P.P. ZAGO¯D¯ON – Wykorzystanie reliktów podziem-nych robót górniczych w polskiej czêœci Sudetów do celów naukowych. Wydz. Geoin¿ynierii, Górnictwa i Geologii PWr., Wroc³aw 2019, 333 str.
Doktor hab. Pawe³ Zago¿d¿on jest znanym w Polsce naukowcem, który w szerokim krêgu spo³eczeñstwa propa-guje koniecznoœæ ochrony obiektów dziedzictwa górni-czego w Polsce. W tym celu przedstawia problemy zwi¹-zane z ich ochron¹ nie tylko w publikacjach naukowych czy popularnonaukowych, ale tak¿e w podczas sesji naukowych, warsztatów i konferencji poœwiêconych tej problematyce, których czêsto jest wspó³organizatorem. Zagadnieniem tym zajmuje siê kompleksowo, nie ograni-czaj¹c siê do jednego czy dwóch obiektów, lecz traktuj¹c ka¿dy z nich jako wart ochrony i propagowania. Ksi¹¿ka ma 333 strony, jest opatrzona 115 rycinami i zakoñczona bardzo obszernym spisem cytowanej literatury. To spra-wia, ¿e nale¿y j¹ traktowaæ jako monografiê, na które to okreœlenie w pe³ni zas³uguje.
Publikacja rozpoczyna siê wstêpem, w którym Autor wy³o¿y³ cele rozprawy i zasady omówionych w niej 33 obiektów górniczych. Mimo niezbyt obfitej treœci, rozdzia³ drugi monografii Rys historii podziemnych robót górnicz-ych na obszarze Sudetów i stan ich badañ jest wa¿nym roz-dzia³em, na koñcu którego P.P. Zago¿d¿on w formie ta-belarycznej zamieœci³ wykaz poszczególnych stanowisk badawczych zawieraj¹cy informacje, jakie elementy geo-logiczne zosta³y lepiej rozpoznane dziêki eksploracji daw-nych wyrobisk górniczych.
Kolejny rozdzia³ Wybrane obiekty i obszary historycz-nych podziemhistorycz-nych robót górniczych jako obiekty badañ jest zasadnicz¹ czêœci¹ monografii. Autor omówi³ w nim 33 obiekty i obszary górnictwa podziemnego, na podstawie materia³ów archiwalnych i badañ w³asnych. To bardzo cennny element ksi¹¿ki. Do tej pory informacje o budowie geologicznej tych obiektów i obszarów by³y oparte g³ów-nie na badaniach powierzchniowych, a Zago¿d¿on uzu-pe³ni³ je o obserwacje i pomiary przeprowadzone w pod-ziemnych wyrobiskach. Dziêki temu dane dotycz¹ce budo-wy geologicznej i struktury obszarów i obiektów górniczych sta³y siê pe³niejsze. Jest to wa¿ne, poniewa¿ w materia³ach archiwalnych czêsto brakuje danych geologicznych z pod-ziemnych wyrobisk lub te¿ znajduj¹ siê one w archiwach poza granicami Polski. Na podkreœlenie zas³uguje wyko-rzystanie bardzo bogatej literatury dotycz¹cej omawianych obiektów i obszarów.
Kolejny rozdzia³ Historyczne sudeckie obiekty podziem-ne jako Ÿród³o multidyscyplinarpodziem-nej wiedzy jest swoistym podsumowaniem przekazywanych wczeœniej informacji, które wskazuj¹, ¿e przeprowadzone badania maj¹ znacze-nie znacze-nie tylko dla nauk geologicznych, ale te¿ dla nauk: historycznych, o kulturze, górniczych czy te¿ o œrodowi-sku. W tej czêœci monografii Autor zaproponowa³ typolo-giê obiektów podziemnych w Sudetach, omówi³ znaczenie przeprowadzonych przez siebie badañ, dla uszczegó³owie-nia informacji o budowie geologicznej poszczególnych fra-gmentów Sudetów (zwiêkszenie dok³adnoœci rozpoznania kartograficznego, uœciœlenie danych litologicznych, pozy-skanie nowych danych o strukturze górotworu,
zagadnie-niach geologiczno-z³o¿owych). W dalszej czêœci publikacji Pawe³ Zago¿d¿on scharakteryzowa³ wspó³czesne procesy minera³otwórcze obserwowane w podziemnych wyrobi-skach, omawiaj¹c mineralizacjê gipsow¹, nacieki i kalte-mity wêglanowe oraz nacieki lodowe. Omówi³ te¿ pokrótce wybrane zagadnienia hydrogeologiczne na obszarach eks-plorowanych przez siebie. Na zakoñczenie rozdzia³u Autor przedstawi³ relikty techniki górniczej, ta czêœæ jest ze wszech miar ciekawa i stanowi cenny wk³ad w poznanie metod i techniki podziemnej eksploatacji w przesz³oœci. W kilkustronicowym podsumowaniu P.P. Zago¿d¿on skrótowo zaprezentowa³ swoje osi¹gniêcia dotycz¹ce wyjaœniania historii geologicznej Sudetów i górnictwa na ich obszarze.
Monografia jest napisana bardzo przystêpnym jêzy-kiem, co stanowi jej niew¹tpliwy atut. Mo¿e byæ te¿ nie-w¹tpliwie dzie³em, które mo¿e byæ pomocne podczas two-rzenia nowych stanowisk ochrony dziedzictwa podziem-nego górnictwa na obszarze Sudetów. Autor wybra³ te elementy z historii górnictwa i geologii, które mog¹ byæ przydatne zarówno w geologii, jak i w geoturystyce. Monografia jest te¿ rejestrem, choæ si³¹ rzeczy niepe³nym, wyrobisk podziemnych w Sudetach. Ich poznawanie jest nie tylko dzia³alnoœci¹ typowo eksploracyjn¹, ale ma wszelkie cechy dzia³alnoœci naukowej, je¿eli przy ich penetracji dokumentuje siê budowê geologiczn¹, metody eksploatacji, stosowane zabezpieczenia, budowê z³o¿a itp.
W³odzimierz Mizerski Emerytowany pracownik Pañstwowego Instytutu Geologicznego
552
Przegl¹d Geologiczny, vol. 68, nr 7, 2020
