Piotr Kardela
O Profesorze Tadeuszu Kisielewskim
(1939-2012) i jego kilku książkach
Echa Przeszłości 13, 520-524
O P R O F E S O R Z E T A D E U S Z U K I S I E L E W S K I M ( 1 9 3 9 - 2 0 1 2 ) I J E G O K I L K U K S I Ą Ż K A C H
N a jp ie rw około p o łu d n ia b y ł te le fo n P r o f e s o r a T a d e u s z a W olszy z W a r szaw y, p o te m in fo rm a c ja dr. h a b . S ła w o m ira C e n c k ie w ic z a - obaj p r z e k a z y w a li tę s a m ą s m u t n ą w ia d o m o ść: d n ia 22 lu te g o 2 0 1 2 r. n a d r a n e m z m a r ł po ciężk iej ch o ro b ie P r o f e s o r T a d e u s z K is ie le w s k i - z w ią z a n y z U n iw e r s y te te m K a z im ie r z a W ie lk ie g o w B y d g o szczy i I n s t y t u t e m H is to r ii P o lsk ie j A k a d e m ii N a u k , w y b itn y h is to r y k i p o lito lo g , w n ik liw y b a d a c z d ziejó w ch ło p ó w p o l s k ic h , p ro w a d z ą c y p r z e d la ty w y k ła d y w I n s ty tu c ie H is to r ii i S to s u n k ó w M ię d z y n a ro d o w y c h W yższej S zk o ły P e d a g o g ic z n e j w O ls z ty n ie , a u t o r p o n a d 3 5 0 p u b lik a c ji, w ty m p o n a d d z ie s ię c iu k s ią ż e k , m .in .: H e r o i z m i k o m p r o m i s . P o r t r e t z b i o r o w y d z i a ł a c z y l u d o w y c h , O j c z y z n a , c h ł o p i , l u d o w c y , P i ł s u d s k i , S i k o r s k i . . . M i k o ł a j c z y k . O d sz e d ł w ie lk i n a u k o w ie c , w y c h o w a w c a m łodzieży, z a c n y czło w iek . O d sz e d ł w ie lk i a u to r y te t, u c z o n y w n ik liw y , a le i odw ażny, b a d a c z d ziejó w ch ło p ó w p o lsk ic h , k tó re g o z n ic h w s z y s tk ic h n a jb a r d z ie j c e n i łe m , choćby ze w zg lęd u n a d o strz e g a n ie lu d zi i s p ra w w h isto rii, k tó re p rz e z l a ta p rzez in n y c h h isto ry k ó w tzw. r u c h u ludow ego celowo n ie by ły d o strz e g a n e .
M ia łe m w y ją tk o w e szczęśc ie i s a ty s f a k c ję b yć z a lic z a n y m p rz e z P ro f e s o ra K isie le w sk ie g o do g r o n a J e g o p rz y ja c ió ł; oczyw iście ty c h m ło d sz y c h , m o że n ie ty c h n a jb liż s z y c h , n a p e w n o u c z ą c y c h się od N ieg o , a le ... p rz y ja c ió ł. Z n a liś m y s ię od k i l k u n a s t u la t. P o z n a ł n a s P ro fe s o r W o lsza , r e d a k to r n a c z e ln y „D zie jó w N a jn o w s z y c h ”, w k tó ry c h K o m ite c ie R e d a k c y jn y m T a d e u s z K is ie le w s k i z a s ia d a ł i p ra c o w a ł do k o ń c a . R a z e m z P ro fe s o re m K is ie le w s k im u c z e s tn ic z y łe m w k ilk u k o n fe re n c ja c h n a u k o w y c h . K ie d y ty lk o b y ła o k a z ja , s p o ty k a li ś m y się w I n s ty tu c ie H is to r ii P o lsk ie j A k a d e m ii N a u k lu b po p r o s tu w k a w ia r n i w W a rs z a w ie , g d z ie r o z m a w ia liś m y n a te m a t y n ie ty lk o h is to ry c z n e , c z ę sto o p o lity c e. Z a p r a s z a ł m n ie c a ły c z a s do S k ie rd , g d z ie m ie s z k a ł. A choć to b lisk o stolicy, n ig d y - co so b ie d z iś w y rz u c a m - n ie by ło o k a z ji s k o rz y s ta ć z z a p ro s z e n ia . C z ę sto k o n ta k to w a liś m y się z P ro fe s o re m te le fo n ic z n ie , ro z m ó w ty c h b y ły d z ie s ią tk i, a k a ż d y t a k i k o n t a k t tr a k to w a łe m ja k o w ie lk ie w y ró ż n ie n ie i u c z tę i n te le k tu a ln ą .
P r o f e s o r T a d e u s z K is ie le w s k i z a w sz e b a rd z o ciepło w s p o m in a ł o k re s sw o je j p ra c y n a u k o w o -d y d a k ty c z n e j w O ls z ty n ie . M ia ł t u k ilk u d o b ry c h z n a jo m y c h , w ś ró d n ic h z je d n e j s tr o n y c h y b a sz c z e g ó ln ie b lis k ie g o m u P ro fe s o ra N o r b e r ta K a s p a r k a , d z ie k a n a W y d z ia łu H u m a n is ty c z n e g o U W M , z k tó ry m n ie g d y ś o p ra c o w a ł n a w e t w s p ó ła u to r s k ą k s ią ż k ę i ciep ło się z a w sz e w y ra ż a ł, z d ru g ie j - o w ie le m ło d sz e g o P a w ła P i o t r a W a r o ta z o ls z ty ń s k ie j D e le g a tu r y I n s t y t u t u P a m ię c i N a ro d o w e j, k tó re g o a r ty k u ły z „ D e b a ty ” c z y ty w a ł i żywo k o m e n to w a ł. W y m ie n ia liś m y się z P ro fe s o re m k s ią ż k a m i. O s t a t n i ą pozycją, j a k ą M u p o s ła łe m z O ls z ty n a b y ł S p a d e k E r w in a K r u k a , p u b lik a c ja , o k t ó r ą - po d o w ie d z e n iu się z p ra sy , że is tn ie je - w ręcz się d o p o m in a ł, b y p o te m z a c h w y c a ć się je j tr e ś c i ą i tw ie rd z ić , iż s ta n o w i g o to w y s c e n a r iu s z p r a w d z i w ego film u o m a z u r s k im lo sie. Z w ią z k i z h is to r y k a m i z O ls z ty n a P ro fe s o r K isie le w sk i u trz y m y w a ł do k o ń c a sw o ich p ra c o w ity c h d n i. D ość w sp o m n ieć,
że b y ł (obok P r o f e s o r a W o jc ie c h a P o la k a z U M K w T o r u n iu ) r e c e n z e n te m w y d a w n ic z y m w y d a n e j n ie d a w n o m o n u m e n ta ln e j, a p r z y ty m n ie z w y k le c e n n e j, m o n o g ra f ii a u t o r s t w a d r. W ito ld a G ie s z c z y ń s k ie g o z U W M p t. O d n a r o d z i n « S o l i d a r n o ś c i » d o T r z e c i e j R z e c z y p o s p o l i t e j . P r z e m i a n y s p o ł e c z n o - p o l i t y c z n e w w o j e w ó d z t w i e o l s z t y ń s k i m ( 1 9 8 0 - 1 9 8 9 ) ”. K o lo k w iu m h a b ilita c y j nego dr. G ieszczy ń sk ieg o , n ie s te ty , P ro fe so r ju ż n ie doczek ał. D ługo b ę d ę w sp o m in a ł i m ia ł w e w d zięczn ej p a m ię c i s p o tk a n ia i ro zm o w y z P ro fe so re m K is ie l e w s k i m , b o s ł u c h a ł e m s łó w m ą d r y c h , r a d c e n n y c h , u w a g t r a f n y c h . C h a ra k te ry s ty c z n e , że z aw sze n a k o n iec p ro sił, b y m w sz y stk ic h z O lsz ty n a gorąco p o z d ra w ia ł - n a trz y d n i p rz e d śm ie rc ią , k ie d y w Je g o głosie n ie było nic z k a p itu la c ji, ró w n ie ż ...
Z p e w n o ś c ią p o w s ta n ie k s ię g a d e d y k o w a n a P ro fe so ro w i T a d e u sz o w i K i s ie le w s k ie m u , w k tó re j opró cz stu d ió w , z n a jd z ie się w y k a z w s z y s tk ic h J e g o p u b lik a c ji. W sp o m n ę o tr z e c h z n ic h , sz c z eg ó ln ie b lis k ic h , bo p o d a ro w a n y c h p rz e z P ro fe s o ra z p ię k n y m i d e d y k a c ja m i. K ilk a ty g o d n i te m u u k a z a ł a się d r u k ie m w y ją tk o w o i n te r e s u ją c a m o n o g ra f ia p t. P a r t i i p o r t r e t w ł a s n y . P o l i t y k a i ś w i a d o m o ś ć w P Z P R - s t u d i u m u p a d k u . P u b lik a c ja t a t r a k t u j e o h is to r ii P Z P R w o k re s ie d la te j fo rm a c ji sz c z eg ó ln y m : od o b r a d „o k rą g łe g o s to łu ” do c z a s u ro z w ija n ia d z ia ła ln o ś c i p rz e z r z ą d T a d e u s z a M azo w ieck ieg o . K s ią ż k a t a j e s t b a r w n ą o p o w ie śc ią o p ró b a c h r a to w a n ia u s tr o ju k o m u n is ty c z n e g o w P o lsce p rz e z fo rm a c ję r z ą d z ą c ą p rz e d C z e rw c e m ’89, s ta n o w i w n ik liw ą a n a liz ę „ rz e c z y w isto ści p a r ty jn e j” n a tle s z e ro k ie g o k o n te k s tu p o lity c z n e g o z a ró w n o k ra jo w e g o , j a k i m ię d z y n a ro d o w e g o , j e s t w k o ń c u - j a k n a p is a ł s a m A u to r - „sw ego ro d z a ju fo to g r a fią p a r t i i ”, w y k o n a n ą g łó w n ie p rz e z p r y z m a t m a te r ia łó w K o m ite tu C e n tr a ln e g o P Z P R . P ro fe s o r o p ra c o w u ją c t ę k s ią ż k ę , s ię g n ą ł z a te m p r z e d e w s z y s tk im do m a te r ia łó w p a r ty jn y c h , g łó w n ie p rz e c h o w y w a n y c h w A rc h iw u m A k t N o w y c h w W a rsz a w ie . J a k n a w y tra w n e g o h is to r y k a p rz y s ta ło , w y k o rz y s ta ł p o n a d to d o k u m e n ty ju ż d ru k o w a n e , p a m ię tn ik i p rz e ró ż n y c h p r o m in e n tó w p a r ty jn y c h , lic z n e re la c je i w y w ia d y p ra s o w e o ra z , rz e c z j a s n a , s z e re g o p ra c o w a ń n a u k o w y c h . N ie sp o só b s tre ś c ić te j k s ią ż k i. Z r e s z tą , po c o . N a le ż y j ą p rz e c z y ta ć . P o w ie m ty lk o , że d a ją c o d p o w ied z n a p y ta n ie , cz y m b y ła P P R , a p o te m P Z P R , P ro fe s o r n a p is a ł: „B yły o n e p rz e d e w s z y s tk im p a r t i a m i w ła d z y i i n t e r e s u w k o m u n is ty c z n y m s y s te m ie ideolo- g ic z n o -p o lity c z n y m i w s y tu a c ji p o d p o rz ą d k o w a n ia P o ls k i te m u sy ste m o w i w s k a li m ię d z y n a ro d o w e j, w szcz eg ó ln o ści z a ś Z w ią z k o w i S o w ie c k ie m u ja k o m o c a r s tw u k o m u n is ty c z n e m u ”. W p ro m o c ji te j k s ią ż k i, j a k się ry c h ło o k a z a ło, o s ta tn ie j w d o ro b k u P ro fe s o ra , o n s a m o s ła b io n y c h o ro b ą u c z e s tn ic z y ć ju ż n ie m ógł. P r e z e n ta c ja m o n o g ra fii o k o ń c o w y m o k re s ie d z ia ła ln o ś c i P Z P R o d b y ła się w S e jm ie - p ro w a d z ili j ą w z a s tę p s tw ie P r o f e s o r a J e g o m ło d si koledzy, a le i w ie r n i u c z n io w ie : w s p o m n ia n i ju ż p ro fe so ro w ie - T a d e u s z Wol- s z a i W ojciech P o la k o ra z p o se ł d r Z b ig n ie w G iż y ń s k i, oso b y - co w ie m - za w sz e p e łn e s z a c u n k u d la d o k o n a ń n a u k o w y c h i m ą d ro ś c i życiow ej A u to ra . N ie p o w s ta ła je s z c z e ż a d n a r e c e n z ja te j k s ią ż k i, bo rz e c z j e s t s to su n k o w o n o w a , a le P a r t i i p o r t r e t w ł a s n y z y s k a ł ju ż so b ie b a rd z o w iele w y so k ic h ocen. P ro fe s o r J e r z y E is le r, a u to r P o l s k i e g o r o k u 1 9 6 8, p ro w a d z ą c y z r a m ie n ia IP N
p r o je k t n a u k o w o -b a d a w cz y o P Z P R , w c ią g n ą ł j ą n a lis tę l e k tu r o b o w iązk o w y ch d la w s z y s tk ic h u c z e s tn ik ó w p r o je k tu , z a p o w ia d a ją c d o s ta rc z e n ie k a ż d e m u je d n e g o jej e g z e m p la rz a .
D w ie in n e k s ią ż k i T a d e u s z a K isie le w sk ie g o , k tó r e p o s ia d a m w sw ojej b ib lio te c e , to: Z a p i s k i h i s t o r y c z n o - p o l i t y c z n e z l a t 1 9 8 1 - 1 9 9 1 i C z a s p r z e s z ł y t e r a ź n i e j s z y - pozycje to n a w p ó ł a u to b io g ra fic z n e , a le s ta n o w ią c e w a ż n y d o k u m e n t e p o k i d la w s z y s tk ic h b a d a c z y d ziejó w k o m u n is ty c z n e j P o ls k i, r u c h u lu d o w eg o o ra z p o c z ą tk ó w T rzeciej R z e c z y p o sp o lite j. J e d e n c y ta t z d ru g ie j pozycji: „O jciec m ój n ie lu b ił, n ie z n o sił P o ls k i L u d o w e j, k o m u n istó w , S o w ie tó w i n a ogół n ie k r y ł sw y c h poglądów . W s k a z y w a ł n a ic h p ry m ity w iz m , b r a k e le m e n ta r n e g o w y k s z ta łc e n ie , k u ltu ry , sk ło n n o ś c i do z ło d z ie jstw a . I t a k z a r a z po w o jn ie rz e c z y w iście się k o m u n iś c i p r e z e n to w a li. [...] Z a g łów nego, a n ty k o m u n is ty c z n e g o b o h a t e r a w ro d z in ie u c h o d z ił s try j J a n e k . W c z a sie w o jn y z o s ta ł w y w iez io n y n a ro b o ty do P r u s W sc h o d n ic h , s t a m t ą d u c ie k ł n a L itw ę i ta m w s tą p ił do A K , b r a ł u d z ia ł - j a k o p o w ia d a ł - w w y z w a la n ia w 1944 r. W iln a w r a m a c h A K , a p ó źn iej w y w iezio n o go n a w sch ó d , p o d o b n ie j a k in n y c h ak o w có w z L itw y, g d z ie j a k i ś c z a s r ą b a ł ta jg ę . O p o w ia d a ł o ty m b a r w n ie , z w ła s z c z a g d y so b ie po p ił, a p o p ić lu b ił, w y r a ż a ją c je d n o c z e ś n ie n ie z m ie n n ie s w ą n ie n a w iś ć i p o g a rd ę do b o lsz e w ik ó w i k o m u n is tó w ”. T a k m .in . P ro fe s o r K is ie le w s k i p is a ł o sw ojej ro d z in ie . S a m n ie b y ł w o k re s ie P R L d z ia ła c z e m opozycji a n ty k o m u n is ty c z n e j, choć m ia ł w ie lk i d y s ta n s w obec teg o , co d z ia ło się w k r a j u po 1945 r. W iem n ie ty lk o z J e g o k s ią ż e k , że b y ł P r o f e s o r t ą rz e c z y w is to ś c ią o g ro m n ie ro z c z a ro w a n y ; d a w a ł z r e s z tą te g o lic z n e w y razy . C hoć po u k o ń c z e n iu s tu d ió w h is to ry c z n y c h n a U n iw e rs y te c ie M ik o ła j a K o p e r n ik a w T o ru n iu , t e n u ro d z o n y w S ie rp c u n a k ilk a m ie się c y p rz e d w y b u c h e m II w o jn y m ło d z ie n ie c z w ią z a ł się ze Z je d n o c z o n y m S tro n n ic tw e m L u d o w y m , n ie b y ł to w n a jm n ie js z e j n a w e t m ie rz e z e te s e lo w s k i lu d o w iec- k o m u n is ta , w rę c z p rz e c iw n ie ! - p r z y k a ż d e j n a d a r z a ją c e j się o k a z ji T a d e u sz K is ie le w s k i o p o w ia d a ł się po s tr o n ie fa k ty c z n e j d e m o k r a ty z a c ji p a ń s tw a , o ra z o d n o w ą w d u c h u n ie z a le ż n o ś c i od P Z P R b lisk ie g o m u r u c h u c h ło p sk ieg o .
P r o f e s o r K is ie le w s k i b y ł w ie lk im e n t u z j a s t ą S ie r p n ia ’80, k tó r y i J e m u d a w a ł w ie lk ą n a d z ie ję n a z n a c z n e ro z s z c z e ln ie n ie k o m u n iz m u w P olsce. W o k re s ie s z e s n a s tu m ie się c y „ S o lid a rn o śc i” s p r a w o w a ł fu n k c ję r e d a k t o r a n a c z e ln e g o „Z ielonego S z t a n d a r u ”, p is m a j a k n a ó w cz e sn e w a r u n k i n ie z w y k le r z e te ln ie re la c jo n u ją c e g o so lid a rn o śc io w e p rz e m ia n y . To w ła ś n ie n a ł a m a c h tej g a z e ty o p u b lik o w a n o p ie rw s z y w p o lsk ie j p r a s ie w y w ia d z p rz y w ó d c a m i „ S o lid a rn o ś c i” R o ln ik ó w I n d y w id u a ln y c h . P r z e d 13 g r u d n ia 1981 r. ó w c z e sn y re d . T a d e u s z K is ie le w s k i, p o d o b n ie j a k je g o k o le g a S ta n is ła w M i- c h a lk ie w ic z (p ó ź n ie jsz y lid e r U n ii P o lity k i R e a ln e j), p rz e w o d n ic z ą c y „ S o lid a r n o śc i” w W y d a w n ic tw ie L u d o w y m , p isz ą c y w „Z ielo n y m S z ta n d a r z e ” p o ra d y p r a w n e d la m ie s z k a ń c ó w w si, b y ł w ie lk im o rę d o w n ik ie m w łą c z e n ia Z S L i p o ls k ic h ch ło p ó w w p ro c e s d o k o n u ją c y c h się p r z e m ia n w o ln o ścio w y ch . D la te g o w p ro w a d z e n ie s t a n u w o je n n e g o o z n a c z a ło d la T a d e u s z a K isie le w sk ie g o n ie u c h r o n n y k o n ie c k a r ie r y ja k o r e d a k t o r a n a c z e ln e g o . F r a k c ja tw a rd o g ło - w y c h w Z S L z a r z u c a ła m u , że p r o w a d z o n a p rz e z n ie g o g a z e ta p o d c z a s „ k a r
n a w a łu S o lid a rn o śc i” z a m ocno w łą c z a ła się w p r z e m ia n y p o sie rp n io w e . K ied y w s ty c z n iu 1981 r. w znow iono u k a z y w a n ie się „Zielonego S z ta n d a r u ”, p ie rw sz y a r ty k u ł re d . K isie le w sk ie g o n o sił t y tu ł Ż e b y P o l s k a b y ł a P o l s k ą , k tó r y oczyw i ście z a c z e rp n ą ł z so lid arn o ścio w ej p ie ś n i a u to r s tw a J a n a P ie tr z a k a . K ilk a d n i p o te m T a d e u sz K isie le w sk i u s tą p ił z fu n k c ji r e d a k to r a n a c z e ln eg o , n ie c h ciał b r a ć u d z ia łu w ty m , co kłóciło się z J e g o su m ie n ie m . W sz y stk o to, a le i w iele in n y c h in te re s u ją c y c h w y d a rz e ń , z a w ie ra w y d a n a w 1994 r. p r a c a k r o n ik a r s k a T a d e u s z a K isie le w sk ie g o p t. Z a p i s k i h i s t o r y c z n o - p o l i t y c z n e z l a t 1 9 8 1 - 1 9 9 1 .
P o w y b o ra c h cze rw co w y ch 1989 r o k u p o w s ta ła II I RP. N ie k tó r e f r a g m e n ty w y m ie n io n y c h ju ż Z a p i s k ó w... i C z a s u p r z e s z ł e g o t e r a ź n i e j s z e g o w ie le m ó w ią o je j p o c z ą tk a c h . S a m C z e rw ie c ’89 ja w ił się T a d e u sz o w i K is ie le w s k ie m u ja k o o g ro m n a s z a n s a p o lity c z n e g o p rz e ło m u , ja k o p o c z ą te k a u te n ty c z n y c h z m ia n n ie ty lk o w s k a li całe g o k r a ju , a le i w z a k r e s ie o d ro d z e n ia p o lsk ie g o r u c h u lu d o w eg o . W Z a p i s k a c h... P r o f e s o r je d n a k o tw a rc ie i d o s a d n ie w yłożył, co s ą d z i o p ie rw s z y c h l a t a c h I I I RP. J a k i e p o s ta w ił te z y ? P rz e d e w s z y s tk im : p a ń s tw o to n ie by ło k o n ty n u a c ją id e o w ą II RP, a le r e z u lta te m ew o lu cji od P R L . O ile P o ls k a do C z e rw c a ’89 b y ła w ła s n o ś c ią je d y n ie k o m u n is tó w , to po w y b o ra c h do s e jm u k o n tr a k to w e g o , w ra z z n a d e jś c ie m d e m o k ra c ji p a r l a m e n t a r n e j i g o s p o d a rk i w o ln o ry n k o w e j, s t a ł a się J a r m a r k i e m in te r e s ó w ”, o b e j m u ją c y m s z e ro k ie k rę g i sp o łe c z n e . W I I I R P do szło do „ s k ra jn e g o u p o lity c z n ie n ia ” k r a ju , w k tó r y m lo g ik a in te r e s ó w p o lity c z n y c h c z ę sto b r a ł a g ó rę n a d z d ro w y m ro z s ą d k ie m . II I R P s t a ł a się w p e łn i r e p u b lik ą „ c w a n ia c tw a ”, z ja w i s k a z ro d zo n eg o je s z c z e w P o lsc e L u d o w ej, po k r a c h u n a d z ie i z w ią z a n y c h z P a ź d z ie r n ik ie m ’56, a ro z w in ię te g o w l a ta c h g ie rk o w sk ie g o „ d o b ro b y tu ”. F o r tu n y n a jw a ż n ie js z y c h k a p ita lis tó w II I R P n ie r z a d k o p o w s ta w a ły n a d ro d ze „ n ie b y w a łe j s p e k u la c ji i r a b u n k u m a j ą t k u n a ro d o w e g o - w b re w e le m e n t a r n y m z a s a d o m e ty k i i s p ra w ie d liw o ś c i s p o łe c z n e j”, c z e m u s p rz y ja ć m ia ł celow o do te g o s tw o rz o n y s y s te m p o lity c z n o -p ra w n y . „N ie pom ogło t u - p is a ł T a d e u s z K is ie le w s k i - a n i p o czu cie m is ji u n ie k tó r y c h p o lity k ó w , g łó w n ie p o sts o lid a rn o ś c io w y c h , a n i id e a p a ń s t w a p r a w a , k tó re g o w rz e c z y w isto śc i być n ie m o że w ted y , g d y w P o lsce p o lity k a d o m in u je n a d p ra w e m , a p ie n ią d z j e s t w a r to ś c ią n a d r z ę d n ą . W s z a k ż e k a p ita liz m i k a p ita liś c i w ta k ic h szcze g ó ln y c h p r z y p a d k a c h h is to ry c z n y c h , j a k te n , k tó r y z a is tn ia ł w P o lsce, z r e g u ły w y r a s t a j ą w sp o só b » b an d y ck i« ”. P ie rw s z e l a t a II I R P to o p a r ty n a o w y m „cw a n ia c tw ie ” c z a s „ k a p ita liz m u p o s tk o m u n is ty c z n e g o ”; to n a g ru n c ie p o lity c z n y m i e k o n o m ic z n y m „ b e z w z g lę d n a w a lk a o z a w ła s z c z a n ie p a ń s tw a p rz e z t a k ie czy in n e g r u p y i n t e r e s u ”. O d ro d z o n a w 1989 r. po o k re s ie k o m u n iz m u P o lsk a , n ie s te ty , n ie s t a ł a się z d a n ie m T a d e u s z a K isie le w sk ie g o „w sp ó ln o tą w s z y s tk ic h o b y w a te li”, bo n ie b y ła p a ń s tw e m o p a rty m n a „ w a rto śc ia c h id e ow ych i m o ra ln y c h , n a ro d o w y c h i o g ó ln o lu d z k ic h ”. P o z m ia n ie u s tr o ju p o lity c z n ego i g o sp o d arczeg o , z in te n sy fik o w a ło się w I II R P zja w isk o „ k a m e le o n iz m u ”, d z ię k i k tó r e m u „ s ta re , p o s tp e e re lo w s k ie s iły p o lity c z n e i b iu r o k r a ty c z n e o s ią g n ę ły o g ro m n e su k cesy , n ie ty lk o w g o sp o d a rc e , a le i w p o lity c e ”. Ó w „k am e - le o n iz m ” o b ją ł ta k ż e w ie le osób i śro d o w is k d a w n e j opozycji w P R L . D la c z e go? - „ d la w ła d z y i d la m a j ą t k u ”, j a k p is z e P ro fe so r. Co je s z c z e się działo?
L e w a s t r o n a z a c z ę ła fo rso w a ć k ła m liw ą te z ę , że b y li k o m u n iś c i w p rz e sz ło śc i to n a w e t n ie b y li k o m u n is ta m i, i że t a k ie o k r e ś le n ia s ą fa łsz y w e i złośliw e. „K im z a te m b y li? ” - p y ta z d u m io n y t a k im i o p in ia m i T a d e u s z K is ie le w s k i i w o d p o w ie d zi p r z y ta c z a m .in . d z iw a c z n e sło w a d a w n e g o a p a r a tc z y k a P Z P R , n ie b a w e m p r e z y d e n ta RP, A le k s a n d r a K w a śn ie w sk ie g o : „ k o m u n iz m n ie b y ł id e o lo g ią , z k t ó r ą b y m się id e n ty fik o w a ł”, s ta n o w ił „ty lk o o fic ja ln ą , o b o w ią z u j ą c ą d o k tr y n ę ”, a s a m K w a ś n ie w s k i p o p rz e z s w ą a k ty w n o ś ć m ia ł rz e k o m o je d y n ie s z u k a ć „ p ra g m a ty c z n e g o u jś c ia ” d la sw ej e n e rg ii, w ta k ic h w a r u n k a c h , ja k ie były. P ro fe s o r K isie le w sk i u w a ż a ł, t a k j a k w ie lu lu d z i S ie r p n ia ’80, że w II I R P „ów S ie r p ie ń z o s ta ł z d ra d z o n y ”, a „ p o -S ie rp n io w a fo rm a c ja p o li ty c z n ie p r z e g r a ła ”. „ J a k p o to czy się s y tu a c ja w P o lsc e ? ” - p y ta ł z a tr o s k a n y w 1994 r. w sw o ic h Z a p i s k a c h . . . .
C z ę ść o d p o w ie d z i n a p o w y ż sz e p y ta n ie T a d e u s z K is ie le w s k i z a w a r ł w „opow ieści o s a m y m so b ie ”, czyli w z m ia n k o w a n y m C z a s i e p r z e s z ł y m t e r a ź n i e j s z y m . C z y te ln ic y z n a jd ą ta m m .in . o d n ie s ie n ia do O ls z ty n a i W S P z l a t 90., o ra z n ie k tó r y c h je g o p ra c o w n ik ó w , a n a w e t p u b lik a c ji D e le g a tu r y IP N T w a r z e o l s z t y ń s k i e j b e z p i e k i . O b s z e rn e f r a g m e n ty C z a s u p r z e s z ł e g o t e r a ź n i e j s z e g o
- z p e r s p e k ty w y d o ś w ia d c z e ń s a m e g o A u to r a - w d u ż e j części in fo rm u ją , co w y d a rz y ło się w P o lsce po 1994 r., o m a w ia ją p r z y ty m f a k ty z u p e łn ie św ieże, bo d zieło u k a z a ło się w 2 0 0 9 r. P r z y k ła d e m n ie c h b ę d z ie o b s z e rn y f r a g m e n t p o św ię c o n y a ta k o m n a IP N i k s ią ż k ę a u t o r s t w a S ła w o m ira C e n c k ie w ic z a i P i o t r a G o n ta rc z y k a p t. S B a L e c h W a ł ę s a . P r z y c z y n e k d o b i o g r a f i i . P ro fe s o r s p r a w y i lu d z i u jm o w a ł n ie z w y k le in te r e s u ją c o , bo m ia ł k u te m u u n ik a to w e p re d y sp o z y c je . W p r z y p a d k u o p r a c o w a n ia o L e c h u W a łę sie w k o n te k ś c ie je g o k o n ta k tó w z SB w ie d z ia ł z p e w n o ś c ią tro c h ę w ięcej od in n y c h . S ła w o m ir C e n c k ie w ic z c ie s z y ł s ię w ie lk ą p r z y j a ź n i ą P r o f e s o r a , ś m ie m tw ie r d z ić , a z n a m C e n c k ie w ic z a dość d o b rz e , że b y ł P ro fe s o r je g o p o w ie rn ik ie m , k tó ry ja k o m ło d y h is to r y k , w ie le P ro fe so ro w i z a w d z ię cz a ł. D ość w sp o m n ie ć , że P r o fe s o r K is ie le w s k i re c e n z o w a ł do d r u k u k s ią ż k ę A n n a S o l i d a r n o ś ć, pozycję p o te m ig n o r o w a n ą p rz e z e litę o k o ło w a łę so w sk ie g o s a lo n u , a te ż z r a m ie n ia C e n tr a ln e j K o m isji d s. S to p n i i T y tu łó w N a u k o w y c h b y ł r e c e n z e n te m je g o r o z p ra w y h a b ilita c y jn e j. B ę d ą c sw ego c z a s u c z ło n k ie m R a d y do s p r a w W si i R o ln ic tw a p r z y p re z y d e n c ie L e c h u W ałęsie - m ia ł P ro fe s o r K isie le w sk i k ilk a ro zm ó w ze z m a rły m ju ż A n d rz e je m Z a k rz e w s k im , a u to r e m ś w ie tn e j b io g ra fii W in c e n te g o W ito sa , a le te ż m in is tr e m w k a n c e la r ii p r e z y d e n ta W ałęsy, k tó ry - ja k m ów ił b y ły p rz e w o d n ic z ąc y „S o lid a rn o śc i” - z a jm o w a ł się u n ieg o m .in . d o k u m e n ta m i T W „B o lk a” s p ro w a d z o n y m i z U O P do p a ła c u p re z y d e n c k ieg o , k tó ry c h część do d ziś się n ie o d n a la z ła . R e sz tę p o le c a m p rz e c z y tać .
K a ż d a k s ią ż k a P r o f e s o r a T a d e u s z a K isie le w sk ie g o b y ła n a u k o w y m w y d a rz e n ie m . N ie s te ty , P ro fe s o r n ic ju ż n ie n a p is z e ... W ie lk a to s t r a t a d la n a u k i p o lsk ie j. C ześć J e g o p a m ię c i.
P i o t r K a r d e l a
