A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S FOLIA LINGUISTICA 37, 1998 Alicja S Z U B E R T Kazimierz M IC H A L E W S K l (Łódź) GRAFFITI ŁÓDZKIE
T em at graffiti nie pojawiał się do tej pory w opracow aniach językowych. Był przedmiotem zainteresowania socjologów i teoretyków sztuki. Hasło „graffiti” pojawiło się w M ałym słowniku subkultur młodzieżowych1 oraz w M ałym leksykonie sztuki współczesnej1. W ydany został także album Polskie mury. Graffiti - sztuka czy wandalizm?3
Niniejszy artykuł omawia konstrukcje składniowe napisów na m urach oraz podejmuje problem oddziaływania graffiti na zachowania językowe członków społeczności miejskiej.
Przedmiotem analizy są napisy pochodzące z łódzkich m urów , ogrodzeń, tram wajów itp.
Graffiti są różne pod względem stopnia komplikacji formalnej. Relatywnie często spotyka się (również jednowyrazowe) wypowiedzenia niewerbalne, ale też zdania (nawet złożone) i składające się z kilku wypowiedzeń teksty.
Jednowyrazowe zawiadomienia to przede wszystkim imiona, np.: K U B U L- K A , BOLEK, A R U S, przezwiska: M ISIEK , G U M U S, K O Ł E K , G R U SIA , im iona postaci filmowych, telewizyjnych (w tym z reklam), literackich, np.: K O K O L IN O , G IZM O , K A R G U L , PA SZCZAK, nazwy instytucji, np.: POLICJA, czasem zresztą celowo zdeformowane brzmieniowo, morfologicznie, np.: SO LIM A R N O ŚĆ , SO LIM A M D O ŚĆ, SOLIBIEDA. Są też oczywiście wyrazy wulgarne, np. D U PA . Zdarza się, że jednow yrazowe napisy są elementami kom unikatów zawierających składniki niejęzykowe. T ak ą funkcję pełni np. napis JA D A L N IA umieszczony na śmietniku i napis G R A F F IT I
1 M . P ę c z a k , M aty słownik subkultur młodzieżowych, W arszawa 1992. 2 T. R u d o r n i n o , M ały leksykon sztuki współczesnej, W arszawa 1990.
ze strzałką ku narysowanem u obok owalowi. Pojedyncze wyrazy bywają też dopisywane do wcześniejszych napisów i tworzą z nimi kolejne wypowiedzenia. T ak np. pod tablicą z nazwą ulicy Szewska umieszczono napis PASJA, a pod nazwą ulicy Legionów napisano R ZY M SK IC H .
Zawiadomienia kilkuwyrazowe mogą się składać z rzeczownika z przydawką przym iotnikową, np.: NA PIS PRÓBN Y, D U PA BLADA, BY CZEK ŁYSY, BLOK O PER A C Y JN Y , z rzeczownika z przydaw ką dopełniaczow ą (ewen tualnie nie samą), np.: STR A JK NZS, K O N IE C SPRAYA TEŻ, T E L E F O N Z A U F A N IA 997, rzeczownika z przydaw ką w formie wyrażenia przyim- kowego, np.: G A BR Y CH A Z W ID ZEW A , A TA K W PO LIC JĘ, K L O P PO D W EZW A N IE M ŚW D A N O W SK IE G O , CZAS N A ЕВ, a także z przydaw ką wyrażoną rzeczownikiem występującym w m ianowsniku, np.: W ID ZEW PA N Y , D U SZ E K PIZD U SZEK , ŁKS JU D E , K A C Z O R P IE L G R Z Y M , K O M U N A G Ó W NO , JEŻO L BEBE, RTS K IN G .
M ogą one też być bardziej rozbudowane, a więc np. składać się z rzeczow nika określonego przez dwie przydawki (por. SOBANA O JC IEC PIJA K ), przydawkę z jej określeniem (por. NZS Z D E C H Ł Y PIES, ŁKS PAN W ŁO DZI, ŁKS K IN G NA W IEKI, W OLNA STREFA N A PIER D A LA N IA W RYJA), z zestawienia mianownikowych form dwóch lub trzech rów no rzędnych rzeczowników (por. G O ŁĄ B EK § R O N D O , O ŚW IĘCIM K A TY Ń G IN E K O L O G IA , W IA R A N A D Z IE JA M IŁOŚĆ), ewentualnie z samych określników (TĘD Y DO D O M U T Ę D Y DO P A R K U , D O W C 100 M BIEG IEM 50 M).
Zdarzają się również wykrzyknienia, пр.: O TY W ŻY C IU ST E FA N K I, K U R W A JA K I K W IA T PA SZCZAK, BRO W A RZE O JC Z Y Z N O M OJA! A D R IA N TY D U PK U !
Zawiadomienia bądź zawiadomienia i wykrzyknienia łączone są niekiedy w dłuższe zespoły wypowiedzeń niewerbalnych przez jednego piszącego (por. D Z IE C K O M O T O TW ÓJ PR Z Y JA C IE L , M A R E K K U C H A R SK I!!! G W IZ D E K FA R B O W A N Y K LESZC Z), albo przez dopisującego kolejne wypowiedzenie (por. N IEŹL E JEST E TAM ).
Znaczną część napisów stanow ią zdania. Są wśród nich i takie, w których funkcję orzeczenia pełnią inne elementy niż osobowe formy czasownika (co pozwala je kwalifikować ewentualnie jak o równoważniki zdań), a więc np. zwerbalizowane wykrzyknienia (por. PR EC Z Z K O M U N Ą , K L E R STOP, Ż A D N E G O RE SPEK TU D L A RASISTÓW ), bezokoliczniki (por. SPA LIĆ PR Z Y ST A N E K , JEBA Ć NOP, N IE PLU Ć NA U LIC Ę, N IE M A ZA Ć PO M U R A C H ), z „ to ” w funkcji łącznika (por. RA SIZM TO G Ó W N O , M ĘŻC ZY ZN A NIE W YKSZTAŁCONY TO KOBIETA, P U N K T O ESE N C JA ŻY C IA , B EN ITO TO PO M A TK A ), z samym orzecznikiem bez łącznika (por. BĘKART H A M U LC EM TW OJEJ K A R IE R Y , ŁÓ D Ź M OIM M IA STEM ŁKS M OIM K L U B E M , Ż A R N O W IE C O K , ELW IS T O L E K
OK), a także z rzeczownikiem w funkcji orzeczenia (por. SZKODA SPERM Y D LA O FER M Y ).
W śród ewidentnych zdań z orzeczeniem wyrażonym osobową form ą czasow nika są zarów no pojedyncze, jak i złożone. Przew ażają zdania oznajmujące, a między nimi są zawierające formę 1 osoby czasu teraźniej szego (por. UW IELBIAM JO LĘ, LUBIĘ CH LEB ZE SM A LCEM , N IE LU BIĘ N IEB IESK IEG O , M AM UŚM IECH SCHOW A NY W K R E D K A C H ), ale nieporównanie więcej jest zdań z orzeczeniem w form ie 3 os. lp. (por. REK SIO K Ł A M IE , RA K O W SK I JEST BOSKI, ZŁY P O R U C Z N IK K R Ą Ż Y , RA P ŁĄ CZY BIAŁYCH I C Z A R N Y C H , W SZYSTKO PO ZA M O C ZEM JEST G Ó W N O ), rzadziej trafiają się form y liczby mnogiej (por. SN U R K I W ALCZĄ, M U R Y K W ITN Ą , PR Z E C IW L O T N IC Z E K A L O R Y F E R Y N IE M A JĄ ŻA D N Y C H SZANS, W ŁO D ZI RZ Ą D Z O M D EPESZE), rzadko też pojawiają się formy czasu przeszłego (por. K U P IŁ E M SE N O W Y SPR A Y , L E N IN T E Ż BYŁ S K IN E M , W LA ZŁ SK U K L E R Z Y K N A T A L E R Z Y K ) i czasu przyszłego (por. P U N K N IE U M R ZE, JU Ż W TY M SEZONIE W ID ZEW ZA SIĄ D ZIE N A T R O N IE ). Taki d o b ór form osobowych pozostaje w oczywistym związku z kom unikacyjnym i intencjam i twórców graffiti. W zdaniach pojedynczych oznajmujących zawierają swoje osobiste wyznania (1 osoba) dotyczące ich własnych zachowań, stanów uczuć w momencie tworzenia (czas teraźniejszy), a częściej jeszcze informują (donoszą) o aktualnych zachowaniach osób trzecich, nie towarzyszących im w momencie nanoszenia napisu na ścianę. Stopień kom plikacji zdań pojedynczych zależy i od indywidualnej sprawności językowej piszącego, i od treściowego bogactwa każdego ze zdań z osobna, toteż pod tym względem regularności są trudniejsze do uchwycenia.
W zdaniach pojedynczych żądających pojawiają się przede wszystkim form y 2 osoby liczby pojedynczej (por. MYŚL!, BIJ SK IN A, M A LU J M U R Y , DEPESZO W CA W AL Z G U M O W CA , Z D Z IC H U W RÓ Ć), co się może wiązać z adresowaniem napisów do pojedynczych odbiorców, czytających kolejno napis, a zapewne także świadczy o familiarnym stosunku do potencjalnego odbiorcy. Rzadziej zdarzające się formy 2 osoby liczby mnogiej wyraźniej podkreślają, że apel kierowany jest do zbiorowości (por. PO PIE R A JC IE STR A JK U JĄ C Y C H , ID ŹC IE BEZ STR ZA ŁEK D O D O M U ) i m a pobudzać do zbiorowych, gromadnych zachowań.
Zupełnie wyjątkowo występują zdania pytajne (por. CZY JU Ż ZABIŁAŚ SWÓJ PŁÓ D , K T O M N IE LUBI, K T O T U PISZE?).
Rzadziej niż zdania pojedyncze pojawiają się zdania złożone. Jest ich tak niewiele, że m ało uzasadnione wydaje się wprowadzenie ich szczegółowej klasyfikacji. Są wśród nich i współrzędne (por. M Y T U BYLI I LALI) i podrzędnie złożone (por. JA K U R O SN Ę TO PO M A LU JĘ ŚW IAT, K T O
R A N O W STAJE TEN SIĘ N IE W YŚPI, TA ŚCIA NA JEST PA SK U D N A I D L A T E G O N IC NA NIEJ NIE NAPISZĘ).
Z dania bywają łączone z innymi zdaniami i wypowiedzeniami niewer balnymi w zespoły, teksty tworzone przez jednego piszącego (por. K O CH AM JA R O C IN A A ON O TY M NIE W IE CO M AM ZROBIĆ? ZA PA M IĘTA J! O W SZYSTKIM ZA PO M N IJ, CH CIA ŁB Y M C O R A Z CZĘŚCIEJ W Y RU SZA Ć D O K R A IN Y M O ICH M A R ZEŃ N IE W IEM M YŚLĘ I ZA STAN AW IAM SIĘ CZY NIE ZEC H C IA ŁA B Y M SPĘ D Z IĆ TA M RESZTY M EG O ŻY C IA , CZY O D R O B IŁEŚ L E K C JE LEC H U ? G L E M P) lub powstające w efekcie dopisywania kolejnych wypo wiedzeń przez kolejnych (jak się zdaje) autorów (por. K O C H A M SYLW- K A W SPÓ ŁCZU JĘ CI. UW IELBIA M JO L Ę A K T O TO JEST JO LA , PIO T R U Ś JA T E Ż JESTEM PIO TR U Ś, K O C H A M M .M . JE Ż E L I C H O DZI CI O M A R C IN A M A C IEJO W SK IEG O TO JA TEŻ). T akich teks tów dłuższych jest na m urach niemało, co oczywiście świadczy i o praco witości twórców, i o swobodzie, jak ą się cieszą, m ogąc bez przeszkód wykonywać zamierzone zadanie przez kilkanaście, czy nawet kilkadziesiąt m inut, ale też tłumaczy się traktowaniem graffiti jak o osobliwego, zapewne i wiele dostępniejszego od innych, sposobu publikacji utworów oryginal nych lub też utworów (aforyzmów, dowcipów) zapam iętanych i uznanych za szczególnie godne upowszechnienia. Dopisywanie uzupełnień i kom en tarzy daje zapewne poczucie udziału w procesie kom unikacji mającym wielu uczestników, włączenia się do publicznej dyskusji.
Środki językowe łączone bywają ze znakam i pozajęzykowymi. M ogą takimi elementami pozajęzykowymi być przedm ioty, na których umieszczane są napisy, a więc prócz wspomnianego już śmietnika, na którym umieszczono napis JA D A L N IA , jest to też np. samochód syrena z napisem 19 W IO SEN , budynek uniwersyteckiego Wydziału Praw a z napisem PRA W O D E LEW O itp. Używane są też w kom unikatach graffiti znaki ikoniczne wykonywane łącznie z tekstam i przez jednego autora, jak np. znak krzyża w kole, symbol organizacji N O P w ® JEST POZA K O N T R O L Ą , JEŻO L BEBE z dory sowaną szubienicą, której pętla obejmuje ® stylizowane na znak NO P, tak też jak swastyka wisząca na szubienicy obok napisu STOP H IT L E R Y Z M , jak sześcioramienna gwiazda, w którą wpisywany jest napis RTS H U J, jak korona rysowana nad napisami ŁKS lub RTS. Rysunki są ekwiwalentami odpowiednich składników wypowiedzeń, ale są od nich mniej precyzyjne, zostaw iają oglądającem u większą swobodę interpretacji. Precyzyjniejsze bywają graficzne symbole konwencjonalne zapożyczenia np. z m atem atyki, jak choćby znak równości (por. N O P = K LO P, SEX and K L E R and R O C K N R O L L = 3 LA TA W IĘ ZIEN IA , K L E R = BÓ GA CTW O A TY?). Zdarzają się też rysunki-ilustracje, jak rysunek grom adki plemników pod napisem SEX PLU TO N .
Wśród 100 losowo wybranych osób przeprowadzono próbkę ankietow ą w celu zbadania, czy graffiti postrzegane są przez mieszkańców Łodzi i czy któreś z napisów są zapamiętywane, a przez to m ają wpływ na zachow ania językowe. O koło 30% ankietowanych stanowi młodzież w wieku od 16 do 20 lat, następne 30% to ludzie między 20 a 30 rokiem życia, pozostałe 40% to osoby z przedziału wiekowego od 30 do 60 lat.
Pozytywnie na pytanie, czy zapamiętał(a) Pan(i) jakiejś napisy umieszczone na m urach, dom ach, tram wajach itp., odpowiedziało 80% ankietowanych, wpisując zarazem zapam iętane napisy. 3% ankietow anych nie podało przykładów, 17% twierdzi, że nie pam ięta żadnych napisów, przy czym są to głównie osoby z przedziału wiekowego 40 do 60 lat.
W śród zapamiętywanych napisów większość stanow ią te, w których na czoło wysuwa się funkcja poetycka, a jej wykładnikiem są najczęściej rymy, np.:
- W Ó D K A JEST LEPSZA OD CH LEBA BO G R Y Ź Ć N IE TR ZEB A - N IE M A SEXU BEZ PU M EK SU
- ŚWIAT NALEŻY DO M ŁOD ZIEŻY - STARY ROBI M ŁO D Y LEŻY - JA R U Z E L SK I SM OK W AW ELSKI
- ŁK S K R Ó LE M JEST - BUŁĘSA Z BA LCERON EM - W ESO ŁEG O N O W EG O Y O R K U
- A N I PEPSI A N I K O LA N IE ZASTĄPI CI JABOLA
M ĘŻC ZY ŹN I SĄ JA K K IBLE ALBO Z A SR A N I ALBO ZA JĘCI Zapamiętywane są także napisy o funkcji pozornie referencjalnej, hum orys tyczne. Ich komizm jest efektem zamierzonym przez piszącego, np.:
N A JG O R SZY JEST PO CZĄ TEK M IESIĄ CA , SZC ZEG Ó LN IE P IE R W SZE 30 D N I
- T U LEŻY PIES PO G RZEBA N Y
- T A N IE W IN A SĄ D O B R E BO SĄ DO BRE I T A N IE - RY CZĄ CE ŚLIM AKI
- ZA D U Ż O SEKSU ZROBI Z CIEBIE K R Ó T K O W ID Z A W Y C IN A JĄ C D R ZEW A O SZCZĘDZA SZ M A K U L A T U R Ę - ZO STA N Ę K SIĘD ZEM T A K JA K M ÓJ O JC IEC
W śród zapamiętywanych napisów o funkcji ekspresywnej znajdują się przeważnie te, które wyrażają sympatię bądź antypatię do klubów sportowych, np.:
L E G IA ŻY D Y RTS K IN G ŁK S PA N Y
W ID ZEW K R Ó L ŁKS OK, PA N Y W ID ZEW - H U JE LEG IA , ŁKS - DW A PED A ŁY , CA ŁY R O ZU M PR ZEJEB A ŁY , także niektóre wyznania o charakterze osobistym:
K O C H A M W SZY STKIE D Z IW K I Z R A D O G O SZC Z W SCH ÓD NIM U W IER ZY ŁEM PR ZEG R A ŁE M ŻY CIE
Z napisów z formalnymi cechami impresywnymi ankietowani pam iętają te, które - jak m ożna sądzić - są dla nich w jakiś sposób konieczne, np.:
N IE W Y C IN A J LASU ВО I TY M O ŻESZ ZOSTAĆ PA R TY ZA N TEM JE Ż E L I A L K O H O L PR Z E SZ K A D Z A CI W N A U C E T O R Z U Ć SZK OŁĘ
PR Z Y G O T U J SIĘ NA N A JG O R SZE A BĘD ZIESZ M IL E R O Z C Z A RO W A N Y
W Y PU ŚCIĆ RYBY Z PUSZEK
bądź w jakiś sposób wyrażają ich przekonania: K O P W NOP
N ISZC Z RASIZM PL U Ć NA ŁKS
LE C H U - W YNOŚ SIĘ
BOŻE C H R O Ń M N IE PR ZED KO ŚCIO ŁEM
Porównując m ateriał zebrany z ankiet z materiałem zebranym bezpośrednio z budynków, ogrodzeń, tram wajów dostrzec m ożna pewne różnice dotyczące funkcji mowy, jakie są przez te napisy realizowane. W analizie graffiti brano pod uwagę wykładniki formalne danych funkcji, nie zaś intencje piszącego. M ając to na uwadze m ożna stwierdzić, że często napisy łączą w sobie kilka funkcji, np. funkcji referencjalnej towarzyszą ekspresywna czy poetycka, funkcja ekspresywna towarzyszy impresywnej, bądź napis realizuje równocześnie funkcję ekspresywną, impresywną i poetycką. Jak już w spom niano wcześniej, ankietowani zapam iętują głównie te napisy, w których widoczna jest funkcja poetycka (występująca bądź sam oistnie, bądź w połączeniu z innymi). Z bezpośrednich obserwacji zaś wynika, że dom inującą jest funkcja eks presywna, bo aż 60% napisów wykazuje cechy, które pozwalają traktow ać je jak o teksty o funkcji ekspresywnej. Jest tutaj pokaźna grupa wyznań typu:
K O C H A M CIĘ
A JA I T A K CIĘ K O C H A M
K O C H A M PR Z E M K A K O ZŁO W SK IEG O Z R E T K IN I PO ZD R A W IA M ŚW IRÓW
są także napisy, których treść wyraża sympatię bądź antypatię do pewnych ugrupow ań młodzieżowych:
K O C H A M D E PESC H E M O D E ED ZI R P U N K T O ESEN C JA ŻY CIA
H EA W Y M ETA L K IN G
W ŁO D ZI R Z Ą D Z O M DEPESZE
i inne, które w ankietach są odnotowywane sporadycznie.
N a pytanie, czy któreś z zapam iętanych napisów są wykorzystywane w rozm owach 20% odpowiedziało, że tak, z tym, że 16% to ludzie młodzi, poniżej 30 roku życia, a tylko 4% to ludzie m ający powyżej 40 lat. Z ankiet wynika, że w rozmowach wykorzystywane są napisy o charakterze aforyzmów:
PR Z Y G O T U J SIĘ NA N A JG O R SZE A BĘDZIESZ M IL E R O Z C Z A RO W A N Y
CA ŁY N A SZ C H U L IG A Ń S K I T R U D TOBIE O JC ZY ZN O W T R U M N IE Z BALTONY W Y G LĄ D A SZ JA K ŻYW Y
oraz zawiadom ienia ekspresywne typu: ŁKS JU D E , W ID ZEW K R Ó L , W ID ZEW H U J.
M łodzież przyznaje się do pow tarzania wulgaryzmów i rymowanek: F U C K YOU!, TY L U JU , C IĄ G SIĘ, CY CK I CIĘ BOLĄ
Ż A D N A K U R W A N IE D A CI T E G O CO D A JĄ CI K L O C K I LEG O PIJĘ M L E K O PROSTO OD K R O W Y PIE R D O L Ę Ł Ó D Z K I K L U B SPO RTO W Y
N IE BIJ ŻY D A - ŻYD SIĘ JESZC ZE PR ZY D A
Jeden z respondentów odpowiada, że napisy są wykorzystywane w rozmowach, jeśli są humorystyczne, zawierają śmieszną bądź ciekawą myśl. D o takich
należą zapewne:
SZC ZĘŚLIW EG O N O W EG O Y O R K U U W A GA NA N ISK O LA TA JĄ C E A N IO ŁY
BÓG CH CIA ŁB Y CIĘ W ID ZIEĆ CZĘŚCIEJ W K O ŚC IE L E - N IEC H SOBIE POW IESI M O JE ZD JĘ C IE
38% respondentów uważa, że napisy są śmieszne, dla 21% osób są one obojętne, zaś najmniej, bo 20% uważa je za bulwersujące i są to głównie osoby z przedziału wiekowego od 40 do 60 lat. 10% ankietowanych uznaje, że zarów no śmieszą, jak i bulwersują, dla 6% są tak śmieszne, jak i obojętne, zaś 5% uważa, że są śmieszne, obojętne i bulwersujące.
60% ankietowanych uznało, że większość napisów to wulgaryzmy, 9% twierdzi, że najwięcej jest humorystycznych, ten sam odsetek uważa większość napisów za niezrozumiałe. Dla 15% przeważająca ilość to wulgaryzmy i dowcipy, dla 6% napisy wulgarne i niezrozumiałe, zaś dla 1% humorystyczne i niezrozumiałe.
W ankiecie poproszono także o uzupełnienie sformułowań: W K IN IE K A PITO L..., U W O LN IĆ..., NISZCZ..., Ż A D N E G O R E SPEK TU ..., ZŁY ..., jeśli w jakiś sposób kojarzą się z napisami na m urach.
Napis W K IN IE K A PITO L... uzupełniło 49% respondentów. 36% to na pewno uzupełnienia związane z graffiti, czyli
W K IN IE K A PIT O L GW A ŁCĄ ZA K O N N IC E i przekształcenia tego napisu:
W K IN IE K A IT O L GW A ŁCĄ C ZA R O W N IC E W K IN IE K A PITO L R Ż N Ą Z A K O N N IC E
Pozostałe 13% to inne luźne skojarzenia, dotyczące granych filmów, atmosfery w kinie itp., nie mające prawdopodobnie nic wspólnego z napisami na murach.
Wezwanie U W O LNIĆ... uzupełniło 58% ankietowanych. T rudno określić, czy wszystkie z nich stanow ią skojarzenia z napisami na m urach, ale nie
m ożna tego wykluczyć, gdyż niektóre z napisów funkcjonują jak schematy, w których wymienia się tylko jeden z elementów. D o takich właśnie schem atów należy zaliczyć sform ułowanie U W O LN IĆ kogo?, co?, od czego? Nie m ożna także wykluczyć przypadku, że niektóre z odnotow anych w an kietach napisów nigdy nie wystąpiły w graffiti, a zostały tylko utworzone przez respondenta, który zna schemat. W śród uzupełnień pojawiły się:
U W O LN IĆ orkę 12% słonia 19%
poza tym: zakładników , kom unistów, kryminalistów, robotnika, Grobelnego, Trynkiewicza, Kowalskiego, kobiety, skina, wszystkich itp.
D o sform ułow ania N ISZC Z... funkcjonującego także ja k o schem at dopisywano:
rasizm (nazizm, nazi) 28%
zieleń (i w arianty tego napisu) 6% skinów, kom unę, Żydów i inne.
Ogółem napis uzupełniło 52% ankietowanych.
Wezwanie Ż A D N E G O R ESPEK TU ... uzupełniło 44% ankietowanych. Najczęstsze skojarzenia to:
Ż A D N E G O R E SPEK TU dla rasizmu (rasistów) dla starszych
dla władzy
dla świeżo pom alowanych ścian
W ten schemat wpisywane są najczęściej osoby, instytucje, ugrupow ania czy „zjaw iska” darzone niechęcią przez inne osoby, ugrupow ania, np.:
Ż A D N E G O R E SPEK TU dla Kościoła, kleru, NOP, faszystów, Żydów, ciuli, szkoły, policji, oszołomów, dla powagi itp.
O statnia była prośba o dopisanie skojarzeń do epitetu ZŁY. W tym wypadku napis uzupełniło 41% ankietowanych, trudno jednak uznać większość z nich za skojarzenia związane z graffiti. Takim i nie są na pewno: zły pies, zły gust, zły człowiek. Z m urów pochodzą zaś: ZŁY PO R U C Z N IK , ZŁY P O R U C Z N IK K R Ą ŻY , ZŁY PO R U C Z N IK G W A ŁCI.
Z ankiet wynika, że znaczny odsetek ankietowanych kojarzy pewne sform u łow ania z napisam i na m urach i potrafi je uzupełnić. Często napisy są prze kształcane i właśnie w takiej przekształconej formie pojawiły się w ankietach, np. napis W K IN IE K A PIT O L G W A ŁCĄ Z A K O N N IC E przez młodzież odnotowywany jest jako napis w K IN IE KA PITO L RŻNĄ ZA K O N N ICE, zaś jeden z respondentów napisał: W K IN IE KA PITOL GW AŁCĄ ZAKONNICE. Podobnie pojawiają się różne warianty uzupełnień wezwań: U W O LN IĆ ..., NISZCZ..., Ż A D N E G O RESPEK TU ..., np. U W O LN IĆ SM OKA to zapewne przekształcenie niezbyt dokładnie zapamiętanego napisu U W O LN IĆ SŁONIA. D ostrzeżone przeze mnie napisy o początku U W O LN IĆ ... to:
U W O L N IĆ RYBY Z K O N SER W
U W O LN IĆ W SZY STKIE M R O Ż O N E T R U SK A W K I U W O LN IĆ K A W Ę Z M ŁY N K Ó W
a ich pierwowzoru należy doszukiwać się zapewne w zapom nianym już napisie: U W O LN IĆ W IĘŹN IÓ W PO LIT Y C Z N Y C Y H . Są więc pewne schematy składniowe, w których m ożna wymieniać pewne elementy i które m ogą występować na m urach w różnych wariantach. Te różne w arianty zapam iętywane są przez czytających graffiti, przez co utrw ala się sam schemat i w efekcie ankietowani sami tw orzą wypowiedzenia, które swą budow ą przypom inają graffiti.
Nie wszyscy ankietowani wpisywali skojarzenia związane z graffiti, często pojawiały się jakiś inne, bądź w ogóle nie było skojarzeń. Takich różnych odpowiedzi udzielały najczęściej osoby powyżej 40 roku życia. Część tych innych uzupełnień to zapewne odwzorowania schematu.
Entuzjastycznie na ankietę zareagowała młodzież. Świadczy to o tym, że graffiti stanowi jeden z elementów szeroko pojętego tła kulturowego. Napisy są zauważane, zapamiętywane i - co dla nas ważne — wykorzystywane w rozmowach. W ten sposób graffiti m ogą wpłynąć na upowszechnienie się pewnych wyrazów czy całych układów składniowych.
Negatywne są wzory, jeśli weźmiemy pod uwagę wulgaryzmy, a przy pomnijmy: 60% ankietowanych uznało, że ich jest najwięcej. Ryzykowne jest także pow tarzanie wypowiedzeń z błędnymi form ami wyrazów, choć z zamierzenia te błędne formy stanow ią istotę kom izmu danych napisów. Nie zawsze jednak czytający rozum ieją zam iar stylizacji, a zapam iętane form y m ogą uważać za poprawne:
N ISZC Z ZIELEŃ I D EPTA J T R A W N IK I POSZŁEM NA N IE SZ PO R Y - L. W AŁĘSA K R Y C H A CH LO W SOBOTĘ
Z a pozytywne należy uznać wyrabianie przekonania o tym, że język jest wspaniałym narzędziem komizmu. Dostrzeżenie tego faktu mobilizuje do wykorzystywania różnych znaczeń wyrazów, do zabawy słowem.
Obserwując graffiti m ożna dostrzec to, co odnotowywane jest szczególnie w ostatnich latach - wzmożony wpływ języka angielskiego. Pojawiają się całe zdania w języku angielskim:
I H A TE M Y SELF A N D I W ANT TO DIE!!! P U N X § SK IN S U N IT E D A G A IN ST RA CIZM I LOVE G U N S’N ’ROSES
wyrażenia: R E D PO W ER, BLUE G A N G STA , W H ITE SH IT i wyrazy. Odnotow uje się także teksty mieszane (makaronizowane), złożone ze słów polskich i angielskich: RTS H O O LIG A N S W ID ZEW , R A D O G O SZ C Z T H E BEST, K L E R G O H O M E - F U C K AUT!!!, O N LY RTS. Niestety wśród napisów obcojęzycznych znaczną część stanow ią wulgaryzmy i one pojawiły się w ankietach.
Przypomnijmy jednak, że nie tylko młodzież dostrzega napisy na m urach i wzoruje się na nich. Są one zauważane przez wszystkich bez względu na wiek, płeć i wykształcenie. Ankietowani ustosunkow ują się do nich i potrafią je powtórzyć i już to świadczy 0 wpływie graffiti na zachowania językowe ludzi.
Алиция Шуберт, Казимеж Михалевски Л О Д З И Н С К И Е Н А С Т Е Н Н Ы Е Н А Д П И С И (Г Р А Ф Ф И Т И ) В статье рассм атр и ваю тся синтактические конструкции настенны х надписей и анализируется вопрос воздействия граффити на языковое поведения представителей городского общ ества. Степень ф ормальной сложости этих подписей различна. Д овольно часто встречаю тся (также однолексемные) неглагольные высказывания, но также и предложения (в том числе и сложные) и тексты состоящее из нескольких высказываний. Языковые средства зачастую соединяются с внеязыковыми. Э то могут бы ть предметы, на которы е нанесены надписы или рисунки, выполненные вместе с текстами. Анкетный опрос ноказал, что 80% городских жителей запом инает настенные надписи и может их цитировать. 20% опрошенных использует граффити в разговорах. Респонденты умею т также дополнять формулировки, являющиеся началом настенных надписей, что свидетельствует о том , что в их сознании фиксируются схемы, согласно которы м мож но создавать высказывания, напоминающ ие своим построением граффити.
