R E C E N Z J E -
R E V I E W S
T u ry zm 2 0 0 1 , 11/2Stanisław Liszewski Katedra Geografii Miast i Turyzmu
Uniwersytet Łódzki ul. Kopcińskiego 31 9 0 -1 4 7 Łódź te l./fa x 0 4 8 42 635-4 5 -5 1 GEOGRAFIA HOTELARSTWA ANDRZEJ KOWALCZYK WYDAWNICTWO UNIWERSYTETU ŁÓDZKIEGO, ŁÓDŹ 2 0 0 1 s s . 4 2 9 GEOGRAFIA HOTELARSTWA [THE GEOGRAPHY OF THE HOTEL INDUSTRY], ANDRZEJ KOWALCZYK
UNIVERSITY OF ŁÓDŹ PR E SS, ŁÓDŹ 2 0 0 1 , 4 2 9 pp.
N akładem W ydaw nictw a U niw ersytetu Łódzkiego ukazał się pierw szy w Polsce i jed en z pierw szych w Europie podręcznik akadem icki geografii hote larstwa. W yjątkow ość tej publikacji polega na tym, że po raz pierw szy geografow ie włączyli się nie tylko do badań nad hotelarstw em , ale uczynili rów nież z tego przedm iot nauczania akadem ickie
go-A utor tego podręcznika, pragnąc uzasadnić w prow adzenie wiedzy o hotelarstw ie do studiów geograficznych, definiuje geografię hotelarstw a j a ko odrębn ą subdyscyplinę geografii społeczno- -ekonom icznej, „która zajm uje się analizow aniem praw idłow ości w rozm ieszczeniu usług i obiektów hotelarskich (w różnych skalach przestrzennych), ze szczególnym uw zględnieniem społeczno-gos podarczych i przyrodniczych czynników ich lokali zacji, ja k rów nież badaniem wpływu usług i obiek tów hotelarskich na zm iany w środow isku geogra ficznym ” .
A. K ow alczyk przedstaw iając zacytow aną tu definicję geografii hotelarstw a sam m a w ątpliw o ści, gdzie um iejscow ić te nowe zainteresow ania geografów w system atyce nauk geograficznych (pisze o tym w podsum ow aniu). M oim zdaniem, o ile dość pow szechnie przyjm uje się ju ż dziś w środow isku geografów fakt istnienia geografii turyzm u ja k o odrębnej subdyscypliny geografii społeczno-ekonom icznej, to trudno jednoznacznie
The University of Łódź P ress h a s issu ed the first Polish textbook for s tu d e n ts of th e geography of the hotel in d u stry . It is one of the first su c h pub licatio n s in Europe and un iq u e a s for th e first tim e geographers have n ot only stu d ied the hotel in d u stry b u t also m ade it an academ ic subject.
In order to justify the in tro d u ctio n of the hotel in d u stry into geographical studies the au th o r defines it as a separate subdiscipline of socio-econom ic geo graphy “w hich deals w ith the an alysis of the regularities in th e d istrib u tio n of hotel services a n d h o tels (at various spatial scales), with a particular considera tion of th e socio-econom ic an d n a tu ra l factors of th e ir location. It also deals with th e stu d y of the effect th a t hotels and hotel services exert on the geographical environm ent.”
In p resenting th is definition Andrzej Kowalczyk hesitates exactly where to place the new su b ject w ithin geography (he refers to th is problem in th e conclusions). In my opinion, however if it is com m on am ong geographers to accep t th e geo graphy of to u rism a s a sep arate s u b discipline of socio-econom ic geography, th e geography of th e hotel in d u stiy can
nadawać tę samą rangę geografii liotelarstwa. Ho tele czy inne obiekty noclegowe stanowią bowiem bardzo ważny element zagospodarowania tury stycznego, a także miejsca koncentracji ruchu tury stycznego, zaś oba te elementy są przedmiotem szczegółowych badań właśnie geografii turyzmu. Wydaje się, że geografia hotelarstwa, która naj ogólniej rzecz ujmując bada usługi hotelarskie w ujęciu przestrzennym, jest częścią szerzej poj mowanej geografii turyzmu.
Podręcznik geografii hotelarstwa podzielony został na osiem różnej objętości rozdziałów, w któ rych zamknięta została cała problematyka hotelar stwa będąca obecnie przedmiotem zainteresowania nauk geograficznych.
Pewne zastrzeżenia budzi układ pracy, a zwła szcza kolejność zamieszczonych rozdziałów. Bar dziej logiczne wydaje się, aby po części pierwszej, mającej charakter teoretyczny, zamieścić rozdział poświęcony historii hotelarstwa (w książce roz dział 3), a po rozdziale poświęconym klasyfikacji hoteli (rozdział 4) umieścić część, w której autor prezentuje czynniki lokalizacji obiektów hotelo wych (rozdział 6).
Proponowane przesunięcia kolejności rozdzia łów nie mają wpływu na zawartość merytoryczną podręcznika.
Rozdział 1, zatytułowany „Definicje usług ho telarskich, hotelu i pojęć pokrewnych. Funkcje hotelu” zawiera podstawową wiedzę pojęciową związaną z problematyką prezentowaną w pod ręczniku. Autor podaje tu definicje różnych obiektów noclegowych (hotel, motel, pensjonat, schronisko i inne), porównując ich zakres pojęcio wy w ujęciu różnych autorów i wydawnictw meto dologicznych.
Drugi z rozdziałów omawia koncepcje rozwoju i lokalizacji usług hotelarskich. Jest to bardzo in teresująca i twórcza część pracy, bowiem autor prezentuje w niej podstawy teoretyczne różnych koncepcji rozwoju i rozmieszczenia działalności turystycznej, w tym również usług hotelarskich. A. Kowalczyk omawia tu m.in. koncepcje peryfe rii, cyklu rozwoju miejscowości turystycznej, prze strzeni turystycznej, urbanizacji turystycznej, bazy ekonomicznej i funkcji turystycznych oraz dzielni cy aktywności turystycznej i miejsca rozrywkowo- -handlowego. Prezentując podstawy teoretyczne lokalizacji usług hotelarskich omawia koncepcje: cyklu rozwoju rynku hotelarskiego, globalizacji sektora hotelarskiego i lokalizacji usług hotelar skich. Wydaje się, że część teoretyczna wyjaśnia jąca podstawy lokalizacji obiektów noclegowych
h a rd ly be tre a te d th e sam e way. H otels or o th e r acco m m o d atio n o u tle ts a re a n im p o rta n t e le m e n t o f to u r is t in fra s tru c tu re a n d to u ris t a re a s s tu d ie d in th e geography of to u rism , t h u s th e geography of th e h o tel in d u s tiy , w h ich ex am in es ho tel serv ices sp atially , m u s t b e p a rt of it.
The tex tb o o k is divided in to eig h t c h a p te rs of varying le n g th , covering all th e p ro b lem s of th e ho tel in d u s try from a geog rap h ical p ersp ectiv e. T h ere m ay be som e d o u b ts a b o u t th e g e n eral la y o u t of th e book, esp ecially th e o rd e r of th e c h a p te rs. It w ould see m m ore logical to follow th e first, th e o re tic a l, p art w ith a c h a p te r devoted to th e h isto ry of ho tel in d u s try (C h ap ter 3 in th e book), a n d th e c h a p te r a b o u t h o tel classificatio n (C h ap ter 4) w ith a p a r t p re s e n tin g th e facto rs of h o tel location (C h ap ter 6). The su g g este d c h a n g e s in th e o rd e rin g of th e c h a p te rs do n o t affect th e ir c o n te n ts or th e v alu e of th e book.
C h a p te r 1 en title d “D efin itio n s of ho tel services, h o tel a n d re la te d n o tio n s, a n d th e fu n c tio n s of h o te ls ”, in c lu d e s th e b a sic c o n ce p ts p re s e n te d in th e book. The a u th o r gives th e definitions of various ty p es of a cc o m m o d a tio n (hotel, m otel, g u e sth o u s e , to u ris t s h e lte r, etc), c o m p a r ing th e m to th e d efin itio n s offered by o th e r a u th o rs a n d in m ethodological p u b lic a tio n s.
C h a p te r 2 d is c u s s e s th e c o n c e p t of th e d ev elo p m en t a n d lo catio n of hotel services. It is a very in te re s tin g a n d creative p a rt of th e book, a s th e a u th o r p re s e n ts th e th e o rie s lying b e h in d v a rio u s c o n ce p ts in th e d e v elo p m en t a n d d istrib u tio n of to u rism , in c lu d in g h o tel services. Andrzej Kowalczyk d isc u sse s th e c o n ce p ts of p e rip h e rie s, th e to u ris t place d ev elo p m en t cycle, to u ris t sp ac e , to u ris t u rb a n is a tio n , th e econom ic b a se a n d to u ris t fu n c tio n s, a s well a s of a “to u rist- activity” d istric t a n d “e n te r ta in m e n t- c o m m ercial” sp ace. By p re s e n tin g th e th e o ry b e h in d th e lo catio n of h o tel services, he d is c u s s e s th e c o n c e p ts o f th e hotel m a rk e t d ev elo p m en t cycle, th e g lo b a lisa tio n of th e h o te l se c to r a n d th e location of ho tel services. It see m s, how ever, th a t th e
nic w yczerpuje całej problem atyki i zasługuje w kolejnych wydaniach tego podręcznika na po głębienie.
R ozdział trzeci w sposób raczej sygnalny pre zentuje historię hotelarstw a na św iecie i w Polsce. Mam św iadom ość, że w yczerpujące przedstaw ie nie rozwoju hotelarstw a je s t w tak szeroko zakro jonym podręczniku praktycznie niem ożliwe, dlate go uw ażam , iż dobrze się stało, że autor zatytuło wał ten rozdział jak o zarys historii. Jeszcze lepiej gdyby zaznaczył, że je st to tylko krótki zarys histo rii hotelarstw a.
C harakter porządkujący obiekty hotelow e ma rozdział czw arty pracy pod tytułem „K lasyfikacja hoteli” . A utor om ówi! tu tezy klasyfikacji hoteli wg: ich przeznaczenia, w ielkości oraz standardu oferow anych usług. Jest to potrzebna geografowi w iedza ułatw iająca praw idłow e rozróżnianie obiektów hotelowych.
Połow ę objętości całej pracy (nieco ponad 200 stron) zajm ują dw a rozdziały pośw ięcone łańcu chom i sieciom hotelowym . Są to rozdziały piąty („Łańcuchy i sieci hotelow e”) oraz siódm y („Po lityka lokalizacyjna łańcuchów i sieci hotelo w ych”).
Problem atyka sieci i łańcuchów hotelowych w polskiej literaturze dotyczącej hotelarstw a wy stępuje dotychczas szczątkow o, co było zw iązane z faktem , iż do niedaw na kraj nasz, z różnych po wodów, nie byl terenem działalności tak zorgani zow anego hotelarstw a, zw łaszcza m iędzynarodo wego. Zam ieszczone w pracy rozdziały pośw ięco ne tem u zagadnieniu m ają w literaturze geograficz nej charakter pionierski. A utor definiuje w nich pojęcie łańcucha i sieci hotelow ej, a następnie pre zentuje rozwój najw iększych łańcuchów i sieci ho telow ych na świecie. L w ią część rozdziału piątego zajm ują typologie łańcuchów i sieci opracow ane ze względu na różne kryteria. Dla odm iany, roz dział siódm y zaw iera konkretne przykłady polityki lokalizacyjnej wybranych łańcuchów i sieci hote lowych. A utor prezentuje w tej części pracy 15 przykładów lokalizacji m iędzynarodow ych łańcu chów i sieci hotelowych.
Bardzo geograficzne treści zaw iera rozdział szósty, zatytułow any „Czynniki lokalizacji obiek tów hotelow ych” . A utor om aw ia tu zasady lokali zacji hoteli na obszarach turystycznych oraz na ob szarach m iejskich, zw racając uwagę na rolę róż nych czynników , charakterystycznych dla tych śro dowisk, dla lokalizacji obiektów hotelowych.
W drugiej części tego rozdziału zaprezentow a ne zostały zasady planow ania obszarów
koncentra-theoretical p a rt explaining the location of accom m odation does n o t cover all the problem s an d th is deserves m ore a tte n tion in fu tu re editions.
C h ap ter 3 ra th e r briefly p re se n ts the history of hotel in d u stry worldwide and in Poland. I am aw are th a t it is virtually im possible to p re se n t a com prehensive stu d y of th e developm ent of hotel in d u stry in a textbook w hich is to cover so m any areas. Therefore I believe it w as appropriate for the a u th o r to refer to th is p a rt of th e book as a “historical o u tlin e”. It would have been even b e tte r if he had called it a “short historical o u tlin e”. C h ap ter 4, entitled “Hotel classification”, categorises hotels according to th e ir purpose, size an d service sta n d a rd . It is knowledge a geographer n eed s to dif ferentiate betw een hotels.
Half the book (over 200 pages) is devoted to hotel ch ain s and netw orks: C hapter 5 - “Hotel ch ain s an d n etw orks” an d C h ap ter 7 - “The location policy of hotel chains and netw orks”. The problems of hotel chain netw orks have rarely been d iscu ssed in Polish literatu re on th e hotel in d u stry due to the fact th a t u n til recently, for various reaso n s, Poland had not been a n are a w ith a highly organised hotel industry, especially a n in te rn a tional one. The c h ap ters d iscu ssin g this problem are a novelty in th e geographical literature. The a u th o r defines the notion of a hotel ch ain and a hotel netw ork, and p re se n ts the developm ent of th e largest hotel ch ain s an d netw orks in the world. Most of C h ap ter 5 is devoted to a typo logy of ch ain s an d netw orks b ased on various criteria an d C h ap ter 7 co n tain s fifteen exam ples of the location policy of selected in tern atio n al hotel c h ain s and netw orks.
C h ap ter 6, entitled “Hotel location factors”, is very geographical in its content. The a u th o r d isc u sse s the m ech an ism s of hotel location in to u rist an d u rb a n areas, paying p artic u la r atten tio n to th e signifi cance of various factors ch aracteristic of th ese environm ents on hotel location. In the second p a rt of th is ch a p ter the a u th o r p re se n ts th e principles of p la n n ing in areas w ith a co n cen tratio n of
cji bazy hotelowej oraz podstawy szczegółowej lo kalizacji obiektów hotelowych. Szkoda, że w od niesieniu do tego ostatniego zagadnienia autor nie wykorzystał bogatego dorobku geograficznego (np. fizjografii urbanistycznej) w celu pokazania roli szeroko rozumianego środowiska przyrodni czego w szczegółowej lokalizacji hotelu, stwier dzając, że jest to problem natury technicznej. Jest to na pewno zbyt duże uproszczenie.
Ostatni rozdział pracy zatytułowany został „Geograficzne aspekty rozwoju usług hotelar skich”. Autor stara się w nim pokazać rolę, jaką odgrywa geografia w badaniu usług hotelarskich, a następnie prezentuje różnice przestrzenne w roz mieszczeniu hoteli, wielkości zatrudnienia w sek torze hotelarskim, wykorzystaniu miejsc hotelo wych, wyników ekonomicznych oraz struktury geograficznej gości hotelowych. Rozdział ten koń czy charakterystyka wybranych, trzech rynków ho telowych: Azji Wschodniej, Ameryki Łacińskiej i Bliskiego Wschodu.
Uważam, że rozdział ten zatytułowany został niefortunnie. Nie można w pracy pt. Geografia ho telarstwa, wydzielać jednego rozdziału, w którym akcentuje się aspekty geograficzne usług hotelar skich. Tak zapisany tytuł rozdziału może wzbudzić wątpliwości czytelnika, bowiem sugeruje, iż pro blematyka siedmiu pierwszych rozdziałów pracy znajduje się poza zainteresowaniem badań geogra ficznych, co jest oczywiście nieprawdą.
Publikacja posiada bardzo bogatą dokumenta cję statystyczną, która zestawiona została w 170 tabelach i mniej bogatą kartograficzną (65 rysun ków). Spis literatury zamieszczony na końcu pracy obejmuje kilkaset pozycji, w tym wiele obcoję zycznych. Brakuje natomiast spisu tabel i rysun ków oraz indeksu nazw geograficznych i indeksu rzeczowego, co bardzo utrudnia praktyczne korzy stanie z tej pracy.
Książką A. Kowalczyka geografia polska moc no akcentuje wychodzenie z problematyką badaw czą poza tradycyjne rewiry dotychczasowych swo ich zainteresowań. Po raz pierwszy wprowadza do obiegu naukowego w Polsce nowe pole badawcze dla geografów, jakim jest hotelarstwo. Praca ta jest usystematyzowanym wykładem tej nowej subdys- cypliny geografii, co daje podstawy do jej wpro wadzenia do programów zajęć akademickich, ale również inspiruje do przemyśleń. Jak każde nowe dzieło, tak i to nie jest pozbawione obszarów i ujęć dyskusyjnych, co moim zdaniem świadczy na ko rzyść tej nowatorskiej pracy.
h o tels, a s well a s b a s ic d e ta ils a b o u t ho tel location. It is to b e re g re tte d th a t th e la tte r is n o t s u p p o rte d by th e large q u a n tity of ex istin g a ca d e m ic re s o u rc e s (e.g. on u r b a n m orphology) in o rd e r to sh o w th e role of th e n a tu r a l e n v iro n m e n t in h o tel location. In s te a d th e a u th o r s ta te s th a t it is a te c h n ic a l p roblem , w h ich is a g re a t sim plification.
The title of th e la s t c h a p te r is “The g eo g rap h ical a s p e c ts of h o tel service d ev elo p m en t”. T he a u th o r trie s to show th e role of g eo g rap h y in th e s tu d y o f h o tel services, a n d th e n p r e s e n ts s p a tia l dif feren ces in th e d is trib u tio n of h o tels, em p lo y m en t in th e h o tel sec to r, tu rn o v e r of room s, econom ic c o n se q u e n c e s a n d the geographical s tru c tu re of hotel g u ests. The c h a p te r c o n c lu d e s w ith a d e sc rip tio n of th re e selected h o te l m a rk e ts: E a s t Asia, L atin A m erica a n d M iddle E ast.
I believe th e c h a p te r h a s b e e n given a n in a p p ro p ria te title. A bo o k o n th e g eo g ra p h y of th e h o tel in d u s try sh o u ld not in c lu d e a s e p a ra te c h a p te r w h ic h fo cu ses o n th e g eo g rap h ical a s p e c ts of ho tel services. A title th u s form ulated m ay raise re a d e r’s d o u b ts, a s it im p lies th a t th e pro b lem s p re s e n te d in th e first sev en ch ap te rs rem ain ou tsid e geography, w hich obviously is n o t tru e .
T he boo k is s u p p le m e n te d w ith c o n sid e ra b le s ta tis tic a l d o c u m e n ta tio n , p re s e n te d in 170 ta b le s, a s well a s carto - g rap h ically (65 figures). S ev eral h u n d re d referen ces are listed a t th e e n d in c lu d in g m an y foreign titles. T h ere is n o list of th e ta b le s a n d figures, o r a g lo ssa ry a n d in d ex w hich is a c o n sid e ra b le in c o n v en ien ce w hile u sin g th e book.
A ndrzej Kowalczyk’s bo o k in tro d u c e s a new field - th e h o te l in d u s try - in to Polish geography. T he book is a well- o rd ered p re s e n ta tio n of th is new g eo g rap h ical su b d isc ip lin e , m a k in g it a p p ro p ria te for th e u s e d u rin g u n iv e rsity c la sse s a n d in sp ire s re a d e rs to th in k . As w ith a n y new p u b lic a tio n it h a s c o n tro versial a s p e c ts w hich, in m y opinion, w ork to its ad v an tag e.
The book is a sign th a t P olish g eo g ra p h y is re a c h in g b ey o n d its tra d itio n a l a re a s of in te re st. The Geography o f the
Książka Geografia hotelarstwa odgryw a po dw ójną rolę - scala i system atyzuje dotychczaso we zainteresow ania geografów problem atyką hote larstwa, co daje podstaw ę do podejm ow ania badań naukow ych na szerszą skalę, a także pełni funkcję podręcznika akadem ickiego, um ożliw iając w pro w adzenie nowego przedm iotu do zajęć dydaktycz nych na w yższych uczelniach.
Hotel Industry plays a double role: on the one h a n d it unifies an d sy stém atisés geographers’ in te re sts in hotel in d u stry problem s, a b ase for fu rth e r a n d more extensive study, while on th e o th er it is a textbook for s tu d e n ts allowing a new su b ject to be intro d u ced into the u n i versity curriculum .
