z. 69 Transport 2009
Stanisław KRAWCZYK
Katedra Logistyki Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu ul. Komandorska 118/120
53-345 Wrocław stanislaw.krawczyk@ue.wroc.pl
CONTROLLING LOGISTYCZNY W SIECIACH USŁUG
TRANSPORTOWYCH
Streszczenie
Powszechnie uwaa si, e rozwój małych i rednich przedsibiorstw w Polsce jest ograniczony przede wszystkim barierami kapitałowymi. Nie podwaajc tego sdu, naley zwróci uwag na inn barier, jak jest podtrzymywanie przez firmy z tych grup tendencji zachowania pełnej samodzielnoci i odrbnoci. Opcj nowej formy działalnoci jest włczenie do grupy tworzcej sie . Utworzenie i funkcjonowanie sieci wymaga od uczestników wypracowania zasad współpracy i wzajemnego respektowania niezalenoci. Obserwacje funkcjonujcych sieci przedsibiorstw sugeruj wyra nie, e czuwanie nad poprawnoci funkcjonowania nie moe ograniczy si do standardowych zada controllingu. Niezbdne staje si dostrzeganie nowych zada odnoszcych si nie tylko do działalnoci podstawowej lecz równie do uwarunkowa logistycznych funkcjonowania sieci. W referacie zostan przedstawione wybrane zadania controllingu logistycznego w sieciach przedsibiorstw.
Słowa kluczowe: controlling logistyczny, sieci.
1. DEFINICJA CONTROLLINGU
Powstanie controllingu mona wywodzi z dynamicznego rozwoju czstkowych systemów kierowania (np. system celów, organizacja, system kierowania personelem, system informacyjny jak równie system planowania i kontroli). Współdziałanie tych systemów czstkowych wymaga koordynacji, która przerodziła si w controlling.
Controlling w swej standardowej funkcji jest powizany z zadaniami poprawnego zarzdzania przedsibiorstwem. Sporód rónych uj definicji controllingu przytoczmy definicj sformułowan przez P. Horvátha [6].
Controlling – rozpatrywany funkcjonalnie – jest podsystemem kierowania, który koordynuje planowanie i kontrol uzyskiwania wyników przez systemowe gromadzenie informacji dotyczcych osigania celów, wspomagajc w ten sposób adaptacj i koordynacj całego systemu. Koordynacja systemowa to tworzenie stałych struktur wytwarzania i procesów, pozwalajce wpływa na uzgodnienia zada i przez to, na ich dostosowanie do oczekiwanych przyszłych zdarze.
Jak podkrela S. Nowosielski, szczególnym zadaniem controllingu jest kreowanie i wspomaganie antycypacyjnego zarzdzania (sterowania) działalnoci gospodarcz. Chodzi tu o przewidywanie potencjalnych odchyle, analizowanie moliwych przyczyn ich wystpienia i w miar skuteczne im przeciwdziałanie (zapobieganie) [4], [11], [12]. Uwaa
si, e controller powinien by doradc wszystkich decydentów i nawigatorem osigania celów, a jego zadanie mona okreli jako „czuwanie nad poprawnoci planowania i realizacji” [1].
Podstawowy zakres zada controllingu mona uj w trzy bloki:
• dostarczanie kierownictwu informacji majcych znaczenie dla wyników działalnoci, • doradztwo w planowaniu i procesie sterowania działalnoci,
• działania na rzecz koordynacji i porozumie wewntrz i midzy podsystemami organizacji.
W wielkim skrócie mona powiedzie , e controlling przedsibiorstwa jest nastawiony na czuwanie nad poprawnoci osigania wyników w podstawowej działalnoci. Symbolicznie odzwierciedla to rysunek 1.
3U]HGVLĊELRUVWZR
=DVRE\ :\QLNL
&RQWUROOLQJ
Rys. 1. Rola controllingu w działalnoci przedsibiorstwa ródło: opracowanie własne.
W spełnianiu swych zada koordynacyjnych controlling musi odwoływa si do systemu celów firmy, z którego powinien wywodzi kryteria swych aktywnoci. Wszelkie rozwaania dotyczce controllingu maj sens, gdy firma zna swoje cele nadrzdne wynikajce z jej strategii. Cele nadrzdne musz by przetransformowane w system celów dopasowanych do podsystemów firmy. Zadanie okrelenia tej transformacji i sprawdzenie jej poprawnoci naley do controllingu. Controlling w ramach swych zada ma obowizek analizowa dostrzegane odchylenia i proponowa przeciwdziałania.
W praktyce controlling bywa utosamiany z kontrol. Jest to zbyt wskie traktowanie controllingu. Intencj wprowadzenia pojcia controlling było wskazanie znacznie szerszego i innego jakociowo traktowania roli funkcji o charakterze nadzoru. Mona uzna , e rónic midzy controllingiem i kontrol odzwierciedlaj ujcia: controlling oznacza „czuwanie nad poprawnoci” natomiast kontrola to „sprawdzanie poprawnoci”. Łatwo dostrzec, e zadania kontrolne nale do controllingu, ale nie stanowi jego zasadniczego zakresu. W pełnym okreleniu roli, controller jest analitykiem, doradc i kontrolerem.
2. CONTROLLING LOGISTYCZNY
W licznych pracach zwraca si uwag, e zadania controllingu logistycznego naley cile powiza ze standardami uznawania w danej jednostce, co jest logistyk.
Gdy logistyka jest wyróniana jako zbiór zada z zakresu transportu, przeładunków i magazynowania, controlling logistyczny powinien koncentrowa si na poprawnoci uzyskiwania wyników, zapewnienia jakoci i poszukiwaniu moliwoci obniki kosztów logistyki, przy uwzgldnieniu podstawowych parametrów wykonania, jakimi s czasy realizacji, poziomy zapasów, dyspozycyjno w pozyskiwaniu zasobów i dotrzymywanie terminów.
W przypadkach, gdy zadania logistyczne s rozszerzone do koordynacji przepływów materiałów i informacji, zmienia si równie zakres zada controllingu logistycznego. Zakres standardowych zada jest uzupełniony zadaniami czuwania nad uzgodnieniami logistycznymi midzy dostawcami i odbiorcami materiałów i informacji oraz nad sprawnym, płynnym przebiegiem operacji realizowanych w procesach przepływów.
Punktem cikoci controllingu logistycznego powinny by wszelkie aspekty koordynacji procesów. Ogólnie mona uzna , e controlling w logistyce obejmuje1:
• wypracowanie koncepcji kształtowania i skoordynowanego funkcjonowania informacyjnego dla podejmowania decyzji logistycznych z ukierunkowaniem na poprawianie sprawnoci wyznaczania decyzji oraz ich jakoci,
• wypracowanie koncepcji kształtowania i skoordynowanego funkcjonowania systemu planowania i kontroli na potrzeby logistyki,
• koordynacj działa planistycznych i kontrolnych w obszarze logistyki,
• wypracowanie przesłanek poprawiania efektywnoci i sprawnoci systemu zarzdzania logistycznego.
Zwi le mona powiedzie , e do podstawowych funkcji controllingu w logistyce naley koordynacja pozyskiwania informacji, planowania i kontroli na rzecz poprawnej działalnoci logistycznej oraz powizanie i uzgodnienie tych działa z całokształtem działalnoci przedsibiorstwa. Obszary controllingu logistycznego symbolicznie przedstawia rysunek 2.
Rys. 2. Obszary controllingu logistycznego ródło: opracowanie własne.
Schemat przedstawiony na rysunku 2 wskazuje e controlling logistyczny mona rozpatrywa osobno po stronie dopływów jak i odpływów z przedsibiorstwa. Ale rzeczywisty controlling logistyczny powinien rozpatrywa równie poprawno zalenoci midzy wejciem i wyjciem. Tak rozumiany, kompleksowy zakres zada pozwala postrzega controlling logistyczny jako składow controllingu przedsibiorstwa.
Uznajc, e logistyka obejmuje równie kształtowanie struktur zapewniajcych właciwe wspomaganie podstawowej działalnoci przedsibiorstwa oraz działania menederskie w tym obszarze, zadania controllingu logistycznego naley uzupełni o [8], [10]:
• sprawdzanie poprawnoci uwarunkowa i zalenoci midzy jednostkami, które dokonuj uzgodnie logistycznych,
1
• sprawdzanie prawidłowoci infrastruktury systemów logistycznych wspomagajcych działalno przedsibiorstwa,
• identyfikacj i analiz słabych wzłów systemów i moliwoci poprawy ich funkcjonowania,
• analiz poprawnoci relacji midzy jednostkami,
• okrelenie budetu niezbdnego do realizacji sugerowanych zmian w systemach logistycznych.
Dokonany przegld wyra nie pozwala dostrzec rónice w rozumieniu controllingu. W przypadkach, gdy logistyka jest traktowana instrumentalnie, na poziomie sterowania transferami dóbr materialnych i towarzyszcym im informacji, controlling spełnia rol sprawozdawcz. Przyporzdkowujc logistyce zadania kształtowania infrastruktury, musimy zmieni zadania controllingu, nadajc controllerowi rang doradcy w zakresie wskazywania, analizy i oceny zmian w zakresie wspomagania działalnoci podstawowej przedsibiorstwa. W odrónieniu od roli controllingu w odniesieniu do podstawowej działalnoci przedsibiorstwa, controlling logistyczny nie podejmuje si zadania sprawdzania efektywnoci finansowej.
Identyfikacj szczegółowych zada controllingu logistycznego wygodnie jest przeledzi na wybranych segmentach działalnoci przedsibiorstwa produkcyjnego. W definicjach celów przedsibiorstwa jako fundamentalny wymienia si uzyskiwanie wyników spełniajcych oczekiwania klientów. Oczywicie, głównym wynikiem, jakim jest zainteresowany klient, jest produkt. Wytworzenie produktu jest jednak jedynie stworzeniem potencjalnej wartoci dla klienta. Produkt uzyskuje rzeczywist warto dopiero wtedy, gdy zapewnione jest jego przejcie przez klienta, co wymaga logistycznej obsługi. Zapewnienie poprawnoci wykonywania zada logistycznych w obsłudze klienta odnosi si do:
• operacji fizycznych, a wic transportu, składowania, przeładunków, komisjonowania i pakowania,
• czynnoci administracyjnych zwizanych z obsług zamówienia, rejestracj przyj i wyda produktów, dokumentacj stanów magazynowych,
• czynnoci dyspozytorskich odnoszcych si do planowania tras i przyporzdkowania do nich rodków transportowych, dyspozycji wydawania i przyjmowania i wydawania towarów.
Starajc si stworzy prosty system controllingu logistycznego naley w pierwszej kolejnoci skoncentrowa si na krytycznych elementach procesu z pozycji klienta. Zalicza si do nich: czas, niezawodno , jako i elastyczno dostawy. Jak pokazuje praktyka, pierwszym krokiem, który mona zaliczy do controllingu, jest dokładne uzgodnienie znaczenia wymienionych poj i przyjcia odpowiednich miar wykonania.
W zasadzie przyjmuje si:
• czas dostawy jest liczony od momentu potwierdzonego przyjcia zamówienia przez dostawc do momentu dotarcia dostawy do odbiorcy;
• niezawodno dostawy powinna oznacza zgodno deklarowanego i dotrzymanego terminu dostawy,
• jako dostawy odnosi si do dokładnoci co do rodzaju i iloci dostarczonych produktów w odniesieniu do zamówienia jak równie do stanu produktów w dostawie,
• elastyczno dostawy z pozycji klienta ma odzwierciedla zarówno zdolno do przyjmowania zamówie w rónorodnej formie, dostosowania si do terminów dostawy
okrelanych przez klienta, jak i moliwoci dokonywania zmian w zakresie specyfikacji, iloci i terminów dostawy.
W systemie miar odnoszcym si do logistycznej obsługi klienta znaczc grup tworz wska niki zwizane z wykonywaniem zada transportowych. Miary wykonania dotyczce poprawnoci obsługi klienta musz by rozpatrywane w konfrontacji ze wska nikami controllingowymi odzwierciedlajcymi ogóln gospodarno w zakresie zada transportowych. Dla przedsibiorstwa usługowego wykonujcego zadania przewozowe oznacza to odniesienie do systemu wska ników, które mona podzieli na grupy:
1. Wska niki ogólne
• liczba zlece transportowych, • odległoci transportowe, • miary ładunków, • koszty transportu. 2. Wska niki sprawnoci
• redni czas transportu,
• stopie wykorzystania ładownoci,
• rednia trasa przewozu rodkiem transportowym. 3. Wska niki efektywnoci
• rednia warto zlecenia transportowego,
• koszt jednostkowy przewozu np. jednej tony na kilometr przewozu. 4. Wska niki jakociowe
• niezawodno dostawy (terminowo ),
• zgodno przewozów z wymaganiami odbiorców, • wypadkowo .
Konfrontacji wskaza powinna towarzyszy analiza przyczyn odchyle od ustale przyjmowanych w planowaniu. Nie wolno jej ogranicza do przegldu poprawnoci wykonywania operacji technicznych w procesach przewozów. Przyczyny mog by ukryte w czynnociach administracyjnych i wydawanych dyspozycjach. Zbyt pó ne zgłoszenia wysyłek, niedokładne informacje o ładunkach, brak dyscypliny w przestrzeganiu kolejnoci komisjonowania i załadunku, obniaj poziom wyników i s powodem ponoszenia dodatkowych kosztów.
3. SIECI PRZEDSI BIORSTW
Rozpatrujc zbiorowo obiektów prowadzcych działalno gospodarcz, termin „sie ” odnosimy najczciej do grup podmiotów rozpoznawalnych przez powizania wynikajce z tego samego typu działalnoci, jak np. sieci handlowe, sieci transportowe, sieci aptek, sieci stacji benzynowych, sieci telefoniczne itp. S to nazwy utrwalone w jzyku powszechnym i zaakceptowane w terminologii.
W naukach o organizacji termin sie wprowadzono w zmodyfikowanym rozumieniu, które przedstawimy w wersji sformułowanej przez J. Sydowa, powszechnie cytowanej w literaturze europejskiej.
Sieci s form organizacji, w której co najmniej dwie prawnie samodzielne i formalnie niezalene jednostki przyjmuj i akceptuj obowizek przestrzegania okrelonych, wzgldnie stabilnych relacji, które ograniczaj ich swobod działa rynkowych, ale nie wprowadzaj zalenoci hierarchicznych. Uregulowane prawnie powizania midzy jednostkami,
okrelajce zasady współpracy, czyni je wzajemnie zalenymi, pozwalajc jednak na zachowanie prawa wystpienia z organizacji2.
Specjaln klas sieci tworz organizacje sieciowe. Przez organizacj sieciow rozumie si podmiot gospodarczy utworzony przez lub składajcy si z grupy silnie powizanych ze sob jednostek biznesowych kierujcych si zasadami rynkowymi, majcy niewiele poziomów decyzyjnych, z wyrónion strategiczn jednostk sterujc cał działalnoci organizacji [14], [18].
Jak podkrela J. Sydow, „sieci przedsibiorstw powstaj głównie przez intensyfikacj współpracy, która nie oznacza połczenia w jeden podmiot ani te pełnego podporzdkowania umowom, które oznaczałyby faktyczn utrat samodzielnoci lub uzalenienie od jednolitego kierownictwa” [15].
Kluczowymi dla pojcia sieci s długoterminowe umowy okrelajce zasady współpracy, które nie podwaaj samodzielnoci prawnej i samodzielnoci ekonomicznej jednostek nalecych do sieci. Prawna samodzielno oznacza zachowanie osobowoci prawnej. O samodzielnoci ekonomicznej mówimy, gdy jednostka jest w stanie podejmowa decyzje na podstawie własnej odpowiedzialnoci, własnej inicjatywy i własnych planów oraz zamierze gospodarczych [7].
Z załoe funkcjonowania sieci nie wynika ograniczenie przynalenoci przedsibiorstwa do jednej sieci. Ale, włczenie si do wicej ni jednej sieci oznacza dla przedsibiorstwa przyjcie obowizków przestrzegania zobowiza, które mog by przyczyn konfliktów celów. Naraone na to s przede wszystkim małe i rednie przedsibiorstwa, które we włczeniu do sieci szukaj wzmocnienia technologicznego i zapewnienia zbytu dla swych produktów i kieruj si przede wszystkim dostrzeganymi korzyciami współpracy, nie zawsze analizujc, co znaczy przestrzeganie przyjmowanych zobowiza.
Podstawow klas tworz sieci, w których celem głównym jest wytwarzanie produktu rynkowego. Wprowadza si dla nich nazw sieci wytwarzania produktu lub krótko sieci produkcyjne [2].
Zgodnie z ujciem proponowanym przez J. Sydowa, uznanie grupy za sie wymaga istnienia porozumienia o akceptacji i zasadach egzekwowania reguł koordynacji. Zawieranie umowy majcej znamiona jedynie transakcji nie oznacza tworzenia sieci. W praktyce, a w szczególnoci w rozwaaniach na poziomie modeli przepływów materiałowych, nie przestrzega si wyra nego rozróniania relacji midzy podmiotami uczestniczcymi w wytwarzaniu produktu.
W ogólnym przypadku, uznaje si, e do sieci produkcyjnej nale:
• Jednostki nalece do struktury przedsibiorstwa, ale wytwarzajce samodzielnie produkty, np. w ramach zestawu asortymentowego.
• Partnerzy sieciowi (zgodnie z definicj sieci).
• Zaleni dostawcy podzespołów, modułów i systemów projektujcy swe produkty a nastpnie wytwarzajcy je na rzecz produktu finalnego.
• Podwykonawcy – wykonujcy standardowe czci i podzespoły o niewielkiej złoonoci na podstawie dostarczonych przez odbiorc projektów i rysunków technicznych.
• Producenci wyrobów masowych, które s obiektami zakupów na warunkach rynkowych.
2
• Niezaleni specjalici technologiczni wytwarzajcy samodzielnie zaprojektowane rozwizania, które s ofert do nabycia, szczególnie w fazie projektowania nowych produktów, nie bdcy zainteresowani wchodzeniem w stał współprac z jednym partnerem.
Aby nie komplikowa terminologii, do sieci produkcyjnej zalicza si wszystkie jednostki wytwarzajce elementy produkcyjne, w tym oczywicie i produkt finalny, z którymi wytwórca produktu finalnego wchodzi w układ jakiejkolwiek relacji zwizanej z przepływami materiałowymi [3]. Przykład sieci produkcyjnej wytwarzajcej samochody przedstawia rysunek 3.
Rys. 3. Sie produkcyjna wytwarzania samochodów ródło: opracowanie własne.
Schemat przedstawiony na rysunku 3, mimo wielkiego uproszczenia, pozwala uwiadomi , jak wan rol w funkcjonowaniu sieci odgrywa logistyka jako zarzdzanie przepływami, w tym koordynacja zada transportowych. Wytworzenie produktu kocowego wymaga równoczesnego dysponowania bardzo du iloci czci, podzespołów i modułów. Niektóre z nich mog by utrzymywane jako zapasy, pewne s zamawiane w miar otrzymywania zamówie na okrelone typy pojazdów. Bez wzgldu na form dostaw cel jest jednoznaczny – wszystkie elementy do produkcji musz by dostpne w okrelonej sekwencji i iloci. Zadaniem logistyki jest okrelenie planów i realizacja dostaw. Planom i realizacji musi towarzyszy permanentne czuwanie nad poprawnoci wykonywania, co jest zadaniem controllingu logistycznego.
4. SIE_ USŁUG TRANSPORTOWYCH
W standardowych analizach zada transportowych uwaga jest skoncentrowana na systemach transportowych, które naley rozpatrywa jako złoenie [19]:
• infrastruktury transportowej,
• przepływów materiałowych, ludzi lub informacji, • operacji transportowych,
• infrastruktury telekomunikacyjnej, • operacji informatycznych.
W wymienionej na pierwszym miejscu infrastrukturze transportowej wyrónia si grupy elementów [9]:
• drogi wszystkich gałzi transportu (tj. transportu kolejowego, samochodowego, lotniczego, wodnego i rurocigowego),
• punkty transportowe, takie jak: stacje przeładunkowe, wyładownie, dworce, porty morskie, porty lotnicze, terminale towarowe i inne,
• rodki transportu,
• urzdzenia pomocnicze słuce do obsługi dróg i punktów transportowych.
Z punktu widzenia zarzdzania przepływami materiałowymi, informacje o systemie transportowym musz by uzupełnione wskazaniem podmiotów wykonujcych zadania przewozowe. Coraz powszechniej s nimi operatorzy logistyczni. Zakres zada operatora logistycznego jest okrelany w umowie midzy zleceniodawc. Naley od razu zaznaczy , e okrelenie „umowa” nie jest adekwatnym dla współpracy z operatorem logistycznym. Standardowo rozumiana umowa dotyczy na ogół pojedynczych zlece wykonania usługi, w tym usługi transportowej. Natomiast zlecenie wykonywania usługi przez operatora logistycznego odnosi si do wielokrotnego jej powtarzania w okrelonym okresie. Okrelenie „umowa” jest zastpowane przez „kontrakt”, a relacja transakcji jest rozszerzana do relacji współpracy na poziomie współdziałania [17].
Wybór operatora logistycznego, który ma wykonywa kompleksowy zakres usług, jest procesem nawizywania współpracy, który wymaga od oby stron odpowiedzialnego podejcia. Obie strony musz by zatem wiadome, e powinny by przygotowane do procesu usługi. Generaln zasad jest, e przy wyborze wykonawcy kompleksowych usług logistycznych, a wic operatora logistycznego, kryteria jakoci powinny mie wikszy priorytet ni przyjmowane w standardowych zleceniach przewozów kryterium ceny wykonania usługi. Podczas wykonywania kompleksowej usługi operator niemal zawsze musi by przygotowany na wykonanie nieprzewidzianych czynnoci czy operacji. Oferta operatora powinna sygnalizowa zdolno i umiejtno prawidłowego działania na rzecz klienta w takich sytuacjach. Usługodawca powinien wykaza , e z jego strony mona liczy na:
• fachowe kompetencje i umiejtnoci,
• orientacj na specjalizacj branow lub niszow, • wysoko wyspecjalizowany personel,
• elastyczno , szybko i zdolno do innowacji, • wol i gotowo do ryzyka.
S to czynniki, które naley uwzgldni jako warto usługi, której nie da si uj w standardowym cenniku.
Przegld cytowanych w literaturze przykładów zawierania kontraktów na usługi operatora moe sugerowa , e wraz z przekazaniem operatorowi odpowiedzialnoci za pełne wykonanie wszystkich zada zwizanych z obsług ładunków nastpuje rozwizanie problemu zarzdzania dostawami. Rola operatora, z pewnoci zasługujca na wysokie uznanie, bywa przeceniana. Mimo szerokiego zakresu zada, jakich podejmuj si operatorzy,
dalekiego zasigu geograficznego realizacji przemieszcze wykonywanych w tych zadaniach, moliwoci działa kadego operatora, z formalnego punktu widzenia, s i bd ograniczone. W planowaniu globalnych zada transportowych naley zawsze dostrzega konieczno włczania do nich wielu podmiotów wiadczcych usługi transportowe. Aby uwypukli znaczenie rozpatrywania zbiorowoci podmiotów wiadczcych usługi transportowe, rozpatrzmy ich rol w przepływach przez punkt cross – dockingowy (CDP), co ilustruje rysunek 4.
Rys. 4. Problemy koordynacji systemów transportowych w CDP ródło: opracowanie własne.
Na przedstawionym schemacie dostaw i wysyłek mamy dwie koncepcje realizacji obsługi transportowej. Po stronie dopływów przedstawiona jest praca jednego operatora logistycznego, który planuje i realizuje dostawy od wielu dostawców do CDP. Jest to zadanie wymagajce planowania iloci niezbdnych pojazdów, przydziału kadego pojazdu do odpowiednio wyznaczonej trasy i stworzenia harmonogramu obsługi tras tak, aby wszystkie pojazdy z ładunkami dotarły do CDP o tym samym czasie. Sugestia, e dostawy obsługuje jeden operator ma znaczenie symboliczne dla podkrelenia wagi koordynacji na poziomie synchronizacji działa, a wic potrzeb istnienia systemu porozumie i uzgodnie logistycznych oraz dokładnego systemu komunikacji midzy podmiotami.
Po stronie wysyłek zasugerowana jest nieco inna sytuacja. Odbiorcami s róne podmioty handlowe, które nie stawiaj warunków wysyłek o tej samej porze. Kady z podmiotów moe by obsługiwany przez innego operatora. To zarzd punktu cross – dockingowego ma prawo „wymusi ” okrelon dyscyplin przejmowania ładunków, co
oczywicie wymaga uzgodnie midzy stronami. Naley zwróci uwag na potrzeb uzgodnie na poziomie planowania, a nie tylko operacji technicznych. Planowanie obłoenia docków przyj musi by skoordynowane z harmonogramami wynikajcymi z planów dostaw.
U podstaw funkcjonowania punktu cross – dockingowego jest załoenie, e wszyscy uczestnicy przyjm na siebie obowizek przestrzegania odpowiedniej dyscypliny dostaw i odbiorów. Jeeli przyjmowane obowizki s włczone do warunków kontraktów, moemy mówi , e została stworzona sie usług transportowych. Zwró my w tym miejscu uwag, e przynaleno do sieci nie zawsze musi by wprost artykułowana. Zgodnie z definicj sieci J. Sydowa, przyjcie zobowiza przestrzegania okrelonej dyscypliny i wpisanie ich do umów wykonywania usług, uprawnia nas do rozpatrywania danej grupy jako sieci. Naturalnie, nasuwa si pytanie, czy przyjcie takich zobowiza w przypadku jednorazowego wykonania usługi ma jakie szczególne znaczenie, aby mówi o przynalenoci do sieci. W praktyce, bez wtpienia, o sieciach usług transportowych mona mówi , gdy zainteresowane podmioty przyjmuj okrelone obowizki po dokonaniu midzy sob uzgodnie i wyraeniu jawnej ich akceptacji. Niemniej jednak, jest to zagadnienie, które z pewnoci stanie si przedmiotem dyskusji.
5. CONTROLLING LOGISTYCZNY W SIECIACH TRANSPORTOWYCH
W klasycznym podejciu controllingu logistycznego w pierwszej kolejnoci uwaga jest skierowana na wewntrzne procesy przedsibiorstwa. Celami s uzyskanie wyników, zapewnienie jakoci i obnika kosztów przy uwzgldnieniu czasów realizacji, zapasów, stopnia gotowoci dostaw i zapewnienia terminowoci. Controlling logistyczny musi obj równie czuwanie nad poprawnoci wyboru firmy wiadczcej usługi transportowe, w tym oferowany zakres i wykonanie wyraone przez:
• czas realizacji przewozu, • niezawodno wykonania, • zakres odpowiedzialnoci, • elastyczno działania, • dysponowanie informacjami,
które musz by odnoszone do skali oczekiwa i wymaga technicznych, organizacyjnych i komunikacyjnych w strefach styków rónych działa na drodze przemieszczania ładunku.
Natomiast, controlling logistyczny w sieciach usług transportowych powinno by dodatkowo ukierunkowany na czuwanie nad poprawnoci łczenia usług wykonywanych przez róne podmioty. Przedstawiony przykład koniecznoci zharmonizowania terminów przyj do punktu cross – dockingowego z terminami podstawie rodków transportowych w punktach wysyłkowych, jest dobr wskazówk, jakie powinny by podstawowe zadania controllingu logistycznego. Nale do nich:
• Przygotowanie uczestników sieci do planowania zada transportowych; • Dobór rodków transportowych przez uczestników sieci;
• Poprawno tworzenia ładunków transportowych, które maj by przedmiotami obsługi przez rónych operatorów;
• Poprawno oznakowa;
• Dotrzymywanie terminów dokonywania operacji manipulacyjnych; • Poprawno obsługi dokumentacji;
• Sprawno systemów komunikacji.
Przytoczone zadania naley traktowa jedynie jako wstpne rozpoznanie nowego obszaru, jakim jest controlling w sieciach usług transportowych. S to zadania, które w naturalny sposób powinny by wkomponowane w zakres szeroko rozumianego zarzdzania łacuchami dostaw.
LITERATURA
[1] Ahn H., Dyckhoff H., Zum Kern des Controllings: Von der Rationalitätssicherung zur Effektivitäts- und Effizienzsicherung, in: Scherm, E., Pietsch, G. (Hrsg.): Controlling – Theorien und Konzeptionen, München 2004.
[2] Baumgarten, H.; Wiegand, A.: Prozeßkettenmanagement; in: Bloech, J., Ihde, G. B. (Hrsg.): Vahlens großes Logistiklexikon; Verlag Vahlen; München 1997; S. 853 – 857.
[3] Bellmann, K., Hippe, A.: Kernthesen zur Konfiguration von Produktionsnetzwerken. In: Bellmann, K., Hippe, A. (Hrsg.): Management von Unternehmensnetzwerken, Wiesbaden 1996, S. 55-85.
[4] Controlling w działalnoci przedsibiorstwa, praca zbiorowa pod red. Nowaka E., Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2004
[5] Göpfert I., Logistik Führungskonzeption, 2. Auflage, München 2005. [6] Horváth, P.: Controlling, 9. Aufl., Verlag Franz Vahlen, München 2003.
[7] Justus A., Wissenstransfer in Strategischen Allianzen – Eine verhaltenstheoretische Analyse, Frankfurt a. M. 1999.
[8] Kerner A., Modellbasierte Beurteilung der Logistikleistung von Prozessketten, Dissertation, Universität Hannover 2002.
[9] Kompendium wiedzy o logistyce, red. naukowa E. Gołembska, PWN, Warszawa 2002. [10] Krawczyk S., Koordynacja procesów w sieciach logistycznych, w: Wybrane zagadnienia
logistyki stosowanej, red. naukowa L.A. Bukowski, Polska Akademia Nauk Komitet Transportu, Rocznik 2006, nr 3, str. 39 – 47.
[11] Marciniak S., Controlling. Teoria zastosowania, Difin, Warszawa 2008.
[12] Nowosielski S., Podstawy kontrolingu w zarzdzaniu produkcj, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. O. Langego we Wrocławiu, Wrocław 1994.
[13] Ritsch K., Wissensorientierte Gestaltung von Wertschöpfungsnetzwerken, Dissertation, Technische Universität Graz 2004.
[14] Snow, C.C., Miles, R.E., Coleman, H.J., Managing 21st Century. Network Organizations, Organizational Dynamics, Vol. 20, No. 3, Winter 1992, pp. 5-20.
[15] Sydow J., Zum Verhältnis von Netzwerken und Konzernen: Implikationen für das strategische Management, in: Ortmann, G., Sydow, J. (Hrsg.): Strategie und Strukturation. Strategisches Management von Unternehmen, Netzwerken und Konzernen. Gabler Verlag, Wiesbaden 2001, S. 269-296.
[16] Sydow, J.: Strategische Netzwerke. Evolution und Organisation. Gabler Verlag, Wiesbaden 1992.
[17] Tripp Ch., Mittelstand und Kontraktlogistik. Chancen und Risiken mittelständischer Logistikdienstleister in der Kontraktlogistik. Fraunhofer ATL, Nürnberg 2004.
[18] Verwijmeren M., van der Vlist. P., van Donselaar K., Networked inventory management information systems: materializing supply chain management, International Journal of Physical Distribution & Logistics Management, Vol. 26 No. 6, 1996, pp. 16-31.
[19] Wandel, S. and Ruijgrok, C., Innovation and structural changes in logistics: a theoretical framework, in Giannopoulos, G. and Gillespie, A. (eds.): Transport and communications innovation in Europe. Belhaven Press, London, 1993, 233-258.
[20] Wiegel A., Supply Chain Controlling, Hochschule für Wirtschaft und Umwelt, Nürtingen-Geislingen 2005.
LOGISTIC CONTROLLING IN TRANSPORT NETWORKS
Abstract
It is commonly considered that the development of small and medium enterprises in Poland is limited first of all due to capital barriers. While not challenging this opinion, one should, however, pay attention to another barrier such as the maintenance of a tendency towards retaining full independence and autonomy by companies from those groups. Inclusion in the group constituting the network is an option of a new activity form. The formation of a network and its functioning requires that its participants develop rules for co-operation and mutually respect their independence. Observation of enterprises operating in a network clearly suggests that maintaining functioning correct cannot be limited to standard tasks of controlling. It becomes necessary to perceive new tasks related not only to basic operations but also to logistic circumstances of network functioning. Selected tasks of the logistic controlling in enterprise networks will be discussed in the paper.
Key words: logistic controlling, network.
