Jan Gliściński
"La Chiesa nella conversione di S.
Agostino", Nicola Lanzi, Vaticano
1989 : [recenzja]
Collectanea Theologica 62/1, 182-183
R E C E N Z J E
A u to r w y b o r u d o ść ś c iś le tr z y m a ł się te m a tu , to z n a c z y o d s u w a ł p o z y cje p o św ię c o n e r a c z e j e g z e g e z ie E w a n g e lii iu b Je z u s o w i h isto ry c z n e m u , c h y b a że w p r o st z a jm o w a ły się c h r y st o lo g ią czy j e j m e to d ą . O d p a d ły z a r a z e m p r a c e ze s f e r y d o g m a ty k i. Je d n o c z e ś n ie z g r o m a d z ił w ie le d zieł, k tó r e n ie u ja w n i a ją w ty t u ła c h z a in te r e s o w a n ia c h r y st o lo g ią N T , a je d n a k p r z y n a jm n ie j w c zę ści s ą j e j p o św ię c o n e . W y b ó r w y d a je się w ię c k o m p le tn y i p r z e m y śla n y .
M a ło je d n a k s p o t y k a s ię p r a c w ję z y k a c h in n y c h n iż a n g ie ls k i, n ie m ie c k i i f r a n c u s k i; c h y b a n ie ty lk o d la te g o , że m n ie j się w n ich p u b lik u je . J e s t , o d z iw o , k ilk a ty tu łó w p o lsk ic h , le c z ich d o b ó r o k a z u je się z u p e łn ie p r z y p a d k o w y . Je d n o c z e ś n ie d a ło b y s ię z n a le ź ć p a r ę p r z y k ła d ó w p r a c p o lsk ic h , k t ó r y c h w y r a ź n e g o o d p o w ie d n ik a w t e j o b sz e r n e j b ib lio g r a f ii w o g ó le n ie m a (n p. H . M u s z y ń s k i e g o o C h r y s tu s ie ja k o fu n d a m e n c ie ). P r a c p o r ó w n y w a l n y ch z z a c h o d n im i b y ło b y z n a c z n ie w ię c e j.
B i b li o g r a f ia o b e jm u je łą c z n ie 1917 p o z y c ji, a p o n a d to w p ro w a d z e n ie o r a z in d e k s y a u to r ó w , ty tu łó w i g łó w n y c h te m a tó w . B r a k u je in d e k s u m ie js c b ib lijn y c h . P r z e w a ż a ją p r a c e n o w sz e , o d k o ń c a la t p ię ć d z ie sią ty c h , a le s p o t y k a s ię te ż d a ty o d 1900 r o k u (n ie w y ja śn io n o , czy w w y b o rz e ). K a ż d a p o z y c ja o m ó w io n a j e s t w je d n y m z w ię z ły m a k a p ic ie ( ja k n p . w N e w T e s t a m e n t A b s t r a c t s ) . N a jw a ż n ie js z e d z ie ła w y s t ę p u ją w ie lo k ro tn ie , p o w t a r z a ją c s ię w k o le jn y c h s e k c ja c h te m a ty c z n y c h b ib lio g r a f ii, o d p o w ia d a ją c y c h p o sz c z e g ó ln y m ro z d z ia ło m d a n e j p r a c y (u t r u d n ia to o r ie n t a c ję w c a ło śc i). R e k o r d z is t ą je s t k s i ą ż k a R . H . F u lle r a , T h e F o u n d a t i o n s o f N e w T e s t a m e n t C h r i s t o l o g y (1965), w y m ie n io n a k ilk a n a ś c ie r a z y ; n o t a b e n e sz k o d a , że d z ieło to j e s t u n a s p r a k ty c z n ie n ie zn a n e.
C a ł a b ib li o g r a f i a p o d z ie lo n a j e s t n a 50 s e k c ji te m a ty c z n y c h sk u p io n y c h w k ilk u g r u p a c h : k w e stie o g ó ln e (b ib lio g r a fie , h is t o r ia p r o b le m u , h e r m e n e u t y k a ); ty tu ły c h r y sto lo g ic z n e ; p o sz c z e g ó ln e k s ię g i b ib lijn e (o so b n o h y m n y ); g łó w n e z n a c z ą c e te o lo g ic z n ie w y d a r z e n ia z ż y c ia J e z u s a .
Z n a c z e n ie te g o r o d z a ju p r a c y w y k r a c z a o c z y w iśc ie p o z a c z y sto b ib lio g r a f ic z n ą u ż y te cz n o ść . M o ż n a b o w ie m d z ię k i n ie j u z y s k a ć sz e r s z ą o r ie n t a c ję w s ta n ie b a d a ń . W p ro w a d z e n ie A . H u lt g r e n a z w r a c a u w a g ę n a g łó w n e k ie r u n k i n o w sz y c h p o sz u k iw a ń : c h r y st o lo g ia w k o n te k śc ie t ła r e lig ijn e g o N T , św ia d o m o ść J e z u s a , p o c z ą tk i c h r y sto lo g ii, t y t u ły J e z u s a , w p ły w m e to d k r y ty c z n y c h , id e a w c ie le n ia . W y d a je się je d n a k , że w k a ż d y m z ty c h k ie r u n k ó w m e to d a je s t n ie co je d n o str o n n a . P o d w z g lę d e m ilo śc io w y m p r z e w a ż a ją o c z y w iśc ie p r a c e sz c z e g ó ło w e , w y ja ś n ia ją c e p o je d y n c z e m o ty w y czy te k sty . W sp ó łc z e sn a c h r y s t o lo g ia b i b lijn a ja w i s ię ja k o a n a lity c z n a , ty m b a r d z ie j, że n ie w id a ć p r ó b y sy n te z y , co n a jw y ż e j p o d rę c z n ik i do c a ło śc i.
M ic h a ł W o jc ie c h o w s k i, W a r s z a w a
N ic o la L A N Z I, L a C h i e s a n e t t a c o n v e r s io n e d i S . A g o s t in o , L i b r e r ia E d i tr ic e V a t ic a n a , V a tic a n o 1989, s. 53.
P o w sz e c h n ie r a c z e j p a n u je p o g lą d , że św . A u g u s t y n (354— 430) j e s t je ż e li n ie n a jw ię k s z y m , to je d n y m z n a jw ię k s z y c h O jc ó w K o ś c io ła . N ie w ie lu b o w ie m w y p o w ia d a ło się w t a k o r y g in a ln y i d o g łę b n y j a k on sp o só b n a t e m a t p r o b le m ó w , d o ty c z ą c y c h B o g a i z b a w ie n ia c z ło w ie k a . 1600 ro c z n ic a c h rz tu św . A u g u s t y n a (387— 1987) b y ł a d o b r ą o k a z ją d o teg o , a b y z w ró cić u w a g ę w sz y stk ic h n a te g o w ie lk ie g o c z ło w ie k a , b is k u p a i te o lo g a . M ó w ił o ty m w sp o só b u r z ę d o w y J a n P a w e ł I I w L iś c ie A p o s to ls k im A u g u s t i n u m H ip p o n e n s e m <2> n a z y w a ją c g o „ w sp ó ln y m O jc e m E u r o p y c h r z e ś c ija ń s k ie j” .
W r. 1989 L i b r e r i a E d itr ic e V a t ic a n a o p u b lik o w a ła k s ią ż k ę n a p is a n ą p r z e z N ic o la L a n z i. J e s t to s tu d iu m p o św ię c o n e p a m ię c i je d n e g o z n a j le p sz y c h z n a w c ó w św . A u g u s t y n a w n a sz y c h c z a sa c h , ja k im b y ł z m a r ły s t o su n k o w o n ie d a w n o o. A g o stin o T r a p è. J a k z a u w a ż a a u to r , z ro d z iło się ono w w y n ik u z w ró c e n ia p r z e z n ie g o s z c z e g ó ln ie js z e j u w a g i n a sp o só b , w ja k i
A u g u s t y n z d o ła ł d o jś ć je sz c z e p r z e d p r z y ję c ie m c h r z tu św . d o o s ią g n ię c ia m iło śc i d o C h r y s t u s a i do J e g o C ia ła , t j. K o ś c io ła . N ie ch o d zi o d w ie m iło ści, a le o je d n ą i tę s a m ą m iło ść , k t ó r a p o s ia d a je d n ą i tę s a m ą t r e ś ć : C h r i s t u m to t u m . K s i ą ż k a s k ł a d a się ze w st ę p u (s. 5— 6), d w ó ch ro z d z ia łó w (s. 7— 44), in d e k s u im io n (s. 45— 47), z e s ta w u p o d st a w o w e j b ib lio g r a f ii (s. 48— 51) o r a z s p is u t r e ś c i (s. 53). R o z d z ia ł I (s. 7— 23) j e s t p o św ię c o n y K o śc io ło w i w p i e r w sz y m d o św ia d c z e n iu św . A u g u s ty n a . A u to r m ó w i n a t e m a t p ie rw o tn e g o p o r z u c e n ia K o ś c io ła p r z e z A u g u s t y n a i w p ły w u , j a k i w y w a r li n a te d e c y z je m a n ic h e jc z y c y . N a s tę p n ie p r z e d s ta w ia p r z y c z y n y p o r z u c e n ia t e j se k ty . P o ś w ię c a te ż n ie co m ie js c a o m ó w ie n iu w p ły w u , j a k i w y w ie r a ły n a A u g u s t y n a a ż do r o k u 384 K o ś c io ły w T a g a ś c ie , K a r t a g i n ie i R z y m ie . I w r e sz c ie p r z y t a c z a r a c je , k t ó r e z a d e c y d o w a ły o p r z e n ie sie n iu s ię A u g u s t y n a z R z y m u do M e d io la n u .
W ro z d z ia le I I (s. 24— 44) A u to r p isz e n a t e m a t K o ś c io ła p o d c z a s p o w r o tu A u g u s t y n a do w ia r y k a to lic k ie j. J e s t t a m m o w a o s p o t k a n iu z b isk u p e m M e d io la n u , A m b r o ż y m , i o je g o w p ły w ie w y w ie r a n y m n a s y n a św . M o n ik i, o z n a c z e n iu K o ś c io ła m e d io la ń sk ie g o w p o w r o c ie A u g u s t y n a d o w ia r y , o p r z e z w y c ię ż e n iu p r z e z n ie g o s c e p ty c y z m u filo z o fic z n e g o i m a te r ia liz m u , o z a u ro c z e n iu s ię d o k tr y n ą n e o p la to ń sk ą . A u to r o m a w ia t a k ż e r o lę listó w św . P a w ła w n a w r ó c e n iu A u g u s ty n a , p o r z u c e n ie p rz e z n ie g o r a c jo n a liz m u n a rz e c z o p c ji r o z u m - w ia r a , u o so b ie n ie K o ś c io ła p o d f ig u r ą m a tk i M o n ik i o r a z p r z e d s ta w ia s a m m o m e n t o sta te c z n e g o p r z y s tą p ie n ia A u g u s t y n a d o K o ś c io ła k a to lic k ie g o . S t u d iu m j e s t je sz c z e je d n ą p r ó b ą n a ś w ie t le n ia d ro g i, k t ó r ą p r z e b y ł św . A u g u sty n , z a n im d o t a r ł do z r o z u m ie n ia , że o m n is S c r i p t u r a C h r i s t u m n u n t i a t e t d ile c t io n e m m o n e t (D e c a t. r u d . 4, 8), tzn . że P ism o S w . g ło s i C h r y s t u s a i w z y w a do m iło ści, k t ó r a e m a n u je z C h r y s tu s a i k t ó r a o b e jm u je c a ły K o śc ió ł, c z y li C h r i s t u m t o t u m . P o tr z e b a p r z y p o m n ie n ia w sp ó łc z e sn e m u czło w ie k o w i ta k ie g o r o z u m ie n ia C h r y s tu s a i K o ś c io ła n ie w y m a g a k o m e n ta r z y .
k s . J a n G l i ś c i ń s k i S D B , W a r s z a w a
E lis a b e t h H Ö N IG , D ie E u c h a r i s t i e a l s O p f e r n a c h d e n n e u e r e n ö k u m e n i s c h e n E r k l ä r u n g e n, P a d e r b o r n 1989, B o n if a t iu s D r u k B u c h V e r la g , s. 299 (K o n - fe ssio n sk u n d lic h e u n d K o n tr o v e r sth e o lo g isc h e S tu d ie n . B d . 54. W yd. Jo h a n n - -A d a m - M ö h le r - In stitu t).
A k tu a ln ie l i s t a m ię d z y k o śc ie ln y c h d ia lo g ó w d o k tr y n a ln y c h z a w ie r a 27 p o z y c ji. N a jb a r d z ie j z a a n g a ż o w a ł s ię w d ia lo g i K o ś c ió ł r z y m sk o k a t o lic k i (14), n a stę p n ie lu t e r a n ie (7) o r a z a n g lik a n ie , r e fo r m o w a n i i p r a w o s ła w n i (po 5). O d n o si s ię to d o d ia lo g ó w n a f o r u m św ia to w y m . K o ś c io ły lo k a ln e ró w n ie ż p o d e jm u ją tę fo r m ę e k u m e n ic z n e j a k ty w n o śc i. D w a K o ś c io ły w y r ó ż n ia ją się o s ią g n ię c ia m i: w U S A o r a z w R F N . M ię d z y k o śc ie ln y d ia lo g r o z w ija się t a k że w K o m i s ji „ W ia r a i U s t r ó j” ; K o ś c ió ł r z y m sk o k a t o lic k i n ie n a le ż y d o t e j K o m is ji, u c z e stn ic z y je d n a k w j e j p r a c a c h . P o w a ż n e z n a c z e n ie te o lo g ic z n e p o s i a d a ją d o k u m e n ty G r u p y z D o m b e s (re fo r m o w a n i, k a to lic y i lu te r a n ie ), m im o że z e sp ó ł te n n ie le g ity m u je s ię u p o w a ż n ie n ia m i w ła d z k o śc ie ln y c h . J e d n y m z n a jc z ę ś c ie j p o d e jm o w a n y c h te m a tó w j e s t E u c h a r y s tia . P o sia d a m y s p o r ą lic z b ę d o k u m e n tó w -u z g o d n ie ń czy d o k u m e n tó w - d e k la r a c ji w c a ło śc i lu b w c z ę śc i p o św ię c o n y c h w sp o m n ia n e m u M iste r iu m . A u to r z y ty c h te k stó w w y r a ż a ją n ie p o k ó j, iż ich o g ro m n y w y s iłe k i z d u m ie w a ją c y d o ro b e k e k u m e
n iczn y p o z o sta n ą b ezo w o cn e, je ś li n ie z n a jd ą p o z y ty w n e g o p r z y ję c ia w o d p o w ie d n ich K o ś c io ła c h : z a ró w n o w ich k ie r o w n ic tw ie , j a k w sz e ro k ic h k r ę g a c h w ie rn y c h . C h o d z i o p r o c e s r e c e p c ji, b e z k tó r e g o d o k u m e n ty p r z e jd ą do h isto r ii ja k o p a p ie r o w y e k u m e n iz m . Z a ró w n o p o p u la r y z a c ję t e k stó w u z g o d
