View of Concelebration of the Holy Mass 50 Years after Sacrosanctum Concilium
13
0
0
Pełen tekst
(2) 44. KS. CZESAW KRAKOWIAK. WPROWADZENIE. Postulaty przywrócenia Mszy w. koncelebrowanej pojawia y si w XIX i XX wieku w myli przedstawicieli Ruchu Liturgicznego1. Koncelebracja Eucharystii biskupa z prezbiterami mia a wyra a
(3) jedno
(4) hierarchiczn Kocio a 2. Obowi zuj cy wtedy Msza Rzymski Piusa V nie zawiera obrzdów Mszy w. koncelebrowanej. W nades anych na Sobór Watykaski II vota biskupów jedynie w 15 postulowano przywrócenie praktyki Mszy w. koncelebrowanych3. Centralna Komisja Przygotowawcza Soboru Watykaskiego II w schemacie De sacra Liturgia zawiera a ju pewne uwagi i zasady dotycz ce Mszy w. koncelebrowanych w czasie zgromadze kap anów, np. podczas rekolekcji, zebra formacyjnych, pielgrzymek i in., a zw aszcza wtedy, gdy wystpuj trudnoci z celebracj pojedynczo 4. W schemacie tym poruszono tak e takie zagadnienia jak: kiedy mo liwa jest Msza w. koncelebrowana; jakie nale y zachowa
(5) obrzdy; jaka mo e by
(6) liczba koncelebruj cych; mo liwo
(7) przyjcia stypendium5. O tym, czy w danych okolicznociach wskazana jest koncelebra, a tak e o liczbie koncelebruj cych mia decydowa
(8) ordynariusz miejsca 6. Celem wprowadzenia koncelebrowanych Mszy w. mia o by
(9) g ównie rozwi zanie problemów praktycznych. W dyskusji w auli soborowej nad schematem De sacra Liturgia 28 Ojców Soboru opowiedzia o si za przywróceniem koncelebry, a 9 by o przeciwnych. Postulowano równie , aby rozszerzy
(10) mo liwo
(11) koncelebry na Msz Wieczerzy Paskiej, czas synodów, b ogos awiestwa opata, na Msze konwentualne i uroczyste oraz inne zgromadzenia kap anów. W czasie Soboru 1 Zob. L. B e u a d u i n. Concélébration eucharistique. „Les Questions liturgiques et paroissiales” 7 : 1922 s. 275-285; 8:1923 s. 23-24. J.M. H a n s s e n s. De concelebratione eucharistica. „Periodica de re morali, canonica, liturgica” 16 : 1927 s. 143-154; 181-210; 17 : 1928 s. 93-127; 21 : 1932 s. 193-219; B. X i b a u t. La concélébration dans le Mouvement liturgique et dans l’œuvre de Concile. „La Maison-Dieu” 2004 nr 224 s. 7-78. 2 B e a u d u i n. Concélébration eucharistique s. 277. 3 X i b a u t. La concélébration dans le Mouvement liturgique s. 16-17. Z polskich biskupów A. Paw owski postulowa koncelebr neoprezbiterów z biskupem w czasie wice, a biskup A. Wronka wprowadzenie koncelebracji Mszy w. „Sacramentalis concelebratio Missae introducenda est” (Acta et Documenta Concilio Oecumenico Vaticano II apparando. Series I (Antepraeparatoria). Pars I. Typis Polyglottis Vaticanis 1961 s. 776). 4 „Ad conventus sacerdotum, uti sunt exercitia spitritualia, cursus studiorum, pregrinationes, etc., praesertim ubi singulae Missae incommodo celebrari nequeunt” (De sacra Liturgia art. 44). 5 Acta et Documenta Consilio Oecumenico Vaticano II apparando. Series I (Praeparatoria). Vol. II pars III. Typis Polyglottis Vaticanis 1964-1969 s. 107-109. 6 „De opportunitate concelebrationis et de numero concelebrantium, in singulis casibus, Ordinarii loci erit iudicare” (Tam e s. 109)..
(12) KONCELEBRACJA MSZY WITEJ. 45. w refleksji nad koncelebracj Eucharystii kierowano si pragnieniem umo liwienia kap anom codziennej celebracji Mszy nie prywatnie, lecz wspólnotowo, zw aszcza w czasie rekolekcji, sympozjów, kongresów, w sanktuariach, ale tak e we wspólnotach zakonnych, seminariach, z zachowaniem wszak e mo liwoci jej indywidualnego sprawowania.. KONSTYTUCJA SACROSANCTUM CONCILIUM I KONCELEBRACJA MSZY W.. Konstytucja o liturgii Sacrosanctum Concilium podkreli a najpierw, e Msza w. koncelebrowana wyra a jedno
(13) kap astwa, a nastpnie okreli a dni, w które przewidziana jest koncelebra na mocy prawa ogólnego oraz inne przypadki za zezwoleniem ordynariusza, jeli uzna to za wskazane, wreszcie – e do biskupa nale y regulowanie dyscypliny koncelebry w diecezji (por. KL 57-58). Na mocy samego prawa koncelebracja Mszy w. by a przewidziana w Wielki Czwartek w czasie Mszy w. Krzy ma i Wieczerzy Paskiej; w czasie soboru, zebra biskupów i podczas synodów; w obrzdach b ogos awiestwa opata oraz w czasie zebra kap anów diecezjalnych i zakonnych. Ponadto ordynariusz móg pozwoli
(14) na koncelebracj Mszy w. konwentualnej i g ównych Mszy w kocio ach, jeli duchowe dobro wiernych nie domaga si, aby kap ani celebrowali osobno (por. KL 57 § 1). Okrelenie bardziej szczegó owych zasad Mszy w. koncelebrowanych w diecezji bdzie nale a o do biskupa (por. KL 47 § 2). Wprowadzaj c mo liwo
(15) koncelebracji Mszy w., Konstytucja o liturgii zaznacza a jednoczenie, e ka dy kap an ma prawo do indywidualnego jej sprawowania, ale nie równoczenie w tym samym kociele i nie w czasie Mszy Wieczerzy Paskiej w Wielki Czwartek (tam e). Na Msz w. koncelebrowan , której nie przewodniczy biskup, potrzebna by a zatem jego zgoda. Na podkrelenie zas uguje fakt, e ju na mocy Konstytucji o liturgii powsta a mo liwo
(16) wspólnotowej, nawet codziennej koncelebracji Eucharystii, zw aszcza w czasie rekolekcji, sympozjów, kongresów, w sanktuariach, ale tak e we wspólnotach zakonnych, seminariach. Poniewa dot d w Mszale Piusa V nie by o obrzdów Mszy w. koncelebrowanej, Konstytucja o liturgii poleci a „u o y
(17) obrzd koncelebry i umieci
(18) go w Pontyfikale i Mszale rzymskim” (KL 58)7. 7. Cz. K r a k o w i a k. Koncelebracja liturgii Mszy witej i sakramentów. Sandomierz: Wydawnictwo Diecezjalne 2014 s. 28-29; 39-40..
(19) 46. KS. CZESAW KRAKOWIAK. KONCELEBRACJA MSZY W. WEDUG INTER OECUMENICI I RITUS SERVANDUS IN CONCELEBRATIONE MISSAE. Pierwsza instrukcja wykonawcza o nale ytym wprowadzeniu w ycie Konstytucji o liturgii Inter Oecumenici (26 IX 1964) zezwoli a kap anom na koncelebracj Mszy w. wed ug maj cego by
(20) og oszonym nowego obrzdu koncelebry. Dotyczy o to zw aszcza uroczystszych wi t, gdy po ytek wiernych nie wymaga, aby sprawowali j indywidualnie8. W ten sposób Koció , na mocy prawa powszechnego, wprowadzi praktyk Mszy w. koncelebrowanej. Nastpnie Kongregacja Kultu Bo ego przygotowa a i dekretem Ecclesiae semper (7 III 1965)9 og osi a obowi zuj ce obrzdy Mszy w. koncelebrowanej oraz obrzdy Komunii w. pod obiema postaciami10. Zawarte w Ritus servandus normy prawne i przepisy liturgiczne dotycz ce Mszy w. koncelebrowanych zacz y obowi zywa
(21) w ca ym Kociele11. Zosta y tak e wyliczone dni, w które mo liwa jest koncelebracja Mszy w. – z zaznaczeniem, e w ci gu jednego dnia w kociele lub oratorium dozwolona jest tylko jedna koncelebracja dla podkrelenia jednoci kap anów12. Jeli jednak liczba kap anów jest wielka (magnus numerus sacerdotum), ordynariusz lub 8 „Sacerdotes autem, cum utilitas christifidelium singularem forum celebrationem non postulat, praesertim in solemnioribus festivitatibus concelebare possunt, postquam novus ritus publici iris factgus fuerit” (AAS 56 : 1964 s. 880-881 nr 15). K r a k o w i a k. Koncelebracja liturgii Mszy witej i sakramentów s. 29-30. 9 Sacra Rituum Congregatio. Decretum generale quo ritus concelebrationis et Communionis sub utraque specie promulgantur. AAS 57 : 1965 s. 410-412; P. J o u n e l. La concélébration et la concélébration de la messe. „La Maison-Dieu” 1965 nr 83 s. 176-177; R. Z i e l a s k o. Teologiczny sens koncelebracji eucharystycznej. W: Wprowadzenie do liturgii. Red. F. Blachnicki [i in.]. Pozna–Warszawa–Lublin: Ksigarnia w. Wojciecha 1967 s. 338-344; J.F. C h i r o n. Les enjeux symbolique de la concélébration. „La Maison-Dieu” 2004 nr 224 s. 107-137. 10 Ritus servandus in concelebratione Missae et ritus Communionis sub utraque specie. Typis Polyglottis Vaticanis 1965; zob. C. B r a g a. In ritum concelebrationis, commentarium. „Ephemerides Liturgicae” 79:1965 s. 219-235; F. D e l l’ O r o. La concelebrazione eucaristica: dalla storia alla pastorale. „Rivista Liturgica” 52:1965 s. 220-251; C. V a g a g g i n i. Il valore teologico e spirituale della Messa concelebrata. „Rivista Liturgica” 52 : 1965 s. 189-219; F. G r e n i u k. Przepisy rubrycystyczne Mszy w. koncelebrowanej. W: Wprowadzenie do liturgii s. 344353; F. D e l l’ O r o. Aspects juridiques et rituels de la concélébration. W: Théologie et pratique de la Concélébration. Red. B. Neunheuser. [Tours]: Mame 1967 s. 239-268; S. M a d e j a. Il problema della concelebrazione nel suo sviluppo storico dagli inizi del movimento liturgico. Roma: C.L.V. – Edizioni Liturgiche 1982 s. 52-53. Zob. G. B o s e l l i. Les débat sur la concélébration après Vatican II. „La Maison-Dieu” 2000 nr 224 s. 29-59; K r a k o w i a k. Koncelebracja liturgii Mszy witej i sakramentów s. 30-33. 11 „Normae quae sequuntur servari debent quotiescumque Missa iuxta ritum romanum concelebratur…” (Ritus servandus nr 6). 12 Ritus servandus. Praenotanda nr 1; por. KL 57..
(22) KONCELEBRACJA MSZY WITEJ. 47. wy szy prze o ony, do których nale y kierowanie (moderari) koncelebr na swoim terytorium13, mog pozwoli
(23) na kilka (pluries) takich celebracji w ci gu dnia, ale w ró nym czasie 14. Przy zachowaniu zasady sprawowania Mszy w. jeden raz w ci gu dnia, na mocy Ritus servandus, istnia a ju mo liwo
(24) jej celebrowania lub koncelebrowania po raz drugi w nastpuj cych okolicznociach: w Wielki Czwartek Mszy Krzy ma i Wieczerzy Paskiej; w Wigili Paschy i w Niedziel Zmartwychwstania Paskiego; w uroczysto
(25) Narodzenia Paskiego, nawet trzykrotnie, ale tylko w odpowiednim czasie (w nocy, rano i w dzie); z biskupem lub jego delegatem podczas synodu; podczas wizytacji biskupiej lub innego zgromadzenia kap anów15. W Ritus servandus zamieszczono tak e najwa niejsze ogólne zasady dotycz ce sprawowania Mszy w. koncelebrowanych. Koncelebransi powinni wk ada
(26) szaty liturgiczne wymagane we Mszy w. w kolorze danego dnia, z mo liwoci u ywania zawsze szat koloru bia ego, za wyj tkiem Mszy w. za zmar ych16. Przewidziane w liturgii mszalnej gesty i modlitwy nale do przewodnicz cego. Koncelebruj cy kap ani wykonuj tylko te gesty i czynnoci, które s im powierzone. Modlitwy, które odmawiaj razem z przewodnicz cym, powinni wypowiada
(27) przyciszonym g osem17. Ritus servandus zawiera tak e szczegó owe przepisy odnosz ce si do Mszy koncelebrowanych pontyfikalnych18, uroczystych19, z diakonem20, piewanej21 i czytanej22. Uwzgldniono równie koncelebrowane Msze w. podczas udzielania wiece prezbiteratu23, konsekracji biskupa24 i b ogos awiestwa opata25 oraz obrzdy konce13. „Episcopi est, ad normam iuris, concelebrationis disciplinam in sua diocesi moderari…” (Ritus servandus. Praenotanda nr 3). 14 Tam e nr 2. C. Vagaggini nie by za ograniczeniem liczby koncelebransów, poniewa z natury swej koncelebracja jest najwa niejszym znakiem aktywnoci wspólnoty, pobo noci, wiary i jednoci. Nie mo na widzie
(28) w niej tylko rozwi zania problemów praktycznych, np. w sanktuariach. Jego zdaniem, jeli ograniczy si liczb koncelebruj cych, powróc stare problemy Mszy prywatnych. B. M a t c z a k. Cipriano Vagaggini OSB i reforma liturgiczna. Studium na podstawie zbiorów Archiwum w Camaldoli. Kraków-Tyniec: Wydawnictwo Benedyktynów 2013 s. 130. 15 Ritus servandus. Praenotanda nr 9. 16 Tam e nr 12. 17 Tam e nr 13-14. 18 Ritus Missae pontificalis nr 18-60. 19 Ritus Missae solemnis nr 61-76. 20 Ritus Missae cum diacono nr 77-78. 21 Ritus Missae cantatae nr 79-93. 22 Ritus Missae lectae nr 94-108. 23 Ritus concelebrationis Missae in qua Ordinatio sacerdotalis confertur nr 109-121. 24 Ritus concelebrationis Missae in qua consecratio episcopalis confertur nr 122-132.
(29) 48. KS. CZESAW KRAKOWIAK. lebracji z chorym kap anem26. Przyjto zasad, e wszyscy koncelebransi przyjmuj Komuni w. pod obiema postaciami albo przez bezporednie picie z kielicha27, albo przez zanurzenie28, za pomoc rurki29 lub y eczki30. Z czasem nast pi y dalsze zmiany odnonie do Mszy w. koncelebrowanych, na które Koció nie tylko pozwala , ale bardzo je zaleca , gdy ujawnia si w nich „w sposób odpowiedni jedno
(30) ofiary i kap astwa, a tak e ile razy wierni w niej czynnie uczestnicz , ukazuje si w szczególny sposób jedno
(31) ludu Bo ego, zw aszcza jeli przewodniczy biskup”31. Instrukcja Eucharisticum Mysterium podkrela a du e znaczenie Mszy koncelebrowanej dla kap anów, gdy „wyra a i umacnia braterskie wizy” midzy nimi (por. KK 28; DK 8)32. Msza w. koncelebrowana sta a si odt d zwyczajn form celebracji Eucharystii, jeli jest wielu kap anów, a dobro wiernych nie wymaga, aby celebrowali indywidualnie. Wed ug tej instrukcji „wypada, aby kap ani sprawowali Eucharysti w ten wspania y sposób” i „chtnie zapraszali kap anów podró nych do swojej koncelebry”. Kompetentni prze o eni powinni u atwia
(32) koncelebr, a nawet do niej zachca
(33) 33. Tam, gdzie jest du a liczba kap anów, mo na zezwala
(34) na koncelebr kilka razy tego samego dnia, w ró nym czasie lub miejscu 34. Msza w. koncelebrowana jest bowiem pe niejszym znakiem i sakramentem jednoci Kocio a oraz skuteczniej t jedno
(35) buduje. Ukazuje zarazem jedno
(36) prezbiterium miejscowego Kocio a, zw aszcza gdy przewodniczy jej biskup. Jeli Mszy w. koncelebrowanej przewodniczy prezbiter, on tak e reprezentuje biskupa, a koncelebruj cy z nim prezbiterzy prze ywaj jedno
(37) swego kap astwa s u ebnego. Tak rozumiana i prze ywana koncelebracja Mszy w. nie tylko. 25. De concelebrationie Missae in qua benedicitur abbas nr 133-139. Ritus concelebrationis pro sacerdotibus qui infirmitate laborant nr 140-155. Dok adny przebieg celebracji Mszy w. koncelebrowanej wed ug Ritus servandus zob. G r e n i u k. Przepisy rubrycystyczne Mszy w. koncelebrowanej s. 350-353. 27 Ritus servandus in distribuenda Communione sub utraque specie. W: Ritus servandus s. 53-54-56. 28 Tam e s. 55-56. 29 Tam e s. 56. 30 Tam e s. 57. Przyjmowanie Komunii w. pod obiema postaciami na ró ne sposoby omawia szczegó owo F. Greniuk (Przepisy rubrycystyczne Mszy w. koncelebrowanej s. 348-350). 31 Kongregacja Kultu Bo ego. Instrukcja Eucharisticum mysterium (25 V 1967) nr 47. AAS 59 : 1967 s. 565. 32 Tam e. 33 „Hinc superiorem competentes faciliorem reddant, immo foveant concelebrationem” (Tam e). 34 „Ubi tamen magnus habetur numerus sacerdotum […] etiam pluries eodem die fiat, sed temporibus sucessivis, vel in locis saris diversi” (Tam e s. 566). 26.
(38) KONCELEBRACJA MSZY WITEJ. 49. oznacza, ale umacnia wi jednoci midzy prezbiterami i biskupem oraz prezbiterów midzy sob (por. KL 41-42; KK 26)35.. KONCELEBRACJA MSZY W. WEDUG MSZAU PAWA VI. Od wydania przez Kongregacj Obrzdów (6 IV 1969) nowego Ordo Missae 36 wraz z Institutio generalis Missalis Romani37, a nastpnie Missale Romanum Paw a VI 38 w Kociele obrz dku aciskiego obowi zuj zawarte w nich normy i obrzdy sprawowania Mszy w. koncelebrowanych. Msza w. koncelebrowana39, tak jak Msza z ludem40, jest odt d podstawow form. celebracji Eucharystii. Mo liwa jest tak e Msza z jednym tylko us uguj cym (ministrantem), w której zachowuje si obrzdy Mszy z ludem41. Zawsze wtedy, gdy kap ani nie s zobowi zani do sprawowania Mszy w. „ze wzgldu na po ytek wiernych” albo z ró nych wzgldów pojedynczo, zaleca si koncelebracj42. Dla podkrelenia „symbolicznej wymowy obrzdu lub uroczystoci” w cile okrelonych wypadkach istnieje tak e mo liwo
(39) kilkakrotnego koncelebrowania w ci gu tego samego dnia43. Szczególne znacznie przypisuje si koncelebrze prezbiterów ze swoim biskupem, zw aszcza w czasie tzw. Mszy stacyjnych w wielkie uroczystoci roku kocielnego44.. 35 Zob. P. T i c h o n. De la concélébration eucharistique, „Nouvelle Revue Théologique” 86 : 1964 s. 579-607; A. F r a n q u e s a. La concélébration dans les communautés sacerdotale. W: Théologie et pratique de la Concélébration s. 189-220; L. D e l l a T o r r e. La concélébration dans le diocèse et dans la paroisse. Tam e s. 163-188 ; R. F a l s i n i. La concélébration dans les réunions du clergé. Tam e s. 221-237; S. M a d e j a. Il problema della concelebrazione nel suo sviluppo storico s. 58-76; J. K o b i e n i a. Koncelebra – liturgiczny znak jednoci. „Liturgia Sacra” 8 : 2002 nr 1 s. 11-22; G. B o s e l l i. Concelebrazione eucaristica e ministero presbiterale. „Rivista Liturgica” 97 : 2010 s. 67-80. 36 Missale Romanum. Ordo Missae. Typis Polyglottis Vaticanis 1969. 37 Tam e s. 13-76. 38 Missale Romanum ex decreto Sacrosancti Oecumenici Consilii Vaticani II instauratum auctoritate Pauli PP. VI promulgatum. Editio typica. Typis Polyglottis Vaticanis 1970. Msza Paw a VI mia nastpne wydania typiczne: editio typica altera 1975; editio typica tertia 2002; 2008. 39 Nowe ogólne wprowadzenie do Mszau rzymskiego. Pozna: Pallottinum 2004 nr 199-251. (= OWMR). 40 Tam e nr 114-198. 41 Tam e nr 253-272; por. KPK kan. 906. 42 Tam e nr 199. K r a k o w i a k. Koncelebracja liturgii Mszy witej i sakramentów s. 49-53. 43 Tam e nr 204. 44 OWMR nr 203. Zob. Ceremonia liturgicznej posugi biskupów. Katowice: Ksigarnia w. Jacka 2013 nr 119-120..
(40) 50. KS. CZESAW KRAKOWIAK. Ogólne wprowadzenie do Mszau rzymskiego (1970) podkrela o du e znaczenie Mszy konwentualnych, które powinny by
(41) koncelebrowane przez wszystkich kap anów niezobowi zanych do indywidualnego celebrowania dla dobra wiernych45. Nastpnie wydana przez Kongregacj Kultu Bo ego deklaracja w sprawie koncelebry (7 VIII 1972)46 przypomnia a, aby ka dy uczestniczy we Mszy w. wed ug stopnia wice i funkcji. Oznacza to, e kap ani powinni sprawowa
(42) Msz w. indywidualnie albo koncelebrowa
(43) i sakramentalnie sk ada
(44) Ofiar Chrystusa, a nie tylko uczestniczy
(45) w niej i przyjmowa
(46) Komuni tak jak wierni wieccy 47. Kanonicy i cz onkowie wspólnot jakiegokolwiek instytutu doskona oci, zobowi zani z urzdu do sprawowania Mszy dla dobra wiernych, mog tego samego dnia tak e koncelebrowa
(47) Msz konwentualn lub „wspólnotow ”. W ten sposób koncelebra „wyra a i umacnia wizy braterskie kap anów midzy sob , jak i wród ca ej wspólnoty”. W takiej celebracji „ukazuje si janiej czynno
(48) ca ej wspólnoty, jak równie objawia si w szczególny sposób Koció poprzez jedno
(49) ofiary i kap astwa, oraz przez jedno dzikczynienie wokó jednego o tarza” 48. Jeli kap an celebruje lub koncelebruje drug Msz dla dobra wiernych, „nie wolno pod adnym warunkiem przyjmowa
(50) stypendium mszalnego za Msz koncelebrowan ”49. Instrukcja przypomnia a tak e, e do biskupów nale y troska o to, aby Msze w. koncelebrowane by y dobrze przygotowane i sprawowane w sposób godny i pobo ny. Maj tak e zadba
(51) o to, aby ka demu kap anowi pozostawi
(52) mo liwo
(53) indywidualnego sprawowania Mszy oraz zapewni
(54) odpowiednie do tego warunki odnonie do czasu, miejsca i pomocy ministranta. Od og oszenia Konstytucji o liturgii Sacrosanctum Concilium (4 XII 1964), a nastpnie Mszau rzymskiego Paw a VI (1970) w Kociele obrz dku aciskiego koncelebrowana Msza w. jest zwyczajn form sprawowania Eucharystii przez kap anów, jeli nie maj obowi zku celebracji dla dobra wiernych (por. KPK kan. 902). W praktyce pastoralnej koncelebrowanej Mszy w. najczciej przewodniczy jeden z prezbiterów, zachowuj c szczegó owe przepisy Kocio a zawarte w Ogólnym wprowadzeniu do Mszau rzymskiego50. Jeli Mszy w. 45. OWMR nr 76; por. nr 158. Declaratio de concelebratione. AAS 64:1972 s. 561-563. Deklaracje podpisali Artur kard. Tabera, prefekt i abp A. Bugnini, sekretarz. 47 Tam e s. 561. 48 Tam e. 49 Tam e s. 563. 50 OWMR nn. 199-251. Msza rzymski dla diecezji polskich. Wydanie drugie rozszerzone. Pallottinum: Pozna 2010 s. [45-50]. 46.
(55) KONCELEBRACJA MSZY WITEJ. 51. koncelebrowanej przewodniczy biskup, nale y zachowa
(56) obrzdy z Ceremoniau liturgicznej posugi biskupów. Zawiera on specjalne rozdzia y opisuj ce szczegó owo obrzdy Mszy wspólnotowej biskupa diecezjalnego (nr 119170), innych Mszy celebrowanych przez biskupa (nr 171-174) lub Mszy, gdy biskup przewodniczy, ale nie sprawuje Eucharystii (nr 175-186). Zalecaj c prezbiterom koncelebracj Mszy w., której przewodniczy biskup, Ceremonia uzasadnia tym, e w ten sposób ujawnia si „przez Eucharysti misterium jednoci Kocio a, oni za s postrzegani przez wspólnot jako prezbiterium biskupa” (nr 21).. GEST KONCELEBRANSÓW W CZASIE WYPOWIADANIA SÓW KONSEKRACJI. Sprawowanie koncelebrowanych Mszy w. sta o si obecnie powszechn. praktyk wtedy, gdy jest przynajmniej kilku kap anów, którzy nie maj obowi zku celebracji dla dobra wiernych. W zasadzie zachowuje si wtedy przepisy okrelaj ce t form celebracji Mszy w. zawarte w Ogólnym wprowadzeniu do Mszau rzymskiego (nr 199-251) oraz w innych dokumentach Kocio a. Dotyczy to tak e gestów i postawy cia a, aby w czasie celebracji one równie „odznacza y si piknem i szlachetn prostot ”. Ich celem jest bowiem „wspólne dobro ludu Bo ego, a nie zaspokojenie upodoba lub opinii prywatnych osób” (OWMR nr 42). Zasada zachowania przez wszystkich uczestników liturgii takich samych postaw cia a i gestów jako znaku jednoci celebruj cej wspólnoty, odnosi si tak e do kap anów koncelebruj cych Msz w. Czasem jednak w koncelebrowanych Mszach w. kap ani na ró ny sposób wykonuj gest podczas wypowiadania s ów konsekracji nad chlebem i winem. Jedni czyni to gestem epikletycznym, inni preferuj gest wskazuj cy. Dlatego sposób wykonywania tego gestu przez koncelebransów wymaga wyjanienia 51. 51 Zob. C. V a g a g g i n i. L’estensione della mano alla consacrazione: gesto indicativo o epicletico? „Rivista Liturgica” 56 : 1969 s. 224-232; A.G. M a r t i m o r t. Le geste des concélébrants, lors des paroles de la consécration: indicative ou épileptique? „Notitiae” 18 : 1982 s. 408-412 : C. V a g a g g i n i. Ancora sulla estensione della mano dei concelebranti al momento della consacrazione: gesto indicativo o epicletico. „Ephemerides Liturgicae” 97 : 1983 s. 224-240; B. N a d o l s k i. Gest epikletyczny czy wskazujcy? „Collectanea Theologica” 52 : 1982 z. 1 s. 96-97; W. N o w a k. Epikletyczny gest koncelebransów przy sowach konsekracji. „Ruch Biblijny i Liturgiczny” 38 : 1985 s. 399-405; K r a k o w i a k. Koncelebracja liturgii Mszy witej i sakramentów s. 62-66..
(57) 52. KS. CZESAW KRAKOWIAK. W Ritus servandus okrelono sposób wypowiadania poszczególnych czci Kanonu przez koncelebruj cych kap anów oraz gesty, które maj wykonywa
(58) 52. Przy wypowiadaniu s ów konsekracji powinni mie
(59) „praw rk wyci gnit w stron chleba i kielicha, jeli si to wyda stosowne” 53. Jak nale y rozumie
(60) t rubryk? Czy podczas wypowiadania tych s ów d o ma by
(61) zwrócona w bok, aby wyci gnicie rki by o gestem wskazuj cym, czy d oni do do u, jako gest epikletyczny 54. Mo liwo
(62) ró nej interpretacji tego gestu pojawi a si ju wkrótce po og oszeniu Ritus servandus. wiadczy o tym pytanie skierowane do Consilium o wyjanienie, jak nale y rozumie
(63) s owa „manu dextra ad panem et ad calicem extensa”: czy tak, e d o ma by
(64) zwrócona w bok – „ut palma manus versa sit ad latus (non ad terram), ut extensio manus intellegatur ut gestus demonstrativus”?55. Odpowied Kongregacji Kultu Bo ego zamieszczona w „Notitiae” by a afirmatywna (affirmative) dla gestu wskazuj cego. W komentarzach do tej rubryki nie wszyscy jednak zgadzali si z takim wyjanieniem. Podkrelano przede wszystkim, e gest ten jest fakultatywny, czyli nie jest obowi zuj cy. Zaznaczono to ju w Ritus servandus w s owach „si opportunum videtur”56, a nastpnie w Ogólnym wprowadzeniu do Mszau rzymskiego57. Ze wzgldu na ró n interpretacj tego sformu owania w czasie Mszy koncelebrowanej spotyka si ró n. praktyk. Wynika to z odmiennego t umaczenia s ów „maj c praw rk wyci gnit w stron chleba i kielicha”. Czy zatem chodzi o gest wskazuj cy 52. Ritus servandus nr 35-42. „[…] verba consecrationis manu dextra, si opportunum videtur, ad panem et ad calicem extensa” (Tam e nr 39c). 54 Na pytanie skierowane do Consilium, jak nale y rozumie
(65) s owa „manu dextra ad panem et ad calicem extensa”, czy tak, e d o ma by
(66) zwrócona w bok („ut palma manus versa sit ad latus (non ad teram”), ut extensio manus intellegatur ut gestus demonstrtativus et congruat cum verbis: Hoc, Hic est”), odpowied Kongregacji zamieszczona w „Notitiae” by a affirmative dla gestu wskazuj cego. „Notitiae” 5 : 1965 s. 143. Taki sam sens mia a rubryka zamieszczona w Caeremoniale Episcoporum z 1984 r., na któr powo ywali si zwolennicy gestu wskazuj cego. 55 „Notitiae” 5 : 1965 s. 143. W wydanym w 1984 r. Caeremoniale Episcoporum tak e by a rubryka dotycz ca gestu koncelebruj cych z biskupem w nastpuj cym brzmieniu „[…] concelebrantes verba Domini proferunt et manum dexteram, si opportunum videtur, ad panem et calicem extendunt” (nr 106). W przypisie do tego numeru odwo ano si do wyjanienia zamieszczonego w „Notitiae”, które opiera o si na rubryce Mszau rzymskiego z 1962 r.: „Ad epiclesim ante consecrationem manus extendae sunt, ita ut palmae sint apertae versus ac supra oblata (Ritus servandus inn celebratione Missae VIII,4). Ad consecrationem vero palma manus dexterae versa est ad latus”. Por. „Notitiae” 1:1965 s. 143. 56 „Concelebrantes autem, dum verba consecrationis proferunt manum dextram, ad panem (ad calicem) extendunt” (Ritus servandus nr 39c). 57 IGMR (1970) nr 174c; 180c; 184c; 188c; OWMR 2004 nr 222c; 227c; 230c; 233c. 53.
(67) KONCELEBRACJA MSZY WITEJ. 53. czy o epikletyczny? W aciwa odpowied na tak postawione pytanie jest mo liwa wtedy, gdy uwzgldni si zarówno wiadectwa z historii liturgii, jak i teologiczne znaczenie epiklezy w liturgii Mszy w. Gest wskazuj cy nie wystpuje w ród ach liturgicznych w adnych obrzdach, w których jest przewidziane w o enie rki lub r k. Równie w tradycji ydowskiej dobrze znany by gest wk adania r k. U ywany w liturgii czasownik extendere ma dwa podstawowe znaczenia: najczciej odnosi si do wk adania r k, zwykle na g ow (chrzest, bierzmowanie, pokuta, namaszczenie chorych, sakrament wice, ró ne formy b ogos awiestwa), ale mo e tak e oznacza
(68) roz o enie r k („extensis manibus”). W liturgii Mszy w. w Modlitwie eucharystycznej, podczas epiklezy kap an (kap ani) „extendunt manus super oblata”, czyli maj rce (d onie) zwrócone do do u. Jest to gest w o enia r k. S owa rubryki przed konsekracj : „manu dextra ad panem, ad calicem extensa” oznaczaj ten sam gest, który towarzyszy epiklezie, czyli chodzi o gest epikletyczny, a nie wskazuj cy. Aby unikn
(69) nieporozumie i ró nej interpretacji tej rubryki, C. Vagaggini proponowa nastpuj ce jej brzmienie: zamiast „manu dextra extensa” – „manu dextra imposita”58. Powo ywa si na Tradycj Apostolsk Hipolita, zawieraj c s owa „imponens manum”, na której, jego zdaniem, oparta by a rubryka w Ritus servandus z dodatkiem „si opportunum videtur”. Natomiast A.G. Martimort, nawi zuj c do wystpuj cych w s owach konsekracji zaimków „hoc” i „hic”, opowiada si za gestem wskazuj cym59. W praktyce najczciej stosowano gest epikletyczny. Gest kap anów w czasie wypowiadania s ów konsekracji podczas koncelebracji Mszy w. zosta jednoznacznie okrelony dopiero w polskim wydaniu Ceremoniau liturgicznej posugi biskupa: „Biskup i koncelebransi we Mszy witej trzymaj rce wyci gnite nad darami na epiklez przed konsekracj . Kiedy biskup, trzymaj c w rkach hosti lub kielich, wypowiada s owa konsekracji, koncelebransi (razem z nim) wymawiaj s owa Paskie, przy czym jeli si to wyda stosowne, wyci gaj praw rk w kierunku chleba i kielicha, tak jak podczas epiklezy konsekracyjnej” (nr 106). Chodzi zatem o gest epikletyczny taki sam jak w czasie epiklezy, a nie wskazuj cy. Odt d do tego wyjanienia powinni stosowa
(70) si wszyscy kapani (biskupi i prezbiterzy) w czasie koncelebrowanej Mszy w. 58. V a g a g g i n i. L’estensione della mano alla consacrazione: gesto indicativo o epicletico? s. 227. 59 M a r t i m o r t. Le geste des concélébrants, lors des paroles de la consécration: indicative ou épileptique? s. 412..
(71) 54. KS. CZESAW KRAKOWIAK. * Od Konstytucji o liturgii Sacrosanctum Concilium, która przywróci a w Kociele obrz dku aciskiego koncelebracj Mszy w., taki sposób sprawowania Eucharystii jest obecnie zwyczajn form celebracji wtedy, gdy jest wielu kap anów i nie ma potrzeby indywidualnej celebracji dla dobra wiernych. Nie chodzi zatem g ównie o rozwi zanie praktyczne, czyli odejcie od indywidualnego jej sprawowania (czsto nawet bez jednego pos uguj cego). Koncelebracja Mszy w. przede wszystkim wyra a i buduje jedno
(72) kap astwa i ca ego kap askiego ludu Bo ego. Koncelebrowana Msza w. w sposób w aciwy dla liturgii ukazuje Koció Jezusa Chrystusa, który zjednoczony w wierze, przy jednym o tarzu, pod przewodnictwem kap ana (biskupa lub prezbitera) sprawuje Najwitsz Ofiar jako jedna wspólnota kap aska, w której s ró ne urzdy i pos ugi.. BIBLIOGRAFIA A u g é M.: La concelebrazione eucaristica. W: La liturgia, eucaristia: teologia e storia della celebrazione. (Anamenis 3/2). Red. S. Marsili [i in.]. Casale Monferrato: Marietti 1983 s. 273-277. A u g é M.: Concelebrazione eucaristica. W: Nuovo dizionario di liturgia. (Dizionari di San Paolo). Red. D. Sartore [i in.]. Cinisello–Balsamo: San Paolo 2001 s. 428-438. F r e n a u d G.: Remarques doctrinales au sujet de la concélébration eucharistique. „Questions liturgiques et paroissiale” 37 :1956 s. 114-128. K r a k o w i a k Cz.: Koncelebracja liturgii Mszy witej i sakramentów. Sandomierz: Wydawnictwo Diecezjalne 2014 s. 28-29; 39-40. K u n z l e r M.: Liturgia Kocio a. Prze . i oprac. L. Balter. Pozna: Pallottinum 1999. M a a s - E w e r d Th.: Messfeiern mit mehreren Priestern. Zur Praxis der Konzelebration. W: Gemeinde on Herrenmahl. Zur Praxis der Messfeier. Red. Th. Maas-Ewerd, K. Richter. Freiburg: Benzinger/Herder 1976 s. 126-145. M e y e r H.B.: Gottesdienst der Kirche. W: Handbuch der Liturgiewissenschaft. T. 4. Eucharistie. Geschichte, Theologie, Pastoral. Regensburg: Verlag Friedrich Pustet 1989 s. 488-497. N a d o l s k i B.: Koncelebracja. W: Leksykon liturgii. Pozna: Pallottinum 2006 s. 670-672. N u s s b a u m O.: Liturgiereform und Konzelebration. Köln: J.P. Bachem 1966. R a h n e r K.: Dogmatische Bemerkunken über die Frage der Konzelebration. „Münchner Theologische Zeitschrift” 6 : 1955 s. 81-106. S c h u l t z e B.: Das theologisches Problem der Konzelebration. „Gregorianum” 36 : 1955 s. 212271. T i r o t P.: La concélébration et la tradition de l’Église. „Ephemerides Liturgicae” 101 : 1987b s. 33-59; 182-214..
(73) KONCELEBRACJA MSZY WITEJ. 55. KONCELEBRACJA MSZY WITEJ 50 LAT PO SACROSANCTUM CONCILIUM Streszczenie W Kociele obrz dku aciskiego koncelebracja Mszy w. zosta a przywrócona przez Konstytucj Sacrosanctum Concilium (1963). Pocz tkowo mog a by
(74) sprawowana tylko w cile okrelanych okolicznociach i pod przewodnictwem biskupa lub jego delegata. Stopniowo koncelebracja Mszy w. stawa a si zwyczajn form celebracji Eucharystii wtedy, gdy kap ani nie s. zobowi zani sprawowa
(75) jej dla dobra wiernych. Obrzdy Mszy w. koncelebrowanej wydane w 1965 r. jako Ritus servandus in concelebratione Missae zosta y nastpnie w czone w 1970 r. do Missale Romanum Paw a VI. Szczegó owe przepisy koncelebry zawarte s w Ogólnym wprowadzeniu do Mszau rzymskiego (1969, 1975, 2002) oraz pó niejszych dokumentach Stolicy Apostolskiej. Jeli Mszy w. koncelebrowanej przewodniczy biskup, nale y zachowa
(76) normy zamieszczone w Ceremoniale liturgicznej posugi biskupów (1984, 2013). Liturgia koncelebrowanej Mszy w., w sposób dla siebie w aciwy, ukazuje i buduje jedno
(77) kap astwa prezbiterów z biskupem i midzy sob , jedno
(78) Ofiary Jezusa Chrystusa sk adanej Bogu na jednym o tarzu i jedno
(79) kap askiego ludu Bo ego, który pe ni w niej ró ne pos ugi i funkcje. Sowa kluczowe: Msza w., koncelebracja, Konstytucja o liturgii, Inter Oecumenici, Ritus servandus, Eucharisticum mysterium, Msza Piusa V, Msza Paw a VI, epikleza, w o enie r k, Sacramentum caritatis..
(80)
Powiązane dokumenty
