[2020/Nr 1] Ocena wiedzy studentów krakowskich uczelni na temat zaburzeń odżywiania – anoreksji i bulimii

Jaśmina Żwirska, Ewa Błaszczyk-Bębenek, Izabela Bolesławska1_,

Zuzanna Jamrozy2

OCENA WIEDZY STUDENTÓW KRAKOWSKICH UCZELNI NA TEMAT ZABURZEŃ ODŻYWIANIA – ANOREKSJI I BULIMII

Zakład Badań nad Żywieniem i Lekami, Instytut Zdrowia Publicznego, WNZ, UJ CM, Kraków

Kierownik: dr hab. Paweł Kawalec prof. UJ 1 _{Katedrai Zakład Bromatologii, Uniwersytet Medyczny}

im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Kierownik: prof. dr hab. J. Przysławski 2 _{Express relocations SP. Z O.O. Kraków}

Obszar zaburzeń odżywiania, szczególnie anoreksji i bulimii zyskuje coraz większą popularność wśród ludzi. Celem badań była ocena poziomu wiedzy studentów krakowskich uczelni na temat zaburzeń odżywiania. Badania prze-prowadzono za pomocą kwestionariusza ankiety. Wśród 150 przebadanych studentów krakowskich uczelni było 82 kobiet (54,7%) i 68 mężczyzn (45,3%). Wiedza na temat zaburzeń odżywiania – anoreksji i bulimii, była na dobrym poziomie wśród studentów krakowskich uczelni. Kobiety i mężczyźni mają po-dobny poziom wiedzy na temat zaburzeń odżywiania anoreksji i bulimii. Hasła kluczowe: anoreksja, bulimia, studenci, zaburzenia odżywiania. Key words: anorexia, bulimia, students, eating disorders.

Aktualnie problem dotyczący zaburzeń odżywiania stale rośnie. Wraz z rozwo-jem technologii, większym zainteresowaniem mass-mediami i zwracaniem uwagi na wygląd zewnętrzny, ludzie coraz częściej mają problemy z samoakceptacją wła-snego ciała. Pojawiające się w telewizji i w internecie sylwetki pięknych i szczu-płych ciał sprawiają, że problem ten jeszcze bardziej się pogłębia (1, 2, 3, 4).

Celem badań była ocena poziomu wiedzy studentów krakowskich uczelni na temat zaburzeń odżywiania.

MATERIAŁ I METODY

Badania przeprowadzono za pomocą kwestionariusza ankiety. Ankieta została wypełniona przez 150 studentów krakowskich uczelni poszczególnych kierunków

studiów: pielęgniarstwa, zdrowia publicznego, fizjoterapii, automatyki i robotyki, biologii i chemii, informatyki oraz wychowania fizycznego. W celu uzyskania wy-ników odnośnie poziomu wiedzy studentów na temat zaburzeń odżywiania został stworzony kwestionariusz ankiety. Ankieta składała się z 19 pytań zamkniętych i obejmowała zakres dotyczący zaburzeń odżywiania – definicji, objawów, diagno-zy i rozpoznawania. Na pytania można było odpowiedzieć za pomocą odpowie-dzi: zdecydowanie tak, raczej tak, nie wiem, raczej nie oraz zdecydowanie nie. Aby móc zmierzyć poziom wiedzy studentów na temat zaburzeń odżywiania w pracy zastosowano skalę procentową ocen. Prezentuje się ona następująco: bardzo dobry 86-100%, dobry 71-85%, dostateczny 56-70%, dopuszczający 41-55%, niedosta-teczny 0-40%. Odpowiedzi zdecydowanie tak oraz raczej tak były oceniane jako poprawne, natomiast reszta pozostałych czyli nie wiem, raczej nie i zdecydowanie nie były uznawane za nieprawidłowe, świadczące o nieznajomości tematu. Anali-zy statystyczne zostały przeprowadzone w programie PS IMAGO PRO IBM SPSS Statistics 25. W celu sprawdzenia różnic między grupami wykorzystano test U-Manna-Whitneya lub test ANOVA Kruskala-Wallisa,. Zależności między zmien-nymi sprawdzono z wykorzystaniem korelacji rang Spearmana. Za poziom istotno-ści przyjęto α ≤ 0,05.

WYNIKI I ICH OMÓWIENIE

Wśród 150 przebadanych studentów krakowskich uczelni było 82 kobiet (54,7%) i 68 mężczyzn (45,3%).

W tab. 1 przedstawiono poziom wiedzy studentów krakowskich uczelni na temat zaburzeń odżywiania – anoreksji i bulimii. Kobiety i mężczyźni mają podobną wiedzę na temat zaburzeń odżywiania - anoreksji i bulimii. Mężczyźni średnio odpowiadali prawidłowo na 71,7% zadanych pytań, natomiast kobiety na 74,8% pytań (p > 0,05). Tabela 1. Poziom wiedzy studentów na temat zaburzeń odżywiania – anoreksji i bulimii.

Table 1. The level of knowledge of students about eating disorders – anorexia and bulimia.

Poziom wiedzy

Ogół badanych Mężczyźni Kobiety

p n X ± SD n X ± SD N X ± SD Prawidłowe odpowiedzi w % 150 14,0 ± 2,4 68 13,6 ± 2,6 82 14,2 ± 2,2 0,1570 Prawidłowe odpowiedzi w % 150 73,4 ± 12,7 68 71,7 ± 13,9 82 74,8 ± 11,5 0,1570

n – liczebność, X± SD – średnia arytmetyczna ± odchylenie standardowe, p – wynik testu U-Manna- -Whitneya

Studenci kierunków medycznych i pokrewnych (82), średnio odpowiadali pra-widłowo w 77%. Ponad 71% prawidłowych odpowiedzi uzyskali studenci

kierun-ków humanistycznych, a najgorzej wypadali uczniowie studiujący kierunki ścisłe (p = 0,0015) (tab. 2).

Tabela 2. Wiedza i jej procent w poszczególnych kierunkach studiów. Table 2. Knowledge and its percentage in individual fields of study.

Poziom

wie-dzy Humanistyczny Ścisły

Medyczny i pokrew-ny p n X ± SD n X ± SD n X ± SD Prawidłowe odpowiedzi w % 26 13,5 ± 2,4 42 12,9 ± 2,8 82 14,6 ± 2,0 0,0015 Prawidłowe odpowiedzi w % 26 71,1 ± 12,5 42 67,9 ± 14,9 82 77,0 ± 10,3 0,0015

n – liczebność, X± SD – średnia arytmetyczna ± odchylenie standardowe, p – wynik ANOVA Kru-skala-Wallisa

Zbadano zależność między miejscem zamieszkania, a wiedzą studentów. Odpowied-nio dobrą i bardzo dobrą ocenę uzyskało 66% studentów mieszkających na wsi, ok. 65% osób mieszkających w mieście > 100 tys. mieszkańców, najniższy wynik uzyskali studenci mieszkający w mieście < 100 tysięcy mieszkańców (p > 0,05) (ryc. 1).

2,8 30,6 52,8 13,9 4,3 13,0 17,4 60,9 4,3 1,1 7,7 31,9 46,2 13,2 0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0 70,0

Niedostateczny Dopuszczający Dostateczny Dobry Bardzo dobry

Odp ow ie dz i w %

Wieś Miasto poniżej 100 tys. mieszkańców Miasto powyżej 100 tys.

Ryc.1. Zależność między miejscem zamieszkania, a poziomem prawidłowych odpowiedzi wśród studen-tów na temat zaburzeń odżywiania – anoreksji i bulimii.

Fig. 1. The repaliotship between the place of residence and level of correct answers among students about eating disorders – anorexia and bulimia.

Jeśli chodzi o ogólny poziom wiedzy wśród studentów na temat zaburzeń od-żywiania w przeprowadzonym badaniu to można powiedzieć, że jest on na do-brym poziomie, bowiem średnio studenci odpowiadali poprawnie na 14 pytań na 19 zadanych w ankiecie. Natomiast inne badania, które zostały przeprowadzone w Łodzi na uniwersytecie medycznym ukazały niski i niewystarczający poziom wiedzy na temat zaburzeń odżywiania wśród badanych. Jak pokazują badania, analizy dotyczące wiedzy przeprowadzane wśród mężczyzn na temat bulimii i anoreksji są niezwykle rzadkie. Grupa ta jest więc utożsamiana jako taka, której problemy związane z zaburzeniami odżywiania nie dotyczą (5).

Jak wynika z przeprowadzonego badania hipoteza odnosząca się do większej znajomości tematu zaburzeń odżywiania przez kobiety, w porównaniu do męż-czyzn, nie potwierdziła się. Dodatkowo takie same wyniki, stwierdzające brak istotnej statystycznie różnicy między mężczyznami i kobietami odnośnie tego te-matu wykazały inne badania (6).

W przeprowadzonym badaniu własnym uzyskano wynik ok. 60% prawidło-wych odpowiedzi na pytanie o częstość występowania zaburzeń odżywiania wśród mężczyzn. Wynik ten szacuje się na poziomie oceny dostatecznej, ale wciąż niesatysfakcjonującej. Z przeprowadzonych analiz wiadomo, natomiast, że mimo że odsetek mężczyzn, który choruje na zaburzenia odżywiania jest mniejszy, to wciąż powinien być brany pod uwagę, albowiem częstość pojawiania się zaburzeń odżywiania wśród mężczyzn wynosi ok. 0,8%. Problemu nie należy więc bagateli-zować, a świadomość i pochylenie się nad tym tematem jest znacząca (7).

Według analiz przeprowadzonych w celu uzyskania informacji na temat za- leżności między kierunkiem studiów, a wiedzą na temat zaburzeń odżywiania od-notowano, że studenci będący na kierunkach medycznych i pokrewnych posiadali większą wiedzę na temat zaburzeń odżywiania niż studenci kierunków ścisłych. Zdaje się to być logiczne, ponieważ osoby przerabiające materiał na studiach medycznych i pokrewnych mają większą możliwość zaznajomienia się z tym te-matem, co też może przekładać się na ich poziom wiedzy. Badania przeprowa-dzone wśród kierunków medycznych i niemedycznych w województwie święto-krzyskim oceniające zachowania żywieniowe potwierdziły wpływ studiowanego kierunku na zachowania żywieniowe studentów. Zobrazowany jest, więc ten sam efekt do wcześniej omawianego, mówiący o tym, że większa świadomość osób na dany temat przekłada się na większą racjonalizację wyboru, to samo zdaję się być efektem postawionej hipotezy (8). Ponadto, z tego samego badania wynika, że czynniki tzw. socjodemograficzne nie wpływają znacząco na poziom uzyska-nych informacji na temat zaburzeń odżywiania wśród studentów III roku pielę-gniarstwa (8).

Większość badanych osób miało świadomość, że zaburzenia odżywiania niosą za sobą ryzyko depresji oraz zaburzeń lękowych, na to pytanie poprawnie odpo-wiedziało ok. 84-85% ankietowanych. Omawiane w artykułach naukowych za-burzenia odżywiania, a także ryzyko śmierci z tytułu zachorowania na anoreksje i bulimie, jest dość częste i powszechne. Według Trace i współpr. (9) oraz Arcelus

i współpr. (10) przedstawiają, że oszacowana śmiertelność na zaburzenie odży-wiania – anoreksję, klaruje się na poziom 10% przypadków.

WNIOSKI

1.Wiedza na temat zaburzeń odżywiania – anoreksji i bulimii, jest na dobrym poziomie wśród studentów krakowskich uczelni.

2. Kobiety i mężczyźni mają podobny poziom wiedzy na temat zaburzeń odży-wiania anoreksji i bulimii.

3. Studenci będący na kierunkach medycznych i pokrewnych mają większą wie-dzę na temat zaburzeń odżywiania niż uczniowie kierunków ścisłych

4. Mieszkający w mieście nie posiadają większej wiedzy na temat zaburzeń od-żywiania niż studenci zamieszkujący wieś.

J . Ż w i r s k a , E . B ł a s z c z y k - B ę b e n e k , I . B o l e s ł a w s k a , Z . J a m r o z y

ASSESSMENT OF KNOWLEDGE OF KRAKÓW UNIVERSITY STUDENTS ON NUTRITION DISORDERS - ANOREXY AND BULIMA

S u m m a r y

Introduction. The area of eating disorders, especially anorexia and bulimia, is gaining more and more

popularity among people.

Aim. The aim of the study was to assess the level of knowledge of students of Cracow universities

about eating disorders.

Material and methods. The study was conducted using a questionnaire. It contained 19 questions

regarding definitions, symptoms, health consequences, diagnostics and treatment. Polish and English lit-erature were used to develop the questions. The survey was completed by 150 students of Cracow univer-sities in individual fields of study: nursing, public health, physiotherapy, automation and robotics, biology and chemistry, computer science and physical education. The obtained results were statistically processed in the PS IMAGO PRO IBM SPSS Statistics version 25 program.

Results. Among 150 examined students of Cracow universities were 82 women (54.7%) and 68 men

(45.3%). Women and men have similar knowledge about eating disorders - anorexia and bulimia than men. The maximum score that was achievable was 19 points. On average, men answered 71.7% of the questions correctly, while women answered 74.8% of the questions (p > 0.05). Medical and related dents (82) answered on average 77% correctly. More than 71% of correct answers were obtained by stu-dents of humanities, and the worst were stustu-dents studying science (p = 0.0015). The relationship between the place of residence and the knowledge of students was examined. Correspondingly good and very good scores were obtained by 66% of students living in the countryside, about 65% of those living in the city > 100,000. residents, the lowest score was obtained by students living in the city < 100,000 (p > 0.05).

Conclusions. Knowledge about eating disorders – anorexia and bulimia is on a good level among

stu-dents of Cracow universities. Women and men have a similar level of knowledge about eating disorders of anorexia and bulimia. Students in medical and related fields have more knowledge about eating disorders than exact students. People living in the city do not have more knowledge about eating disorders than students living in the countryside.

Podziękowanie

Autorzy dziękują Pani prof. dr hab. Małgorzacie Schlegel-Zawadzkiej za cenne wskazówki oraz Panu dr Pawłowi Jagielskiemu za opracowanie statystyczne.

PIŚMIENNICTWO

1. Rzońca E., Agnieszka Bień A., Iwanowicz-Palus G.: Zaburzenia odżywiania – problem wciąż

aktu-alny. J. Educ. Health Sport., 2016; 6(12):267-273. – 2. Strzelecki W., Cybulski M.: Zaburzenia odżywiania

– kompendium studenckie, 2012:1-49. – 3. Treasure J.: Eating disorders. Medicine, 2016; 44(11):672-678. – 4. Lacoste M.: A Search of the Origins of Anorexia Nervosa in Adolescence. A New Treatment Approach. Journal of Psychology and Clinical Psychiatry, 2016; 6(1). – 5. Kolmaga A., Trafalska E., Szatko F.:Wiedza studentów Uniwersytetu Medycznego w Łodzi na temat zaburzeń odżywiania. Probl Hig Epidemiol., 2012; 93(1): 80-85. – 6. Komorowska-Szczepańska W., Kaczmarska I.: Znajomość symp-tomów zaburzeń odżywiania wśród młodzieży gimnazjalnej a ich środowisko wychowawcze. Forum Me-dycyny Rodzinnej, 2017; 11(1): 32–37. – 7. Tracie Afifi O. T., Sareen J., Fortier J., Taillieu T., Turner S.: Child maltreatment and eating disorders among men and women in adulthood: Results from a na-tionally representative United States sample Int J Eat Disord., 2017; 1-16. – 8. Misiarz M., Malczyk E., Zołoteńka-Synowiec M., Rydelek J.,Sobota O.: Ocena zachowań żywieniowych studentów kierunków me- dycznych i niemedycznych z województwa świętokrzyskiego Piel. Zdr. Publ., 2013; 3(3): 265-272. – 9. Trace S. E., Baker, J. H., Peñas-Lledó E., & Bulik C. M.: The genetics of eating disorders. Annual Review of Clinical Psychology. 2013; 9: 589-620. – 10. Arcelus J., Mitchell A. J., Wales J., & Nielsen S.: Mortality rates in patients with Anorexia Nervosa and other eating disorders. Archives of General Psy- chiatry. 2011; 68(7), 724-731.