Zenon Guldon, Jacek Wijaczka
(Kielce – Toruń)
Skupiska i gminy żydowskie w Polsce
do końca XVI wieku
Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie liczby skupisk i gmin
ży-dowskich w miastach Korony od XI do schyłku XVI w. Uwzględniono nie
tylko województwa wchodzące w skład Korony przed unią lubelską, lecz
także Podlasie i Wołyń. Pominięto natomiast województwa bracławskie,
czernihowskie i kijowskie, gdzie przed powstaniem Chmielnickiego istniało
531 miast
1. M. Władimirskij-Budanow twierdził, że na tych terenach przed
unią lubelską nie było Żydów. Wyjątek stanowili mytnicy (celnicy)
żydow-scy w Kijowie w końcu XV w. oraz Żyd winnicki Michel, który w 1532 r.
ku-pił 2000 wołów na Wołoszczyźnie
2. Można dodać, że w 1489 r. występuje
Żyd Ryfk o z Kijowa
3. W XVI w. Żydzi mieszkali w Białej Cerkwi (1589),
Ja-nuszpolu (1569) i Winnicy (1532) w województwie bracławskim
4.
Stan badań nad osadnictwem żydowskim i liczebnością Żydów
w Polsce w średniowieczu i czasach wczesnonowożytnych wciąż jeszcze
jest stosunkowo skromny
5. Według I. Schipera około 1500 r. w miastach
1 O. S. Kompan, Mista Ukrajiny w drugij połowyni XVII st., Kyjiw 1963, s. 72. Zob. też P. M. Sas, Feodalnyje goroda Ukrainy w konce XV–60-ch godach XVI w., Kijew 1989.2 M. Władimirskij-Budanow, Nasielenie Jugo-Zapadnoj Rossii ot wtoroj połowiny XV w. do Ljublinskoj unii (1569 g.), w: Archiv Jugo-Zapadnoj Rossii, cz. 7, t. 2, Kijew 1888, s. 190–192.
3 Żydzi w średniowiecznym Krakowie. Wypisy źródłowe z ksiąg miejskich krakowskich, oprac. B. Wyrozumska, Kraków 1995, [dalej: Żydzi w średniowiecznym Krakowie], nr 765.
4 E. Feldman, Najstarsze wzmianki o Żydach w miastach polskich w XIV–XVI w., „Ble-ter far Geschichte”, t. 1, 1934, [dalej: E. Feldman, Najstarsze wzmianki], s. 72.
Korony w granicach przed unią lubelską i na Wołyniu istniało 61 gmin
ży-dowskich, skupiających około 14 400 Żydów miejskich i 2800 wiejskich
6.
E. Feldman przyjął natomiast, że w 63 gminach mieszkało wówczas
10 000–11 000 Żydów
7. Z kolei S. W. Baron szacował, że w całej
Rzeczy-pospolitej około 1500 r. mieszkało 30 000 starozakonnych, co stanowiło
około 0,6% ogółu mieszkańców
8. H. Samsonowicz doszedł do wniosku,
że w 1500 r. w Polsce było 89 gmin, a mianowicie 15 w Małopolsce, 25 na
Rusi Czerwonej, 39 w Wielkopolsce i 10 na Mazowszu. Autor szacował,
że w Polsce mieszkało wówczas około 4500 Żydów
9. Według E. Feldmana
w końcu XVI w. Żydzi mieszkali w 237 miastach polskich i 8 litewskich
10.
Natomiast S. W. Baron przyjął, że istniały wówczas 173 gminy w Koronie
i 20 na Litwie
11.
Według Z. Guldona w 1507 r., kiedy to koronacyjne opłacili Żydzi z 54
miast
12, w Polsce istniało 106 skupisk żydowskich, a w końcu XVI w.
zareje-strowane zostały 294 miasta, w których mieszkała ludność wyznania
moj-żeszowego. Opublikowany wówczas przez Z. Guldona artykuł nie zawierał
dokumentacji oraz wykazu skupisk i gmin żydowskich
13.
w XVI–XVIII wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 1986, nr 2, s. 249–263; item, Osadnictwo żydowskie i liczebność Żydów na ziemiach Rzeczypospolitej w okresie przedroz-biorowym, „Czasy Nowożytne” 1998, t. 4, s. 23–36; Z. Guldon, J. Wijaczka, Die Zahlen-mäßige Stärke der Juden in Polen – Litauen im 16.–18. Jahrhundert, „Trumah” 1994, t. 4, s. 91–101.
6 I. Schiper, Studia nad stosunkami gospodarczymi Żydów w Polsce podczas średnio-wiecza, Lwów 1911, [dalej: I. Schiper, Studia, s. 152–155; item, Rozwój ludności żydowskiej na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej, [w:] Żydzi w Polsce Odrodzonej, t. 1, Warszawa 1933, s. 25–26. Autor do skupisk żydowskich w Wielkopolsce zaliczył śląski Syców oraz położo-ną w woj. poznańskim wieś Kopaszewo – wzmianki z lat 1386–1390 dotyczą jednak Ży-dów z Poznania. Wątpliwości budzą także gminy żydowskie w Gdańsku (1423) i Cerekwicy (1454) w Prusach Krzyżackich.
7 E. Feldman, Do statystyki Żydów w dawnej Polsce, „Miesięcznik Żydowski” 1933, R. 3, z. 1–2, s. 130–135.
8 S. W. Baron, A Social and Religious History of the Jews, vol. 16: Poland–Lithuania 1500–1650, New York – Philadelphia 1976, [dalej: S. W. Baron, A Social], s. 207.
9 H. Samsonowicz, Th e Jewish Population in Poland during the Middle Ages, „Dialec-tics and Humanism” 1989, nr 1, s. 36.
10 E. Feldman, Najstarsze wzmianki, s. 60–72. 11 S. W. Baron, A Social, s. 207.
12 M. Horn, Najstarszy rejestr osiedli żydowskich w Polsce z 1507 r. [M.Horn, Najstarszy rejestr], „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego” [dalej: BŻIH] 1974, z. 3, s. 11–15. W tab. 2 informacje z tego źródła nie są dokumentowane, podawany jest jedynie rok.
13 Z. Guldon, Skupiska żydowskie w miastach polskich, [w:] Żydzi i judaizm we współ-czesnych badaniach polskich, t. 2, pod red. K. Pilarczyka i S. Gąsiorowskiego, Kraków 2000, s. 13–25.
W Koronie (w granicach przed unią lubelską o powierzchni
254 914 km
2) liczba miast w latach 1500–1600 wzrosła z 706 do 932
14.
Na-tomiast liczba skupisk żydowskich zwiększyła się ze 109 do 297. Na
włą-czonym w 1569 r. do Korony Wołyniu i Podlasiu liczba skupisk żydowskich
wzrosła z 8 do 58 (tab. 1). W załączonym zestawieniu skupisk i gmin
ży-dowskich podano źródła i opracowania dotyczące poszczególnych
ośrod-ków (aneks 1).
Można dodać, że w świetle rejestrów pogłównego z lat 1662–1676
Ży-dzi mieszkali w 423 miastach, a mianowicie w 94 w Małopolsce, 70 w
Wiel-kopolsce, 8 na Mazowszu, 15 na Podlasiu, 138 na Rusi Czerwonej, 79 na
Wołyniu i 19 na Podolu
15.
Tab. 1: Liczba skupisk żydowskich w miastach Korony w XV–XVI wieku Województwo Powierzchnia km2 Liczba miast
1500 1600
Liczba miast z Żydami do 1507 XVI w. Krakowskie 19 635 75 76 9 15 Lubelskie 11 034 19 38 3 20 Sandomierskie 25 727 77 114 4 37 Małopolska 56 396 171 228 16 72 Poznańskie 16 167 71 68 13 29 Kaliskie 16 523 98 90 16 27 Sieradzkie 11 690 39 45 3 6 Łęczyckie 4378 31 30 2 6 Brzesko-Kujawskie 3277 15 14 2 4 Inowrocławskie 2925 11 10 4 6 Ziemia Dobrzyńska 2952 7 7 2 3 Wielkopolska 57 912 272 264 42 82
14 R. Szczygieł, Lokacje miast w Polsce XVI wieku, Lublin 1989, [dalej: R. Szczygieł, Lo-kacje], s. 99.
15 Z. Guldon, W. Kowalski, Ludność żydowska w miastach polskich w II połowie XVIII wieku, [w:] Ojczyzna bliższa i dalsza, pod red. J. Chrobaczyńskiego, A. Jureczki i M. Śliwy, Kraków 1993, tab. 4, s. 493.
Mazowieckie 23 016 46 66 10 12 Płockie 4304 11 16 4 5 Rawskie 6173 19 23 5 6 Mazowsze 33 493 76 105 19 23 Bełskie 9 167 12 25 6 21 Ruskie 55 247 101 193 24 80 Ruś Czerwona 64 414 113 218 30 101 Podolskie 18 792 26 69 2 15 Chełmińskie 4654 14 14 – 3 Pomorskie 12 907 16 16 – 1 Malborskie 2096 6 6 – – Warmia 4250 12 12 – – Prusy Królewskie z Warmią 23 907 48 48 – 4 Razem 254 914 706 932 109 297 Wołyń 39 786 – 115a 5 38 Podlasie 12 525 13 25b 3 20 Ogółem 307 225 – 1072 117 355
a) Dla Wołynia liczba miast z 1629 r.
b) Rejestr poborowy z 1580 r. wymienia 26 miast; Polska XVI wieku pod względem geo-grafi czno-statystycznym, t. 6, cz. 2, wyd. A. Jabłonowski, [w:] Źródła dziejowe, t. 17, cz. 2, Warszawa 1909, s. 53. Według S. Alexandrowicza, Powstanie i rozwój miast województwa podlaskiego (XV w. – I połowa XVII w.), „Acta Baltico–Slavica” 1964, t. 1, s. 140, do 1500 r. powstało 13 miast, a w latach 1501–1550 kolejnych 12. W 2. połowie XVI w. nie lokowa-no miast.
Skupi sk a ż ydo w sk ie w mi a st ach woj. s andomier sk iego w X III– XV I w ieku L p . Miast o L o kac ja Własnoś ć Wzmia n k i o Ż ydach 1 A da mó w 1539 szlac hec k a 1569 – 7 zł p ogłó wneg o o d 3 ub ogic h Ż ydó w z żo na mi i dziećmi 2 B ob ro wniki 1485 szlac hec ka 1576 – 2 zł p ogłó wneg o 3 C hęcin y 1325 kr ó le w ska 1553 – wzmia n ka o Ż ydac h; 1564 – 4 „ gosp o d arzy , co s o b ie w mieś cie do m y na jm u ją ” i 2 „ co k o mo rą w nic h mieszka ją ”; 1565 – zakaz b udo w y b ó żnic y ; 1573 – 8 zł p ogłó wneg o; 1581 – ogra niczenie liczb y do mó w ży do wskic h do 2; 1597 – p o twier dzenie za kazu u trzy-m ywa nia b ó żnic y ; 1600 – m u ro wa na b ó żnica w Chęcinac h. 4 Ciep ieló w (G rzymałó w) 1548 szlac hec k a 1576 – 3 zł p ogłó wneg o; 1577 – 4 zł p ogłó wneg o 5 Iwa niska 1. p oł. X VI w . szlac hec k a 1577 – 6 zł p ogłó wneg o; 1578 – 11 zł p ogłó wneg o o d 17 os ób; 1629 – b ó żnica 6 Ja n o w iec 1537 szlac hec k a 1553 – wzmia n ka o Ż ydac h; 1576-1577 – 8 zł p ogłó wneg o; 1580 – Andrzej F irlej zezw o lił na b udo w ę b ó żnic y 7 K o zienice 1549 kr ó le w ska 1596 – 2 Ż ydzi „ co do m y na jm u ją ” płacili p o 2 zł czyn szu 8 K ur o zw ęki 1400 szlac hec k a 1581 – 2 fa m u li I udeo rum 9 M ielec 1470 szlac hec k a 1573 – za a p ro ba tą M ik oła ja M ielec kieg
o osiedlili się w mieś
cie I zrael , M o jżesz i J o ch ym 10 N o w e M iast o K o rczyn 1258 kr ó le w ska 1530 – Ż yd Szymo n; 1569 – b ó żnica; 1573 – 8 złp p ogłó wneg o; 1576 – 10 zł p ogłó wneg o „o d Ż ydó w wzg lędem ic h ub óstwa ”; 1585 – zg o d a władz miejskic h na p osiada nie 4 do mó w i b ó żnic y 11 Opa to wiec 1271 k o ścielna 1578 – 6 zł p ogłó wneg o
12 Opa tó w 1278 szlac hec k a 1538 – 4 r o dzin y ży d .; 1571 – p o twier dzenie p ra w Ż ydó w do szynk o w an ia wina i inn yc h tr unk ó w o raz sp rzedaży t o wa ró w w sw yc h do mac h o raz kra mnicac h w r ynk u ( Je w is h Pr iv i-le ge s i n t h e P ol is h Co m m on we al th [dalej: Je w is h P ri vi le ge s], v o l. 2, w yd . J . G o ldb er g, „J er us a-lem ” 2001, nr 100); 1577 – 45 zł p ogłó wneg o; 1578 – 80 zł p ogłó wneg o 13 Op o czno 1347 kr ó le w ska 1496 – Ż yd H o zer z Op o czna w K rak o w ie („ Ż ydzi w śr ednio wieczn ym K rak o w ie ”, nr 975); 1501 – Ż yd Oza r z Op o cznie dzierża w cą cła w R awie; 1588 – nakaz o p u szczenia miast a 14 O siek 1430 kr ó le w ska 1577 – 2 zł 15 gr p ogłó wneg o 15 P aca nó w 1265 szlac hec k a 1576 – 9 zł p ogłó wneg o; 1578 – 16 zł p ogłó wneg o o d 19 Ż ydó w 16 P ilzno 1354 kr ó le w ska 1564 – 3 g o sp o d arzy i 2 k o mo rn ik ó w ży d .; 1576 – 6 zł p ogłó wneg o „ o d Ż ydó w , k tó rzy nie-da wno się p rzyp ro wadzili ”; 1577 – 9 zł p ogłó wneg o; 1577 – S tefa n B at o ry za twier dził p rzy-wilej de n on t ol er an d is I uda eis 17 P ińczó w 1428 szlac hec k a 1576 – 10 zł „ o d Ż ydó w wzg lędem ub óstwa ”; 1594 – Z yg m un t M yszk o w ski zezwala Ż ydo m w P . k u p ić p lac „ k u zb udo wa ni u b ó żnic y” o raz za jmo wać się ha ndlem, rzeźnic tw em i p o -ży czka mi p o d zast aw („J ew ish P ri vileg es ”, v o l. 2, nr 104(1). 18 P o ła niec 1264 kr ó le w ska 1564 – 3 służąc yc h u Ż ydó w ; 1578 – 4 zł p ogłó wneg o 19 P rzecła w 1419 szlac hec k a 1594 – Ż yd M o jżesz z żo ną Re giną sp rzedali do m b edna rzo wi M ar cino w i 20 P rzedb ó rz 1333–1370 kr ó le w ska 1593 – Ż yd M o jżesz; 1595 – Z ygm un t II zakazał mieszcza no m sp rzeda wać do m y i p lace Ż y-do m 21 R ado m 1360 kr ó le w ska 1567 – 1568 pla tea I udaeor u m 22 R ak ó w 1567 szlac hec k a 1589 – wzmia n ka o Ż ydac h; 1606 – b ó żnica
23 Ro p czy ce 1362 kr ó le w ska 1564 – 4 g o sp o d arzy ży d . na t er enie w ó jt ostwa; 1576 – 1 zł p ogłó wneg o 24 R u dnik 1552 szlac hec k a 1578 – 6 zł p ogłó wneg o 25 Sa ndo mierz 1286 kr ó le w ska 1367 – Ż ydzi z Sa ndo mierza, K rak o wa i L w o wa w ys tą p ili do kr ó la o p o twier dzenie p rzy wi-lejó w ; 1394 – Ż yd Czir eo z S. („ Ż ydzi w śr ednio wieczn ym K rak o w ie ”, nr 111); 1418 – b ó żni-ca; o k oło 1470 – kirk u t; 1507 – 24 zł k o ro nac yjneg o; 1538 – 10 r o dzin ży d .; 1550 – 40 Ż ydó w (M. B ała ba n, H is to ria żydó w w K ra ko w ie i n a K azi m ierzu 1304–1868 , [dalej: M. B ała ba n, Hi -stor ia ż yd ów w K rakow ie ], t. 1: 1304–1655, K rak ó w 1931, s. 390); 1578 – 40 zł p ogłó wneg o 26 Sienno 1421 szlac hec k a 1576 – 2 zł p ogłó wneg o; 1577 – I u daei pa u p er es za płacili 1 zł 9 gr p ogłó wneg o 27 S o lec 1333–1370 kr ó le w ska 1517 – A b raha m J ó zef o w icz p o se so re m w ó jt ostwa; 1417–1683 – miast o za mknięt e dla os adnic twa ży do wskieg o 28 St aszó w 1525 szlac hec k a 1577 – 3 zł p ogłó wneg o; 1578 – 6 zł p ogłó wneg o 29 St ęży ca 1386 kr ó le w ska 1580 – S tefa n B at o ry p o twier dził p rzy wilej de n on t ol er an d is I uda eis 30 St o p nica 1367 kr ó le w ska 1567 – zakaz osiedla n ia się w r ynk u i w yszynk u tr unk ó w ; 1573 – 5 zł p ogłó wneg o; 1578 – 25 zł p ogłó wneg o 31 Szy dłó w 1329 kr ó le w ska 1470 – kirk u t; 1564 – 14 g o sp o d arzy ży d . i b ó żnica; 1573 – 19 zł p ogłó wneg o; 1576 – 20 zł p ogłó wneg o 32 Szy dło wiec 1401 szlac hec k a 1584 – Ż yd P rzasnisz 33 T arłó w 1550 szlac hec k a 1577 – 1 zł 9 gr p ogłó wneg o o d 2 Ż ydó w ; 1578 – 3 zł p ogłó wneg o o d 4 Ż ydó w 34 T ar n ó w 1330 szlac hec k a 1445 – Ż yd K alep h; 1507 – k o ro nac yjne o d Ż ydó w z T .; 1577 – 6 zł p ogłó wneg o; 1581 – kir -kut
35 W iślica 1345 kr ó le w ska 1514 – ra jc y usiło w ali w ygnać Ż ydó w z miast a, ale in te rw enio wał kr ó l Z ygm un t S ta ry ; 1542 – kr ó l nakazał w yp ędzić Ż ydó w z miast a o raz zb urzy ć b ó żnicę; 1545 – mieszcza nie w yrazili zg o dę na za mieszka nie Ż ydó w w mieś cie i b udo w ę b ó żnic y ; 1566 – Z ygm un t A ugust w yra-ził zg o dę na za mieszka nie 3 Ż ydó w p o za m ura mi miejskimi; 1578 – 6 zł p ogłó wneg o 36 W o jcieszk ó w 1540 szlac hec k a 1576 – 4 zł p ogłó wneg o 37 Z w o leń 1425 kr ó le w ska 1532 – Ż yd J ar
uzel płacił czyn
sz z do m u; 1576 – 12 zł p ogłó wneg o; 1578 – S tefa n B at o ry w yraził zg o dę na p osiada nie p rzez Ż ydó w 10 do mó w ; 1591 – w p o twier dzeni u p rzy wilej u z 1578 r . mo wa jest o b ó żnic y L it .: E . F eldman, D o st at ys ty ki Ż ydów w d a w nej Pol sce (j. ż yd.), „ Mie się cz nik Ż ydowski” 1933, R . 3, z . 1–2, [ dale j: E . F eldman, D o st at ys ty ki ], s. 66; Z . Guldon, K . Kr zy st ane k , L u d n ość ż ydo w sk a w m ia st a ch le wo br ze żnej cz ęści woje wó dz twa sa ndom ier sk iego w X V I– X V III w iek u . Stu-dium o sadn icz o-demog ra fi cz ne , Kie lc e 1990; Z . Guldon, J. M usz yńsk a, Ż ydz i i Sz ko ci w Chę ci nac h w X V I– X V III w iek u , [w :] Chę ci n y. Stud ia z dz iejów m ia st a X V I– XX w iek u , p o d r ed. S . W ie cha , Kie lc e 1997, s . 10–11; J. M usz yń sk a, Ż ydz i w m ia st a ch woje wó d zt w a sa ndom ier sk iego i l u b el sk iego w X V III w iek u , Kie lc e 1998. Skupi sk a ż ydo w sk ie w mi a st
ach woj. lub
el sk iego w XV – X V I w ieku L p . Miast o L o kac ja Własnoś ć Wzmia n k i o Ż ydach 1 B ełży ce 1417 szlac hec k a 1578 – wzmia n ka o Ż ydac h 2 B udzyń 1531 szlac hec k a 1537 – Ż yd L ew ek 3 B yc ha wa 1537 szlac hec k a 1578 – wzmia n ka o Ż ydac h 4 Czemier niki 1509 szlac hec k a 1597 – wzmia n ka o Ż ydac h 5 K am io nka 1450-1458 szlac hec k a 1525 – Ż yd J ak u b
6 K azimierz D o ln y 1370 kr ó le w ska 1507 – k o ro nac yjne o d Ż ydó w z K.; 1509 – Ż
ydzi płacili 7 zł 17 gr na rzecz za
mk u 7 K o ck 1417 szlac hec k a 1536 – Ż yd I zaak 8 K o ń sk o w o la 1532 szlac hec k a 1566 – Ż yd M ar ek 9 K raśnik 1377 szlac hec k a 1531 – Ż ydzi M o jżesz i Salo mo n; 1584 – Aleks ander Słuc ki zezw o lił Ż ydo m na osiedla nie się w mieś cie 10 K u ró w 1431–1442 szlac hec k a 1531 – Anna i J ac u ch o wa z K.; 1549 – p rzy wilej dla Ż ydó w z K. 11 L u ba rt ó w 1543 szlac hec k a 1567 – wzmia n ka o Ż ydac h 12 L u b lin 1317 kr ó le w ska XIV w . – p o wst
ała dzielnica ży
do wska na p ółn o c o d miast a; 1507 – 75 zł k o ro nac yjneg o o d Ż ydó w z L u b lina i K azimierza D o lneg o; 1510 – 7 do mó w ży do wskic h; 1550 – 512 Ż y-dó w w 42 do mac h; 1578 – 500 zł p ogłó wneg o (S. W o jciec h o w ski , G m in a żydo ws ka w L u bl i-n ie w X VI w ie ku , „BŻIH ” 1952, nr 2, s. 204–212; M. B ała ba n, Ż ydo ws ki e m ias to w L u bl in ie , W ar sza wa 1991; R . Szczygieł, U goda Ż ydó w l u be ls ki ch z g m in ą m iejs ką w s pr aw ie udziału w życi u gos poda rczy m m ias ta z 1555 r ok u , [w :] Ż ydzi wś ró d c h rze ści ja n w do bi e s zla ch ec ki ej Rze czy po sp ol it ej , p o d r ed . W . K o walskieg o i J . M u szyń skiej , K ielce 1996, s. 43–50). 13 Ł ęczna 1467 szlac hec k a 1501 – Ż ydó w ka z Ł ęcznej 14 Ł u k ó w 1403 kr ó le w ska 1533 – Ż yd M o jżesz; 1552 – 7 r o dzin ży do wskic h; 1564 – 40 zł p ogłó wneg o 15 Op o le (L ub elskie) 1418 szlac hec k a 1537 – I zaak, J ak u b, J ó zef i R yska zak u p ili nier uc ho moś ć w Op o lu; 1578 – p ogłó wne za pła-ciło 3 Ż ydó w 16 O str ó w 1548 kr ó le w ska 1565 – 3 g o sp o d arzy ży do wskic h
17 P ar cze w 1401 kr ó le w ska 1525 – Ż yd B o ru ch; 1564 – kr ó l w yraził zg o dę na p rzejęcie p rzez miast o do mó w ży do w-skic h p o d wa ru
nkiem płacenia należneg
o o d Ż ydó w czyn szu; 1564 – 68 zł p ogłó wneg o na-leżneg o o d 10 do mó w ży do wskic h, do m szk o lnika i 7 k o mo rn ik ó w ży do wskic h; 1593 – Ż y-dzi zak u p ili ogr ó d i gr un t miejski na p lace p o d b udo w ę do mó w 18 U rzędó w 1405 kr ó le w ska 1536 – Ż yd D awid Płaczek; 1566 – p rzy wilej de n on t ol er an d is I uda eis 19 W ys o kie 1413 szlac hec k a 1536 – Ż yd Szo ch no 20 Z ak lik ó w 1565 szlac hec k a 1578 – wzmia n ka o Ż ydac h L it .: Sł ow n ik h istor yc zno-ge og ra fi cz n y woje wó dz twa l u b el sk iego w ś re d n iow ie cz u , oprac . S . K ura ś, [w :] D zieje L u b el sz cz yz n y, t . 3, W arsz aw a 1983; J. M usz yń sk a, Ż yd zi w m ia st a ch woje wó d zt w a sa ndom ier sk iego i l u b el sk iego w X V III w iek u , Kie lc e 1998, r o z. 3 i t ab. 49. Skupi sk a ż ydo w sk ie w mi a st ach woj. k rako w sk iego w X III– XV I w ieku L p . Miast o L o kac ja Własnoś ć Wzmia n k i o Ż ydach 1 B ędzin 1358 kr ó le w ska 1563–1564 – p ogłó wne o d Ż ydó w z B .; 1583 – p rzy wilej dla Ż ydó w ( Je w is h P ri vi le ge s, J er u -sa lem 1985, nr 1) 2 B ob o wa 1339 szlac hec k a 1543 – M ic h ał Ż yd z B .; 1555 – J ó zef Ż yd z B . 3 B o chnia 1253 kr ó le w ska 1407 – Ż yd J an; (1408–1417 J an, o chrzczo n y Ż yd z B o chni . (S H GWK I/1, s. 153); 1487 – ulica Ż ydo wska; 1539–1593 – p ra w o miejskie uzyskało 6 Ż ydó w ; 1569 – 15 do mó w ży do w-skic h (F . K ir yk, Z dziejó w Ż ydó w w B o chni , B iu letyn Ż ydo wskieg o I n styt u tu H ist o ry czneg o (BŻIH) 1980, nr 2–3, s. 23–30) 4 D ob czy ce a. 1310 kr ó le w ska 1563 – 2 zł p ogłó wneg o (Ar chi wum Głó wne Ak t D awn yc h w W ar sza wie , Ar ch iwum S k ar -b u K o ro nneg o (dalej: AS K) I 93, k. 442)
5 Jasło 1366 kr ó le w ska 1262 – zakaz sp ro wadza nia Ż ydó w (SGHWK 2/2, s. 254); 1468 – Ż yd J o nas (I. S chi p er , St ud ia nad s to su nka m i gospoda rczy m i Ż ydó w w P ol sce podcz as ś red n io w iecz a, L w ó w 1911, s. 153); 1565 – wzmia n ka o Ż ydac h (E. F eldma n, N aj sta rs ze , s. 66) 6 K azimierz 1335 kr ó le w ska 1386 – wzmia n ka o Ż ydac h (S. K u trzeba, L u d n oś ć i m ają te k K azi m ierza w k oń cu XIV s tule-cia , „Ro cznik K rak o w ski ” 1900, t. 3, s. 190); 1507 – 300 zł k o ro nac yjneg o o d Ż ydó w z K a-zimierza i T ar n o wa; 1571–1500 zł p ogłó wneg o o d Ż ydó w z K azimierza i 111 zł o d Ż ydó w k lepa rskic h (M. B ała ba n, H istor ia Ż yd ów w K rakow ie , s. 390); 1578 – 1500 zł p ogłó wneg o o d 2060 głó w ży do wskic h (A. P awiń ski , S ka rbo wo ść w P olsc e i jej dzieje za S tef an a Ba to re go , W ar sza wa 1881 (=Ź ró dła Dziejo w e ( dalej: ŹD), t. 8, s. 177) 7 K rak ó w kr ó le w ska 1173–1177 – wg W . K adłub ka istniało sk u p isk o ży do wskie; 1304 – ulica Ż ydo wska (R . G ro-d eck i, Dzieje Ż ydó w do k oń ca XIV w ., [w :] i tem, P ols ka Pias to ws ka , W ar sza wa 1969, [dalej: R . G ro d ec ki , Dzieje Ż ydó w ], s. 619–621; H. Z ar em ska, Je w is h S tr ea t (Pla te a J ude ar u m) i n C ra co w : t h e 14t h – t h e F irs t H al f o f t h e 15t h C. , „ A ct a P o lo niae H ist o rica ” 2001, t. 83, s. 27– –56); 1403–1405 H eliasz i O sma n Ż ydzi z K rak o wa p o zy wa ją M ik o asza z M ałoszo wa o dłu-gi ( S H GWK, cz. 4, z. 1, s. 60); 1407 – oska rżenie Ż ydó w o za mo rd o w anie dziec ka c hrześ-ci ja ń skieg o (Z. G u ldo n, J . W ijaczka, Pr oc es y o m or d y r yt u al n e w P olsc e w X VI–X VIII w ie-ku , K ielce 1995, [dalej: Z. G u ldo n, J . W ijaczka, Pr oc es y o m or d y], s. 15–16; H. Z ar em ska, Ja n Dłu go sz o t u m u lcie k ra ko w sk im w 1407 r ok u , w : M ię dzy po li tyk ą a k u lt u rą , W ar sza wa 1999, s. 155–165); 1495 – usunięcie Ż ydó w z K rak o wa na K azimierz (B . W yr o zum ska, Czy J an Ol-br a ch t w yg n ał Ż ydó w z K ra ko w a? , „Ro cznik K rak o w ski ” 1993, t. 59,, s. 5–11) 8 L an ck o ro n a 1361 kr ó le w ska 1581 – Ż yd M ark o ma ja tk ę rzeźniczą (S H GWK, cz. 3/2, s. 423) 9L el ó w k ró le w sk a 1547 – 6 r o dzin ży do wskic h (F . K ir yk, F . L eśniak, Sk u pis ka żydo ws ki e w m ias ta ch m ało-po ls ki ch do k oń ca X VI w ie ku , [w :] Ż ydzi w M ało po lsc e, p o d r ed . F . K ir yka, P rzem yśl 1991, s. 25); 1563 – 18 zł p ogłó wneg o (AS K I 93, k. 442); 1564 – „P rzed p o go rzeniem b yło ic h kil-kadziesią t, a t eraz ic h jeno 6” ( L u st ra cja wo jewództwa k ra ko w sk ie go 1564 , w yd . J . M ałec k i, W ar sza wa 1964, [da lej: L u st ra cja wo j. k ra k. ]. cz. 2, s. 43) 10 N o w y Sącz 1292 kr ó le w ska 1469 – Ż yd A b raha m (I. S chi p er , S tudia, s. 153); 1503 – dr A b raha m (Sz. M o ra wski , Sądec-czyzna za J agiello nó w , K rak ó w 1865, s. 366) 11 Olk u sz 1333–1370 kr ó le w ska a. 1317 – cu ri e d u e J u de or u m ; Ż ydó
w miała usunąć z miast
a E lżb iet a Ł o kiet k ó wna; 1563 – 55 zł p ogłó wneg o (AS K I 93, k. 196); 1554 – „J est Ż ydó w g o sp o d arzó w 12, k tó rzy mieszka ją w Olk u szu ab a n n is ci rc it er 30” ( L u st ra cja wo j. k ra k. , s. 50)
12 O święcim 1272 kr ó le w ska 1563 – ska rga mieszcza n na nadmier n y na pły w Ż ydó w ( D yp lo m at ar iu sz do tyczą cy Ż ydó w w da w n ej P olsc e n a źr ódła ch a rc h iw al n yc h o sn u ty (1388–1782) , w yd . M. B er so hn, W ar sza wa 1910, [da lej: D ypl oma ta riu sz ], nr 87); 1564 – 5 Ż ydó w ( L u st ra cja wo j. k ra k. , cz. 1, s. 230); 1588 – k u p n o do m u i gr un tu p o d synag o gę i cmen ta rz ( D ypl oma ta riu sz , nr 196) 13 P ilica 1373–1394 szlac hec k a 1389 i 1400 sp ra w y s ądo w e o długi zaciągnięt e u Ż ydó w miały J ad w iga i jej có rka E lżb ie-ta; 1581 – b p P io tr M yszk o w ski ska rżył Ż ydó w o na b ycie i znie ważenie hos tii , ale zos ta li o ni u w o lnieni o d t eg o za rzu tu (H. Błażkie wicz, Pil ic a. Za ry s dziejó w m iejsc owo ści , K rak ó w 1992, s. 84) 14 Sk aw ina 1364 kr ó le w ska 1373 – Ż yd S m o yl miał her edi ta tes w S. ( Ż ydzi w ś re d n io w ie czn ym K ra ko w ie , nr 67, 68). 14 Sła w k ó w k o ścielna 1543 – wzmia n ka o Ż ydac h (E. F eldma n, N aj sta rs ze , s. 66) 15 U ście S o lne 1360 kr ó le w ska 1566 – p rzy wilej de no n t o lera ndis J u daei s; 1610 – usunięcie Ż ydó w z miast a (Z. D aszyń-ska-G o liń ska, U ście S o lne , K rak ó w 1906, s. 120-121) 16 Z at o r 1292 kr ó le w ska 1429 – wzmia n ka o Ż ydac h (I. S chi p er , S tudia, s. 153) L it .: Sł ow n ik h istor yc zno-ge og ra fi cz n y woje wó dz twa k ra ko w sk iego w ś re d n iow ie cz u , [ dale j: S H G W K]. cz . 1, z . 1: A – B orek , oprac . Z . L esz-cz yńsk a-Skr ęt o w a i F . Sik ora , W ro cła w 1980; cz . 1, z . 2: B orek – Cie cień , oprac . Z . L eszcz yń sk a-Skr ęt o w a, F . Sik ora , J. W iśnie wski, pr zy wsp ółprac y J. L abr es chk a, W ro cła w 1985; cz . 1, z . 3: Cie cier zy n – D u bie , oprac . J. L abr es che k , Z . L eszcz yńsk a-Skr ęt o w a, F . Sik ora , W ro cła w 1985; cz . 1, z . 4: D ubie-G ór k a, oprac . J. L ab ers ch ek , Z . L eszcz yńsk a-Skr ęt o w a, F . Sik ora , J. W iśnie wski, W ro cła w 1986; cz . 2, z . 1: Gór -ka – I sep ek , oprac . S . Chmie le wski, K . G órsk a-G oła sk a, J. L u ciński, W ro cła w 1989; cz . 2: Gór ka – K or zy stk i, p o d r ed. A . Gą sior owskie go i F . Sik o ry , W ro cła w 1989–1991, Krak ów 1993; cz . 3, z . 1: K os kow ice – K rz epice , p o d r ed. F . Sik o ry , Krak ów 1994; cz . 3, z . 2: K rz epice – L a -so cice , p o d r ed. F . Sik o ry , Krak ów 1997; cz . 3, z . 3: L a so cice – Ł a ga nów , p o d r ed. F . Sik o ry , Krak ów 2000; cz . 3, z . 4: Ł a ga nów – Ł ys zk ow ice , p o d r ed. F . Sik o ry , Krak ów 2003; cz . 4, z . 1: M a ch nówk a – M a zu row sk a W ol a , p o d r ed. W . B u k owsk ie go, Krak ów 2006; D . Molenda , L u d n ość ży dow sk a w O lk u sz u w ok re si e pr ze d rozbiorow ym ( X IV – X V III w .) , BŻ IH 1980, nr 4, s . 4–6; F . Kir yk , R oz wój u rb a n iz a cji M a łop ol sk i XIII– X V I w . W oje wó dz two k ra ko w sk ie (p ow ia ty p oł u d n iowe ), Krak ów 1985; F . Kir yk , F . L eśniak , S ku p is ka ż ydow sk ie w m ia st a ch ma łop ol sk ic h do k ońc a X V I w iek u , [w :] Ż ydz i w M a łop ol sce , p o d r ed. F . Kir yk a, Pr zem yśl 1991, s . 20–25.
Skupi sk a ż ydo w sk ie w mi a st
ach w woj. woły
ńs k im w XV I w ieku L p . Miast o Własnoś ć Wzmia n k i o Ż ydach 1 B azalia – 1582 – wzmia n ka o Ż ydac h (E. F eldma n, N aj sta rs ze , 71) 2 B er esk o szlac hec k a 1569 – 4 zł p ogłó wneg o (AS K I 31, k. 282v) 3 B er est eczk o szlac hec k a 1505 – m ytnik ( D ypl oma ta riu sz , nr 45); 1569 – 20 zł p ogłó wneg o (AS K I 31, k. 282); 1577–1578 – 15 zł p ogłó wneg o (ib idem, k. 390; ŹD 19, s. 64) 4 C ho rze w o – 1569 – 5 zł p ogłó wneg o (AS K I 31, k. 282) 5 Cza rt o rysk szlac hec k a 1577 – wzmia n ka o Ż ydac h (E. F eldma n, N aj sta rs ze , s. 71); 1578 – 5 zł p ogłó wneg o (AS K I 31, k. 390) 6 H o ro chó w szlac hec k a 1536 – wzmia n ka o Ż ydac h (E. F eldma n, N aj sta rs ze , s. 71); 1569 – p ogłó wne (AS K I 31, k. 282v) 7 Ja m p o l ( Ja n uszp o l) szlac hec k a 1569 – p ogłó wne płaco ne z O str ogiem (AS K I 31, k. 282) 8 K amień K oszer ski szlac hec k a 1569 – 4 zł p ogłó wneg o (AS K I 31, k. 282); 1578 – 6 zł p ogłó wneg o (ib idem, k. 413) 9 K le wa ń szlac hec k a 1578 – 5 zł p ogłó wneg o (AS K I 31, k. 390) 10 K o rzec szlac hec k a 1569 – 20 zł p ogłó wneg o z K. i M iędzyrzecza (AS K I 31, k. 282); 1578 – 14 zł p ogłó wneg o z K. i M ię-dzyrzecza (ib idem, k. 390) 11 K o w el kr ó le w ska 1525 – A ar o n z K. (Ar chi wum P ań stw o w e w L u b linie [dalej: AP L u b lin], Księgi gr o dzkie l u b elskie , In sc ri p tio nes, sygn. 1, k. 504v); 1547 – Ż ydzi o d do m u
mieli płacić 1 czer
w o n y zł czyn szu (Ar chi v Ju go-Z ap adno j Rossii , [dalej: A JuZR], cz. 5, t. 1, K ijó w 1869, s. 50); 1556 – B o na p o leciła st ar oś cie , ab y „ o n ym Ż ydo m k o w elskim, k tó rzy na r ynk u do m y sw o je ma ją, r o zkazał, żeb y o ni t e do m y sw e w ulice ży do wskie , g dzie in si Ż ydo wie mieszka ją, p rzenieśli ” (ib idem, s. 56-57); 1577 – 45 zł p ogłó w-neg o (ŹD 19, s. 77)
12 K ru p a szlac hec k a 1569 – 3 zł p ogłó wneg o (AS K I 31, k. 282) 13 K rzemieniec kr ó le w ska 1438 – wzmia n ka o Ż ydac h (A JuZR , cz. 5, t. 1, s. 3); 1569 – 106 zł p ogłó wneg o (AS K I 31, k. 282); 1577 – 100 zł p ogłó wneg o (ŹD 19, s. 64) 14 L it o wiec kr ó le w ska 1569 – 3 zł p ogłó wneg o (AS K I 31, k. 282v); 1578 – 6 zł p ogłó wneg o (ib idem, k. 413) 15 Ł o kacze szlac hec k a 1569 – 13 zł p ogłó wneg o (AS K I 31, k. 282v); 1578 – 18 zł p ogłó wneg o (ib idem, k. 413) 16 Ł u ck kr ó le w ska 1409 – wzmia n ka o Ż ydac h (E. F eldma n, N aj sta rs ze , s. 71); 1416 – J ak u b Ż yd („ Ż ydzi w śr ednio-wieczn ym K rak o w ie ”, nr 765); 1497 – loca v ide li cet des er ta J udeoer u m (A JuZR , cz. 5, t. 1, s. 14); 1570 – 110 zł p ogłó wneg o o d Ż ydó w i 70 zł o d K ara imó w (AS K I 31, k. 164); 1577- 76 zł p ogłó wneg o o d Ż ydó w i 40 zł o d K ara imó w (ŹD 19, s. 64) 17 M iędzyrzec K o re ck i szlac hec k a 1569 – p ogłó wne o d Ż ydó w z K o rc a i M iędzyrzeca. (AS K I 31, k. 282); 1577 – 10 zł p ogłó wneg o (ŹD 19, s. 64) 18 M ila tyń szlac hec k a 5 zł p ogłó wneg o (AS K I 31, k. 282v) 19 M u ra wica szlac hec k a 1569 – 7 zł p ogłó wneg o (AS K I 31, k. 282); 1577 – 15 zł p ogłó wneg o (ŹD 19, s. 64) 20 N iesuc ho iże szlac hec k a 1569 – 4 zł p ogłó wneg o (AS K I 31, k. 282); 1578 – 10 zł p ogłó wneg o (ib idem, k. 413) 21 Oły ka szlac hec k a 1577 – 8 zł p ogłó wneg o (ŹD 19, s. 64) 22 O str o p o l – 1582 wzmia n ka o Ż ydac h (E. F eldma n, N aj sta rs ze , s. 71) 23 O str óg szlac hec k a 1447 – Ż yd J u da z O . (Ak ta gr o d zkie i ziem skie z czas ó w Rzeczyp osp o li tej P o lskiej z Ar ch iwum tzw . B er n ar d yń skieg o w e L w o w ie , t. 14, L w ó w 1889, nr 1881); 1569 – 100 zł p ogłó wneg o z O str o roga, Ró wneg o , J am p o la i Ż o rn o w na (AS K I 31, k. 282) 24 P o ry ck szlac hec k a 1569 – 5 zł p ogłó wneg o (AS K I 31, k. 282); 1578 – 6 zł p ogłó wneg o (ib idem, k. 413)
25 R adzi w iłó w szlac hec k a 1569 – 7 zł p ogłó wneg o (AS K I 31, k. 282v) 26 Ró wne szlac hec k a 1569 – p ogłó wne z O str ogiem, J am p o lem i Ż o rn o w nem (AS K I 31, k. 282) 27 S o kal szlac hec k a 1569 – 6 zł p ogłó wneg o (AS K I 31, k. 282v); 1578 – 10 zł p ogłó wneg o (ib idem, k. 390) 28 St epa ń szlac hec k a 1569 – 19 zł p ogłó wneg o (AS K I 31, k. 282); 1577 – 12 zł p ogłó wneg o (ŹD 19, s. 64) 29 Św ini uc h y kr ó le w ska 1569 – 10 zł p ogłó wneg o (AS K I 31, k. 282); 1577 – 18 zł p ogłó wneg o (ŹD 19, s. 77) 30 T ar go wica szlac hec k a 6 zł p ogłó wneg o (AS K I 31, k. 282) 31 T esłuc hó w szlac hec k a 1569 – 2 zł p ogłó wneg o (AS K I 31, k. 282) 32 T o rczyn k o ścielna 1569 – 7 zł p ogłó wneg o (AS K I 31, k. 282v); 1577 – 5 zł p ogłó wneg o (ŹD 19, s. 64) 33 T urzysk szlac hec k a 1569 – 15 zł p ogłó wneg o (AS K I 31, k. 282); 1577 – 13 zł p ogłó wneg o (ŹD 19, s. 77) 34 Wło dzimierz kr ó le w ska 1419 – celnik S tosz (AP L u b
lin, Księgi ziem
skie l u b elskie , sygn. 10, k. 281); 1569 – 150 zł p ogłó wne-go (AS K I 31, k. 282); 1577 – 150 zł p ogłó wneg o (ŹD 19, s. 77) 35 W ołczyska – 1582 – wzmia n ka o Ż ydac h (E. F eldma n, N aj sta rs ze , s. 72) 36 Z asła w szlac hec k a 1569 – 15 zł p ogłó wneg o (AS K I 31, k. 282) 37 Zba raż szlac hec k a 1578 – wzmia n ka o Ż ydac h (E. F eldma n, N aj sta rs ze , s.71) 38 Ż o rn o w no szlac hec k a 1569 – p ogłó wne z O str ogiem i J am p o lem (AS K I 31, k. 282) L it .: Z . Guldon, Ż ydz i na Po dol u i W oł yn iu p o z n is zc ze n iac h z p ołow y X V II w iek u , [w :] t enże, Ż ydz i i Sz ko ci w Pol sce w X V I– X V III w ie-ku , Kie lc e 1990, s . 109–125; Z . Guldon, J. W ijaczk a, Ż ydz i z c h rz eści ja n ie na W oł yn iu w X V I– X V III w iek u , „Na sz a Pr ze szło ść ” 1993, t . 80, s. 225–248.
Skupi sk a ż ydo w sk ie w mi a st ach w woj. p o dol sk im w XV I w ieku L p . Miast o L o kac ja Własnoś ć Wzmia n k i o Ż ydach 1B ar 1453, 1538–1540 (relo kac ja) kr ó lews k a 1550 – wzmia n ka o Ż ydac h (E. F eldma n, N aj sta rs ze
, s. 70); 1556 – władze miejskie zag
wa-ra n to wały Ż ydo m p ra w o dziedziczneg o p osiada n ia n u m er u m do m or u m, q u em a b a n ti qu o in h u n c usq u e d iem o bt in en t ( D ypl oma ta riu sz , nr 70); 1565 – 22 do m y ży do wskie w mieś cie p o lskim (A JuZR , cz. 7, t. 2, s. 129); 1578 – 160 ży dó w o p o d at k o wa n yc h i 54 zw o lnio n yc h o d p o d at k u (ŹD 19, s. 236) 2 C hmielnik 1448 kr ó le w ska 1565 – 5 g o sp o d arzy ży do wskic h ( L u st ra cja wo jewództw r u sk ie go , podo ls ki ego i bełs ki e-go 1564–1565 , cz. 1, w yd . K. Chła p o wski i H. Ż yt k o w icz, W ar sza wa – Ł ó dź 1992 [ L u st ra cja wo j. r u sk iego ], s. 166); 1573 – 16 zł p ogłó wneg o (AS K I 31, k. 422v); 1577 – 10 zł p ogłó wne-go (ib idem, k. 426) 3 Czemer o w ce – – 1578 – 2 Ż ydó w o p o d at k o wa n yc h i 2 nieo p o d at k o wa n yc h (ŹD 19, s. 240) 4 H usia tyn 1552 szlac hec k a 1578 – 4 Ż ydó w o p o d at k o wa n yc h i 1 nieo p o d at k o wa n y (ŹD 19, s. 238) 5 Jazło wiec – – 1578 – 20 Ż ydó w o p o d at k o wa n yc h i 6 nieo p o d at k o wa n yc h (ŹD 19, s. 238) 6 K amieniec 1373 kr ó le w ska 1447, 1543, 1598 – p rzy wilej de no n t o lera ndis J u daeis (I. K ama nin, St at is ti če sk ija da n n yja o ev reja ch v J u go-Za p a d n om k ra e vo v to ro j po lo vi n e p ro šla go ve ka (1765–1791g .) , A JuZR , cz. 5, t. 2, K ie v 1890, s. 12); 1465 – Ż yd N at k o dzierża wił cło w K amieńc u (A GZ, t. 19, L w ó w 1906, nr 2820) 7 L at yczó w 1453 kr ó le w ska 1581 – o pła ta st ac yjna o d Ż ydó w w L. ( D ypl oma ta riu sz , nr 186) 8 M iędzy b o ż – szlac hec k a 1500 – Ż yd P al tek z M. (A GZ, t. 15, nr 3093); 1547 – Z ygm un t I na p rośb ę M ik o ła ja z S ienia-w y, w o je w o d y b ełzkieg o za b ra n ia w yb ierać tr ibuta e t th el on ea c en su squ e o d Ż ydó w z M. („J e-wish P ri vileg es ”, v o l. 2, nr 91); 1571 – w p o ło wie miast a 35 r o dzin ży do wskic h (L. B iałk o w-sk i, P odo le w X VI w ie ku. R
ysy społeczne i gos
poda rc ze , W ar sza wa 1920, [dalej: L.B iałk o w ski , P odo le ], s. 9, 179–180); 1573, 1576, 1577 – 40 zł p ogłó wneg o (AS K I 31, k. 422, 424v , 426v); 1578 – 230 Ż ydó w o p o d at k o wa n yc h i 12 zw o lnio n yc h o d p o da tk u (ŹD 19, s. 237)
9 O ry nin 1506 szlac hec k a 1582 – D awid a renda rz (L. B iałk o w ski , P o do le , s. 110) 10 P rob użna 1565 szlac hec k a 1569 – 8 zł p ogłó wneg o (AS K I 45, k. 349) 11 Sa ta nó w – – 1565 – wzmia n ka o Ż ydac h (E. F eldma n, N aj sta rs ze , s. 70); 1573 – 16 zł p ogłó wneg o (AS K I 31, k. 421v); 1578 – 80 Ż ydó w o p o d at k o wa n yc h i 11 nieo p o d at k o wa n yc h (ŹD 19, s. 238) 12 Sido ró w 1547 szlac hec k a 1578 – 6 Ż ydó w o p o d at k o wa n yc h i 3 zw o lnio n yc h o d płacenia p o da tk u (ŹD 19, s. 238) 13 Sienia wa S ta ra 1543 szlac hec k a 1571 – w p oło wie miast a 19 r o dzin ży do wskic h (L. B iałk o w ski , P o do le , s. 9, 180) 14 Skała 1518 (r elo kac ja) – 1526 – Ż yd V alk o alias K o p el (L. B iałk o w ski , P o do le , s. 110); 1552 – 4 r o dzin y ży do wskie (AS K I 45, k. 173); 1563 – p ogłó wne o d 31 Ż ydó w (ib idem, k. 432v); 1573 – 15 zł p ogłó w-neg o (AS K I 31, k. 421v) 15 Sza ra w ka 1510 kr ó le w ska 1550 – wzmia n ka o Ż ydac h (E. F eldma n, N aj sta rs ze , s. 71; 1565 – 5 g o sp o d arzy ży do wskic h (L u st ra cja wo j. r u sk ie go , s. 210); 1570 – p ogłó wne o d 10 Ż ydó w (AS K I 45, k. 325v); 1578 – p ogłó wne o d 9 Ż ydó w (ŹD 19, s. 237) 16 Z ink ó w – szlac hec k a 1525 – wzmia n ka o Ż ydac h ( D ok u men ty k ’ i stor ii po ls ki ch i l ito vs ki ch e vr ee v (1364–1569) , w yd . S. A. B er šadski j, P etr esb u rg 1903, nr 132); 1577 – 20 zł p ogłó wneg o (AS K I 31, k. 426); 1578 – 9 Ż ydó w o p o d at k o wa n yc h i 4 zw o lnio n yc h o d płacenia p o da tk u (ŹD 19, s. 236) Skupi sk a ż ydo w sk ie w mi a st ach woj. r u sk iego w XV I w ieku L p . Miast o L o kac ja Własnoś ć Wzmia n k i o Ż ydach 1 B ir cza 1464 szlac hec k a 1577 – 2 zł p ogłó wneg o 2 B ro d y 1584 szlac hec k a 1587 – Ż yd A b ra m k u p ił winnicę (g o rzelnię) (Z. G u ldo n, Ż ydzi i Szk oci w P olsc e w X VI– –X VIII w ie ku , K ielce 1990, s. 83)
3 B ru ch nal 1447 szlac hec k a 1567 – 1 zł p ogłó wneg o 4 B rzeża n y 1530 szlac hec k a 1564 – 6 zł p ogłó wneg o 5 B uczacz 1379 szlac hec k a 1500, 1564 – 30 zł p ogłó wneg o; 1577 – 40 zł p ogłó wneg o 6 C hełm 1392 kr ó le w ska 1442; 1507 – 20 zł k o ro nac yjneg o; 1550 – 341 Ż ydó w (M. B ała ba n, H istor ia Ż yd ów , t. 1, s. 390); 1563 – 250 zł p ogłó wneg o 7 C h yr ó w 1528 szlac hec k a 1544 8 D ob ro mil 1559 szlac hec k a 1566 („J ew ish P ri vileg es ”, v o l. 1, s. 83–84) 9 D o lina 1431 kr ó le w ska 1472 10 Dr o h ob ycz 1392 kr ó le w ska 1404; 1567 – 4 zł p ogłó wneg o; 1578 – p rzy wilej de n on t ol er an d is J uda eis 11 D ynó w 1489 szlac hec k a 1552; 1563 – 3 zł p ogłó wneg o 12 Glinia n y 1397 kr ó le w ska 1474 13 G ołog ó ry 1461 szlac hec k a 1461; 1563 – 27 zł p ogłó wneg o 14 G ró d ek 1213 kr ó le w ska 1444–1445 15 H alicz 1138 kr ó le w ska 1436-1438; 1550 – 222 Ż ydó w i 141 K ara imó w (M. B ała ba n, H ist o ria Ż ydó w , t. 1, s. 420); 1564 – 30 zł p ogłó wneg o; 1564 – 29 „ d o m o w nik ó w” i 13 k o mo rn ik ó w ży do wskic h ( Lu st ra -cja wo j. r u sk ie go , s. 257) 16 H rub ieszó w 1400 kr ó le w ska 1440; 1564 – 10 zł p ogłó wneg o; 1564-1565 – 5 do mó w ży do wskic h ( L u st ra cja wo j. r u sk ie-go , s. 96)
17 Ja rosła w 1375 szlac hec k a 1464; 1563 – 13 zł p ogłó wneg o; 1550 – 13 Ż ydó w w 4 do mac h (M. B ała ba n, H istor ia Ż yd ów , t. 1, s. 420); 1571 – zakaz osiedla n ia się za w yją tk iem 2 do mó w ( J. M o ty le wicz, Ż ydzi w m ia-st a ch ziem i p rzem ys kiej i sa n oc kiej w d ru giej poło w ie X VII i w X VIII w ie ku , [dalej: J . M o ty le-wicz, Ż ydzi w m ias ta ch ], [w :] Ż ydzi w M ało po lsc e, p o d r ed . F . K ir yka, P rzem yśl 1991, s. 117) 18 Ja ry czó w 1563 szlac hec k a 1577 – 25 zł p ogłó wneg o 19 Ja w o rn ik 1472 szlac hec k a 1590 20 Ja w o ró w 1408 kr ó le w ska 1538; 1564 – 13 zł p ogłó wneg o 21 K ałusz 1534 kr ó le w ska 1564–1565 22 K amio nka S tr umiło wska 1448 kr ó le w ska 1454; 1563 – 10 zł p ogłó wneg o 23 K amio nki 1563 kr ó le w ska 1570 24 K ańczuga 1441 szlac hec k a 1597 25 K oło m yja 1240 kr ó le w ska 1563 – 20 zł p ogłó wneg o; 1570 – l u stra to rzy p o st an awia ją, że Ż ydzi w r ynk u nie ma ją mieć b ó żnic y „ d la ic h w oła nia i trą b ienia in s can d alum r elig ioni s chr isti an a e” . U rząd st ar oś ciń ski i miejski miał „ w yd ać miejs ce p o str o nne , słuszne k u zb udo wa ni u b ó żnic y”; 1576 i 1599 p o -twier dzenia p ra w Ż ydó w w K. p rzez S tefa na B at o re go i Z ygm un ta III („J ew ish P ri vileg es ”, vo l. 2, nr 81); 1577 – 90 zł p ogłó wneg o 26 K o ma rn o 1473 szlac hec k a 1550; 1563 – 24 zł p ogłó wneg o 27 K rasnob ró d 1572 szlac hec k a 1577 28 K rasn yst aw 1394 kr ó le w ska 1453 – Ż yd A b raha m (AP L u b lin, T er restr ia L u b l. 4, k. 123–123v); 1554 – zakaz mieszka nia (W . Ć w ik, L u d n oś ć żydo ws ka w m ias ta ch k ró lews kic h L u be ls zczyzn y w II poło w ie X VIII w ., BŻIH 1966, nr 59, s. 30)
29 K rosno 1367 kr ó le w ska 1426-27 – Ż yd J o chim; 1569 – zakaz za mieszka nia ( D ypl oma ta riu sz , nr 115); 1587 Ż yd dzierża w cą młyna 30 K ryłó w 1523 szlac hec k a 1536 – A b raha m ( Ks ię gi g rodzk ie l u be ls ki e, D ecr et a, 1, k. 7r) 31 K rzeszó w 1640 kr ó le w ska 1584 – M oszk o z K rzeszo wa 32 K u lik ó w 1442 szlac hec k a 1544; 1579 – 7 zł p ogłó wneg o 33 K u kizó w 1538 szlac hec k a 1544 34 K u ro pa tniki 1531 szlac hec k a 1563 – 8 zł p ogłó wneg o 35 L esk o 1469 szlac hec k a 1563 – 20 zł p ogłó wneg o 36 L eża jsk 1397 kr ó le w ska 1521; 1563 – 20 zł p ogłó wneg o 37 L u b o ml 1287 kr ó le w ska 1370-1382; 1507 – 20 zł k o ro nac yjneg o; 1550- 39 do mó w i 418 Ż ydó w (M. B ała ba n, H isto -ri a Ż ydó w , s. 420); 1563 – 150 zł p ogłó wneg o 38 L w ó w 1255–1259 kr ó le w ska 1507 – 300 zł k o ro nac yjneg o; 1550 – 29 do mó w w mieś cie i 52 do m y na p rzedmieś ci u , 911 Ż ydó w (M. B ała ba n, H istor ia Ż yd ów , t. 1, s. 420);1578 – 38 do mó w w mieś cie i 57 na p rzed-mieś ci u krak o w skim, w ó w czas t eż za płacili 664 zł p ogłó wneg o 39 Ł ańc u t 1381 szlac hec k a 1554 – wzmia n ka o Ż ydac h; 1563 – gmina; la ta 70-t e – za kaz osiedla n ia się ( J. M o ty le wicz, Ż ydzi w m ias ta ch , s. 117; Ła ń cu t. S tud ia i s zk ic e z dziejó w m ias ta , Rzeszó w 1997, s. 15) 40 M aciejó w (M aciejo w ice) 1557 szlac hec k a 1563 41 M ic h alcze 1439 szlac hec k a 1579 – 3 zł p ogłó wneg o 42 M o śc iska 1404 kr ó le w ska 1484 – M ic h ał Z idec k z M o śc isk, syn o chrzczo nej Ż ydó w k i B arba ry („ Ż ydzi w śr ednio-wieczn ym K rak o w ie ”, nr 670); 1567
43 Olesk o 1441 szlac hec k a 1500; 1507 – 16 zł k o ro nac yjneg o; 1578 – 108 zł p ogłó wneg o 44 Or ch ó w ek (Or ch ó w ) 1506 szlac hec k a 1536 – Ż yd K arlik (Kg l. D ecr et a 1, k. 2v) 45 P o dha jce 1463 szlac hec k a 1420; 1578 – 60 zł p ogłó wneg o 46 P ruc hnik 1436 szlac hec k a 1563 – 2 zł p ogłó wneg o 47 P rzem yśl 1389 kr ó le w ska 1 p oł. XI w . (?) ( Ź ródła h eb ra js kie do dziejó w Sło w ia n i n ie kt ór yc h i n n yc h ludó w ś rodk owej i wsc h od n iej E u ro py , o p rac. F . K u p fer i T . L ewic k i, W ro cła w–W ar sza wa 1966, s. 37, 41–44); 1578 – 206 zł p ogłó wneg o 48 P rze wały 1531 kr ó le w ska 1563 – 9 zł p ogłó wneg o 49 P rze w o rs k 1394 szlac hec k a 1538; 1563 – 3 zł p ogłó wneg o; 1594 – zakaz osiedla n ia się ( J. M o ty le wicz, Ż ydzi w m ias ta ch , s. 117) 50 R atno 1440 kr ó le w ska 1516; 1563 – 60 zł p ogłó wneg o 51 Ro ha tyn 1390 kr ó le w ska 1530; 1578 – 6 zł p ogłó wneg o 52 R yma nó w 1376 szlac hec k a 1563 – 3 zł p ogłó wneg o; 1570 – Ż yd A b raha m 53 Rzeszó w 1354 szlac hec k a 1550; 1599 – zakaz osiedla n ia się z w yją tk iem 7 do mó w ( J. M o ty le wicz, Ż ydzi w m ias ta ch , s. 117) 54 Sa m b o r 1390 kr ó le w ska 1447; 1507 – 15 zł k o ro nac yjneg o; 1568 – 17 do mó w ży do wskic h w dzielnic y B lic h 55 Sa m b o r S ta ry 1425 kr ó le w ska 1554; 1563 – 3 zł p ogłó wneg o 56 Sa no k 1339 kr ó le w ska 1563 – 1 zł p ogłó wneg o
57 Sa win 1456 k o ścielna 1563 58 Sk ierb ieszó w 1510 k o ścielna 1548; 1563 – 10 zł p ogłó wneg o 59 S o k ołó w 1569 szlac hec k a 1563 – 5 zł p ogłó wneg o; 1586 – zakaz osiedla n ia się ( J. M o ty le wicz, Ż ydzi w m ias ta ch , s. 117) 60 St ryj 1431 kr ó le w ska 1563 – 5 zł p ogłó wneg o 61 Szczeb rzeszyn 1352 szlac hec k a 1454 – celnik L aza r (AP L u b lin, T er re st ria L u bl in ens ia , 4, k, 148); 1507 – 25 zł k o ro nac yjne-go; 1563 – 100 zł p ogłó wneg o 62 Śn ia tyń 1411 kr ó le w ska 1563 – 10 zł p ogłó wneg o; 1579 – 70 zł p ogłó wneg o; 1564-65 – 10 Ż ydó w o płaciło czyn sz (L u st ra cja wo j. r u sk ie go , s. 228) 63 Św ierże 1443 szlac hec k a 1550; 1563 – 14 zł p ogłó wneg o 64 T ar n og ó ra 1540 kr ó le w ska 1563 – 2 zł p ogłó wneg o 65 T ar n ogr ó d 1567 kr ó le w ska, a o d 1588 szlac hec k a 1567; 1580 – S tefa n B at o ry nada je ży do m z T . p ra w o osiedleńcze i w o lnoś ć za jmo w an ia się ha ndlem („Reg esty z M etr yk i K o ro nnej do hist o rii Ż ydó w w P o ls ce (1574–1586)” , w yd . J. M o rg en szt er
n, BŻIH 1963, nr 47–48, [dalej: Reg
esty z M etr yk i K o ro nnej], p o z. 44); 1594 – zakaz osiedla n ia się za w yją tk iem 2 do mó w ( J. M o ty le wicz, Ż ydzi w m ias ta ch , s. 117) 66 T ar n o p o l 1540 szlac hec k a 1550; 1565 – 23 zł p ogłó wneg o 67 Tłumacz 1213 kr ó le w ska 1592 68 T rem b o w la 1097 kr ó le w ska 1539; 1563 – 20 zł p ogłó wneg o 69 T u ro b in 1420 szlac hec k a 1530 – 1531; 1563 – 80 zł p ogłó wneg o
70 T yczyn 1368 szlac hec k a 1567 – 4 zł p ogłó wneg o 71 T yśmienica 1144 kr ó le w ska 1486 72 U ście Ro ża ne 1548 szlac hec k a 1552; 1563 – 2 zł p ogłó wneg o 73 W isznia 1230 kr ó le w ska 1547 74 W o jsła wice 1445 szlac hec k a 1445, 1564 – 25 zł p ogłó wneg o 75 Z amoś ć 1580 szlac hec k a 1583 76 Z awałó w 1552 szlac hec k a 1552 77 Zło czó w 1494 szlac hec k a 1550; 1565 – 6 zł p ogłó wneg o 78 Zło tniki 1469 szlac hec k a 1552 70 Ż ółkie w 1596 szlac hec k a 1600 – zg o d a na b udo w ę do m u mo dli tw y 80 Ż ydaczó w 1387 kr ó le w ska 1450; 1563 – 11 zł p ogłó wneg o L it .: M. H o rn, Ż ydz i na R u si Cz er wonej w X V I i w pier w sz ej p ołow ie X V II w . D zi a ła ln ość go sp od a rcz a na tle roz woju demog ra fi cz nego , W arsz aw a 1975, ane k s I–I I; Z . Guldon, Ż yd zi w m ia st a ch z iem i c heł m sk iej w cz a sac h s zl a ch ec kiej R ze cz yp os p ol itej , „ Almanac h Hist or ycz n y ” 2002, t . 4, s . 9–11; E . F eldman, Naj st ar sz e w zmi an ki , s . 68, uw zglę dnia p onadt o Kniażop ol, g d zie w 1585 r . mie szk ali Ż yd zi. Inf or macji t ej nie uw zglę dnia M. H o rn .
Skupi sk a ż ydo w sk ie w mi a st ach woj. b eł sk iego w XV I w ieku L p . Miast o L o kac ja Własnoś ć Wzmia n k i o Ż ydach 1 B ełz 1377 kr ó le w ska 1439; 1507 – 5 zł k o ro nac yjneg o razem z P o ty liczem; 1550 – 204 os ób w 22 do mac h ży do w-skic h (M. B ała ba n, H istor ia Ż yd ów , t. 1, s. 420); 1578 – 150 zł p ogłó wneg o 2 B usk 1411 kr ó le w ska 1454; 1507 – 40 zł k o ro nac yjneg o 3 D ob ro tw ó r 1472 kr ó le w ska 1564-1565 4 D ub no 1588 kr ó le w ska 1593 5 G ra b o wiec 1418 kr ó le w ska 1570 6 H o ro dło 1413 kr ó le w ska 1507 – 16 zł k o ro nac yjneg o; 1578 – 75 zł p ogłó wneg o 7 K o rytnica 1586 kr ó le w ska 1590 8 L ubaczó w 1376 kr ó le w ska 1498; 1578 – 12 zł p ogłó wneg o 9 M osty (A ugust ó w ) 1549 kr ó le w ska 1549–1550 10 N iemir ó w 1580 szlac hec k a 1589 11 Oleszy ce 1576 szlac hec k a 1578 12 P o ty licz 1423 kr ó le w ska 1487; 1507 – k o ro nac yjne razem z B ełzem 13 R ac h anie 1426 szlac hec k a 1550
14 S o kal 1424 kr ó le w ska 1501–1506; 1564–1565 – 2 do m y ży do wskie ( L u st ra cja wo j. r u sk ie go , s. 149); 1580 – ogra ni-czenie liczb y do mó w ży do wskic h do d w ó ch (Reg esty z M etr yk i K o ro nnej , nr 7) 15 St o ja n ó w 2 p oł. XIV w . kr ó le w ska 1565 16 Szczur o w ice 1529 kr ó le w ska 1570 17 T o maszó w 1621 szlac hec k a 1594 18 T yszo w ce 1419 kr ó le w ska 1528; 1564–1565 – 42 ja tk i ży do wskie ( L u st ra cja wo j. r u sk ie go , s. 108); 1578 – 90 zł p ogłó w-nego 19 U h nó w 1462 szlac hec k a 1550 20 U h ry nó w 1515 szlac hec k a 1550 21 W ar ęż 1538 k o ścielna 1573 A . F astnac h t, O sad n ict wo z iem i sa no ck iej w l a ta ch 1340–1650 , W arsz aw a 1962, s . 208; M. H o rn, Ż yd zi na R u si Cz er wonej , ane k s I–I I; A . F astnac h t, Sł ow n ik h istor yc zno-ge og ra fi cz n y z iem i sa no ck iej w ś re d n iow ie cz u , cz . 1, Br zo zów 1991; J. Motyle w icz , Ż ydz i w m ia st a ch z iem i pr ze m ys kiej i sa no ck iej w d ru giej p ołow ie X V II i w X V III w iek u , [w :] Ż yd zi w M a łop ol sce , p o d r ed. F . Kir yk a, Pr zem yśl 1991, s . 117. Skupi sk a ż ydo w sk ie w mi a st ach w woj. p o znańs k im w XV I w ieku L p . Miast o L o kac ja Własnoś ć Wzmia n k i o Ż ydach 1 B ledze w 1485 k o ścielna 1543 – wzmia n ka o Ż ydac h (E. F eldma n, N aj sta rs ze , s. 60); 1563 – Ż ydzi z M iędzyrzecza i B . za płacili p ogłó wne w w ys o k o ści 90 zł (AS K I 5, k. 247v) 2 Cza rn k ó w 1397 szlac hec k a 1567 – 1 zł p ogłó wneg o (AS K I 5, k. 343v)
3 F ry dląd 1314 szlac hec k a 1563 – 2 zł p ogłó wneg o ( Sło w n ik h istor yczn o-geog ra fi czn y wo jewództwa po zn ań sk ie go w śr ed n io w ie czu , [dalej: S H GWP], cz. I, z. 3, o p rac. S. Chmiele wski , K. G ó rs ka-G ołaska, J . L u -4 G ro dzisk 1303 szlac hec k a 1505 – Ż yd A b raha m (S H GWP , cz. I, z. 3, W ro cła w 1987, s. 684); 1507 – 5 zł k o ro nac yjne-go (M. H o rn , N ajs ta rs zy r eje st r, s. 13); 1563 – 26 zł p ogłó wneg o; 1566 – 15 zł p ogłó wne-go (AS K I 4, k. 212v , 293v); 1576 – 15 zł p ogłó wneg o; 1577 – 24 zł p ogłó wneg o (AS K I 5, k. 603, 759v) 5 K amio nna 1402 szlac hec k a 1563 – 7 zł p ogłó wneg o; 1567 – 4 zł p ogłó wneg o; 1577 – 6 zł p ogłó wneg o , 2 Ż ydzi zw o lnie-ni o d z p o w o d u ub óstwa (AS K I 5, k. 246, 343v , 740) 6 K oś cia n 1310 kr ó le w ska 1529 – kahał (B ib lio te ka K ó rnic ka P AN, rk ps 68, k. 149); 1578 – zakaz osiedla n ia się Ż ydó w i Szk o tó w ( L u st ra cja wo jewództw w ie lk opo ls ki ch i k u ja ws ki ch 1628–1632 [dalej: L u st ra cja wo j. wlk p. ], cz. 1, w yd . Z. G u ldo n, W ro cła w 1967, s. 66) 7 Książ 1398 szlac hec k a 1563 – p ogłó wne o d 19 Ż ydó w (AS K I 4, k. 212v) 8 L eszno 1547 szlac hec k a 1507 – 2 zł k o ro nac yjneg o; 1551 – wzmia n ka o Ż ydac h (E. F eldma n, N aj sta rs ze , s. 61) 9 L w ó w ek 1419 szlac hec k a 1578 – wzmia n ka o Ż ydac h (E. F eldma n, N aj sta rs ze , s. 61) 10 M iędzy ch ó d 1400 szlac hec k a 1577 – 6 zł p ogłó wneg o (AS K I 5, k. 744) 11 M iędzyrzecz 1259 kr ó le w ska 1505 – czyn sz o d Ż ydó w z M. (MRPS III, nr 2134); 1507 – 22 zł k o ro nac yjneg o; 1520 – kr ó l Z ygm un t S ta ry zg o
dził się na usunięcie Ż
ydó
w z M. p
o
d wa
ru
nkiem płacenia należneg
o o d nic h czyn szu p rzez mieszcza n (S H GWP , cz. 3/1, s. 136, 138); 1553 – 12 r o dzin ży do wskic h (AS K I 5, k. 184); 1565 – 18 do mó w ży do wskic h, szk o lnik i b ó żnica ( L u st ra cja wo j. wlk p. , cz. 2, s 271); 1567 – 70 zł p ogłó wneg o (AS K I 5, k. 343v); 1577 – 16 zł p ogłó wneg o , p o zo-st ali Ż ydzi zw o lnieni z płacenia p o d at k u z p o w o d u p o ża ru (AS K I 5, k. 743) 12 Ob o rniki 1312 kr ó le w ska 1405 – Ż ydzi z O .; 1425 – Ż ydzi Salo mo n, I zaak i L ac h ma n z O .; 1503-1519 – Ż yd B ieniasz; 1507 – 3 zł k o ro nac yjneg o (S H GWP , cz. 3/2, s. 355); 1553 – Iudei 3 i n u n a do m o m an en te s et u n u m f ocu m h aben te s (AS K I 5, k. 184); a. 1564 – b ó żnica (S H GWP , cz. 3/1, s. 365)
13 Opalenica 1401 szlac h ec k a 1544 – wzmia n ka o Ż ydac h (E. F eldma n, N aj sta rs ze , s. 61); 1563 – 5 zł p ogłó wneg o (AS K I 4, k. 212v); 1576 – k o mo rn ik Salo mo n o d sieb ie , żo n y i dzieci za płacił 2 zł 15 gr p ogłó wne-go (AS K I 5, k. 617) 14 O str o róg 1411 szlac hec k a 1505 – Ż yd Dziet k o (S H GWP , cz. 3, z. 3, s. 488); 1507 – 2 zł k o ro nac yjneg o 15 P iła 1437-1451 kr ó le w ska 1547 – wzmia n ka o Ż ydac h (E. F eldma n, N aj sta rs ze , s. 61); 1563 – 9 zł p ogłó wneg o (AS K I 5, k. 246); 1565 – 3 do m y ży do wskie i b ó żnica (L ustrac ja w o j. w lk p ., cz. 2, s. 272); 1577 – 10 zł p ogłó wneg o (AS K I 5, k. 747) 16 P nie w y 1394 szlac hec k a 1544 – wzmia n ka o Ż ydac h (E. F eldma n, N aj sta rs ze , s. 61); 1563 – 3 zł p ogłó wneg o; 1567 – 7 zł p ogłó wneg o; 1577 – 18 zł p ogłó wneg o (AS K I 5, k. 247, 343v , 748) 17 P o zna ń 1253 kr ó le w ska 1367 – miała p o wst ać b ó żnica ( Dzieje P ozn an ia do r ok u 1793 , t. 1, W ar sza wa–P o zna ń 1988, s. 267); 1399 – wg J . Dług osza c hrześ ci ja nka ukradła w p o zna ń skim k o ściele D o mi-nika nó w k o m u nika n t, k tó ry sp rzedała Ż ydo m. N ie p o twier dza ją t eg o inne źr ó dła (H. W ę-grzynek, Dzieje po zn ań sk iej le gen d y o p ro fa n a cj i h os ti i do poło w y X VII w ie ku , [w :] Le gen da Bo że go C iała , „K ro nika M iast a P o zna n ia ” 1992, nr 3–4, s. 45–56); 1507 – 200 zł k o ro nac yj-neg o; 1553 – 113 r o dzin ży do wskic h; 1563 – 100 zł p ogłó wneg o ( O pis y i l u st ra cje P ozn an ia z X VI–X VIII w ie ku , w yd . M. J . M ika, P o zna ń 1960, s. 3, 10); 1565 – 50 do mó w i ka mienic ży do wskic h, 43 do mó w na jemn yc h, do m do k to ró w , 3 do m y „ k u b ó żnico m ”, 2 b ó żnice ( Lu -st ra cja wo j. wlk p. , cz. 2, s. 271); 1578 – 1058 zł p ogłó wneg o (ŹD 8, s. 177) 18 Rog o źno 1280 kr ó le w ska 1507 – 3 zł k o ro nac yjneg o; 1552 – 3 r o dzin y ży do wskie (AS K I 5, k. 184v); 1563 – 15 zł p o -głó wneg o (ib idem, k. 248); 1565 – 5 do mó w ży do wskic h i do m szk o lniczy ( L u st ra cja wo j. wlk p. , cz., 2, s. 273) 19 Sierak ó w 1388 szlac hec k a 1507 – 2 zł k o ro nac yjneg o; 1577 – 4 zł p ogłó wneg o (AS K I 4, k. 755) 20 Sk wierzyna 1312 kr ó le w ska 1456 – Ż
ydzi mieli płacić p
o 4 gr na rzecz miast a (A. H ep p ner , J . H erzb er g, A u s V er ga n gen-h ei t u n d Ge gen wa rt der j ü d isc h en Gem ei n den i n P osen er La n d en , K o źminek – B ydg oszcz 1909, [dalej: A. H ep p ner , J . H erzb er g, A u s V erg an ge n he it ], s. 966); 1507 – 8 zł k o ro nac yj-neg o; 1520 – kr ó l Z ygm un t S ta ry zg o
dził się na usunięcie Ż
ydó w ze S. p o d wa ru nkiem, że mieszcza nie b ędą płacili należn y m u o d Ż ydó w czyn sz (MRPS, IV , nr 12 799); 1553 – 12 r o -dzin ży do wskic h (AS K I 5, k. 184); 1565 – 17 do mó w ży do wskic h, do m szk o lnika i b ó żnica (L u st ra cja wo j. wlk p. , cz. 2, s. 272); 1577 – 30 zł p ogłó wneg o (AS K I 5, k. 752)
21 St an isła w o w o 1562 szlac hec k a 1593 – zg o d a na za mieszka nie Ż ydó w ( D ypl oma ta riu sz , nr 203); 1599 – os ada włączo na do P o zna n ia (R . Szczygieł, L okac je , s. 331). 22 Sza mo tuły 1383 szlac hec k a 1403 – wzmia n ka o Ż ydac h (I. S chi p er , S tud ia , s. 152);1563 – 60 zł p ogłó wneg o; 1567 – 70 zł p ogłó wneg o (AS K I 5, k. 184v , 343v) 23 Śmigiel (K osza no w o ) 1400 szlac hec k a 1415 – p lac ży do wski ( Juden p la tz) (K o d eks D yp lo m at yczn y W ielk o p o lski , t. 7, w yd . A. Gą-sio ro wski , R . W alczak, W ar sza wa–P o zna ń 1985, nr 760) 24 Śr em 1253 kr ó le w ska 1507 – 4 zł k o ro nac yjneg o; 1563 – 110 zł p ogłó wneg o (AS K I 4, k. 212v); 1565 – 18 do mó w ży do wskic h, szk o lnik i b ó żnica ( L u st ra cja wo j. wlk p. , cz. 2, s. 272); 1577 – 30 zł p ogłó wne-go (AS K I 5, k. 201) 25 T uczno 1395 szlac hec k a 1563 – 3 zł p ogłó wneg o (AS K I 5, k. 201) 26 W ałcz 1303 kr ó le w ska 1564 – wzmia n ka o Ż ydac h (E. F eldma n, N aj sta rs ze , s. 61) 27 W ieleń 1448 szlac hec k a 1581 – wzmia n ka o Ż ydac h (E. F eldma n, N aj sta rs ze , s. 61) 28 W o lsztyn 1458 szlac hec k a 1531 – wzmia n ka o Ż ydac h (E. F eldma n, N aj sta rs ze , s. 61) 29 W ro n ki 1383 szlac hec k a 1507 – 4 zł k o ro nac yjneg o; 1553 – 16 r o dzin ży do wskic h (AS K I 5, k. 184); 1563 – 150 zł p ogłó wneg o (AS K I 5, k. 247v); 1565 – 35 do mó w ży do wskic h, do m szk o lniczy i b ó żnica (L u st ra cja wo j. wlk p. , cz. 2, s. 272) 30 Ws ch o wa 1273 kr ó le w ska 1581 – Ż yd Szymo n na gr uncie st ar oś ciń skim; 1592 – nakaz o p u szczenia miast a; 1595 – Ż y-dzi z W . p rzenieśli się do D ęb o w ej Ł ąki ( J. S o b czak, Ż ydzi wsc h ow sc y i ic h udział w h an d lu ze Ś ląs ki em , „ S ob ó tka ” 1989, nr 1, s. 74–78. L it .: Z . Guldon, J. W ijaczk a, O sad n ict wo ż ydow sk ie w woje wó d zt w ac h p oz n a ń sk im i k a li sk im w X V I– X V II w iek u , BŻ IH 1992, nr 2–3, s. 63–77.
