro l­ n ictw a i le śn ictw a w tw orzen iu dochodu n arod ow ego. N iek orzy stn ym o b jaw em je s t rów n ież zm n iejszen ie się m ięd zy 1960 a 1961 r. u d ziału p rze m y słu w tw o ­ rzen iu dochodu n arod ow ego. W sk azu je to na d alsze p o g a rsz a n ie się i ta k ju ż n iek o rzy stn e j stru k tu ry p ro d u k cji. C zęściow ym u sp raw ie d liw ie n iem tak ie g o u k szta łto w an ia się w sk aźn ik ó w s ą stosu n k ow o w y so k ie plon y u z y sk an e przez roln ictw o w ojew ództw a o lszty ń sk iego w 1961 r. D użem u sk okow i p ro d u k c ji roln ej n ie od po w iad ał w zro st p ro d u k c ji p rze m y słu i d latego n a stą p iło p o go r­ szen ie stru k tu ry p ro d u k cji dochodu n arod ow ego.

L iczb y tab e li 10 p o tw ie rd z ają tezę, że w roln ictw ie je s t dużo n iższa w y d a j­ ność p rac y an iżeli w przem y śle. O bliczony w o p arciu o om aw ian e tab lice w sp ółczyn n ik k o r e la c ji m iędzy w y so k o ścią dochodu n arod ow ego w szy stk ich działów go sp o d a rk i n arod ow ej p rz y p a d a ją c e g o p rze ciętn ie na jed n e go z a tru d ­ n ionego a procen tem lu d n o ści u trz y m u ją c e j się z p rze m y słu u k szta łto w ał się na poziom ie + 0,997, czyli w y k a z u je p raw ie zu pełn ą w spółzależn ość m ięd zy ty m i elem en tam i. B a rd z o w y so k i je s t rów n ież w sp ółczyn n ik k o re la c ji m ięd zy procen tem dochodu n arod ow ego w y tw orzon ego w p rze m y śle i bu dow n ictw ie a w y so k o ścią dochodu n arod ow ego p rz y p a d a ją c e g o na jed n e go zatru d n ion ego w e w szy stk ich d zia ła ch g o sp o d a rk i n aro d o w ej. U k szta łto w ał się on n a p ozio­ m ie 4* 0,953.

D ru gim w n ioskiem w y p ły w ający m z tab . 10, je s t n iższa w y d a jn o ść p r a c u ­ jący ch w p rze m y śle w ojew ód ztw a olszty ń sk iego, w porów n an iu z p rzeciętn ą k ra jo w ą . Je sz c z e s ła b ie j je s t pod tym w zględ em w w ojew ód ztw ie koszaliń sk im .

In aczej p rze d staw ia się p orów n an ie roln ictw a olszty ń sk iego z o g ó ln o k ra jo ­ w ym . W sek to rze uspołeczn ion ym w y d a jn o ść w w y tw arzan iu dochodu n aro d o ­ w ego je s t co p raw d a rów n ież n iższa an iżeli p rze ciętn a w P olsce, ale w ro ln ic­ tw ie n ie uspołecznion ym je s t ju ż odw rotnie. (T ab . 10 ροζ. 2 і 3). N a szczególn e p o d k re ślen ie z a słu g u je fa k t, że w, zn an ym z w y so k ie j p ro d u k cji roln ej w o je ­ w ództw ie opolskim w y sok ość dochodu n arod ow ego w y tw arzan ego przeciętn ie p rzez jed n e go p ra c u ją c e g o w roln ictw ie nie uspołecznion ym je s t ta k a sam a ja k w w ojew ództw ie olszty ń skim .

O braz zm ieni się zupełn ie, je ż eli w y tw orzon y dochód n arod ow y przeliczy m y na 100 h a użytków roln ych. (T ab . 10, ροζ. 4 і 5). O k azu je się, że przeciętne k ra jo w e s ą około dw a raz y w ięk sze an iż eli w o jew ó d ztw a olszty ń sk iego, 224

T ab . 8. Do ch ód n ar o d o w y w y tw o rz o n y or az p o d zie lo n y w r. 19 60 i 19 61 na je d n eg o m ie sz k a ń ca ,· w y ra żo n y w p ro ce n ta ch p rz y p rz y ję ci u dany ch dl a ca łe j P o ls k i za 10 0% w g sz ac u n k u P o ls k ie j A k a d e m ii N au k ora z G łó w n eg o Urzęd u S ta ty st y c z n e g o K o m u n lA jiy 15 D M Я M СЛ -O O ев 2 o oo • .2 O -“*· 3 - і O. o © ©_ ©_ P CO © © N СЧ oS © © © СЧ ·“ * P P © © СЧ VO P P © r - ©© ©© счo СЧ© 3 N O 2 bo o oj ■ tft o S Г» © eo P P h- t>-CO^ © © " P © © сл со © » © © © © © p r> со ©© © © © à “ J2 4) ° 2 f t © © CO P P tv. b. © © о © © CO ч#< CO P P © © © © © © 4f © r«-'© со © со■ч· , o 2 S ’ ■ « З . O ô 2 3 s © vo © P vo © © ©_ CO P P tv. CO tft ©* © h. « p-ч CO ©‘ P ts. © ©© ©© ©© 4ř© 32_ел O Оч 'Sľ (S 4) ■»h © © o ©‘ © © © © o © © © ° . Я. © © o © © o © o © © IV.© ©© ©o ©© CO а b а i b я Д es Д © © 2 'S v •5 o o© —' 4) © VO N О Φ IŁ "o 2 £ СЧ >> c o N Ui O £ řo £ >> Č o Ό O_ÍH аз c 43 O Д_O O Q < >» c o 'S N 43 O Qi tb Ź o 43 O Сч CC C 43 Ю Д o O Q n Ö 43 3 Д o w O Â O o 43 N oj o >, •N O Q. ел 5 >. 6 o cu c ω 4? řo (Λ a> £ c 3 o U< O 43 3 M c 3 o ел £ P <-H o S ® 2 ° 2 « .M N O >4 O . bo c >» cC N s ä N >> C O N Ut 0 £ &

1

43 O _u CO C 43 Ό Д 43 O Q >> C O *3 "n 43 O Q· >> £ O 43 O Ih cc c 43 O •C o o Q c 43 3 Д O СЛ O Д_u o 43 14 оз u >» •N O a ел ε >1 3 о 0) с 0) о >» чч ел ф с

á.

- J - - СЧ CO

T ab . 9. S tr u k tu ra dochodu n ar o d o w eg o w y tw o rz o n eg o w I9 60 i 19 61 r. w g sz ac u n k u P o ls k ie j A k ad e m ii N a u k ora z G łó w n eg o Urzęd u S ta ty st y c z n e g o N a o b sz a rz e tuo j. o p o l­ sk ie g o CO ₅3. 8 5 3, 2 23 .9 26 .9 ₄,9 _{4.2 6.3 5,}6 1 1 ,1 1 0 ,1 © © O ujo j. k o sz a ­ li ń sk ie g o t- ₂₉,7 28,3 34.2 40, 5 13 .2 10 ,9 _{7,8 7,1} 15 .1 13. 2 0‘0 0 I m ój . o ls z ­ ty ń sk ie g o © _{29.1 2}8.2 _{35.2 3}9.4 ₁2.2 11 ,9 ₉,0 ₈,2 14 .5 12 ,3 O O O ino j. b ia ­ ło st o c k ie g o © о 1Л ЮСЧ O CO C O © C O © ^ H O C ^ ľ v O © Ч О © 4 0 CO ·—' ( O CO Ί 1 ’ t 1-4 1-І © ©~ © c a łe j P o ls k i rť Г - . С Ч Ю b - © - ^ 1 t ' - t 4» » n © © t C f i CO M CS © © ·—I © l O Ю ( N CS - H —1 O © ‘ o W y sz cz e g ó ln ie n ie a) 19 60 г. b) 19 61 r. CO a b a b a b a b a b GN po chó d n ar o d o w y w y tw o rz o n y w p rz em y śl e i b u d o w n ic tw ie % w ro ln ic tw ie °/ o w le śn ic tw ie °/ o w tr an sp o rc ie i łą c z n o śc i w p o zo st ał y ch d z ia ła c h R az em L p . СЧ co ^ © © 226