Biuletyn patrystyczny

Marek Starowieyski, Tadeusz

Kołosowski, Kazimierz Obrycki

Biuletyn patrystyczny

Collectanea Theologica 62/3, 91-98

B I

U

L E T

Y N Y

I

R E C E N Z J E

C o lle c ta n e a T h e o lo g ic a 62 (1992) f a s c . II I

BIULETYN PATRYSTYCZNY

Z a w a r to ś ć : I. P U B L I K A C J E . — 1. W y d a w n ic tw a „ E d iz io n i A u g u s t in ia n u m ” . —■ 2. P o lsk ie o r ie n ta lia . II. K O M U N IK A T Y . C a e s a r ia n a . I II. S P R A W O Z D A N IA S y m p o z ju m P a tr y sty c z n e . P r z e m y śl, 17 w r z e ś n ia 1991 r .*

I. P U B L I K A C J E

1. W y d a w n ic tw a „ E d iz io n i A u g u s t in ia n u m ”

W r o k u 1983 p o w sta ło w P a le r m o c e n tr u m stu d ió w i w y d a w n ic tw o A u ­ g u s t i n i a n u m ( S a lit a d e l C o n v e n to 55, I 90 132 P a le r m o ), za ło ż o n e p rz e z g r u ­ p ę p r a c o w n ik ó w n a u k o w y c h . C e le m je g o j e s t p r o w a d z e n ie b a d a ń e le m e n tó w k u lt u r y z a c h o d n ie j, i to z ró ż n y ch p u n k tó w w id z e n ia , sz c z e g ó ln ie z a ś r e l i g i j­ n y ch . S t ą d te ż o tw a r to ść b a d a c z y n a ró ż n e k ie r u n k i m y śli. J u ż z sa m e j n a z w y w y n ik a , że je d n y m z w a ż n y c h te m a tó w z a in t e r e s o w a ń b ę d z ie m y śl św . A u g u ­ s ty n a o r a z s t u d ia p a tr y s t y c z n e , ch o ć j a k w y n ik a z k a ta lo g u , c e n tr u m in te ­ r e s u je się r ó w n ie ż in n y m i a s p e k t a m i m y śli r e lig ijn e j.

N a jw a ż n ie js z ą in ic ja t y w ą c e n tr u m b ę d z ie w ło sk i p r z e k ła d H i s t o r i i d o g ­ m a t ó w ( H a n d b u c h d e r D o g m e n g e s c h ic h t e ) p o d k ie r o w n ic tw e m p r o f e s o r a A u ­ g u st in ia n u m w R z y m ie , V. G r o ssi. N a r a z ie p r a c e s ą je sz c z e w sfe r z e p r z y ­ g o to w a ń .

U k a z a ło się n a t o m ia s t ju ż k ilk a to m ó w z s e r ii L e c t i o A u g u s t i n i p o d r e d a k ­ c j ą L u ig i F r a n c o P iz z o la to i G io v a n n i S c a n a v m o . S e r i a t a je s t w y n ik ie m s p o t k a ń w P a w ii (a w ię c w m ie js c u g r o b u św . A u g u sty n a ), w c z a sie k tó r y c h s ą c z y ta n e d z ie ła św . A u g u s t y n a p o d k ie r u n k ie m w y b itn y c h sp e c ja list ó w . P i e r ­ w sz e c z te r y to m y p o św ię c o n e s ą W y z n a n io m : t. 1: k s . I— I I (L . F . P iz z o la to , G . C e rio tti, F . d e C a p ita n i), s. 128, 1984; t . 2: k s. I I I — V (J . R ie s, A . R ig o b e llo , A . M a n d o u z e), s. 64, 1984; t. 3: k s . V I — I X ( J . M . R o d r ig u e z , G. M a d e c , M . G . M a ra , P . S in isc a lc o ), s. 112, 1985; t. 4: k s. X — X I I I (A . S o lig n a c , E . C o r -sin i, J . P e p in , A . d e G io v a n n i), s. 115, 1987. In n e p o z y c je w y d a n e w t e j s e r ii to : k o m e n ta r z d o D e m u s i c a (U. P iz z a n i, G . M ila n e se ), s. 92, 1990; D e li b e r o a r b i t r i o (G . M a d e c , F . de C a p ita n i, L . F . T u - n in e tti, R . H o lte), s. 88, 1990. J a k w id a ć z z e s t a w u s e r i a t a z a w ie r a n ie w ie lk ie to m ik i, w k tó r y c h je d n a k z n a jd u ją się p r a c e n ie ty lk o w y b itn y c h z n a w c ó w św . A u g u s ty n a , p o c h o d z ą c y c h z W łoch, a le ta k ż e i z in n y c h k r a jó w . In n ą s e r ią s ą A u g u s t i n i a n a . T e s t i e S t u d i . W y d a n o w n ie j n a s t ę p u ją c e t o m y z b io ro w e : A g o s t i n o e l a c o n v e r s io n e c r i s t i a n a , a c u r a d i A . C a p r i o l i , L . V a c c a n e r o , 1988, s. 100; L ’o p e r a l e t t e r a r i a d i A g o s t i n o t r a C a s s i c i a c u m e M ila n o ( a k t a k o n g r e s u 1986), 1988, s. 222; A g o s t in o e M i l a n o: II b a t t e s im o . A g o s t in o n e l le t e r r e d i A m b r o g g i o ( a k ta k o n g r e s u 1987), 1989, s. 112; A g o s t in o d ’I p p o n a . Q u a e s t i o n e s d is p u t a t a e , ( a k ta k o n g r e s u 1987), 1989, s. 102. K o le jn y m j e s t p r z e k ła d to m u stu d ió w p r z e d w c z e śn ie z m a r łe g o u c z o n e g o f r a n c u s k ie g o L u c a V e r h e ije n a , L a r e g o l a d i S . A g o s t in o . S t u d i e r ic e r c h e , 1989, s. 335. W p r z y ­ g o to w a n iu je s t p r a c a G . O. D a ly ’ego , L a f i l o s o f i a d e l l a m e n t e in A g o s t in o . Z in n y c h to m ó w w y d a w n ic t w a A u g u s t i n i a n u m p a t r o lo g a z a in t e r e s u je to m p r a c z b io ro w y c h : A g o s t in o e L u t e r o , i l t o r m e n t o d e l l ’u o m o , 1985, s. 124. W s e ­ r ii C r i s t ia n e s i m o z n a jd z ie m y k ilk a to m ó w in te r e s u ją c y c h p a tr o lo g a , a w ię c * R e d a k to r e m b iu le ty n u j e s t k s. T a d e u s z K o ł o s o w s k i S D B , W a rsz a w a .

w ło sk i p r z e k ła d w a ż n e g o d z ie ła H is z p a n a S . S a b u g a la , I I P a d r e n o s t r o n e l l a c a t e c h e s i a n t i c a e m o d e r n a , 1988, s. 412; G . W eh r, A u r e l i u s A u g u s t i n u s , g r a n ­ d e z z a i t r a g i c i t a d e l d i s c u s s o p a d r e d e l l a C h ie s a . 1986, s. 72. W s e r ii Q u a r e r e D e u m z n a jd u je m y n a s t ę p u ją c e to m y p a tr y s t y c z n e : G . S c a n a v in o , L a n o s t r a a v v e n t u r a ( R i l e t t u r a d e lle C o n f e s s i o n i d i S . A g o - s tin o ) , 1984, s. 130; N . C ip r ia n i, L a p e d a g o g i a d e l l a p r e g h i e r a in S . A g o s t i- n o , 1984, s. 119; A g o stin o d ’Ip p o n a , L a r e g o l a , t e s t o la t i n o — i t a l i a n o a c u r a d i A . M . Q u a r t in o li, 1986, s. 60; T . V a n B a v e l, L a r e g o l a d i A g o s t in o d ’I p p o n a , in t r o d u z io n e , t r a d u z i o n e , c o m m e n t o , 1986, s. 133; A . V a s a llo , I n q u ie t u m C o r . C o n A g o s t in o a l l a r i c e r c a d i D io , 1988, s. 98; A. B a ld o n i, G . C e n o tt i, F r a m m e n- t i A g o s t i n i a n i , 1988. s. 140; A. C le rio c i, L a c o r r e z io n e f r a t e r n a in S . A g o s t in o , 1989, s. 112. D o d a jm y , że w to m ie C o n v e r s io n e , e s t o r i a , 1986, z n a jd u je się a r ty k u ł M . G . M a ra , L a c o n v e r s io n e d i S . A g o s t in o e l a f in e d e l m o n d o a n tic o . T e n z e s t a w o p r a c o w a n o n a p o d st a w ie k a t a lo g u w y d a w n ic z e g o . O so b iśc ie z n a m ty lk o to m y k o m e n ta r z y d o W y z n ań i p r a c ę S a b u g a l a (w w e r s ji h is z p a ń ­ s k ie j), n ie m ó w ią c n a t u r a ln ie o H i s t o r i i d o g m a t u . T o m y te s ta n o w ią d o sk o n a łą fo r m ę p o p u la r y z a c ji m y ś li p a tr y s t y c z n e j n a w y so k im p o z io m ie : w a ż n e z a ró w n o d la b a d a c z a , j a k i d la c z ło w ie k a in te r e s u ją c e g o się a n ty k ie m sta ro ż y tn y m .

k s . M a r e k S t a r o w i e y s k i , W a r s z a w a Z. P o lsk ę o r ie n t a lia A le k s a n d e r K o w a ls k i, P r e f a z z io n e e g i u s t i z i a d i A d a m o n e l L i b e r G r a d u u m ,. O r i e n t a l i a C h r i s t i a n a A n a l e c t a , R o m a 1989, s. 256. W ito ld W ita k o w sk i, T h e S y r i a c C h r o n ic le o f P s e u d o D io n y s iu s o f T e l- M a h r e , A c t a U n i v e r s i t a t i s U p s a l e n s i s , S t u d i a S e m i t i c a U p s a l e n s i a 9, U p p s a la 1987, s. 182. P o w a ż n y m b r a k ie m p o ls k ie j p a t r y s t y k i j e s t n ie m a lż e z u p e łn y b r a k p r a c z d z ie d z in y o r ie n t a lis ty k i w c z e s n o c h r z e ś c ija ń s k ie j. O b o k w y d a n y c h te k stó w e tio p sk ic h w C S C O p r z e z k s. S t a n i s ła w a K u r a , p r z e k ła d ó w z s y r y js k ie g o k s. W o jc ie c h a K a n i o r a z p r a c z d z ie d z in y g n o z y , a w ię c o p ie r a ją c y c h się n a ź r ó d ła c h p r z e w a ż n ie k o p ty js k ic h , k s . W in ce n te g o M y sz o r a i A lb e r ty n y D e m b ­ s k ie j, p o s ia d a m y b a r d z o n ie w ie le z d z ie d z in y o r ie n t a lis ty k i. W iele b o w ie m o sta tn io w y d a n y c h p r z e k ła d ó w z ję z y k ó w w sc h o d n ic h d o k o n a n o p o p rz e z tłu m a c z e n ia n a ję z y k i n o w o ż y tn e (fr a n c u sk i, r o sy js k i). S t ą d ty m w ię k sz e z n a c z e n ie o b y d w u ty c h p r a c , ty m b a r d z ie j że w y d a n y c h w p o w a ż n y c h k o ­ le k c ja c h w y d a w n ic z y c h . O b y d w a d z ie ła s ta n o w ią p r a c e d o k to r sk ie , o b y d w a te ż d o ty c z ą d z ie d z in y ję z y k a s y r y js k ie g o : p r a c a K o w a ls k ie g o — li t e r a t u r y śc iś le p a tr y s t y c z n e j, p r a ­ c a W ita k o w sk ie g o — s c h y łk u t e jż e lite r a tu r y . O b y d w a j a u to r z y ż y ją z a g r a ­ n ic ą : K o w a ls k i w R z y m ie , W ita k o w sk i w S z w e c ji.

A le k s a n d e r K o w a ls k i, p o stu d ia c h n a K a t o lic k im U n iw e rsy te c ie L u ­ b e lsk im o r a z n a B i b l i c u m w R z y m ie , n a p is a ł p r a c ę d o k to r s k ą n a P a p ie s k im U n iw e r sy te c ie G r e g o r ia ń sk im w R z y m ie . L i b e r G r a d u u m , w y d a n y p rz e z M . K n o s k o w 1926 r. (P a t r o l o g i a O r i e n t a l i s 3) z o b sz e rn y m w stę p e m , a n a ­ liz o w a n y b y ł d o ty c h c z a s g łó w n ie w sw y c h z w ią z k a c h z m e sa lia n iz m e m . N a ­ to m ia s t a u to r p o d e jm u je a n a liz ę je d n e g o z w a ż n y c h te m a tó w teo lo g ic z n y c h te g o d z ie ła . W p ie r w sz y m ro z d z ia le a u to r p r z e d s ta w ia s t a t u s q u e s t io n i s s t u ­ d ió w n a d ty m d z ie łe m . D ru g i, trz e c i i c z w a r ty , s ta n o w ią c e trz o n p r a c y , o m a ­ w ia ją d o sk o n a ło ść i u p a d e k A d a m a i s t a n je g o s p r a w ie d liw o ś c i p o u p a d k u . R o z d z ia ł p ią ty d a je p o d su m o w a n ie teo lo g ic z n e i e g z e g e ty c z n e p r a c y , w k t ó ­ ry c h z n a jd u je m y ce n n e in fo r m a c je n a t e m a t e g z e g e z y i te o lo g ii d z ie ła. L i b e r G r a d u u m n ie w y k o r z y st u je n ie k tó ry c h k s i ą g S t a r e g o i N o w e g o T e sta m e n tu , n a t o m ia s t s p o t y k a m y w n im a g r a f a i c y ta ty z a p o k r y fó w . J e ś l i ch o d zi o m e ­ to d ę e g z e g e ty c z n ą , j e s t o n a sy m b o lic z n a , b ę d ą c a p o d w p ły w e m w sp ó łc z e sn y c h

t r a d y c ji teo lo g ic z n y c h , a sc e ty c z n y c h o r a z e g z e g e z y ju d a is t y c z n e j. C e le m d z ie ła j e s t w sk a z a n ie lu d z io m d r o g i d o sk o n a ło śc i. J e ś l i ch o d zi o c z a s p o w s ta n ia i śro d o w isk o , a u to r n ie je s t w s ta n ie ich d o k ła d n ie o k re ślić . D zieło p o w sta ło p r a w d o p o d o b n ie w p o ło w ie I V w ie k u w z a c h o d n ie j S y r ii.

P r a c a W ito ld a W ita k o w sk ie g o , w y c h o w a n k a W y d z ia łu F ilo lo g ii O r ie n ta l­ n e j U n iw e r sy te tu W a r sz a w sk ie g o , o m a w ia k r o n ik ę p r z y p is y w a n ą D io n iz e m u z T e l l - M a h r e , a w y d a n ą p r z e z I. B . C h a b o t w C S C O 9 1 / S y r 43 i 1 2 1 /S y r 66. K r o n ik a p o w s ta ła ok oło 775 r., k ie d y D io n iz y p a n o w a ł ja k o p a t r ia r ­ c h a w la t a c h 818— 845. O p ie r a się o n a n a d z ie ła c h w c z e śn ie jsz y c h ( S t a ­ ry m T e sta m e n c ie , E u z e b iu sz u , S o k r a te s ie S c h o la s t y k u , J a n i e z E fe z u ); w y k o r z y st u je je d n a k ź r ó d ła i d o św ia d c z e n ia s a m e g o a u to r a . W p ie rw sz y m ro z d z ia le a u to r o m a w ia d z ie je K o ś c io ła ja k o b ic k ie g o p o d p a n o w a n ie m m u ­ z u łm a n ó w , u w z g lę d n ia ją c sz c z e g ó ln ie ro lę m n ich ó w . R o z d z ia ł d r u g i i trz e c i s ta n o w i ce n n e d la h is t o r y k a lit e r a t u r y o m ó w ie n ie r o z w o ju g a tu n k u k r o n ik i p o w sz e c h n e j od ś w i a t a k la sy c z n e g o a ż d o lit e r a t u r y s y r y js k ie j, u m ie sz c z a ją c w te n sp o só b k r o n ik ę P se u d o -D io n iz e g o w k o n te k śc ie g a t u n k u lite r a c k ie g o . R o z d z ia ł c z w a r ty p o d a je sz c z e g ó ło w e a n a liz y s a m e j k r o n ik i, w o sta tn im n a ­ to m ia s t o m a w ia k o n c e p c ję K r o n ik i P se u d o -D io n iz e g o . C h o c ia ż K r p n ik a ta , j a k i in n e k r o n ik i s y r y js k ie , n ie m a j a k i e j ś sz c z e g ó ln e j w a r to śc i h isto ­ ry c z n e j, to je d n a k p r z y n o si p e w n ą ilo ść in te r e s u ją c y c h w ia d o m o śc i. O b y d w ie k r ó tk o o m ó w io n e p r a c e w zo ro w o o p r a c o w a n e p o d w z g lę d e m m e to d y cz n y m o r a z r ó w n ie ż w zo ro w o w y d a n e sta n o w ią c e n n y p rz y c z y n e k d la p o z n a n ia k u ltu r y s y r y js k ie j. k s . M a r e k S t a r o w i e y s k i , W a r s z a w a II. K O M U N IK A T Y C a e s a r ia n a W u b ie g ły m r o k u p o p rz e z w y d a n ie w 52 to m ie P i s m S t a r o c h r z e ś c i j a ń ­ s k i c h P i s a r z y p o lsk ie g o p r z e k ła d u c z ę śc i k a z a ń św . C e z a r e g o z A r le s p rz y b liż o n o w j a k iś sp o só b w P o lsc e sy lw e tk ę i n a u c z a n ie te g o w ie lk ie g o b i s ­ k u p a i je d n e g o z w y b itn ie jsz y c h d u s z p a s te r z y K o ś c io ła , k t ó r e g o h isto ry c z n e z n a c z e n ie p o le g a p r z e d e w sz y stk im n a p r ó b ie p r z e k a z y w a n ia t r e śc i w ia r y c h r z e ś c ija ń s k ie j w ję z y k u k o m u n ik a ty w n y m d la p r o s te g o lu d u . S t u d iu m n a d je g o d z ia ła ln o ś c ią i s p u ś c iz n ą lite r a c k ą , w śr ó d k t ó r e j sz c z e g ó ln e zn a cze n ie m a 238 k a z a ń , k tó r y c h k r y ty c z n e w y d a n ie w 103 i 104 to m ie C o r p u s C h r i ­ s t i a n o r u m z a w d z ię c z a m y b e n e d y k ty n o w i G e rm a n o w i M o rin o w i, m a sz c z e ­ g ó ln e z n a c z e n ie d la b a d a ń n a d p r a c ą m is y jn ą i d u s z p a s t e r s k ą K o ś c io ła w o k r e ­ s ie in w a z ji b a r b a r z y ń s k ic h i tw o r z e n ia się n o w y ch p a ń st w w E u ro p ie Z a c h o d ­ n ie j, a w ię c w o k r e sie isto tn y c h p r z e o b r a ż e ń p o lity c z n y c h , sp o łe czn y ch , k u l­ tu ro w y c h i r e lig ijn y c h , d a ją c y c h p o c z ą te k n o w e j ep o c e , j a k ą b y ło śr e d n io ­ w iecz e.

S t ą d p o s t a ć C e z a r e g o z A r le s, ja k k o lw ie k w P o lsc e j e s t on n a d a l je sz c z e m a ło z n a n y od s tr o n y p u b li k a c ji n a je g o te m a t, in te r e s o w a ła z w ła sz c z a p a tr o - lo g ó w i h isto r y k ó w K o ś c io ła o d d a w n a . S t u d iu m n a d ż y c ie m i d z ia ła ln o śc ią k o śc ie ln ą C e z a r e g o z A r le s p r o w a d z o n o ju ż n a p r z e ło m ie X I X i X X w ie k u . P o d k o n ie c u b ie g łe g o s tu le c ia i n a p o c z ą tk u o b e c n eg o p o w sta ło k ilk a m o n o ­ g r a f ii. W śró d n ich n a sz c z e g ó ln ą u w a g ę z a s łu g u ją : C . F . A rn o ld , C a e s a r i u s v o n A r e l a t e u n d d ie g a l l i s c h e K i r c h e s e in e r Z e it, L e ip z ig 1894, s. X I I — 607; A . M a ln o ry , S t . C e s a i r e e v e q u p . d ’A r l e s , P a r is 1894, s. 307; M . C h a illa n ,

S a i n t C e s a i r e , c o ll. L e s S a i n t s , P a r i s 1912, s. 237.

P o w y d a n iu k r y ty c z n y m d z ie ł C e z a re g o p r z e z G. M o r in a b a d a n ia n a u ­ k o w e n a d d z ia ła ln o ś c ią i sp u ś c iz n ą lit e r a c k ą św . C e z a r e g o z A r le s je sz c z e b a r d z ie j się ro z w in ę ły . W śró d o p r a c o w a ń n a te m a t k a z a ń C e z a r e g o n a u w a g ę z a s łu g u ją z w ła sz c z a n a s t ę p u ją c e p u b lik a c je : G . M o rin , L e s e d it io n s d e s

s e r m o n s d e S t . C e s a i r e d ’A r l e s d u X V I s i e c l e j u s q u ’à n o s j o u r s , w : R e v u e B e n e d ic tin e 43(1931), 23— 37; ten ż e, T h e h o m ilie s o f S t . C a e s a r i u s o f A r l e s ,

O r a te F r a t r e s 14 (1940), 481— 486; ten ż e, M e s p r i n c i p e s e t m a m e t h o d e p o u r l a f u t u r e e d it io n d e S . C e s a i r e , R e v u e B e n e d ic tin e 10 (1893), 62— 78; A. d ’A le s, L e s S e r m o n e s d e S a i n t C e s a i r e d ’A r l e s , R e c h e r c h e s d e sc ie n c e r e lig ie u s e 28 (1938), 315— 384; G . M o rin , Q u e l q u e s r a r e t é s p h i l o l o g i q u e s d a n s l e s é c r i t s d e C e s a i r e d A r l e s , B u lle t in d u C a n g e . A r c h iv u m la t in it a t is m e d ii a e v i 11 (1937), 5— 14; A . V а с c a r i, V o l g a r i s m i n o t e v o li n e l la t in o d i S . C e s a r i o d ’A r l e s , t a m ż e 17 (1943), 135— 148; G . B a r d y , L a p r e d i c a t i o n d e S a i n t C e s a i r e d ’A r l e s , R e v u e d ’h is to ir e d e l ’É g lis e d é F r a n c e 29 (1943), 201— 236; I. B o n in i, L o S t ile n e i S e r m o n i d i C a e s a r i o d i A r l e s , A e v u m 1962, 240— 257; E . C o li, O s s e r -

v a z io n i s u l l ’u s o d e l d i m i n u t i v o in C e s a r i o d ’ A r l e s , G io r n a le I ta lia n o d i F ilo ­ lo g ia 33 (1981), 117— 133; S . F e lic i, L a c a t e c h e s i a l p o p o lo d i S . C e s a r i o d i A r l e s , w : S . F e lic i (w yd .), V a l o r i a t t u a l i d e l l a c a t e c h e s i p a t r i s t i c a , R o m a 1980, s. 149— 163; A . S a lv a t o r e , I J s o d e l l a s i m i l i t u d i n i e p e d a g o g i a p a s t o ­ r a l e n e i S e r m o n e s d i C e s a r i o d i A r l e s , w : R i v i s t a d i c u l t u r a c l a s s i c a e m e d ie - v a l e 1967, 177— 225.

O p ró c z k a z a ń św . C e z a r y z A r le s p o z o sta w ił p o so b ie w sp u ś c iź n ie : lis ty , r e g u ły m o n a sty c z n e , k o m e n ta r z e g z e g e ty c z n y d o A p o k a lip s y św . J a n a , o p u s c u ­ l a t h e o l o g i c a n a t e m a t T r ó jc y Ś w ię t e j i ła s k i. J e g o u czn io w ie p r z e k a z a li n a m o b r a z ż y c ia i d z ia ła ln o ś c i C e z a r e g o w V i t a S a n c t i C a e s a r i i . W śró d o p r a c o w a ń n a t e m a t p o w y ż sz y c h d z ie ł m o ż n a w y lic z y ć : C. L a m b o t, L a r e g l e d e S t . A u g u s t i n e t d e S t . C e s a i r e , R e v u e B e n e d ic tin e 41 (1929), 333— 341; G . M o rin , P r o b l è m e s r e l a t i f s a l a r e g l e d e S t . C e s a i r e d ’A r l e s p o u r le s m o n i a l e s , R e v u e B e n e d ic tin e 44(1932), 5— 20; M . C. C a r th y , T h e r u le f o r n u n s o f S t . C a e s a ­ r i u s o f A r l e s : a t r a n s l a t i o n w it h a c r i t i c a l in t r o d u c t io n , W a sh in g to n 1960, s. V I I I — 230; S . C a v a liin , L i t e r a r h i s t o r i s c h e u n d T e x t k r i t i s c h e S t u d i e n z u r V it a S . C a e s a r i i A r e l a t e n s i s , l u n d 1934. W śró d p u b lik a c ji o c h a r a k t e r z e p o p u la r y z a t o r s k im n a u w a g ę z a s ł u g u ją : A . J a c q u i n , S a i n t C e s a i r e d ’A r l e s — l a v ie , w : L a v ie s p ir it u e lle 69 (1943), 97— 122; M . E . L a u z ie r e , S a i n t C e s a i r e — l’ e n s e ig n e m e n t , t a m ż e , 122— 153; G . B a r d y , P r é d i c a t e u r s d e s p r e m i e r s s iè c le s . S a i n t C e s a i r e d ’ A r l e s , M a s s e s O u v r iè r e s 17(1946), 19— 21; M . D e C o u r te v ille , S a i n t C e s a i r e d ’A r l e s , E t u d e s T h e o lo g iq u e s e t R e lig ie u se s 10 (1935), 361— 374.

S w . C e z a r y s w ą d z ia ła ln o ś c ią i n a u c z a n ie m w y w a r ł d u ż y w p ły w n a in ­ n y ch p is a r z y i m is jo n a r z y K o ś c io ła . W p ły w B is k u p a A r le s n a p o to m n y c h u k a z u ją t a k ie p r a c e j a k : H . M ille m a n n , C a e s a r i u s v o n A r l e s u n d d ie f r ü h m i t t e l a l t e r l ic h e M i s s i o n s p r e d i g t , Z e it s c h r if t f ü r M is s io n s w is s e n s c h a ft u n d R e lig io n s w is s e n s c h a ft 23(1933), 12— 27; I. F r a n s e n , L e s c o m m e n t a i r e d e B e d e e t d e F l o r u s s u r l A p ô t r e e t s a i n t C e s a i r e d ’A r l e s , R e v u e B e n e d ic tin e 65 (1955), 262— 266; E . L io , L e o b b l i g a z i o n i v e r s o i p o v e r i i n u n t e s t o d i S . C e s a r i o r i p o r t a t o d a G r a z i a n o c o n f a l s a a t t r i b u z i o n e a S . A g o s t in o , S t u d i a P a t a v in a 2 (1955), 18— 44; C. G in d e le , D ie S a t i s f a k t i o n s o r d n u n g v o n C a e s a ­ r i u s u n d B e n e d i k t b is D o n a t u s , R e v u e B e n e d ic tin e 69 (1959), 216— 236.

D z ia ła ln o ść b is k u p a C e z a r e g o n a rz e c z n o r m a liz a c ji sto su n k ó w p o lity c z ­ n o -sp o łe c z n y c h u k a z u je G . B a r d y w a r t y k u le L ’a t t i t u d e p o l i t i q u e d e S a i n t C e s a i r e d ’A r l e s , R e v u e d ’h isto ir e d e l ’E g lis e d e F r a n c e 33 (1947), 241— 256.

C e z a r e g o ja k o r e f o r m a t o r a in s t y tu c ji i d y s c y p lin y k o śc ie ln e j u k a z u ją : G . M o rin , L e c a n o n d u c o n c ile d ’ A g d e s u r l’a s s i s t a n c e a l a M e s s e e n t ie r e e t l a f a ç o n d e I’i n t e r p r e t e r , E p h e m e r id e s lit u r g ic a e 49 (1935), 360— 372; F . P e ttir sc h , D a s V e r b o t d e r « o p e r a s e r v i l i a » in d e r H e ilig e n S c h r i f t u n d in d e r a l t k i r c h l i c h e n E x e g e s e , Z e itsc h r. k a th . T h e o l. 69 (1947), 417— 444. N a z n a c z e n ie C e z a r e g o ja k o o r g a n iz a to r a ż y c ia litu r g ic z n e g o w K o ś c ie le g a lic y js k im w s k a z u ją : K . B e r g , D ie W e r k e d e s h e ilig e n C a e s a r i u s v o n A r e ­ l a t e a l s l i t u r g i e g e s c h i c h t l i c h e Q u e lle , R o m a 1946, s. 87. J . B . T h ib a u t, L ’a n c ie n n e l i t u r g i e g a l l i c a n e , s o n o r ig in e e t s a f o r m a t i o n e n P r o v e n c e a u x

V e t V I s i è c l e s s o u s 1’i n f l u e n c e d e C a s s i e n e t d e S a i n t C e s a i r e l’A r l e s , P a r is 1929.

M ie jsc e i z n a c z e n ie C e z a r e g o w h is to r ii te o lo g ii u k a z u je p r z e d e w sz y stk im w d o b r y m s y n te ty c z n y m o p r a c o w a n iu : P . L e ja y , L a r o le t h e o l o g iq u e d e C e s a i r e d ’ A r l e s , R e v u e d ’h isto ir e e t d e lit t é r a t u r e r e lig ie u s e 10 (1905), 135— 182.

S z c z e g ó ło w y m s tu d iu m m y ś li try n i ta r n e j je s t p r a c a : M . D o re n k e m p e r,

T h e t r i n i t a r i a n d o c t r i n e a n d s o u r c e s o f S t . C a e s a r i u s o f A r l e s , F r ib o u r g S w itz e r la n d 1953, s. 234. N a t o m ia s t w k ła d B i s k u p a A r le s w k sz ta łto w a n iu się k a to lic k ie j n a u k i o ła s c e u k a z u ją : U . B a lt u s , U n o p u s c u l e i n é d it d e S a i n t C e s a i r e d ’ A r l e s s u r l a g r a c e , R e v u e B e n e d ic tin e 13(1896), 435— 471; G . S t o l- f i, I l p e n s i e r o d i S a n C e s a r i o d ’A r l e s n e l « C o n t r a e o s q u i d i c u n t : q u a r e a l i i s d e t D e u s g r a t i a m a l i i s n o n d e t » , N a p o li 1960. S y n t e z ą m y śli A r e la t e ń c z y k a n a t e m a t d o k tr y n y so te r io lo g ic z n e j j e s t p r a c a J . R iv ie r e , L a d o c t r in e d e l a R e d e m p t io n c h e z S . C e s a i r e d ’A r l e s , B u lle t in n e L i t t é r a t u r e E c c le s ia s tiq u e

44(1943), 3— 20, a t a k ż e a r t y k u ł S . F e lic i, L a c a t e c h e s i c r i s t o l o g i c a d i S . C e ­ s a r i o d i A r l e s , w : S . F e lic i (w y d .), C r i s t o l o g i a e c a t e c h e s i p a t r i s t i c a , R o m a 1980, S.149— 163. N a t e m a t m o r a ln y c h i p a s to r a ln y c h a s p e k tó w k o śc ie ln e j d z ia ła ln o śc i b is ­ k u p a C e z a r e g o t r a k t u j ą p r z e d e w sz y stk im p r a c e : H . G . J . B e c k , T h e P a ­ s t o r a l C a r e o f S o u l s in S o u t h - E a s t F r a n c e d u r i n g t h e s i x t h c e n t u r y , R o ­ m a 1950, s. L X X I I — 414; A . V o g , L e p e c h e e t l a d i s t i n c t i o n d e s p e c h e s d a n s l’o e u v r e d e C e s a i r e d ’A r l e s , N o u v e lle R e v u e T h e o lo g iq u e 84 (1962), 1062— 1080; F . H o p p m a n n , D ie c h r i s t l i c h e F r ö m m i g k e i t b e i C a e s a r i u s v o n A r l e s , B r e s la u 1949; P . S o u v e e , F o n d e m e n t s e t n o t io n s e s s e n t i e l l e s d e l a m o r a le d a n s l a p r e d i c a t i o n d e S t . C e s a i r e d ’ A r l e s , L i ll a 1959; G . T e r r a n e o , L a p r e - d ic a z io n e d i S . C e s a r i o d ’A r l e s e l a f o r m a z io n e d e l p o p o lo c r is t ia n o , M ila n o 1961; P . C h risto p h e , C a s s i e n e t C e s a i r e p r é d i c a t e u r s d e l a m o r a l e m o n a s t i ­ q u e , G e m b lo u x 1969.

N a p o d sta w ie d o k o n a n e g o p r z e g lą d u b ib lio g r a f ii n a t e m a t ż y cia, d z ia ła l­ n o śc i i s p u ś c iz n y lit e r a c k ie j św . C e z a re g o z A r le s m o ż n a p o w ie d z ie ć , że p e w ­ n e z a g a d n ie n ia z w ią z a n e z t ą p o s t a c ią s ą a k c e n to w a n e n ie m a l p rze z w sz y ­ stk ic h b a d a c z y , in n e n a t o m ia s t c z e k a ją je sz c z e n a d o k ła d n ie js z e stu d iu m . W sz y sc y p o d k r e ś la ją p a s t o r a ln y c h a r a k t e r d z ia ła ln o ś c i k a z n o d z ie js k ie j C e z a re g o , w ie lk ie z n a c z e n ie h isto ry c z n e je g o a p o s t o ls k ie j d z ia ła ln o śc i w K o ś ­ c ie le g a lic y js k im w V I w ie k u , a ta k ż e u k a z u ją g o ja k o teg o , k t ó r y s t a r a ł s ię z a p o b ie g a ć p e w n y m r e lig ijn y m o b rz ę d o m , z w y c z a jo m i p r a k ty k o m d ie c e z ja n , ja k ie w y n ie śli on i z t r a d y c ji k u ltu r o w e j i r e l ig i jn e j: c e lty c k ie j, r z y m sk ie j b ą d ź g e r m a ń s k ie j, a k tó r e s p r z e c iw ia ły się z a s a d o m w ia r y c h r z e ś c ija ń sk ie j.

N a t o m ia s t je sz c z e w sp o só b n ie d o ść ja s n y i p e w n y z b a d a n a z o st a ­ ła w a ż n a ta k ż e d la m y ś li p a s t o r a ln e j s p r a w a p o k u t y w n a u c z a n iu i d u s z ­ p a s t e r s k ie j p r a k ty c e B i s k u p a A r le s . P o n a d to p o z o s ta je d o r o z w ią z a n ia p r o b le m n a c z e ln e j id e i je g o d o k tr y n y . M . D o r e n k e m p e r d o s t r z e g a w n a u c z a n iu C e z a r e g o tę id e ę w p r z e d s ta w ia n iu n a u k i n a t e m a t T r ó jc y Ś w ię t e j ja k o p o d ­ s ta w o w e j p r a w d y w ia r y . In n i w id z ą m y śl p r z e w o d n ią w sp u śc iź n ie B i s k u p a A r le s w n a u c z a n iu m o r a ln y m sk o n c e n tr o w a n y m w o k ó ł p r o b le m a ty k i g r z e c h u . W e d łu g in n y c h b a d a c z y , j a k n a p r z y k ła d L . J a y , w n a u c z a n iu C e z a re g o p r z e k a z o r ę d z ia w ia r y j e s t ro z d r o b n io n y i b r a k w n im je d n e j, o r g a n ic z n e j m y śli. P o n a d to z a g a d n ie n ie m , k tó r e je sz c z e n ie z o sta ło w y s t a r c z a ją c o p o g łęb io n e , j e s t z a le ż n o ść C e z a r e g o o d in n y c h ź r ó d e ł p a tr y sty c z n y c h , k w e s tia , w ja k i s p o ­ só b i w ja k ie j m ie rz e B is k u p A r le s w y k o r z y st a ł d la r e li g i jn e j f o r m a c ji lu d u k a te c h e ty c z n y i te o lo g ic z n y d o r o b e k p o w s ta łe j p r z e d n im t r a d y c ji. k s . T a d e u s z K o l o s o w s k i , W a r s z a w a

I II. S P R A W O Z D A N IA S y m p o z ju m P a tr y sty c z n e P r z e m y śl, 17 w r z e śn ia 1991 17 w r z e ś n ia 1991 r. w W y ż sz y m S e m in a r iu m D u c h o w n y m w P r z e m y ślu o d b y ło się s y m p o z ju m p a tr y s t y c z n e z o rg a n iz o w a n e p r z e z S e k c ję P a tr y st y c z n ą p r z y K o m is ji E p is k o p a t u P o lsk i d o S p r a w N a u k i K a t o lic k ie j. T e m a te m s y m ­ p o z ju m b y ły s a k r a m e n t y in ic ja c ji c h r z e ś c ija ń s k ie j (c h rz e st i b ie r z m o w a n ie — z w y łą c z e n ie m e u c h a r y s tii, k t ó r y to s a k r a m e n t b y ł ju ż w c z e śn ie j o d d z ie ln ie r o z p a tr y w a n y z r a c ji K o n g r e s u E u c h a r y sty c z n e g o w P o lsc e w 1987 r.). S y m ­ p o z ju m ro z p o c z ę ło się od M sz y św . c e le b r o w a n e j p r z e z k s. a r c y b is k u p a I g n a ­ ceg o T o k a r c z u k a , o r d y n a r iu s z a d ie c e z ji p r z e m y s k ie j. W h o m ilii, w y g ło ­ sz o n e j p o d c z a s M sz y św ., R z ą d c a d ie c e z ji w s k a z a ł n a p o trz e b ę s ię g a n ia do ź r ó d e ł c h r z e ś c ija ń st w a , sz c z e g ó ln ie w o b e c n y c h c z a sa c h , k ie d y im p e r iu m k o ­ m u n isty c z n e le g ło w g r u z a c h . O jc o w ie K o ś c io ła s ą b o w ie m ż y w y m i ś w ia d k a ­ m i ż y c ia i n a u k i K o ś c io ła i ich r a d y i w s k a z a n ia m o g ą b y ć p o m o c n e w ro z ­ w ią z y w a n iu w sp ó łc z e sn y c h p ro b le m ó w , k tó r e c z ę sto s ą p o d o b n e d o z ja w is k z c z a só w r o z p a d u Im p e r iu m R z y m sk ie g o . K s . A r c y b is k u p d o k o n a ł te ż o tw a r c ia s y m p o z ju m . N a s t ę p n ie g ło s z a b r a ł p r z e w o d n ic z ą c y S e k c ji, k s. doc. d r h ab . F r a n ­

c isz e k D rą c z k o w sk i, k t ó r y o d c z y ta ł lis t k s . k a r d y n a ła F r a n c is z k a M a c h a r ­ sk ie g o , m e tr o p o lity k r a k o w sk ie g o , p r z e w o d n ic z ą c e g o K o m is ji E p is k o p a tu P o lsk i do S p r a w N a u k i K a t o lic k ie j; K s . K a r d y n a ł p r z e k a z a ł ż y c z e n ia o w o c n y c h o b r a d i z a p e w n ił o s w o je j p a m ię c i w m o d litw ie . Z k o le i p r z e w o d ­ n ic z ą c y S e k c ji o m ó w ił t e m a t i p r o g r a m s p o t k a n ia o r a z s c h a r a k t e r y z o w a ł d z ia ła ln o ść S e k c ji w o k r e s ie o d o sta tn ie g o s p o t k a n ia . T e m u p o sie d z e n iu , j a k te ż p o sie d z e n iu p o p o łu d n io w e m u , p r z e w o d n ic z y ł p ro f. d r h ab . J . W o jtc z a k z U n iw e r sy te tu W a rsz a w sk ie g o . W y g ło sz o n o t r z y r e f e r a ty . K s . doc. d r h ab . F . D rą c z k o w sk i (K U L ) p r z e d s ta w ił r e f e r a t p o d t y ­ tu łe m : D r o g a i n i c j a c j i c h r z e ś c i ja ń s k i e j. N a p o c z ą tk u r e f e r e n t p o d a ł ź r ó d ła i o p r a c o w a n ia do t e g o te m a tu , a n a s t ę p n ie o m ó w ił e t a p y ro z w o ju in ic ja c ji c h r z e ś c ija ń s k ie j, k tó r e m o ż n a s p r o w a d z ić d o n a s t ę p u ją c y c h : p r z y ję c ie do k a te c h u m e n a tu , p r z y g o to w a n ie d a lsz e i b liż sz e , sp r a w o w a n ie o b rz ę d u in ic ja c ji o r a z w p ro w a d z e n ie w ż y c ie sa k r a m e n t a ln e . P r z e d s t a w ia ją c p o sz c z e g ó ln e e t a ­ p y i n ic ja c ji c h r z e ś c ija ń s k ie j, p r e le g e n t z ilu s t r o w a ł sw ó j w y w ó d t e k s t a m i p a ­ t r y sty c z n y m i, p r z y cz y m p o d z ie lił je n a d w ie g r u p y : w p ie r w s z e j u m ie śc ił t e k s t y p o c h o d z ą c e z I I I w ., a w d r u g ie j t e k s t y z IV i V w . T a k i p o d z ia ł o k a ­ z a ł się k o r z y stn y i c e lo w y , g d y ż m o ż n a b y ło w ten sp o só b le p ie j i d o k ła d ­ n ie j p r z e śle d z ić n ie ty lk o f o r m y i sp o s o b y i n ic ja c ji c h r z e ś c ija ń sk ie j, le c z ta k ż e ich ro z w ó j i m o d y fik a c je . P o r e f e r a c ie w y w ią z a ła się o ż y w io n a d y s k u s ja , w k t ó r e j czy n io n o n ie t y lk o z a str z e ż e n ia i u w a g i co do f o r m y i t r e ś c i w y g ło ­ szo n e g o r e f e r a tu , le c z t a k ż e d o k o n a n o w ie le c e n n y c h u z u p e łn ie ń i w sk a z ó w e k , k tó r e u b o g a c ą w a ż n e ró w n ie ż d la w sp ó łc z e sn e g o c h r z e ś c ija n in a z a g a d n ie n ie i n ic ja c ji c h r z e ś c ija ń s k ie j (n e o k a te c h u m e n a t).

D r u g i r e f e r a t n a t e m a t: C h r z e s t w i k o n o g r a f i i o k r e s u p a t r y s t y c z n e g o w y ­ g ło s iła p r o f. d r h ab . B . F i l a r s k a (K U L ); r e f e r a t b y ł ilu s tr o w a n y p r z e ź r o c z a m i. N a p o d sta w ie z a c h o w a n y c h z a b y tk ó w k u lt u r y m a t e r ia ln e j p r e le g e n t k a o m ó ­ w iła p r z e d s ta w ie n ia t a k s a m e j sc e n y c h r z tu św .. ia k te ż je g o t y p y i fig u r y . W r e f e r a c ie p o sta w io n o te ż p y t a n ie : c z y i j a k z m ie n ia ł się sp o só b p r z e d s t a ­ w ia n ia c h r z tu św . w ik o n o g r a fii p ie rw sz y c h w ie k ó w c h r z e ś c ija ń st w a o r a z j a k p r z e b ie g a ł ro z w ó j ty c h p r z e d s ta w ie ń n a p r z e str z e n i I I I — V w . P r e le g e n tk a s p r ó b o w a ła te ż o d tw o rz y ć te o lo g ię c h r z tu św . n a p o d sta w ie t e g o m a te r ia łu . W e w n io sk a c h k o ń co w y c h stw ie r d z iła , że p r z e d s ta w ie n ia sc e n c h rz tu św . w I I I w ., ch o ć s ą n ie lic z n e , w y s t ę p u ją je d n a k t a k cz ę sto , j a k p r z e d s ta w ie n ia D o b re g o P a s t e r z a c z y J o n a s z a — co ś w ia d c z y o ż y w o tn o śc i t e j t e m a ty k i — i że w I V w . d a je się z a u w a ż y ć w y r a ź n y w z r o st ty c h p r z e d sta w ie ń , a w V w. ich z m n ie js z a n ie się. P o n a d to p o t w ie r d z a ją o n e sp o só b u d z ie la n ia c h rz tu św ., a m ia n o w ic ie : p rz e z o b m y c ie , p rz e z z a n u rz e n ie i p r z e z p o la n ie . S c e n y c h r z c ie

l-n e w y s t ę p u ją z a w sz e w o d p o w ie d l-n im k o l-n te k śc ie , w z a le ż l-n o śc i o d teo lo g ic z l-n y c h te n d e n c ji; i t a k sc e n y c h r z c ie ln e z I I I w . a k c e n t u ją o c a le n ie p rz e z w ia r ę , s c e n y z IV w . p o d k r e ś la ją w łą c z e n ie się w h isto rię z b a w ie n ia , a z V w . u w y ­ p u k l a ją a s p e k t e sc h a to lo g ic z n y te g o s a k r a m e n t u . P o r e f e r a c ie w y w ią z a ła się o ż y w io n a d y s k u s ja , k t ó r a d o ty c z y ła p r z e d e w sz y stk im z w ią z k ó w ik o n o g r a fii z p a tr y s t y k ą .

W s e s ji p o p o łu d n io w e j r e f e r a t p o d ty tu łe m : S o t e r i a e n m i m e s e i ( I I k a ­ t e c h e z a m i s t a g o g i c z n a o c h r z c ie ś w . C y r y l a J e r o z o l i m s k i e g o ) w y g ło sił k s. d r T . K a c z m a r e k (W ło cław ek ). P r e le g e n t z w ró c ił u w a g ę n a to, że id e a „ z b a w ie n ia w n a ś la d o w a n iu ” (s o t e r i a e n m im e s e i) j e s t o b e c n a w e w sz y stk ic h k a te c h e z a c h m ista g o g ic z n y c h św . C y r y la Je r o z o lim s k ie g o , a sz c z e g ó ln ie w II je g o k a te c h e z ie — s t ą d t a k i w y b ó r te m a tu . W r e f e r a c ie d o k o n a n o a n a liz y f i ­ lo lo g ic z n e j i te o lo g ic z n e j ty c h w y p o w ie d z i, w k tó r y c h a u to r k a te c h e z y w y ja ś n ia p o k o le i o b rz ę d y c h rz c ie ln e , j a k : r o z e b r a n ie z s z a t (n ag o ść ), n a m a sz c z e n ie o le je m , z a n u rz e n ie w w o d zie . R e fe r e n t w y k a z a ł, że św . C y r y l J e r o z o lim s k i p o słu ż y ł się tu ję z y k ie m sy m b o li — m o ż n a w y r a ź n ie ro z p o z n a ć sy m b o lik ę a g o n a ln ą sp o k r e w n io n ą ze sp o r to w ą te r m in o lo g ią g r e c k ą , k t ó r a b y ła z w ią z a n a z z a w o d a m i a tle ty c z n y m i — a u c z y n ił to p o to, a b y w y r a z ić p r a w d ę o w e jś ­ c iu o ch rz c z o n e g o p o p rz e z z n a k (sy m b o l) c h rz tu w z b a w c z ą rz e c z y w isto ść C h r y s tu s a , r z e c z y w isto ść m ę k i i z m a r tw y c h w sta n ia . J ę z y k sy m b o li — z d a n ie m p r e le g e n t a — je s t p o trz e b n y d o w y r a ż e n ia B o ż e j rz e c z y w isto śc i: d o ty k a je j, c h o c ia ż tru d n o m u j ą o b ją ć i w y r a z ić . S t ą d , m im o że o c h rz c z o n y sy m b o lic z n ie p r z e c h o d z i p o d c z a s o b rz ę d u c h r z tu p r z e z śm ie r ć i z m a r tw y c h w sta n ie , je d ­ n a k ż e d o k o n u je się w te d y r z e c z y w iste je g o u p o d o b n ie n ie do C h r y s tu s a p rz e z z n a k (sy m b o l) ch rz tu i fa k ty c z n ie u c z e stn ic z y on w te d y w z b a w c z e j t a j e m ­ n ic y C h r y s tu s a . P r a w d ę tę u k a z u ją k a te c h e z y m ista g o g ic z n e św . C y r y la J e ­ ro z o lim sk ie g o , a z w ła sz c z a I I je g o k a te c h e z a . P o r e fe r a c ie , k tó r y d o b rz e zo ­ s t a ł p rz e z u c z e stn ik ó w s y m p o z ju m p r z y ję t y , w y w ią z a ła się in te r e s u ją c a d y s ­ k u s ja . P o ru sz o n o sz c z e g ó ln ie z a g a d n ie n ie w p ły w u i z w ią z k ó w a u to r a k a t e ­ ch ez z f ilo z o fią g r e c k ą , a z w ła sz c z a z p la to ń s k ą t e o r ią ś w ia t a idei.

Z k o le i g ło s z a b r a ł p r z e w o d n ic z ą c y S e k c ji P a tr y s t y c z n e j, k tó r y p r z e d ­ sta w ił a k tu a ln e s p r a w y S e k c ji. T a c zę ść s p o t k a n ia ro z p o c z ę ła się o d o so b i­ ste g o p r z e d s ta w ie n ia się k a ż d e g o z u c z e stn ik ó w s p o t k a n ia i o m ó w ie n ia sw o ich a k tu a ln y c h d o k o n a ń i z a m ie r z e ń w z a k r e sie p a tr o lo g ii. N a s tę p n ie p r z e w o d n i­ c z ą c y S e k c ji p r z e d s ta w ił p r o p o z y c ję R e d a k c ji „ A t e n e u m K a p ła ń s k ie g o ” , k t ó r a p la n u je w y d a n ie o d d z ie ln e g o n u m e r u n a t e m a t te o lo g ii c h r z tu w o k r e sie p a ­ tr y sty c z n y m i p r o s i o w sp ó łp r a c ę w t y m z a k r e sie . D o k o n a n o te ż w stę p n e g o r o z d z ia łu o p r a c o w a n ia a r ty k u łó w d o te g o n u m e ru w śr ó d u c z e stn ik ó w s p o t ­ k a n ia . P o te m p r z e d y sk u to w a n o t e m a t sy m p o z ju m p a tr y s t y c z n e g o w p r z y sz ły m r o k u : z g ło sz o n o ró ż n e p r o p o z y c je , j a k : S a k r a m e n t b ie r z m o w a n ia u O jc ó w K o śc io ła , G ło sz e n ie i o b r o n a p r a w d y p r z e z c h r z e ś c ija n p ie rw sz y c h w ie k ó w , H o m ile ty k a O jc ó w K o ś c io ła , K o m e n ta r z e d o P is m a św . o p r a c o w a n e p rz e z O jc ó w K o ś c io ła itp . N ie d o k o n a n o d e c y d u ją c e g o r o z s tr z y g n ię c ia i o sta te c z n ą d e c y z ję p o z o sta w io n o Z a r z ą d o w i S e k c ji. N a s tę p n ie p r z y p o m n ia n o t e m a ty u k o ń c z o n y c h w m in io n y m r o k u p r a c lic e n c ja c k ic h i m a g is te r s k ic h z p a t r o ­ lo g ii o r a z s k ie r o w a n o je d o o p u b lik o w a n ia w n a jb liż s z y m z e sz y c ie „ V o x P a ­ t r u m ” . P o in fo r m o w a n o t e ż o n a jb liż s z y m s y m p o z ju m p a tr y sty c z n y m o r g a n i­ z o w a n y m p r z e z M ię d z y w y d z ia ło w y Z a k ła d B a d a ń n a d A n ty k ie m C h r z e ś c ija ń ­ sk im w d n ia c h 29— 30 p a ź d z ie r n ik a 1991 r. n a t e m a t: K a p ł a ń s t w o w s t a r o ż y t ­ n o ś c i c h r z e ś c i j a ń s k i e j, o r a z o sy m p o z ju m o r g a n iz o w a n y m p r z e z M ię d z y n a ro ­ d o w y In s ty tu t P a tr y st y c z n y A u g u s t ia n u m w R z y m ie w m a ju 1992 r. n a t e m a t: C h r z e ś c i ja ń s t w o ł a c i ń s k i e i k u l t u r a a n t y c z n a . P r o g r a m p ie rw sz e g o sy m p o ­ z ju m je s t ju ż z a m k n ię ty , n a t o m ia s t do d r u g ie g o m o ż n a z g ła s z a ć je sz c z e p r o ­ p o z y c je d o k o ń c a p a ź d z ie r n ik a 1991 r. P o d s u m o w a n ia c a ło d z ie n n y c h o b r a d d o k o n a ł p r z e w o d n ic z ą c y S e k c ji P a ­ t r y sty c z n e j, k t ó r y p o d z ię k o w a ł o r d y n a r iu sz o w i d ie c e z ji o r a z w ła d z o m S e m i­ n a r iu m D u c h o w n e g o w P r z e m y ś lu z a ż y c z liw e i n ie z w y k le g o śc in n e p r z y ję

-c łe, j a k te ż z a o r g a n iz a -c ję sy m p o z ju m , i p o ż e g n a ł w sz y stk i-c h u -c z e stn ik ó w s p o t k a n ia , ż y c z ą c im d o b r e j i o w o c n e j p r a c y w n a d c h o d z ą c y m r o k u a k a d e ­ m ic k im . P o p o łu d n iu u c z e stn ic y s y m p o z ju m m ie li o k a z ję z a p o z n a ć się z z a ­ b y t k a m i P r z e m y ś la , s t a r e g o g r o d u p ia sto w sk ie g o , w św ie tle n a jn o w sz y c h b a d a ń h isto ry c z n o -a rc h e o lo g ic z n y c h s ię g a ją c e g o V II w . M o g li p o d z iw ia ć p r z y p ię k n e j sło n e c z n e j p o g o d z ie u r o d ę P r z e m y ś la w r a z z w y ją t k o w y m p ię k n e m k r a jo b r a z u o r a z z a b y t k o w ą a r c h it e k tu r ą m ia s t a , k t ó r a je s t w id o c z n y m ś w ia ­ d e c tw e m ró ż n y c h sty ló w , sz k ó ł i e p o k . S w y m p ię k n e m i św ia d e c tw e m w ie lo ­ w ie k o w e j p o ls k ie j r e lig ijn o ś c i p r z y c ią g a w y b u d o w a n a w s ty lu g o ty c k im w X I — X V I w ., a w X V I I I w . p r z e b u d o w a n a w s ty lu b a r o k o w y m , k a t e d r a św . J a n a C h r z c ic ie la z o to c z o n ą k u lte m p ie lg r z y m ó w p r z e p ię k n ą f ig u r k ą M a tk i B o s k ie j J a c k o w e j z X V w . o r a z z d o c z e sn y m i s z c z ą tk a m i w ie lk ie g o b i s k u p a p r z e m y sk ie g o , J ó z e f a S e b a s t ia n a P e lc z a r a (1901— 1924), b e a t y f ik o w a ­ n e g o p r z e z O jc a św . J a n a P a w ła I I p o d c z a s o s t a tn ie j p ie lg r z y m k i d o O jc z y z ­ n y 2 c z e r w c a 1991 w R z e sz o w ie . k s . K a z i m i e r z O b r y c k i, W a r s z a w a