Nowości wydawnicze

SPO_RZĄDZANIE ZDJĘCIA

GEOLOGICZNEGO

Instytut GeologicznY - Tymczasowa instrukcja

sporzą-

'

. _dzania zdjęcia Geologicznego - Wydawnictwa

Geolo-giczne, Warszawa 1954 r., str. 87~ :z:ał._ll. . · · Zasadniczą podstawą do badań geologicznych jakie-gokolwiek obszaru na Ziemi jest jego ,zdjęcie geologl.cz-ne :wykonageologl.cz-ne przy zastosowaniu wszelkich· środków,

ja-kimi ·w tym celu ·rozporządza . nauka współczesna,

z maksymalną dokładnością, jaka jest możliwa prey ·

·dlHlej skali zdjęcia oraz jednolitą .metodą. Zdjęcie,

na-. wet tylko przeglądowe, takiego obszaru jak Polska,

wy-maga wielu lat pracy licznych dziesiątków geologów.

-Ażeby uzyskać możliwie szybko obraz geologiczny· kra- . . ju, jak najbardziej jednolity, tj. taki, ·aby poszczegól-·

n? jego części były łatwo· ze sobą porównywalne; kO-.

· JUeczne jest, aby wszyscy kartujący geologowie, będ,ący

na ~óżnym pozl.Oinie wykształcenia i pochodzący z ~ż­ ny:ch szkół, przeprowadzali w jednolity sposób badania

w terE!!OJie i w la.boratoriwn .oraz, a.b~ w rówme jedno-lity sposób przedstawiali ich -wyniki graficzne ~ na mapach i przekrojach oraz· słownie - w tekście. Do tegó nieo~owna jest instrukcja. InstrUkcji takiej nie

było w Polsce mfędzywojennej, ldedy zresztą

nie--''Wielki nacisk kładziono na zdjęcia geologiczne i ich

· tempo. Toteż w ciągu dwudziestu lat wydano zaledwie 4 arkusze mapy 1:100000 oraz l arkusz 1:25000. Spo-Sób wykónania zdjęcia ~ mapy pozostawiano· indywid-q-alizmowl--autora. Dlatego mapy poszczególnych arkuszy,

chociaż stojące na wysokim poziomie naukowym nech-nk!znym, nie były ze sobą porównywalne, nawet dla terenów pobllskich o podopnej budowie ·geologicznej, np.· Opatów ! Kielce (Góry Swiętokrzyskie) albo Skole

i Nadwó~a (Karpaty !Uszowe). ·

. Obecnie, olbrzymie zadania, jakie stawia przed naszą

~bą . geologiczną · gospodarka narodowa ··w .

za-.

kiesie

poznania czy

w

lll.B.szej ·bazy sur.owcowej, czy też

·podłoża naszych robót ziemnych i Wodnych, Wymagają, . aby zdjęcie geologiczne kraju zostało wykonane szybko,

dobrze, ·tj. dokŁadnie· i zgodnie z ostatnim staileni na-uki oraz jednolicie; co jak powiedzieliśmy, nie jest moż­

liwe beż instrukcji. W zrozumieniu tych ~adań

InstY-_tut-Geologiczny opra<:owal w 1953·

r

.

tymczasową in-strukcję .zdjęcia geologicmego. Na podstawie tej in- -stru.kcji przemaczanej jedynie ·do użytku· wewnętrz­

nego; InstytUt Geologiąny wyda]e obecriie nową,·

rów-nież jeszcZe tylko tymczasową inst;ru,kcję sporządzań:ia Zdjęcia geologicmegó ! oiłasza ją drukiem, aby prze-s>zedlszy przez ogień· dyskusji wśród szerokiego kręgu

:fachowców, . stała Się podstawą do op:~;acowania już . <iStatecznej instrukcji.. Obecna Tyme2asowa Instrukcja

·Sporządzania Zdjęcia Geologiemego wykonana zośtała

w. Zakładzie Zdjęć Geologicznych pod kiero\vnictwerri

i pr.zy współpracy doc. <h" StandaM-wa Soikolowsklego

przez

mar

Zofię Bucżkównę ~ mgr Olgę Guzikową. . , W instrukcji tej ,,zdjęcie geologiczne" pojęte jest bar.;. . dzo szeroko. Obejmuje ono nie tylko

samo

kartowanie, ale. cało~tałt robót z kartowaniem związany$ - od studium ·_materiałów kartograficznych i literatury

po-. · czynając, przez cały tok prac terenowych i kameral-nych, aż do oddania mapy do druku, a .'materiałów do-kumentacyjnych do odpowiedniej jednostki dokumen-tacyjnej.

· .·.· Instrukcja sk1adai się z czterech ~ 1udziet z

za-łączników do Dich. Każda część dzieli się na rozdziały -zawierające li.czOe par.agr.B:fy (w sumie 258), które w .· _zwięzłej formie podają d_efinicje i in.struk~je.

I;

Część

ogólna

~truk:cji

(str. 1 .,;__; 17)

za~era

poję

.,.

. cia wstępne, gdzie autorzy wyjaśniają zasadnicze

ter-_miny; jak zdjęcie geologiczne oraz m!łpa gei>logicżna ·

jej. typy i sk!ile, a następnie omawiają sprawę jej do:

kładności, co wiąże się z zagadnieniem podstawowych punktów obserwacyjJiych, który~h typy są tu zdefinio~

wane, .·

n

.

Część _szc:~;egółowa (str. 17 - 74) ·poświęcona jest .

opiso'Yf toku pracy kartującego geologa. Zaczyna się .

od oplSU prac przygotowaw-czych . (rozdział pierwszy);

na które składają się wspomniane wyżej ·studia· mate- .

riał\)w -kartograficmycil i litetatury oraz próbek·

i okazów, zbieranie informacji us~ych, zestawienie zebranych materiałów i wreszcie techniczne·

przygoto-. wanie do pracy terenowej, .na które składają się:

przy-gotowanie podkładów topagraficZny'ch, dziennika polo-wego, map geo1ogicznych, aparatury, ekwipunku, doku-mentów, zabezpie~e tajemnicy państwowej i.ąłuż­

bowej, a wreszcie sporżądzenie planu prac terenowych. Z kolei, w rozdziale drugim przychodzi najważniej".

sza .część zadań kartującego. geologa - prace w tere-nie, którym też poświęcono najwięcej miejsca w in-strukcji (str. 2 5 -.66) i podzielario je na_prace przeglą-.

dowe i szczegółowe. Przy omawianiu ·prac przeglądo:­

wych zwrócono specjalną uwagę na pobieranie prób do

badań mikropaleontologicznych, paleobotanicznych

oraz

do paleobotanicznej analizy pyłkowej.

W zaleceniach dotyczących zdjęć szczegółowych pG ogóltlych wytycznych podano ·.zasady · prowadztm.ia

ogó~ch obserwacji geol~gi.cznych, dziennika po~Ó\V~

go, dokumentowania punldów obserw-acyjrty.ch,,:: sżcie­

gółowych .. o!>Serwacji-:· ge~logicz~ych . z.e ·. ,sPęcjalll;}'#l

uwzględniemem obserwacjl·hydrog!!Qlagieznyclt t

·

g~ J.o.'giczny~h i geol~~ąz,no"-ipeyniel"8ki~· które dot~~P,;.

czas były często potn;ijane .pr;z;ez ~artujących geologów. Dalsze ustępy .tego;·t~żdziału ~ęcono · rysunkom

i fotografiom, pobieraJJ.j,u probęk ·skalnych ... : zbieraniu

skamieniałości, ~szcie właściwemu. kartoWaniu:

po-miarom kompasem biegu i upadu; rianosżtmiu punktów obserwacyjnych. na mapę, krl)kówce, wydZielaniu

je4,-nQBtek skalnyeh, sposobowi znaczenia tych. jednostek

na mapie, . kreśleniu gr.an,ic na mapie iak;rytej' i częś­

_ciowo ·odkrytej (bez zwietrzeliny); wreszcie zasadom

zabezpieczenia dokładności-mapy robotami ziemnymi. Trzeci rozdział części szczegółowej przedstawia

opra-CQWanie ik;m1eralne wynikÓW prac terenowych

t>bejmu-ji:\Ce uporządkowanie próbek, okazów, notatek,

map,

cystmków i fotografii; 'dodatkowe studia literatury, opracowanie laboratoryjne prób (skał i skalilieniałośd),

zestawienie i wykonanie mapy geołogicmej, a wreszcie

wstępne opracowanie tekstu. . . ''

Rozdział czwarty· omaw.ia przekazanie materiałów d(). jednostki . dokumentacyjnej w instytucji macierzystej, a. rozdział piąty - przedstawienie;· dyskusję i 'pizyjęcie

sprawozdania.

. III. Część trzecia ili-struk:cji dotYczy dyscyplihy pracy.

(str. 75). ·

IV. Część czwarta podaje wytyczne do przygotowania

map do druku (str. 75 - 76)'

r

obejmuje zasady ogólne.

krój mapy i przygotowanie podkładu topograficznego oraz przygotowanie treści geologicznej mapy. . .

Tym czterem częściom tekstu towarzyszą liczne tabe-le, które podają: typy map, liczby podstawowych pun..: · któw obs-erwacyjnych i długóści marszrut na kms

po-wieizchni zdjętego ol:>szaru

·

w

zależności od skali zdję­

cia i budowy geologicznej terenu, ·zlecenie wykonania _pracy, metrykę sondy geologicznej, terenową klasyfi..

kację skał, wzory metryk·. dla. źródła ·i &tu dni o-raz

kar-tę otworu wiertnieze~o.

. ·

Załąeznik

.:1 prZedsta\\'ia

przykładowo wycińek

mapy dokumentacyjnej w skali l :25 000 z podaniem . punk.:.

tów obserwacyjnych i marszrut, a załącznik 2

geolo-. giczną mapę .terenową (roboczą) tegoż. odcinka; Dalej

mamy przykłady rysunku wkopu (zał. 3) i odsłonięcia

(zał.· 4) oraz przykład przekopu geologiemego na pod--stawie sond (zal 5). ,Z kolei idą tabele znaków

konwen-cjonalnych (zał. 6a - f), głównych ·~boli literowych

i barwnych (zał. 7a - d) oraz tabele stratygraficzne

-(Sa - j) odnoszące się do stosunków polskich, przy

czym Karpaty zostały oddzielnie i bardzo szczegółowo

-potraktowane. Załącznik 9 podaje przykład mapy geo;.

:logicznej 1:25 000 wraz z objaśnieniami; wycinelt ten .

jest fragmentem wycinka mapy geologicznej l :50 000

'podanego w zalączniku 10. W końcu podano metody

kreślenia blokdiagramów (przekrojów sieciowyc.h) w

rzucie a).tsonometrycinym (zał. lla - c).

. .

.

z

ptzedstawionej tu.

treści ~trukcii widać,

jak zo-.

.stała . ona szczegółowo i koilSekwentnie opracowana.

NiewątpliWie· jut nawet w obecnej swej formie stanie

·,:się ona nieodzownym narzędziem pracy dla wszystkich

- geologów kart;u}ących oraz kierujących robotami Zdję.:.

. , -ciowymi. Poza' tym odda ona też wielkie usługi

wszy-.. · s1idm innym geologom oraz wielu badaczom z zakresu

riauk pokrewnych: mineralogom, peuografom,

paleon-tologom i geofizykom, a także wszystkim tym, · którzy

·. ~z rÓZnych względów intereeują się badaniami

geologi-CŻnymi, a zwłaszcza zdjęciami i pragną korzystać

' z map geol.ogicznydl, jak: gómikom, wynierom,

plani-. stom, wojskowym, geografom, a-nawet k!ra:jozna.wcom.

· ·· Pamiętać jednak przy tym należy, że instrukcja ta .

będzie jeszcze wyinagała wielu poprawek i, uzupełnień.

·Zdaje st>bi.e doskonale !ij)rawę z tego inicjator Instruk:.. cjl ... Instytut Geologiczny, czemu dał wyraz zarówno w tytule, nę.zywając ją "tymczasową", jak też i w

· : Prze&rtówie,

w

której zazna~ że "!MtrukcJa

ta

,,za-. Wiera materiały, które wymagają zarówno stwierdżenia

pracą terenową i kameralną, jak ·też szerokiej

dysku-sji ogółu · ge<>logów". W związku z tym Instytut Geelo-.

. gkzny w dalszej części Przedmowy zwraca się z·

ape-lem ,.o nadsyłanie uwag krytycznych, materiałów uzu..

pełniających, życzeń i dezyderatów lub innych opinii

Ułatwią one opracowanie i wydanie jednolitej instruk-·

cji Ponieważ rók 1955 będzie pierwszym etapem

eyt-micznej p:racy nad spOrządzeniem szczgółowej komple·

ksowej' mapy. geologicznej Polski, przeto będą wzięte

pod uwagę tylko te głosy i wypowiedzi, które zostaną

. nadesłane do dnia 30 listopada 1954 roku":

Sądzę, że byłoby dobrze, aby te głosy i wypowiedzi

znalazły się na łamach "Przeglądu Geologicznego", co

nadaloby dyskusji. charakter publiczny. Chcąc zapocząt­

kować tę dyskusję, pozwolę sobie ze swej strony na

jedną uwagę krytyczną natury terminologicznej.

Wy-daje mi .się niezbyt szczęśliwe nazwanie zwykłej mapy

geolo~cznej "mapą geologiczną podstawową", nie

dla-.tego itłkobym uważał termin ten za nieodpowiedni pod

·względem merytorycznym lub językowym, ale dlatego,

żę wobec przyjęcia przez tę samą instrJ,.lkcję terminu

·,.geologiczna mapa podstawowa" dla map

w

skali

1~200 000 i 1:100 000, (str: lO, § 20 i tabela l) łatwo .mogą wyniknąć nieporoZumienia. Dlatego proponuję, aby ;Przymiotnik "podstawowy" zarezerwować· wyłącznie

-dla zdjęć i map w wymienionej skali, zwyczajną zaś mapę geologiczną nazywać ,,mapą zasadniczą".

Na zakończenie niech mi będzie wolno wyrazić

na-dzieję, że .,Tymczasowa instrukcja" .stanie się dla jej autorów podstawą nie tylko dla ostatecznej instrukcji, która z natury rzeczy musi być "zwięzła i krótka, . ale

również cija napisania, w oP.arcili o nią, .. obszernego · . bogato illl$trowanego podręcznika zdjęć l . kartografii

. geologicznej, który Odda . nieocenione usł~gi licznym

rzeszom studentów i wykładowców.