Wyrok Sądu Metropolitalnego w
Katowicach (c. Sobański) z 26.11.2004
z tytułu bojaźni szacunkowej po
stronie powoda
Ius Matrimoniale 10 (16), 235-238
Wyrok Sądu Metropolitalnego w Katowicach (c. Sobański)
z 26.11.2004 z tytułu bojaźni szacunkowej po stronie powoda
I. P r z e b ie g sp raw y : R P o r a z W G z a w a rli m a łż e ń s tw o 2 3 .10.1971 w k o ś c ie le św. M a rc in a w P. W a ż n o ś ć te g o m a łż e ń s tw a za sk a rż y ł R P 28.6 .2 0 0 0 w S ą d z ie D u c h o w n y m w W. z ty tu łó w p rz y m u s u i b o ja ź n i p o s tr o n ie p o w o d a , b o ja ź - n i sz a c u n k o w e j p o s tr o n ie p o w o d a o r a z sy m u lac ji p o s tr o n ie p o w o d a i p o z w a n e j. S ą d r o z p a trz y ł sp ra w ę z p o w y ższy ch c z te r e c h ty tu łó w . D n ia 6.4 .2 0 0 2 S ą d o rz e k ł, ż e n ie u d o w o d n io n o n ie w a ż n o ś c i m a łż e ń s tw a z ż a d n e g o z ro z p a try w a n y c h ty tu łó w . W s k u te k a p e la c ji p o w o d a sp ra w a z n a la z ła się w I I in sta n c ji, tj. w S ą d z ie D u c h o w n y m w P. S ą d te n r o z p a try w ał sp ra w ę ty lk o z ty tu łu b o ja ź n i sz a c u n k o w e j i o rz e k ł 26.4.2 0 0 3 , że z te g o w ła ś n ie ty tu łu u d o w o d n io n o n ie w a ż n o ś ć m a łż e ń s tw a . N a p ro ś b ę p o w o d a N ajw yższy T ry b u n a ł S y g n a tu ry A p o s to ls k ie j r e s k r y p te m z 3 .2.2004 w yznaczył S ą d M e tr o p o lita ln y w K a to w ic a c h d o r o z p a tr z e n ia sp raw y w trz e c ie j in sta n c ji. D e k r e t e m z 15.4.2004 u s ta lo n o s k ła d o s o b o w y S ą d u . S tro n y n ie p rz e d ło ż y ły n o w y c h w n io sk ó w d o w o d o w y ch , p r z e t o d e k r e te m z 2 6.7.2003 z a m k n ię to p o s tę p o w a n ie d o w o d o w e . T ak w ię c o p ie r a ją c się n a m a te r ia le d o w o d o w y m n a g ro m a d z o n y m w p o p r z e d n ic h in s ta n c ja c h S ą d p r z y s tę p u je d o u d z ie le n ia o d p o w ie d z i n a p y ta n ie p ro c e s o w e , czyli d o o rz e c z e n ia , czy u d o w o d n io n o n ie w a ż n o ś ć m a łż e ń stw a z ty tu łu b o ja ź n i sz a c u n k o w e j p o s tr o n ie p o w o d a . I I . P r a w n y s t a n sp raw y : T ry b u n a ł I in s ta n c ji r o z p a try w a ł s p r a w ę - ja k w s p o m n ia n o w yżej - z tr z e c h ty tu łó w i o rz e k ł, ż e n ie u d o w o d n io n o n ie w a ż n o ś c i z ż a d n e g o z n ic h . P o w ó d w p iś m ie a p e la c y jn y m p o le m iz u je z u s ta le n ia m i T ry b u n a ł u d o ty c z ą c y m i w y w a rte g o n a ń p r z y m u s u . T ry b u n a ł II in s ta n c ji u s t a lił p y ta n ie p ro c e s o w e : czy m a łż e ń s tw o s tr o n j e s t n ie w a ż n e z ty tu łu b o ja ź n i sz a c u n k o w e j p o s tr o n ie p o w o d a i z te g o ty tu łu o r z e k ł n ie w a ż n o ś ć
m a łż e ń s tw a , in n y c h ty tu łó w n ie w a ż n o ś c i T ry b u n a ł II in s ta n c ji n ie r o z p a try w a ł ( n ie m o ż n a p r z e to tw ie rd z ić , ż e o d n o ś n ie d o n ic h z a tw ie rd z ił w y ro k T ry b u n a łu I in s ta n c ji - p . II, 2 9 ). S ą d M e tr o p o lita ln y z o s ta ł u p o w a ż n io n y d o r o z p a try w a n ia sp ra w y z ty tu łu , c o d o k tó r e g o z a p a d ły n i e z g o d n e w y ro k i, tj. z ty tu łu b o ja ź n i sz a c u n k o w e j p o s tr o n ie p o w o d a . S ą d z w ra c a u w a g ę n a t e n fa k t, g d y ż p o w ó d p o o tr z y m a n iu u w ag o b r o ń c y w ę z ła m a łż e ń s k ie g o , w p iś m ie z 2 8 .7 .2 0 0 4 p rz y w o ła ł ta k ż e o b u s tr o n n ą sy m u la c ję m a łż e ń s k ą . I I I . S ta n fak ty c zn y : 1. S k o ro ty tu łe m n ie w a ż n o ś c i j e s t b o ja ź ń s z a c u n k o w a p o s tr o n ie p o w o d a , tr z e b a w z ią ć p o d u w a g ę p r z e d e w sz y s tk im je g o z e z n a n ia . P o w ó d z e z n a ją c w I in s ta n c ji p o d a ł, ż e s tr o n y były „ z n a jo m y m i z p a c z k i” , z n a jo m o ś ć z o s ta ła p r z e r w a n a w s k u te k je g o „ p ó jś c ia d o w o js k a ” , a le gd y j e d e n je d y n y r a z p r z y je c h a ł n a p r z e p u s tk ę , p o z w a n a z a s z ła w ciąż ę. N ie w id z ia ł w n ie j k a n d y d a tk i n a ż o n ę , a le j a k z a s z ła w c ią ż ę , „ to ju ż b y ła in n a s p r a w a ” . P o tr z e c h m ie s ią c a c h m u s ia ł p o d ją ć r o z m o w ę o ty m z ro d z ic a m i, a „ w te d y p o p rz y m u s a c h r o d z ic ó w ” m u s ia ł „ p o d ją ć d e c y zję o z a w a rc iu m a łż e ń s tw a ” , c h o ć n ie b y ł n a to p rz y g o to w a n y i s p a d ło to n a ń „ ja k g r o m z ja s n e g o n i e b a ” . T w ie rd z e n ie , ż e r o z m o w ę z r o d z ic a m i p o d ją ł w trz y m ie s ią c e p o d o w ie d z e n iu się o ciąży, k łó c i się z n a s tę p n y m z d a n ie m , k ie d y z e z n a je : „ ś lu b z a w a rliśm y c h y b a p o tr z e c h m ie s ią c a c h o d ch w ili z a jś c ia w c ią ż ę p r z e z p o z w a n ą ” . P o w ó d n ie p o d a j e n a cz y m p o le g a ły „ te p rz y m u s y ” , p o k tó r y c h m u s ia ł p o d ją ć d ec y zję n a m a łż e ń s tw o . M ó w i, ż e n ie b y ł p r z e k o n a n y d o m a łż e ń s tw a , m a łż e ń stw o „ s ta ło się, b o b y ła t a c ią ż a i n a m o w y r o d z ic ó w ” , c ią ż a g o „ p rz y g n io tł a ” , k ie ro w a ł się ty lk o „ p r o b le m e m ciąż y p o z w a n e j i n a m o w a m i ro d z ic ó w ” , g d y b y n ie c ią ż a , to n a j p r a w d o p o d o b n ie j m a łż e ń s tw o n ie z o s ta ło b y z a w a rte . B ył z m u sz a n y , a le tr u d n o m ó w ić o g ro ź b a c h , j e d n a k b y ł t a k w y ch o w an y , ż e „ n a w e t m a ją c d w a d z ie ś c ia l a t ” w e w sz y st k im s łu c h a ł ro d z ic ó w . U w a ż a , ż e g d y b y n ie z d e c y d o w a ł się n a m a łż e ń stw o i p rz e c iw sta w iłb y się ro d z ic o m , to „ d e lik a tn ie m ó w ią c w y g o n ili b y ” g o z d o m u , z w ła sz c z a ż e p o ślu b ie k a z a li m u „iść m ie s z k a ć d o t e śc io w e j” . P o w ó d b y ł im z a w sz e p o s łu s z n y , n ig d y się n ie sp rz e c iw ia ł, a „ t e n p r o b le m p r z y m u s u b y ł w g r o n ie r o d z in n y m z a ła tw ia n y ” .
2. P o z w a n a p rz y z n a je , ż e ro d z ic e p o w o d a w y m a g a li o d n ie g o b e z w z g lę d n e g o p o s łu s z e ń s tw a , a le n ic je j n ie w ia d o m o o p rz y m u s ie czy te ż
e w e n tu a ln y c h k o n s e k w e n c ja c h , ja k ie m o g ły b y w y n ik n ą ć z p rz e c iw s ta w ie n ia się p o w o d a ro d z ic o m . M a łż e ń s tw o s tr o n n ig d y n ie b y ło z w ią z k ie m id e a ln y m , „ a k ie d y m in ę ło m iło s n e r o z c z a r o w a n ie (!), z a c z ę ło się r o z p a d a ć z u p e łn ie ” . P o w ó d z a tr u w a ł je j życie „ c h o ro b liw ą z a z d ro ś c ią , a w a n tu r a m i, b ic ie m i k a to w a n ie m d z ie c k a ” .
3. W r e la c ji m a tk i p o w o d a s p ra w a w y g lą d a n a s tę p u ją c o : „ N ie w iem , j a k o n i p o d c h o d z ili d o d ec y zji n a m a łż e ń s tw o . A k o n k r e tn i e j a p o w ie d z ia ła m m u , j a k w y szła s p ra w a ciąży, ż e s k o r o ta k je s t, to n ie m a 0 cz y m m ó w ić i m a b y ć ślu b . G d y b y m j ą z n a ła , to m o ż e p o s tą p iła b y m in a c z e j. B a ła m się w sty d u , złej o p in ii... J a sy n a z m u s iła m d o m a łż e ń stw a, b o b y ło m i w sty d . Z te g o n a w e t p o c h o r o w a liś m y się. P o w ie d z ia ła m m u , ż e n ie m a o cz y m m ó w ić , ty lk o m a się ż e n ić , j e s t d z ie c k o i m u si m ie ć o jc a . O n p ła k a ł, a le n ie w ie m , d la c z e g o . A le n ic n ie m ó w ił, że n ie c h c e się ż e n ić . M y śm y z a w sze w y m a g a li o d n ie g o p o s łu s z e ń s tw a 1 o n b y ł u le g ły n a m , m u s ia ł słu c h a ć , b o o jc ie c m ia ł o s tr ą r ę k ę . R y g o r m u s ia ł być. G d y b y się sp rz e c iw ia ł, to n ie w ie m , c o b y b y ło ... N ie w iem , czy p o w ó d sk a rż y ł się, ż e j e s t d o ś lu b u z m u s z o n y ” .
4. K s. G . n ie w ie, czy p o w ó d „ ty lk o p o d w p ły w e m n a le g a n ia r o d z i c ó w z g o d z ił się n a ślu b , czy b y ło u n ie g o co ś in n e ” , n ie w ie, czy p o w ó d sk a rż y ł się n a p rz y m u s. Ś w ia d e k o s tr z e g a ł p o w o d a , b y z a s ta n o w ił się, „ n a k o g o id z ie ” , ś w ia d e k n ie p o d a je , ja k p o w ó d r e a g o w a ł n a o w e o s tr z e ż e n ia . I n f o r m a c je o m a łż e ń s tw ie s tr o n ś w ia d e k m a o d m a tk i p o w o d a , k tó r a p o ślu b ie o p o w ia d a ła m u o ży ciu m a łż e ń s k im syna.
Ś w ia d e k T. z e z n a ła : „ P ro p o z y c ja z a w a rc ia m a łż e ń s tw a w y p ły n ę ła ze s tro n y m a tk i P., p o n ie w a ż w d r o d z e b y ło d z ie c k o , k tó r e m u s ia ło m ie ć o jc a . D r u g a s tr o n a p r z y ję ła to z u lg ą ... J a k p a m ię ta m , m ło d y c h z m u sz ali r o d z ic e d o z a w a rc ia m a łż e ń s tw a ” . Ś w ia d e k n ie p o d a je , s k ą d to w ie, n ie w y ja śn ia , n a czy m p o le g a ł ó w p rz y m u s , n ie w ie, ja k re a g o w a ł p o w ó d , n ie w ie n ic o z n a jo m o ś c i p r z e d ś lu b n e j s tro n .
5. P o w ó d w p iś m ie a p e la c y jn y m p r z y ta c z a f r a g m e n ty p o w y ższ y ch z e z n a ń w y ra ż a ją c z d z iw ie n ie , d la c z e g o T ry b u n a ł I in s ta n c ji u z n a ł j e za n ie w y s ta rc z a ją c e . W p iś m ie z 2 .8 .2 0 0 2 tw ie rd z i, ż e g d y p r z e d s ta w ił s p ra w ę r o d z ic o m i p o w ie d z ia ł, ż e n ie c h c e te g o d z ie c k a , o jc ie c „ p o r z ą d n ie r o z p r a w ił s ię ” z n im i to ta k , ż e „ m a tk a r o b iła o k ła d y ” . P isz e te ż , ż e je g o „ d y le m a t” n ie sk o ń c z y ł się „ n a k a r z e c ie le s n e j i le k c ji m o r a ln o ś c i” , b o z m u s z a n o g o d o m a łż e ń s tw a „ g ro ż ą c s k a z a n ie m n a c ie r p ie n ie z a w sty d p r z y n ie s io n y r o d z in ie , z je d n o c z e s n y m w y d z ie d z ic z e n ie m ” . G d y p rz y je ż d ż a ł n a p r z e p u s tk i, m ia ły m ie js c e w y m ó w k i, sz tu r- c h a ń c e , p s y c h ic z n e d r ę c z e n ie , o k a z y w a n ie n ie z a d o w o le n ia , n a z y w a n ie
g o c z a r n ą o w c ą i „ in n e p o c z y n a n ia , łą c z n ie z w y rz u c e n ie m z d o m u ” . K łó c i się to z je g o z e z n a n ia m i, k ie d y p rz y z n a ł w y ra ź n ie „ tr u d n o m ó w ić o g r o ź b a c h ” , a o ja k im ś „ p o w a ż n y m r o z p r a w ie n iu s ię ” w o g ó le n ie w s p o m n ia ł, m im o w y ra ź n e g o o d n o ś n e g o p y ta n ia . 6. J a k ju ż z a z n a c z o n o w yżej, w s p r a w a c h p ro w a d z o n y c h z ty tu łu b o ja ź n i sz a c u n k o w e j w ę z ło w e z n a c z e n ie m a ją z e z n a n ia i w y p o w ie d z i o s o b y z a in te re s o w a n e j, w ty m p r z y p a d k u p o w o d a . I w ła ś n ie w y p o w ie d z i p o w o d a s p ra w ia ją S ą d o w i n a jw ię k s z ą tr u d n o ś ć . T w ie rd z e n ia z a w a r te w p iś m ie a p e la c y jn y m są s p rz e c z n e z z e z n a n ia m i z ło ż o n y m i w I in s t a n cji. To z a ś sta w ia p o d z n a k ie m z a p y ta n ia w ia r y g o d n o ś ć p o w o d a : s p r z e ciw iał się czy b a ł się sp rze ciw ić , były g ro ź b y czy n ie b y ło g ró ź b (b o w o b e c je g o p o s łu s z e ń s tw a n ie b y ły p o tr z e b n e ) . M a tk a p o w o d a z e z n a je , ż e n ie w ie, co b y b y ło , g d y b y się sp rz e c iw ił. A s k o ro n ie sp rz e c iw ia ł się, to s k ą d o w o r o z p r a w ia n ie się z n im łą c z n ie z k a r a m i c ie le sn y m i?
S p ra w ę r o z p a tr u j e się z ty tu łu b o ja ź n i sz a c u n k o w e j, d la te g o w św ie t le p r z e d m io tu sp ra w y n ie j e s t w a ż n e , czy p o w o d o w i g r o ż o n o (w y rz u c e n ie m z d o m u , w y d z ie d z ic z e n ie m ) lu b te ż czy b y ł b ity i to ta k , ż e m a t k a m u s ia ła r o b ić m u o k ła d y . T ru d n o ś ć S ą d u p o le g a n a sp rz e c z n o ś c ia c h w r e la c ja c h p o w o d a : je ż e li p r z e s a d z a w p is m a c h , s k ą d p e w n o ś ć , ż e m ó w i p r a w d ę w z e z n a n ia c h . C o w ię c e j, o d n o ś n ie d o g ró ź b w y p o w ie d z i p o w o d a w y k lu c z a ją się. P o w ó d s a m p o d w a ż y ł sw ą w ia ry g o d n o ść . W y p o w ie d z i s a m e g o p o w o d a r o d z ą w ą tp liw o śc i, ja k im d a ł ju ż w y ra z T ry b u n a ł I in s ta n c ji p is z ą c w w y ro k u , ż e „ n ie w ia d o m o , g d z ie je s t p r a w d a w tw ie r d z e n ia c h p o w o d a ” . J e g o s p r z e c z n e w y p o w ie d z i n ie p o z w a la ją S ą d o w i o s ią g n ą ć m o r a ln e j p e w n o ś c i, ja k o b y p o w ó d z a w ie ra ł m a łż e ń s tw o p o d w p ły w e m b o ja ź n i sz a c u n k o w e j. T ak w ię c s ą d o d p o w ia d a p r z e c z ą c o n a p y ta n ie p r o c e s o w e i s tw ie r d za , ż e n ie u d o w o d n io n o , b y p o w ó d z a w ie ra ł m a łż e ń s tw o p o d w p ły w e m b o ja ź n i sz a c u n k o w e j. Tym sa m y m S ą d u c h y la w y ro k T ry b u n a łu I I in sta n c ji.
