Uprawnienie i obowiązek biskupa
oraz prezbitera co do udzielania
sakramentu bierzmowania (kanony
882, 888)
Kieleckie Studia Teologiczne 3, 415-445
2004
Ks. M a ria n P a s tu s z k o - Kielce
U
p r a w n i e n i e i o b o w i ą z e k b i s k u p a o r a z p r e z b i t e r a
C O D O u d z i e l a n i a s a k r a m e n t u b i e r z m o w a n i a
(
k a n o n y
8 8 2 -8 8 8 )
S z a fa rstw o sa k ra m e n tu b ie rz m o w a n ia to g łó w n y p ro b le m te g o sa k ra m e n tu . W y k a ż e m y to n a p o d s ta w ie r o z ło ż e n ia k a n o n ó w w ty m ty tu le (II). Z a u w a ż m y n ajp ierw , ż e n a te m a t sa k ra m e n tu b ie rz m o w a n ia m a m y 18 k a n o n ó w . Z ty c h 18 k a n o n ó w a ż s ie d e m z a w ie ra n o r m y d o ty c z ą c e s z a fa rz a s a k ra m e n tu b ie rz m o w a n ia ( 8 8 2 -8 8 8 ) w ro z d z ia le II. Ż a d e n in n y ro z d z ia ł n ie lic z y ty lu k a n o n ó w . W ro z d z ia le I n a te m a t sp ra w o w a n ia sa k ra m e n tu b ie rz m o w a n ia m a m y ty lk o d w a k a n o n y (8 8 0 881). W r o z d z ia le III o p rz y jm u ją c y c h sa k ra m e n t b ie rz m o w a n ia s ą tr z y k a n o n y ( 8 8 9 -8 9 1 ) . R o z d z ia ł I V p o ś w ię c o n y ś w ia d k o m b ie rz m o w a n ia lic z y d w a k a n o n y ( 8 9 2 -8 9 3 ) . W r o z d z ia le V z n a jd u ją s ię tr z y k a n o n y (8 9 4 -8 9 6 ) . P is z ą c o s z a f a r s tw ie s a k r a m e n tu b ie rz m o w a n ia , o p r a c u je m y d w a te m a ty , m ia n o w ic ie : 1. B is k u p j a k o s z a f a r z s a k r a m e n tu b ie r z m o w a n ia - j e g o u p r a w n ie n ie i o b o w ią z e k u d z i e la n ia b ie r z m o w a n ia . 2. P r e z b it e r j a k o s z a f a r z s a k r a m e n tu b ie r z m o w a n ia - j e g o u p r a w n ie n ie i o b o w ią z e k b ie rz m o w a n ia .1. B isk u p je s t z w y c z a jn y m sza fa rz em sak ram entu
b ierzm o w a n ia (k an . 882)
P rz e d S o b o re m W a ty k a ń s k im II ( 1 9 6 2 - 1 9 6 5 ) , w c z a s ie je g o trw a n ia , a ta k ż e w c ią g u k ilk u n a s tu n a s tę p n y c h la t, w ie le m ó w io n o i p is a n o o ty m , ż e b is k u p j a k o s z a f a r z s a k r a m e n tu b ie r z m o w a n ia j e s t
m inister originarius (naturalis).
J e d n a k S c h e m a ty K o d e k s u P r a w a K a n o n ic z n e g o z 1 9 8 0 (k a n . 8 3 6 ) i z 1 9 8 2 r. (k a n . 8 8 2 ), a ta k ż e o b o w ią z u ją c e g o k a n . 8 8 2 K o d e k s u P r a w a K a n o n ic z n e g o z 19 8 3 r., p o w r a c a ją d o u ż y w a n e g o o d c z a s u p a p i e ż a E u g e n iu s z a I V ( 1 4 3 9 1 4 4 5 ) o k r e ś le n ia b is k u p a j a k o s z a f a r z a s a k r a m e n tu b ie rz m o w a n ia , m ia n o w ic ie ż e j e s t o n
m inister ordinarius
( z w y c z a jn y ) 1.1 Zob.
Biskup jako szafarz sakramentu bierzmowania,
„P raw o K anoniczne” , 23 (1980), nr 1-2, s. 172.K a n o n 8 8 2 o b e c n e g o K o d e k s u , in a c z e j n iż to c z y n ił k a n . 7 8 2 § 1 K P K z 1 9 1 7 r., n ie p o d k r e ś la , ż e ty lk o b is k u p i s ą z w y c z a jn y m i s z a fa r z a m i s a k ra m e n tu b ie rz m o w a n ia . I s łu s z n ie , p o n ie w a ż n ie w y m ie n ia ją c p o z a b is k u p a m i n ik o g o in n e g o j a k o s p r a w u ją c e g o t ę f u n k c ję w o k r e ś lo n y s p o s ó b , m ó w i p r z e z to sa m o , ż e ty lk o b is k u p i s ą z w y c z a jn y m i s z a f a r z a m i s a k r a m e n tu b ie rz m o w a n ia . C o to z n a c z y , iż b is k u p i s ą z w y c z a jn y m i s z a f a r z a m i s a k ra m e n tu b ie r z m o w a n ia ? Z tr a d y c ji, a s z c z e g ó ln ie z k s ią g litu r g ic z n y c h K o ś c i o ła w s c h o d n ie g o i z a c h o d n ie g o w ia d o m o , ż e p r z e z w ło ż e n ie r ą k i s ło w a ś w ię c e ń u d z i e la n a j e s t b is k u p o m ła s k a D u c h a Ś w ię te g o i w y c is k a n e w n ic h ś w ię te z n a m ię ta k , ż e w s z c z e g ó ln y s p o s ó b p r z e jm u ją o n i r o lę s a m e g o C h r y s tu s a M is trz a , P a s te r z a i K a p ła n a , d z ia ła ją c w J e g o z a s tę p s tw ie
(in p erso n a Christi:
L G 2 1 ).W k ła d a n ie n a o c h rz c z o n y c h rą k , b y im u d z ie lić D u c h a Ś w ię te g o , p r a k ty k o w a n e j u ż o d c z a s ó w a p o s to lsk ic h , z c z a s e m z o s ta ło n a z w a n e b ie rz m o w a n ie m 2. S a k ra m e n t te n u d z ie la n y p rz e z b is k u p ó w j e s t z a w sz e w aż n y . D la te g o te ż do b is k u p a b ie rz m u ją c e g o n ie m a z a s to s o w a n ia k a n o n 144, w k tó ry m j e s t u z u p e łn ie n ie u p ra w n ie n ia w p r z y p a d k u b łę d u p o w s z e c h n e g o lu b w ą tp liw o ś c i p o z y ty w n e j. B i s k u p ó w n ie m o ż n a p o z b a w ić u p r a w n ie n ia d o b ie r z m o w a n ia n a w e t w p r z y p a d k u , g d y b y p r o w a d z ili ż y c ie n a s p o s ó b w ie r n y c h ś w ie c k ic h , c z y te ż p o p a d li w j a k i e ś k a r y k o ś c ie ln e . U p ra w n ie n ie d o u d z ie la n ia b ie rz m o w a n ia p r z y s łu g u ją c e b is k u p o m n ie j e s t ró w n ie ż o g r a n ic z o n e d o te re n ó w , n a k tó r y c h s ą o n i p a s te r z a m i. T a k a s y tu a c ja w p r z y p a d k u b ie r z m o w a n ia m a w K o ś c ie le m ie js c e je d y n ie w o d n ie s ie n iu d o o rd y n a riu s z y . D la te g o te ż ty lk o ic h n a z y w a m y z w y c z a jn y m i s z a f a r z a m i s a k r a m e n tu b ie rz m o w a n ia . J e ś li z a ś s a m i b is k u p i s ą z w y c z a jn y m i i j a k b y n a tu r a ln y m i s z a f a r z a m i s a k r a m e n tu b ie r z m o w a n ia , o z n a c z a to , ż e p r z e d e w s z y s tk im o n i m a j ą te g o s a k r a m e n tu u d z i e la ć . P r z e m a w i a j ą z a ty m r ó w n i e ż r a c je te o lo g ic z n e , g d y ż w ó w c z a s w y r a ź n ie j u k a z u je s ię z w ią z e k te g o s a k ra m e n tu z p ie r w s z y m z e s ła n ie m D u c h a Ś w ię te g o w d n iu P ię ć d z ie sią tn ic y . W o w y m d n iu D u c h Ś w ię ty z s tą p ił n a ap o sto łó w , k tó r z y p rz e z w ło ż e n ie r ą k p rz e k a z y w a li G o o c h rz c z o n y m , b y w łą c z a ć ic h d o p ie rw sz e j w s p ó ln o ty c h rz e ś c ija n w Je ro z o lim ie . O b e c n ie z a ś b i sk u p , g ło w a K o ś c i o ła lo k a ln e g o , je d n o c z y w y b ie r z m o w a n y c h z e s o b ą i z d ie c e z ją , z a ś p r z e z d ie c e z ję , z K o ś c i o łe m p o w s z e c h n y m . O tr z y m a n ie D u c h a Ś w ię te g o p r z e z p o s łu g ę b is k u p a w y ra ź n ie j w s k a z u je b ie r z m o w a n e m u , ż e je g o z a d a n ie m b ę d z ie t e r a z d a w a n ie ś w ia d e c tw a C h r y s tu s o w i P a n u w ś r ó d lu d z i.
Z te g o , co d o ty c h c z a s p o w ie d z ie liś m y , w y n ik a , ż e b is k u p , ja k k o lw ie k w k a n o n ie 8 8 2 n a z y w a s ię g o
ordinarius m inister,
j e s t te ż r ó w n o c z e ś n ieorigina-
rius m inister
w o d n ie s ie n iu d o s a k ra m e n tu b ie rz m o w a n ia . O k re ś le n ia te z r e s z tą n ie w y k lu c z a j ą s ię n a w z a je m w te n s p o s ó b , b y n a z y w a ją c b is k u p am inister
ordinarius
, n ie m o ż n a g o b y ło n a z w a ćm inister originarius
. I s tn ie je je s z c z e j e d n a r a c ja , k tó r a p o z w a la n a z y w a ć b is k u p aoriginarius m inister
s a k ra m e n tub ie r z m o w a n ia , m ia n o w ic ie S o b ó r W a ty k a ń s k i II w K o n s ty tu c ji d o g m a ty c z n e j o K o ś c ie le
L um en gentium
n r 2 6 n a z y w a b is k u p ó w j a k o s z a f a r z y b ie r z m o w a n ia w ła ś n ieoriginarii m inistri.
J e ś li z a ś S o b ó r W a ty k a ń s k i II u ż y ł te g o o k r e ś le n ia , to w o ln o p o s łu g iw a ć s ię n im w s z y s tk im in n y m .2. P rezb iter ja k o sza fa rz sak ram en tu b ierzm o w a n ia
(k an . 883 nr 1 -3 )
Z „ C o m m u n ic a tio n e s ” 3 (1 9 7 1 ), n r 2 w ie m y , iż o d p o c z ą tk u z a m ie r z a n o , u s ta la ją c n o r m y n a te m a t s z a f a r z a b ie r z m o w a n ia w § 1, s tw ie rd z ić , iż z w y c z a jn y m s z a f a r z e m s a k r a m e n tu b ie r z m o w a n ia j e s t b is k u p , z a ś w § 2 d o d a w a n o : „ n a d z w y c z a jn y m s z a f a r z e m s a k ra m e n tu b ie r z m o w a n ia j e s t p re z b ite r, k tó r y o tr z y m a ł ta k ie u p r a w n ie n ie n a m o c y p r a w a p o w s z e c h n e g o a lb o te ż s p e c ja ln e g o in d u ltu k o m p e te n tn e j w ła d z y ” . Z a r a z te ż m y ś la n o , ż e b y s a m o p r a w o (ipso
iure)
p r z y z n a w a ło u p r a w n ie n ie d o b ie rz m o w a n ia . Z a p r o p o n o w a n o , ż e b y p r z y z n a ć s z e rs z e u p r a w n ie n ie , j e ś l i c h o d z i o b ie r z m o w a n ie z a g r o ż o n y c h n ie b e z p ie c z e ń s tw e m ś m ie r c i. P re z b ite r , k tó r y m a u p r a w n ie n ie b ie r z m o w a n ia z p r a w a p o w s z e c h n e g o lu b z in d u ltu , j e s t „ n a d z w y c z a jn y m s z a f a r z e m s a k ra m e n tu b ie r z m o w a n i a ” . M o ż e o n b ie r z m o w a ć n a s w o im te r y to r iu m w s z y s tk ic h , k tó rz y , m u z o s ta n ą p r z e d s ta w ie n i p r z e z s w o je g o p r o b o s z c z a . Z a ś p o z a te r e n e m p r e z b ite r b ie r z m u je n ie w a ż n ie . P re z b ite r , k tó r y m a u p r a w n ie n ie d o b ie rz m o w a n ia , m a te ż o b o w ią z e k b ie rz m o w a n ia . W S c h e m a c ie P r a w a n a te m a t S a k r a m e n tó w z 1 9 7 5 r. w k a n . 41 (k a n . 7 8 2 § 1 K P K z 1 9 1 7 r.) u s ta la się , iż w a ż n ie u d z i e la s a k r a m e n tu b ie r z m o w a n ia p re z b ite r, k tó r y m a ta k ie u p r a w n ie n ie z p r a w a p o w s z e c h n e g o lu b n a d a n ia j e m u o s o b iś c ie . W e d łu g k a n . 4 2 ( k a n . 7 8 2 § 3 K P K z 1 9 1 7 r.) z p r a w a p o w s z e c h n e g o b ie r z m o w a n ia b ę d ą m o g li u d z ie la ć : 1. C i, k tó r z y z r ó w n a n i s ą z b is k u p e m d ie c e z ja ln y m , a le ty lk o n a s w o im te ry to riu m . 2. W s to s u n k u d o z a g r o ż o n e g o n ie b e z p ie c z e ń s tw e m ś m ie r c i, p r o b o s z c z , a j e ś l i m a o n p r z e s z k o d ę co d o u d z ie la n ia b ie rz m o w a n ia , to j a k ik o lw ie k p re z b ite r.3. P r e z b ite r m o ż e u d z ie lić b ie r z m o w a n ia o s o b ie d o ro s łe j, g d y j ą c h r z c i a lb o p r z y jm u je d o p e łn e j je d n o ś c i z K o ś c io łe m K a to lic k im .
W d y s k u s ji n a d ty m te k s te m p a m ię ta n o , iż
P o ntyfikał R zym ski
z 19 7 3 r. P a w ła V I p r z y z n a ł p r e z b ite r o m p e w n e u p r a w n ie n ie d o b ie r z m o w a n ia i, p o n ie w a ż p r e z b ite r z y k o r z y s ta ją z te g o u p r a w n ie n ia , n ie b ę d z ie ła tw o j e w y c o fa ć . Z a m ia s t w y r a z uterritorium
p o s ta n o w io n o u ż y ć w y r a z uditio.
P o z a ty m z w r ó c o n o u w a g ę , b y n ie m ó w ić o d o ro s ły m , a le o ty m , k to w y c h o d z i z e s ta n u d z i e c iń s tw a . C h o d z i t e ż o to , b y c h r z e s t z o s ta ł z le c o n y p r z e z b is k u p a ( d em andato
episcopi
). B y ł a te ż p r o p o z y c ja , ż e b y p r e z b ite r m ó g ł b ie r z m o w a ć n u p tu r ie n - tó w , j e d n a k n ie z o s ta ł a p rz y j ę ta , p o n ie w a ż a s y s to w a ć p r z y z a w ie r a n iu m a łż e ń s tw a m o ż e d ia k o n , k tó r y n ie p o w in ie n m ie ć u p r a w n ie n ia d o b ie r z m o w a n ia . O s ta te c z n ie u s ta lo n o te k s t k a n o n u .Z m o c y p raw a m o g ą bierzm ow ać 1. n a ich terytorium ci, k tó rzy zrów nani są z biskupem diecezjalnym . 2. Ci, k tó rzy z rac ji sw ojego u rzę d u albo n a zlecenie biskupa, u d ziela ją chrztu osobie w yrastającej z d zieciństw a albo o so b ę ochrzczo n ą p rzyjm ują do jedności z K ościołem K atolickim . 3. W stosunku do osoby zagro żonej n ieb ezp ieczeń stw em śm ierci, proboszcz, a n aw e t ja k ik o lw ie k p rez b iter [„Com m unicationes” 10 (1978), n r 1, p. 79]. W S c h e m a c ie K o d e k s u P r a w a K a n o n ic z n e g o z 1 9 8 0 r. k a n . 8 3 6 s tw ie r d z a , iż w a ż n ie u d z ie la s a k ra m e n tu b ie r z m o w a n ia p re z b ite r , k tó r y u z y s k a ł ta k ie u p r a w n ie n ie w p r a w ie p o w s z e c h n y m a lb o w p r z y p a d k u p r z y z n a n ia m u ta k ie g o u p r a w n ie n ia p r z e z k o m p e te n t n ą w ła d z ę . W e d łu g k a n . 8 3 7 z m o c y s a m e g o p r a w a m o g ą b ie rz m o w a ć :
1. N a ich terytorium , ci k tórzy zrów nani s ą z biskupem diecezjalnym . 2. P re zbiter, który n a m ocy sw ojego urzędu udziela chrztu osobie w yrosłej z dzieciństw a albo osobę o ch rzczoną przyjm uje do je d n o ści z K ościołem K atolickim .
Z a s ta n a w ia n o się , c z y o s o b a o c h r z c z o n a w K o ś c ie le K a to lic k im , k tó r a p r z e z d łu g i c z a s n ie p r a k ty k o w a ła r e lig ii i u tr a c iła w ia r ę , m o ż e z o s ta ć p r z y ję ta do K o ś c io ła . O d p o w ie d z ia n o n e g a ty w n ie , p o w o łu ją c s ię n a K o m is ję W y ja ś n ia j ą c ą D e k r e ty S o b o ru W a ty k a ń s k ie g o II [A A S 7 2 (1 9 8 0 ) p . 105]. 3. „ O s o b ę
z a g r o ż o n ą n ie b e z p ie c z e ń s tw e m ś m ie r c i m o ż e b ie r z m o w a ć p ro b o s z c z , a n a w e t ja k ik o lw ie k p r e z b ite r ” . W id z im y , ż e n ie m a j u ż w y r a z u
territorium ,
a j e s tfin e s
su a e ditionis.
K a n . 8 3 6 i k a n . 8 3 7 n u m e r y 1 - 3 S c h e m a tu K P K z 1 9 8 0 r. p rz y ję te z o s ta ły d o S c h e m a tu K o d e k s u P r a w a K a n o n ic z n e g o z 1 9 8 2 r. j a k o k a n . 8 8 2 i k a n . 88 3 n u m e r y 1 - 3 , a n a s tę p n ie d o K o d e k s u P r a w a K a n o n ic z n e g o z 19 8 3 r. ja k o k a n o n y 8 8 2 i 88 3 n u m e r y 1 - 3 . J e d n a k z a n im z a jm ie m y s ię ty m i k a n o n a m i 8 8 2 i 883 K P K z 1983 r., u c z y n im y t u d w ie u w a g i w s tę p n e .1. W k a n . 7 8 2 § 2 K P K z 1 9 1 7 r. z o s ta ło u ż y te s f o r m u ło w a n ie
extraor
dinarius m inister
n a o k r e ś le n ie p r e z b ite r a j a k o s z a f a r z a s a k ra m e n tu b ie r z m o w a n ia . W K P K z 19 8 3 r. j e s t w p r a w d z ie m o w a o p r e z b ite r z e j a k o s z a f a r z u b ie r z m o w a n ia , le c z n ie n a z y w a g o s ię n a d z w y c z a jn y m s z a f a r z e m o w e g o s a k r a m e n tu . A le z te g o , ż e b is k u p j a k o s z a f a r z b ie r z m o w a n ia w k a n . 8 8 2 K P K z 19 8 3 r. z o s ta ł n a z w a n y z w y c z a jn y m s z a f a r z e m , w o ln o n a m w n io s k o w a ć , iż p r e z b ite r n ie j e s t ta k im s z a f a r z e m b ie r z m o w a n ia j a k b is k u p , ty lk o „ n a d z w y c z a jn y m ” . P o z a ty m , n a u k a p r a w a k a n o n ic z n e g o p o z w a la n ie ja k o u z u p e łn ić to , c o w ie m y z K P K z 1 9 8 3 r., i n a z w a ć p r e z b ite r a „ n a d z w y c z a jn y m s z a f a r z e m s a k ra m e n tu b ie r z m o w a n ia ” , z w ła s z c z a , iż ta k ie g o o k r e ś le n ia u ż y w a m y o d d a w n a . W y d a je s ię to b a r d z ie j s to s o w n e , n iż p o p r o s tu n a z y w a ć p r e z b ite r a n ie z w y c z a jn y m s z a f a r z e m b ie r z m o w a n ia , o d r ó ż n ia ją c w te n s p o s ó b o d b is k u p a ja k o s z a f a r z a z w y c z a jn e g o te g o s a k ra m e n tu .
2. W ty m m ie js c u m a m y n a m y ś l i ty lk o p r e z b ite r a , to j e s t m ę ż c z y z n ę , k tó r y o tr z y m a ł ś w ię c e n ia p r e z b ite r a tu , le c z n ie m a ś w ię c e ń b is k u p ic h . S p r a w o w a n ie n a to m ia s t p r z e z p r e z b ite r a w y s o k ie g o u r z ę d u , n p . p o s łu g i o r d y n a r iu s z a m ie js c o w e g o , n ie p o w o d u je j e g o p r z e jś c i a o d ś w ię c e ń p r e z b ite r a tu d o ś w ię c e ń b is k u p ic h . P re z b ite r, k tó r y j e s t o r d y n a r iu s z e m m ie js c o w y m , n a d a l p o z o s ta je p r e z b ite r e m . O tr z y m a n ie z a ś p r z e z p r e z b ite r a ś w ię c e ń b is k u p i c h p o w o d u je , ż e s ta je s ię o n z w y c z a jn y m s z a f a r z e m s a k r a m e n tu b ie rz m o w a n ia . - Z g o d n ie z k a n . 8 8 2 p r e z b ite r m o ż e u d z ie la ć s a k r a m e n tu b ie r z m o w a n ia a lb o n a m o c y p r a w a p o w s z e c h n e g o a lb o n a m o c y u d z ie lo n e g o m u s p e c ja ln e g o u p r a w n ie n ia . K a ż d ą z ty c h m o ż liw o ś c i w y p a d n ie n a m t u o m ó w ić .
2.1. Prezbiter udzielający sakram entu bierzm ow ania na
m ocy praw a pow szechnego (kan. 883 num ery 1-3)
N a m o c y p r a w a p o w s z e c h n e g o p r e z b ite r z y m o g ą b ie r z m o w a ć w tr z e c h p r z y p a d k a c h . 1. J e ś li p e ł n i ą u r z ą d , k tó r y w p r a w ie j e s t z r ó w n a n y z u r z ę d e m b is k u p a d ie c e z ja ln e g o . 2. J e ś li u d z ie la j ą c h rz tu d o r o s łe m u n a m o c y sw o j e g o u r z ę d u lu b p o le c e n ia b is k u p a d ie c e z ja ln e g o , a lb o p r z y jm u ją o c h rz c z o n e g o do p e łn e j je d n o ś c i z K o ś c io łe m K a to lic k im . 3. J e ś li z a c h o d z i p o tr z e b a u d z i e le n ia b ie r z m o w a n ia z a g r o ż o n e m u ś m ie r cią, m o ż e u d z ie lić m u b ie rz m o w a n ia p ro b o sz c z , a n a w e t k a ż d y p rez b iter. W w y m ie n io n y c h p r z y p a d k a c h s a m o p r a w o , c z y li k a n . 8 8 3 K o d e k s u P r a w a K a n o n ic z n e g o , u p o w a ż n ia p r e z b ite r ó w d o u d z i e le n ia b ie r z m o w a n ia i n ie p o tr z e b u ją o n i w ó w c z a s ż a d n e g o in n e g o u p o w a ż n ie n ia , n p . o d m ie js c o w e g o b is k u p a d ie c e z ja ln e g o .
2.1.1. Prezbiter zrów n an y w prawie z biskupem diecezjal
nym (kan. 883 nr 1)
W k a n . 8 8 3 n r 1 c z y ta m y , ż e „ m o c ą s a m e g o p r a w a u p r a w n ie n ie d o u d z i e l a n ia s a k r a m e n tu b ie r z m o w a n ia m a j ą ( . . . ) w g r a n ic a c h s w e g o te r y t o r iu m p r e z b iterzy , k tó rz y s ą z ró w n a n i w p r a w ie z b is k u p e m d ie c e z ja ln y m ” . P y ta m y z a te m , k tó r z y p r e z b ite r z y s ą z r ó w n a n i w p r a w ie z b is k u p e m d ie c e z ja ln y m ? W s p o m i n a o n ic h k a n . 13 4 § 4 , a le o d s y ła d o k a n . 381 § 2 , te n z a ś d o k a n . 3 6 8 . W ty m o sta tn im c z y ta m y , ż e K o ś c io ły p a rty k u la rn e , w k tó ry c h istn ie je i z k tó ry c h s k ła d a s ię K o ś c ió ł K a to lic k i, to p r z e d e w s z y s tk im d ie c e z je . J e ś li z a ś n ie s tw ie rd z a s ię c z e g o ś in n e g o , z d ie c e z ja m i s ą z r ó w n a n e :1. p r a ła tu r a te ry to ria ln a ; 2. o p a c tw o te ry to ria ln e ; 3. w ik a r ia t a p o s to ls k i; 4. p r e f e k tu r a a p o s to ls k a ; 5. a d m in is tr a tu r a a p o s to ls k a u s ta n o w io n a n a sta łe . S to ją c y n a c z e le w y m ie n io n y c h je d n o s te k a d m in is tr a c y jn y c h K o ś c io ła , to j e s t p r a ła t te ry to ria ln y , o p a t te ry to ria ln y , w ik a r iu s z a p o s to ls k i, p r e f e k t a p o s to l
sk i i a d m in is tra to r a p o s to ls k i u s ta n o w io n y n a sta łe 3, m o g ą b ie rz m o w a ć n a m o c y k a n . 88 3 n r 1. C z y u p r a w n ie n ie ta k ie m a j e s z c z e k to ś p o z a o s o b a m i tu ta j w y m ie n io n y m i? J e ś li S to lic a A p o s to ls k a n ie z a r z ą d z iła in a c z e j, w p r z y p a d k u z a w a k o w a n ia w ik a r ia tu lu b p r e f e k tu r y a p o s to ls k ie j, r z ą d y p r z e jm u je p r o w ik a r iu s z a p o s to ls k i lu b p r o p r e f e k t a p o s to ls k i, m ia n o w a n y u p r z e d n io p r z e z w ik a r iu s z a lu b p r e f e k ta a p o s to ls k ie g o , k tó r z y o b ję li s w o je u r z ę d y (k a n . 4 2 0 ). P r o w ik a r iu s z a p o s to ls k i i p r o p r e f e k t a p o s to ls k i, b ę d ą c y c z a s o w o p r z e ło ż o n y m i K o ś c io ła p a r ty k u la r n e g o , to j e s t w ik a r ia tu lu b p r e f e k tu r y a p o s to ls k ie j (k a n . 1 3 4 ), s ą w ię c ty m i, k tó r y c h z r ó w n u je s ię w p r a w i e z b i s k u p a m i d ie c e z ja ln y m i (k a n . 381 § 2 ) i z g o d n ie z k a n . 88 3 n r 1 m o g ą u d z ie la ć b ie r z m o w a n ia . D o z r ó w n a n y c h w p r a w ie k a n o n ic z n y m z b is k u p e m d ie c e z ja ln y m z a d n i n a s z y c h z a lic z a s ię o r d y n a r iu s z y w o js k o w y c h ( p o lo w y c h ) . K o d e k s P r a w a K a n o n ic z n e g o z 1983 r. w y m ie n ia w k a n . 5 6 9 w p ra w d z ie ty lk o k a p e la n ó w w o js k o w y c h , z a z n a c z a ją c , ż e r z ą d z ą s ię o n i s p e c ja ln y m i p r a w a m i, le c z w d n iu 21 k w ie t n ia 1 9 8 6 r. p a p i e ż J a n P a w e ł I I o g ło s ił K o n s ty tu c ję a p o s to ls k ą
Spiri-
tuali m ilitum curae,
w e d łu g k tó r e j o r d y n a r iu s z e w o js k o w i c i e s z ą s ię w s z y s tk i m i p r a w a m i i o b o w ią z k a m i b is k u p ó w d ie c e z ja ln y c h 4. D la te g o te ż o r d y n a r iu s z e w o js k o w i m o g ą b ie r z m o w a ć n a m o c y k a n . 88 3 n r 1.W o k ó ł a d m in is tr a to r a d ie c e z ji j a k o s z a f a r z a s a k ra m e n tu b ie r z m o w a n ia o s ta tn io n a r o s ło n ie c o n ie p o ro z u m ie ń .
P ontyfikał R zym ski
z a w ie r a ją c yOb
rzędy B ierzm ow ania
w ś r ó d u p r a w n io n y c h z s a m e g o p r a w a d o u d z i e la n ia s a k ra m e n tu b ie rz m o w a n ia w y m ie n ia „ w ik a riu s z a k a p itu ln e g o ” 5. P o o p u b lik o w a n iu3
W ikariusz apostolski i adm inistrator apostolski ustanow ieni n a stałe zw ykle m a ją św ięcenia biskupie. Jeśli ta k je st, to są zw yczajnym i szafarzam i bierzm ow ania. N am chodzi o przypadek, k ied y nie m a ją św ięceń biskupich.4
Por. A A S 78 (1986) 4 8 1 -4 8 6 ; J. L. G utierez,De ordinatus militaris nova consti
tutione'.
„P eriodica de re m orali canonica liturgica” , 76 (1987), fasc. 2, p. 215. N atom iast prałaci woj skow i nie m o g ą uchodzić za przyrów nanych do biskupa diecezjalnego. Zob. G. G hirlanda,De differentiapraelaturampersonalem inter et ordinariatum militarem
seu castrensem
: „Periodica” , 76 (1987), fasc. 2, s. 219-251.5
Pontificale Romanum ex decreto sacrosancti oecumenici Concilii Vaticani II
instauratum suctoritate Pauli PP VIpromulgatum, Ordo confirmationis
, edito typi- ca, Typis P olyglottis V aticanis 1973. K P K z 1917 r. nazyw ał w ik ariu szem kapitulnym tego kapłana, którego K P K z 1983 r. n azyw a adm inistratorem diecezji.K o d e k s u P r a w a K a n o n ic z n e g o z 1983 r. n ie k tó r z y a u to rz y tw ie rd z ili, ż e a d m i n is tr a to r d ie c e z ji n ie z o s ta ł w y m ie n io n y w k a n . 3 6 8 i d la te g o n ie j e s t z r ó w n a n y z b is k u p e m d ie c e z ja ln y m . K o n s e k w e n tn ie n ie p r z y s łu g u je m u u p r a w n ie n ie d o b ie r z m o w a n ia . A z a te m m a m y w ty m p r z y p a d k u d o c z y n ie n ia z c o f n ię c ie m u p r a w n ie n ia p rz y z n a n e g o
P ontyfikatem R zym skim
z 1973 r.6W y d a je się , ż e o p in ia t a w y n ik a z n ie d o ść d o k ła d n e g o o d c z y ta n ia k a n . 368. P rz e d e w s z y s tk im z w r ó ć m y u w a g ę n a to , ż e a d m in is tra to r d ie c e z ja ln y n ie m ó g ł b y ć w s p o m n ia n y w k a n . 3 6 8 , p o n ie w a ż w y s z c z e g ó ln ia s ię t a m je d y n ie je d n o s t k i a d m in is tra c y jn e p r z y r ó w n a n e w p r a w ie d o d ie c e z ji, z a ś a d m in is tra to r d ie c e z ji j e s t w ła ś n ie w d ie c e z ji, a n ie w j e d n o s t c e a d m in is tra c y jn e j p rz y r ó w n a n e j do d ie c e z ji. J e d n a k z p o m in ię c ia g o w k a n . 3 6 8 w c a le n ie w y n ik a , iż a d m in is tra to r d ie c e z ji n ie j e s t z r ó w n a n y w p r a w ie k a n o n i c z n y m z b is k u p e m d ie c e z ja ln y m . Z re s z tą , z a ty m w n io s k ie m p r z e m a w ia ją j e s z c z e in n e a rg u m e n ty . I ta k w k a n . 4 1 3 i 4 1 4 j e s t m o w a o p o w o ła n iu a d m in is tr a to ra d ie c e z ji, g d y s to lic a b is k u p i a z a w a k u je . W k a n . 42 1 s tw ie r d z a s ię z k o le i, ż e a d m in is tr a to r d ie c e z ji r z ą d z i d ie c e z ją . Z k a n . 4 2 7 § 1 w ie m y , ż e a d m in is tr a to r o w i d ie c e z ji p r z y s łu g u j ą w s z y s tk ie p r a w a i s p o c z y w a j ą n a n im w s z y s tk ie o b o w ią z k i, j a k ie m a b is k u p d ie c e z ja ln y , z w y k lu c z e n ie m ty c h , k tó r e z n a tu r y r z e c z y lu b z s a m e g o p r a w a s ą w y ję te . N i k t c h y b a n ie p o w ie , ż e u d z ie la n ie s a k ra m e n tu b ie r z m o w a n ia p rz e z a d m in istra to ra d ie c e z ji j e s t d z ia ła n ie m n a sz k o d ę p rz y sz łe g o b isk u p a . J e ś li z a ś a d m in is tr a to r d ie c e z ji m a w s z y s tk ie p r a w a i w s z y s tk ie o b o w ią z k i, to d la c z e g o n ie m o ż n a g o p r z y r ó w n a ć d o b is k u p a d ie c e z ja ln e g o . B y ło b y to n i e z ro z u m ia łe .
R a c je p r z e d s ta w io n e w y ż e j z y s k u ją p o tw ie rd z e n ie w p r z e p is a c h litu rg ic z n y c h . K o n g r e g a c ja S a k r a m e n tó w i K u ltu B o ż e g o d e k r e te m z d n ia 12 w r z e ś n ia 19 8 3 r. o p u b lik o w a ła s p e c ja ln e
Variationes in novas editiones librorum
liturgicorum a d norm am iuris ca n o n ici n u p er p ro m u lg a ti introducendae,
[ „ N o titia e ” 2 0 6 (1 9 8 6 ), p . 5 4 8 ]. W ty c h
Variationes
m a m y w s z y s tk ie z m ia n y , k tó r e K o n g r e g a c ja S a k r a m e n tó w i K u ltu B o ż e g o w p r o w a d z iła w r ó ż n y c h k s ię g a c h litu r g ic z n y c h , a m ię d z y in n y m i w c z ę ś c iP ontyfikatu R zym skiego,
k tó r a z a w ie r aO brzędy B ierzm ow ania.
WOrdo C onfirm ationis,
V II , n r 7 c z y ta m y : „ p r a e te r e p is c o p u m f a c u lta te c o n f ir m a n d i ip s o iu r e g a u d e n t: a p r a e la tu s te r r ito r ia lis e t a b b a s te rr ito r ia lis , v ic a r iu s a p o s to lic u s e t p r a e fe c tu s a p o s to lic u s , a d m in is tr a to r a p o s to lic u s e t a d m in is tr a to r d io e c e s a n u s , in tr a lim ite s s u i te rrito - r ii e t d u r a n te m u n e r e ” .6 Por. A . E. H ierold,
Taufe und Firmung,
w : J. L istl, H. M iller, H. Schm it,Hand
buch des katholischen Kirchenrecht,
R egensburg (1983), s. 673, przypis 54: P. H em pe- rek, bp,Sakramenty,
w:Komentarz do Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1917 r.,
t. 3, L ublin 1986, s. 105; T. P aw luk,Prawo kanoniczne według Kodeksu Jana Pawła II,
A z a te m d o k o n a n o z m ia n y , a le d o ty c z y o n a j e d y n i e z a s tą p ie n i a z w r o tu
vicarius capitularis
z w r o te madm inistrator dioecesanus.
W ta k ie j s y tu a c ji n ik t n ie m o ż e w ą tp ić , ż e a d m in is tra to r d ie c e z ja ln y m a p ra w o u d z ie la ć b ie r z m o w a n ia , a to w ła ś n ie n a m o c y k a n . 8 8 2 n r 1 i n o w e g o (p o d o k o n a n e j j e g o z m ia n ie w 19 8 3 r.) p r z e p is u litu rg ic z n e g o , z a w a r te g o wP ontyfikale Rzym skim .
P o u z a s a d n ie n iu o p in ii u tr z y m u ją c e j, ż e a d m in is tra to r d ie c e z ji m o ż e u d z i e la ć b ie r z m o w a n ia ja k o p r e z b ite r z r ó w n a n y w p r a w ie k a n o n ic z n y m z b is k u p e m d ie c e z ja ln y m , a w ię c n a m o c y k a n . 88 3 n r 1, p o z o s ta je n a m ty lk o d o d a ć , iż ta c y p r e z b ite r z y m o g ą b ie r z m o w a ć j e d y n i e n a te re n ie , n a k tó r y m p e ł n i ą te n u r z ą d i ty lk o w c z a s ie s p r a w o w a n ia te g o u rz ę d u . P o z a s w o im te ry to riu m , g d z ie n ie j e s t n p . a d m in is tr a to r e m d ie c e z ji, c z y p o z a c z a s e m s p e łn ia n ia u r z ę d u , ja k o p re z b ite r u d z ie la łb y b ie rz m o w a n ia n ie w a ż n ie . N a to m ia s t w o g ó le n ie m o g ą b ie rz m o w a ć n a m o c y k a n . 8 8 2 n r 1 p r a ła t p e r s o n a ln y (o c z y m j u ż w s p o m n ie liś m y ) o r a z w ik a r iu s z g e n e ra ln y .
2.1.2. Prezbiter: 1. który chrzci dorosłego na m ocy swojego
urzędu lub zlecen ia biskupa diecezjalnego, albo
2. przyjm uje och rzczon ego do jedności z K ościołem
Katolickim (kan. 883 nr 2)
W k a n . 88 3 n r 2 c z y ta m y : „ M o c ą s a m e g o p r a w a u p r a w n ie n ie d o u d z i e la n ia s a k r a m e n tu b ie r z m o w a n ia m a ( . . . ) p re z b ite r , k tó r y z r a c ji s w o je g o u r z ę d u c z y n a z le c e n ie b is k u p a d ie c e z ja ln e g o c h r z c i w y ro s łe g o z la t d z ie c ię c y c h , a lb o p r z y jm u je g o do je d n o ś c i z K o ś c io łe m K a to lic k im ” . K a n . 883 n r 2 re g u lu je d w ie ró ż n e sy tu a c je : „1. o s o b y n ie o c h rz c z o n e j, k tó ra p rz y g o to w u je s ię d o p r z y ję c ia c h rz tu ” i „2. o so b y o c h rz c z o n e j, p o z o s ta ją c e j p o z a K o ś c io łe m K a to lic k im i p ra g n ą c e j w ró c ić d o w s p ó ln o ty z ty m K o ś c io łe m ” .A d . 1. N ie m o w lę ta i d z ie c i, k tó re n ie o s ią g n ę ły je s z c z e w ie k u ro z e z n a n ia , p r z y jm u ją s a k ra m e n t c h rz tu , g d y ż y c z ą so b ie te g o ic h ro d z ic e . D z ie c i za ś, k tó re o sią g n ę ły te n w ie k , w sp raw ie p rz y ję c ia ch rz tu s ą u w a ż a n e z a o so b y d o ro słe i p rz y j m u ją te n sa k ra m e n t, k ie d y s a m e ch c ą, a le p o w in n y s ię d o te g o p rz y g o to w a ć . Ic h p rz y g o to w a n ie p o le g a n a p o s z u k iw a n iu p r a w d y o B o g u ż y w y m i p rz y ję c iu w iary , co n a s tę p u je z w y k le w o k re sie p rz y n a le ż n o ś c i d o k a te c h u m e n a tu . B io rą c y w n im u d z ia ł p r z y s w a ja ją so b ie p o d s ta w y ż y c ia d u c h o w e g o i n a u k i c h rz e śc ija ń sk ie j (z a c z ą te k w ia r y j e s t p r z y jm o w a n y w o k re sie p r e k a te c h u m e n a tu ), p r z e ż y w a ją p ie rw sze n a w ró c e n ie , d e c y z ję z m ia n y ż y c ia i w e jś c ia w e w sp ó ln o tę z B o g iem . P o trz e b n y im j e s t z a lą ż e k d u c h a p o k u ty , p r a k ty k a w z y w a n ia B o g a i p ra k ty k a m o d litw y o ra z p ie rw s z e d o ś w ia d c z e n ie w s p ó ln o ty i d u c h a c h rz e śc ija ń sk ie g o . U d z ie la n ie c h rz tu n a le ż y d o p o s łu g tr a d y c y jn ie j u ż p o w ie r z a n y c h p r o b o s z c z o w i (k a n . 5 3 0 n r 1), n ie z n a c z y to je d n a k , ż e k a ż d y c h r z e s t m a b y ć o s o b iś c ie d o k o n y w a n y p r z e z p r o b o s z c z a , g d y ż w s p e łn ia n iu te g o o b o w ią z k u p r o b o s z c z m o ż e s ię w y r ę c z a ć in n y m i s z a f a r z a m i c h rz tu .
O c h r z c ie d o r o s ły c h , a ta k ż e d z ie c i p o o s ią g n ię c iu p r z e z n ie s ta n u u ż y w a n ia r o z u m u , z w ła s z c z a , g d y u k o ń c z y ły o n e c z te r n a s ty r o k ż y c ia , n a le ż y p o w ia d o m ić m ie js c o w e g o b is k u p a d ie c e z ja ln e g o , a b y m ó g ł s a m c h r z tu u d z ie lić (k a n . 8 6 3 ). B is k u p u d z i e la ją c y c h r z tu d o r o s łe m u , u d z i e la m u t e ż z a r a z s a k r a m e n tu b ie rz m o w a n ia (k an . 8 6 6 ), co n a k a z u j e ta k ż e p rz e p is litu rg ic z n y . W p ie r w s z y c h w ie k a c h K o ś c io ła , a d z ia ło s ię t a k p r a w d o p o d o b n ie d o X - X I w ie k u , b ie rz m o w a n ia u d z ie la n o z a r a z p o c h rz c ie , b o c h c ia n o u d o s k o n a lić d z ie ło c h rz tu . P ó ź n ie j z a p r z e s ta n o te j p r a k ty k i, a le n o w e
O brzędy C hrześcijańskiego Wta
je m n ic z e n ia D o ro słyc h , d o s to so w a n e do z w y c z a jó w d ie c e z ji p o ls k ic h ,
o p u b lik o w a n e w 1 9 7 2 r., o d n o w iły j ą . O b e c n ie u c z y się , ż e p o łą c z e n ie b ie r z m o w a n i a z c h r z te m p o d k r e ś la j e d n o ś ć m is te r iu m p a s c h a ln e g o , a t a k ż e ś c is ły z w ią z e k m ię d z y p o s ła n n ic tw e m S y n a , a u d z ie la n ie m D u c h a Ś w ię te g o , a ta k ż e p o d k r e ś la łą c z n o ś ć s a k ra m e n tó w , w k tó r y c h n a o c h rz c z o n y c h z s tę p u ją w s z y s t k ie tr z y O s o b y B o s k ie : d z ia ła w n ic h O jc ie c p r z e z C h r y s tu s a m o c ą D u c h a Ś w ię te g o 7.
N ie z a w s z e j e d n a k j e s t m o ż liw e , ż e b y b is k u p c h r z c ił d a n ą o s o b ę i z a r a z j ą b ie rz m o w a ł. W ła ś n ie w ta k im p r z y p a d k u n a jp ie r w
Pontyfikał R zym ski
z 1973 r. n r 7 b , a o b e c n ie k an . 883 n r 2 u p o w a ż n ia p re z b ite ra , k tó ry z ra c ji s w o je g o u rz ę d u lu b n a z le c e n ie b is k u p a d ie c e z ja ln e g o u d z ie la c h r z tu d o r o s łe m u , ż e b y z a r a z u d z ie lił m u s a k r a m e n tu b ie r z m o w a n ia w r a m a c h je d n e g o , c ią g łe g o o b rz ę d u w ta j e m n i c z e n ia c h r z e ś c ija ń s k ie g o . J e s t b o w ie m b a r d z ie j z g o d n e z d u c h e m l i tu r g ii, b y w ta k im p r z y p a d k u p r e z b ite r u d z ie lił c h r z tu i b ie r z m o w a n ia d o r o s łe m u , n iż ż e b y n a jp ie r w u d z ie lił c h rz tu p r e z b ite r, a d o p ie ro p o p e w n y m , n ie k ie d y d łu g im c z a s ie , u d z ie lił m u b ie rz m o w a n ia b isk u p .K o ś c ió ł o p o w ia d a s ię z a o p is a n ą p r a k ty k ą , p o n ie w a ż s a k r a m e n ty c h rz tu , b ie r z m o w a n ia i E u c h a r y s tii ta k s ię z e s o b ą łą c z ą , ż e d o p ie ro w s z y s tk ie tr z y w p r o w a d z a ją w ie r n e g o n a d r o g ę w io d ą c ą d o p e łn e j d o jr z a ło ś c i (k a n . 8 4 2 § 1). S a k r a m e n t c h r z tu s p ra w ia , ż e k a t e c h u m e n z o s ta je w s z c z e p io n y w C h r y s tu s a i z a lic z o n y d o w s p ó ln o ty lu d u B o ż e g o , o tr z y m u je o n t e ż o d p u s z c z e n ie g r z e c h ó w i sta je s ię d z ie c k ie m B o ż y m . D z ię k i sa k ra m e n to w i b ie rz m o w a n ia o c h rz c z o n y d o sk o n a le j u p o d a b n ia się d o C h ry s tu s a i z o s ta je n a p e łn io n y D u c h e m Ś w ięty m , co u z d a ln ia g o d o ś w ia d c z e n ia o C h r y s tu s ie . W s z c z e p io n e m u w C h r y s tu s a i u p o d o b n io n e m u d o N ie g o C h r y s tu s P a n o d d a je z k o le i w „ E u c h a r y s tii s w o je C ia ło , c z y li s a m e g o S ie b ie ” . W ła ś n ie w c e lu z a c h o w a n ia c ią g ło ś c i w ta j e m n i c z e n ia c h rz e ś c ija ń s k ie g o tej sa m ej o s o b y p re z b ite r, k tó r y c h rz c i d o ro słe g o , m o ż e m u te ż u d z ie lić b ie r z m o w a n ia . O n te ż z w y k le c e le b ru je M s z ę ś w ię tą , p o d a ją c o c h r z c z o n e m u i b ie r z m o w a n e m u K o m u n ię ś w ię tą .
7 Por.
Rituale Romanum ex decreto Sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani
II instauratum auctoritate Pauli PP. VIpromulgatum, Ordo initiationis christianae
adultorum,
editio typica, Typis P olyglottis Vaticanis 1972, n r 15, p. 18; n r 34, p. 23.A d. 2. O p rzy ję ciu do pełnej w sp ó ln o ty z K o ścio łem K ato lick im m ów im y, jeśli: 1. w ie r n y o c h r z c z o n y w K o ś c ie le K a to lic k im n ig d y n ie p r a k ty k o w a ł s w o je j w ia r y i j a k o d o r o s ły c h c e t ę p r a k ty k ę r o z p o c z ą ć ; 2. w ie r n y o c h r z c z o n y w K o ś c ie le K a to lic k im b e z w ła s n e j w in y z o s ta ł w y c h o w a n y w re lig ii n ie k a to lic k ie j, c z y n a w e t w łą c z y ł s ię d o ta k ie j w s p ó ln o ty , a le t e ra z c h c e b y ć p r z y ję ty d o w s p ó ln o ty z K o ś c io łe m K a to lic k im ; 3. w ie r n y z o s ta ł o c h r z c z o n y w e w s p ó ln o c ie K o ś c ie ln e j o d d z ie lo n e j i t e r a z c h c e b y ć p r z y ję ty d o w s p ó ln o ty z K o ś c i o łe m K a to lic k im o b r z ą d k u ła c iń s k ie g o .
W p ie rw s z y m z p rz e d s ta w io n y c h p r z y p a d k ó w m o ż e m y m ó w ić ty lk o o r o z p o c z ę c iu p e łn e g o p r a k ty k o w a n ia w ia ry , a n ie o p r z y ję c iu d o w s p ó ln o ty K o ścio ła. D la te g o te ż w t a k im p r z y p a d k u p r e z b ite r n ie m o ż e u d z ie lić b ie rz m o w a n ia , c h y b a ż e z le c i m u to b is k u p d ie c e z ja ln y . W y ja ś n iła to P a p ie s k a K o m is ja do I n te rp re ta c ji D e k re tó w S o b o ru W a ty k a ń s k ie g o II w d n iu 2 g r u d n ia 19 7 9 r. [A A S 7 2 ( 1 9 8 0 ) 1 0 5 ]. W o b e c te g o z a jm ie m y s ię j e d y n i e d w o m a p o z o s ta ły m i p r z y p a d k a m i.
O c h r z c z o n y c h p o z a K o ś c io łe m K a to lic k im n ie c h rz c i s ię p o n o w n ie , c h y b a ż e z a c h o d z i p o w a ż n a w ą tp liw o ś ć c o d o z a is tn ie n ia f a k tu lu b w a ż n o ś c i w c z e śn ie j u d z ie lo n e g o c h r z tu (k a n . 8 6 9 § 1). W ie r n y p r z y jm o w a n y d o p e łn e j w s p ó l n o ty z K o ś c io łe m K a to lic k im w in ie n b y ć p r z y g o to w a n y d o te g o p o d w z g lę d e m d o k tr y n a ln y m i d u c h o w y m p r z e z ja k ie g o k o lw ie k d u s z p a s te rz a .
P rz y ję c ie d o w s p ó ln o ty K o ś c io ła K a to lic k ie g o o b r z ą d k u ła c iń s k ie g o w ie r n e g o u r o d z o n e g o i o c h r z c z o n e g o w e w s p ó ln o c ie k o ś c ie ln e j o d d z ie lo n e j d o k o n u je s ię p o d c z a s o b r z ę d u litu rg ic z n e g o , k tó r e g o s z c z y to w y m o m e n t s ta n o w i K o m u n ia E u c h a r y s ty c z n a . D la te g o te ż ta k ie p r z y ję c ie o d b y w a s ię z a s a d n ic z o p o d c z a s M s z y św ię te j a lb o p r z e d n ią . W c z e ś n ie j k a n d y d a t p r z y s tę p u je d o s a k r a m e n tu p o k u ty i p o je d n a n ia . P rz e d s p o w ie d z ią w in ie n o n u p rz e d z ić s p o w ie d n ik a , ż e w k r ó tc e b ę d z ie p r z y ję ty d o w s p ó ln o ty K o ś c io ła K a to lic k ie g o . P r z y ję c ie k a n d y d a ta d o w s p ó ln o ty z K o ś c io łe m K a to lic k im n a l e ż y w z a s a d z ie d o b is k u p a , j e ś l i w ię c k to in n y c z y n ił p r z y g o to w a n ia , w in ie n p o p r o s ić b is k u p a o z g o d ę n a s a m ak t.
D irectorium a d ea quae in C oncilio Vaticano
I I d e re oecum enica su n t exsequenda, de die 14 m aii 1967,
n r 19 p o le c a p r z y jm o w a ć w y z n a n ie w ia r y o d b r a c i o d d z ie lo n y c h p r z y z a c h o w a n iu n o rm , u s ta lo n y c h p r z e z m ie js c o w e g o o r d y n a r iu s z a [A A S 59 (1 9 6 7 ) 5 8 1 ].P re z b ite r , k tó r y o tr z y m a ł o d b is k u p a z l e c e n ie p r z y ję c ia o c h r z c z o n e g o do p e łn e j j e d n o ś c i z K o ś c io łe m K a to lic k im , m o ż e u d z ie lić s a k r a m e n tu b ie r z m o w a n ia n a m o c y k a n . 88 3 n r 2 i n a p o d s ta w ie p r z e p is u litu rg ic z n e g o z a w a r te g o w
P ontyfika le R zym skim
z 1 9 7 3 r. n r 7 b . O c z y w iś c ie , o ile w ie r n y n ie b y ł w c z e ś n ie j b ie rz m o w a n y , g d y ż s a k r a m e n t te n p r z y jm u je s ię ty lk o r a z w ż y c iu . W e d łu g K o n s t y t u c j i o K o ś c i e l eL u m en g en tiu m
n r 11 S o b o r u W a ty k a ń s k ie g o II o r a z k a n . 8 7 9 , n a s k u te k b ie r z m o w a n ia w ie r n i d o s k o n a le j w i ą ż ą s ięz K o ś c io łe m , co j e s t s z c z e g ó ln ie p o tr z e b n e p r z y jm o w a n e m u d o w s p ó ln o ty z K o ś c io łe m K a to lic k im . N a ty m w ła ś n ie p o le g a r a c ja b ie r z m o w a n ia o s o b y p r z y jm o w a n e j d o je d n o ś c i z K o ś c io łe m K a to lic k im o r a z r a c ja s a m e g o p r a w a .
P o d c z a s o b rz ę d u p rz y ję c ia k a n d y d a to w i m o ż e to w a rz y s z y ć p o rę c z a ją c y z a n i e g o
sp o n so r,
k t ó r y o d e g r a ł r o l ę w j e g o p r z y g o t o w a n i u d o w y r a ż e n i a p ro ś b y o p rz y ję c ie d o w s p ó ln o ty z K o śc io łe m . W c z a sie M s z y św iętej p o łą c z o n e j z o b rz ę d e m p rz y ję c ia m o ż n a u d z ie lić „ K o m u n ii św iętej p o d d w ie m a p o s ta c ia m i”8.2.1.3. P rob oszcz i każdy prezbiter w stosunku do wiernego
zagrożonego niebezpieczeństwem śmierci (kan. 883 n r3 )
W k a n . 8 8 3 n r 3 c z y ta m y : „ M o c ą s a m e g o p r a w a u p r a w n ie n ie d o u d z i e la n ia b ie r z m o w a n ia m a ( . . . ) p r o b o s z c z , a n a w e t j a k ik o lw ie k p r e z b ite r w s to s u n k u d o z a g r o ż o n y c h n ie b e z p ie c z e ń s tw e m ś m ie r c i” .
P r o b le m z a w a r ty w ty m k a n o n ie d a je s ię u ją ć w p y ta n iu : K to i w j a k i c h o k o lic z n o ś c ia c h m o ż e u d z ie lić b ie rz m o w a n ia ? N a jp ie r w z a jm ie m y s ię o k o lic z n o ś c ia m i, w k tó r y c h m o ż n a b ie r z m o w a ć . P r a w o d a w c a m ó w i, iż c h o d z i o n i e b e z p ie c z e ń s tw o śm ie rc i, a d o k ła d n ie j, ż e p rz y jm u ją c y s a k ra m e n t b ie rz m o w a n ia m a s ię z n a jd o w a ć w n ie b e z p ie c z e ń s tw ie ś m ie rc i. N ie b e z p ie c z e ń s tw o ś m ie r c i z a c h o d z i w ó w c z a s , g d y p r z e w id u je się , ż e w ie r n y m o ż e u m r z e ć w n ie d łu g im c z a s ie , j a k k o lw ie k j e s t to ty lk o p r a w d o p o d o b n e i b r a k u je p e w n o ś c i, ż e ś m ie rć rz e c z y w iś c ie n a stą p i. N ie u w a ż a s ię n a to m ia s t z a z a g ro ż o n e g o ś m ie rc ią n p . n ie u le c z a ln ie c h o re g o , j e ś l i w ia d o m o , ż e z t ą c h o r o b ą m o ż n a ż y ć r o k lu b d w a la ta . N ie b e z p ie c z e ń s tw o ś m ie r c i m o ż e p o c h o d z ić : 1. z p r z y c z y n y w e w n ę trz n e j, n p . c h o ro b y , ra n y , tr u d n e g o p o ro d u , s ta ro ś c i; 2. z p r z y c z y n y z e w n ę trz n e j w s to s u n k u d o z a g r o ż o n e g o ś m ie r c ią , n p . w p r z y p a d k u w o jn y , o tr z y m a n ia w y r o k u s k a z u ją c e g o n a ś m ie rć , p o d d a n ia s ię n ie b e z p ie c z n e j o p e r a c ji c h iru r g ic z n e j. O d n ie b e z p ie c z e ń s tw a ś m ie r c i
(periculum m ortis)
o d r ó ż n ia m y g o d z i n ę ś m ie rc i, a g o n ię(articulus mortis).
J u ż w p ie r w s z y c h w ie k a c h K o ś c i o ła z w r ó c o n o u w a g ę , b y w o b e c w ie r n e g o z a g r o ż o n e g o ś m i e r c ią p r a w o k o ś c ie ln e b y ło s to s o w a n e ła g o d n ie j. W p r a k ty c e n a jp ie r w z a s to s o w a n o t ę r e g u łę d o k a te c h u m e n ó w z a g r o ż o n y c h ś m ie r c ią , s k r a c a ją c im k a t e c h u m e n a t i u d z ie la ją c c h rz tu . W ię k s z y p r o b le m s ta n o w iło p o d ję c ie d e c y z ji d o ty c z ą c e j r o z g r z e s z e n ia w ie r n e g o z a g r o ż o n e g o ś m ie rc ią , j e śli w z w y c z a jn y c h w a r u n k a c h o d m a w ia n o m u r o z g r z e s z e n ia z w a ż n y c h p o w o d ó w . I w te j s p r a w ie z w y c ię ż y ła o p in ia o p o w ia d a ją c a s ię z a u d z ie le n ie m r o z g r z e s z e n ia w ie r n e m u z a g r o ż o n e m u śm ie rc ią . B o d a j n a jd łu ż e j p r z y s z ło c z e k a ć n a p r z y z n a n ie o m a w ia n e g o u p r a w n ie n ia w p r z y p a d k u u d z i e la n ia s a k r a m e n tu b ie rz m o w a n ia .
8
Rituale Romanum, Ordo initiationis christianae adultorum,
n. 1 8 3-192. Zob. te żAgenda liturgiczna Diecezji Opolskiej,
O pole 1981, s. 451.O c z y w iś c ie b is k u p i u d z ie la li b ie r z m o w a n ia o d p o c z ą t k u K o ś c io ła , z a ś w n o w s z y c h c z a s a c h m ie js c o w i o r d y n a r iu s z e b ę d ą c y p r e z b ite r a m i b ie r z m o w a li w ie r n y c h z a g r o ż o n y c h ś m ie rc ią . J e d n a k z a g r o ż e n i ś m ie rc ią , k tó r z y o c z e k iw a li n a p rz y ję c ie te g o sa k ra m e n tu , n ie m ie li w ię k s z y c h u p r a w n ie ń o d ż y ją c y c h p o z a ta k im n ie b e z p ie c z e ń s tw e m . S y tu a c ja z m ie n iła s ię d o p ie ro p o d ru g ie j w o j n ie św ia to w e j ( 1 9 3 9 - 1 9 4 5 ) , p o d c z a s k tó re j z g in ę ło ś m ie r c ią w ie le ty s ię c y m ło d y c h o c h r z c z o n y c h w c a le n ie b ie rz m o w a n y c h , p o n ie w a ż b is k u p i i o rd y n a riu s z e m ie js c o w i n ie b y li w s ta n ie - z w ła s z c z a w w a r u n k a c h w o je n n y c h - b ie r z m o w a ć w s z y s tk ic h z a g r o ż o n y c h ś m ie rc ią . N ie b y ło z r e s z tą w ó w c z a s o b o w ią z k u p r z y ję c ia s a k r a m e n tu b ie rz m o w a n ia .
W z a is tn ia łe j s y tu a c ji K o n g r e g a c ja S a k r a m e n tó w o p u b lik o w a ła w d n iu 14 w r z e ś n ia 1 9 4 6 r. d e k re t
Spiritus Sancti munera,
w k tó r y m z d n ie m 1 s ty c z n ia 1 9 4 7 r. u p o w a ż n iła w s z y s tk ic h p r o b o s z c z ó w i d u s z p a s te r z y z r ó w n a n y c h z n i m i w p r a w ie k a n o n ic z n y m d o u d z i e la n ia s a k r a m e n tu b ie r z m o w a n ia o s o b o m z a g r o ż o n y m n ie b e z p ie c z e ń s tw e m ś m ie r c i9. D o s ło w n ie k la u z u la b r z m ia ła , j a k n a s tę p u je : „ d u m m o d o h i fid e le s e x g r a v i m o r b o in v e r o m o r tis p e r ic u lo s in t c o n s titu t i e x q u o d e c e s s u r i p r a e v i d e a n t u r ” [A A S 3 8 ( 1 9 4 6 ) 5 5 2 ] . Z a t e m d e k r e t t e n p r z y z n a w a ł u p r a w n ie n ie b ie r z m o w a n ia w s z y s tk im p r o b o s z c z o m i z r ó w n a n y m z n im i w p r a w ie k a n o n ic z n y m , le c z s a k ra m e n tu te g o n ie m o g li p r z y jm o w a ć w s z y s c y w ie r n i z a g r o ż e n i ś m ie r c ią , a j e d y n i e z a g r o ż e n i ś m ie r c ią z p o w o d u c ię ż k ie j c h o ro b y , z r a c ji k tó r e j z n a jd u ją s ię w p r a w d z i w y m n ie b e z p ie c z e ń s tw e m ś m ie r c i i is tn ie je o b a w a , ż e u m r ą z te g o p o w o d u . K o n g r e g a c ja S a k r a m e n tó w w d n iu 6 m a r c a 1 9 4 7 r. d a ła w y ja ś n ie n ie te j k la u z u li. S tw ie r d z iła m ia n o w ic ie , ż e b y o c e n ia ć k la u z u lę m o r a ln ie . Z n a c z y to , ż e k la u z u la s ię s p r a w d z a , j e ś l i le k a r z s tw ie rd z a , iż c h o r y z n a jd u je s ię w p r a w d z iw y m n ie b e z p ie c z e ń s tw ie ś m ie rc i. W p r z y p a d k u n ie o b e c n o ś c i le k a r z a s a m p re z b ite r, m a ją c n a u w a d z e je g o d o ś w ia d c z e n ie , z w a ż y w s z y n a w s z y s tk ie o k o lic z n o ś c i, c ię ż k o ś ć i tr w a n ie c h o ro b y , w ie k c h o re g o i o g ó ln y s ta n je g o z d ro w ia , d o jd z ie d o p rz e k o n a n ia , ż e to j e s t n ie ty lk o w ą tp liw e i p ra w d o p o d o b n e , a le p e w n e i r z e c z y w is te z a g r o ż e n ie ś m ie r c ią . S a m z w r o tex quo decessuri p ra ev id e a n
tur
K o n g r e g a c ja S a k r a m e n tó w z a le c ił a r o z u m ie ć ta k , j a k z w r o turgente m or
tis p ericu lo
(z o b . K P K z 1 9 1 7 r., k a n . 1 0 4 3 , 1 0 4 4 , 1 0 4 5 ) 10. T y m w y ja ś n ie n ie m K o n g r e g a c ja S a k r a m e n tó w o g r a n ic z y ła o k o lic z n o ś c i, w k tó r y c h m o ż n a u d z i e lić b ie r z m o w a n ia . W y m a g a b o w i e m p e w n o ś c i u s z a f a r z a , ż e c h o r y m o ż e u m r z e ć , j a k to j e s t w p r z y p a d k u a g o n ii(articulus m ortis).
M o ż e d la te g o K o n g r e g a c ja K o n s y s to r ia ln a p r z e k a z u ją c d u s z p a s te r z o m e m ig r a n tó w u p r a w n ie n ie b ie rz m o w a n ia , ja s n o i w y ra ź n ie stw ie rd z a , ż e m o g ą o n i b ie rz m o w a ć ty lk o u m ie r a ją c y c h(in articulo m ortis constitutis
[A A S 4 5 (1 9 5 3 ) 7 5 8 - 7 5 9 ] .9 Por. AA S 38 (1946) 349-354.
10 Por. X . O choa,
Leges Ecclesiae post Codicem Iuris Canonici editae,
R om a 1969, vol. II, n. 1914, col. 2408-409.P o d o b n ie o k r e ś la n ie b e z p ie c z e ń s tw o ś m ie r c i ( c ię ż k a c h o r o b a ) a k tu a ln ie o b o w ią z u ją c y
P o n tyfika t R zym sk i
P a w ł a V I (Ordo C on firm a tio nis,
n r 5 2 , p . 4 0 : „ d e c o n f ir m a tio n e in p e r ic u lo m o r tis c o n s titu to m in i s tr a n d a ( . . . ) f id e li a e g r o ta n ti in m o r tis p e r ic u lo c o n s titu to ” [A A S 38 ( 1 9 4 6 ) 5 5 2 , 2 ]. M o ż e m y t u p o s ta w ić p y ta n ie : C z y w y r a ż e n iein p ericu lo m ortis,
u ż y te w k a n . 8 8 3 , n r 3, n a le ż y r o z u m ie ć z g o d n ie z p r z e p is e m litu rg ic z n y m , c z y te ż w o g ó le n ie n a le ż y b r a ć p o d u w a g ę p r z y c z y n y n ie b e z p ie c z e ń s tw a ś m ie r c i? S z a f a r z y s a k r a m e n tó w o b o w ią z u ją z a r ó w n o k a n o n y , j a k i p r z e p is y litu rg ic z n e (k a n . 8 4 6 § 1). J e ś li z a te m p r z e p is litu r g ic z n y s ta n o w i u z u p e łn ie n ie d o te k s tu k a n o n u , n a le ż y p r z e s tr z e g a ć ta k je d n e g o , j a k i d ru g ie g o . A le m o ż e m y r o z u m o w a ć in a c z e j, p o n ie w a ż in n e d o k u m e n ty z a w ie r a ją c e u p r a w n ie n ie u d z ie la n ia s a k r a m e n tu b ie r z m o w a n ia n ie o k re ś la ją , ż e to z a g r o ż e n ie ś m i e r c ią w ie r n e g o m a b y ć s p o w o d o w a n e c i ę ż k ą c h o ro b ą . W y m ie ń m y tu d e k r e tP o st L atum
K o n g re g a c ji R o z k r z e w ie n ia W ia r y z d n ia 18 g r u d n ia 1 9 4 7 [40 (1 9 4 8 ) 4 1 ], m o tu p r o p r ioP astorale m unus
p a p i e ż a P a w ła V I z d n ia 3 0 lis to p a d a 1963 r. [A A S 5 6 (1 9 6 4 ) 8] i k a n . 883 n r 1 o b o w ią z u ją c e g o z a n a s z y c h d n i K o d e k s u P r a w a K a n o n ic z n e g o . O d 1 9 4 6 r. p r a w o k a n o n ic z n e z ł a g o d n ia ło . P o le g a to n a ty m , ż e w c z e śn ie j m o g li b ie rz m o w a ć ty lk o p ro b o s z c z o w ie i z r ó w n a n i z n im i d u s z p a s te rz e . T era z , j e ś l i p r o b o s z c z a n ie m a lu b is tn ie je p r z e s z k o d a , m o ż e b ie r z m o w a ć k a ż d y p re z b ite r. ( W ie m y ju ż , ż e ta k j e s t n a w e t w e d łu gP ontyfikatu R zym skiego
z 19 7 3 r.) Z ła g o d n ia ło te ż w ty m p u n k c ie , ż e n ie w y m a g a się , a b y p r z y c z y n ą z a g r a ż a ją c ą n ie b e z p ie c z e ń s tw e m ś m ie rc i w ie r n e m u b y ła j e g o c h o ro b a . T e ra z w y s ta r c z y z a g r o ż e n ie n ie b e z p ie c z e ń s tw e m śm ie rc i z ja k ie jk o lw ie k p rz y c z y n y . P o u s ta le n iu , w j a k i c h o k o lic z n o ś c ia c h m o ż n a b ie r z m o w a ć n a p o d s ta w ie k a n . 8 8 3 n r 3, o b e c n ie z a jm ie m y s ię o d p o w ie d z ią n a p y ta n ie : K to m o ż e b ie r z m o w a ć n a m o c y te g o s a m e g o k a n o n u ? O p r o b o s z c z u j a k o s z a f a r z u s a k r a m e n tu b ie r z m o w a n ia r o z p r a w ia m y d o p ie r o o d 1 s ty c z n ia 1 9 4 7 r., to j e s t o d w e jś c ia w ż y c ie d e k r e tuSpiritus Sancti
m unera,
o p u b lik o w a n e g o 14 w r z e ś n i a 1 9 4 6 r. K o n g r e g a c ji S a k r a m e n tó w . W ty m d e k r e c ie p r z y z n a n o u p r a w n ie n ie d o u d z ie la n ia b ie r z m o w a n ia p r o b o s z c z o m lo k a ln y m (k a n . 2 1 6 § 1 K P K z 1 9 1 7 r.) i p e r s o n a ln y m , c z y li p o s ia d a j ą c y m w ła d z ę p r o b o s z c z o w s k ą n a d o k r e ś lo n y m i w ie r n y m i (k a n . 2 1 6 § 4 K P K z 1 9 1 7 r.), w ik a r iu s z o m a k tu a ln y m (k a n . 471 K P K z 1 9 1 7 r.) i w ik a r iu s z o m e k o n o m o m (k a n . 4 7 3 § 1 K P K z 1 9 1 7 r.), a w re s z c ie p r e z b ite r o m , k tó r y m z o s ta ło p o w ie r z o n e d u s z p a s te r s tw o n a s ta łe , n a o k r e ś lo n y m te ry to r iu m , z w ł a s n y m k o ś c io łe m o r a z w s z y s tk im i p r a w a m i i o b o w ią z k a m i p r o b o s z c z o w s k im i. P re z b ite r z y c i m u s i e li o s o b iś c ie u d z ie la ć b ie r z m o w a n ia i ty lk o n a s w o im t e r y to r iu m , z a g r o ż o n y m ś m i e r c ią z p o w o d u c h o r o b y 11. 11 Por. AAS 38 (1946) 349-554.D o w y m ie n io n y c h w y ż e j K o n g r e g a c ja R o z k r z e w ie n ia W ia ry w d e k r e c ie
P o st latum
z 18 g r u d n ia 1 9 4 7 r. d o łą c z y ła w s z y s tk ic h d u s z p a s te r z y p r a c u ją c y c h n a m is ja c h . N ie p r z y z n a ła j e d n a k te g o u p r a w n ie n ia s a m y m d u s z p a s te r z o m m is y jn y m , a le ic h o rd y n a r iu s z o m m ie js c o w y m , k tó r z y m o g li u p o w a ż n ia ć s w o ic h m is jo n a r z y d o b ie r z m o w a n ia w ie r n y c h z a g r o ż o n y c h ś m i e r c ią 12. K o n g r e g a c ja K o n s y s to r ia ln a p r z y z n a ła w d n iu 7 p a ź d z i e r n ik a 1 9 5 3 r. d u s z p a s te r z o m e m ig r a n tó w u p ra w n ie n ie b ie r z m o w a n ia w ie r n y c h u m ie ra ją c y c h(in articulo m ortis)
[A A S 4 5 (1 9 5 3 ) 7 5 8 - 7 5 9 ] .P a p ie ż P a w e ł V I w m o tu p r o p r io
P astorale m unus,
n r 13, z d n ia 3 0 lis to p a d a 1963 r. p r z y z n a ł b is k u p o m d ie c e z ja ln y m i in n y m o r d y n a r iu s z o m m ie js c o w y m u p o w a ż n ie n ie d o p rz e k a z y w a n ia k a p e la n o m sz p ita li, sie ro c iń c ó w i w ię z ie ń u p ra w n ie n ie u d z ie la n ia s a k ra m e n tu b ie rz m o w a n ia w ie r n y m z a g ro ż o n y m ś m ie r c i ą [A A S 5 6 (1 9 6 4 ) 8].P ontyfikał R zym ski
z 1973 r. p o d tr z y m a ł u p r a w n ie n ie d o u d z ie la n ia b ie r z m o w a n ia u d z ie lo n e p r o b o s z c z o m i w ik a r iu s z o m p a r a fia ln y m z r ó w n a n y m z p r o b o s z c z a m i, a le r ó w n o c z e ś n ie d o d a ł, ż e p o d n ie o b e c n o ś ć w y ż e j w y m ie n io n y c h m o g ą s a k r a m e n tu b ie r z m o w a n ia u d z ie lić w ik a r iu s z e w s p ó łp r a c o w n ic y , w ik a riu s z e z a rz ą d c y , w ik a r iu s z e z a s tę p c y i w ik a r iu s z e p o m o c n ic y , a w r a z ie ic h n ie o b e c n o ś c i, k a ż d y p r e z b ite r , b y le b y ł w o ln y o d c e n z u r i k a r k o ś c ie ln y c h 13. P rz e d s ta w io n e p r z e p is y ś w ia d c z ą w y ra ź n ie o k ie r u n k u e w o lu c ji p r a w a d o ty c z ą c e g o p r e z b ite r a j a k o s z a f a r z a s a k r a m e n tu b ie r z m o w a n ia . W y r a ż e n ie p r z e z S to lic ę A p o s to ls k ą z g o d y n a to , b y b ie rz m o w a ł p ro b o s z c z , c h o c ia ż w o g ra n ic z o n y m z a k r e s ie , a n a s tę p n ie r o z s z e r z e n ie te j lis ty n a r ó ż n y c h k a p e la n ó w i w ik a r iu s z y , a n a w e t z w y k łe g o p r e z b ite r a , ś w ia d c z y o ty m , ż e p r a w o k a n o n ic z n e o d s tę p u je o d sw e j w c z e ś n ie js z e j s u r o w o ś c i, k ie d y to n ie ty lk o z w y k ły p r e z b ite r c z y w ik a r iu s z , a le n a w e t p r o b o s z c z n ie m ó g ł u d z ie la ć b ie r z m o w a n ia i to ta k ż e w ie r n y m z a g r o ż o n y m n ie b e z p ie c z e ń s tw e m ś m ie rc i. C z y k a n . 883 n r 3 K o d e k s u P ra w a K a n o n ic z n e g o z 1983 r. sta n o w i d a lsz y e tap n a d ro d z e ła g o d z e n ia p r a w a w tej d z ie d z in ie ? P rz y jrz y m y s ię je g o treśc i.F u n k c ję p r o b o s z c z a p e łn i p r e z b ite r , k tó r y o tr z y m a ł w z a r z ą d p a r a fię , b e z w z g lę d u n a to , c z y j e s t m ia n o w a n y n a sta łe , c z y n a o k r e ś lo n y c z a s (k a n . 5 1 9 ). P ro b o s z c z o w ie s ą n a o g ó ł lo k a ln i, a le b y w a j ą te ż p e r s o n a ln i, n p . p r o b o s z c z o w ie w o js k o w i (k a n . 5 1 8 ). N a te r e n a c h m is y jn y c h n a to m ia s t s p o ty k a m y p r o b o s z c z ó w m is y jn y c h (k an . 3 7 4 § 1). I c h o rd y n a riu sz e , to j e s t w ik a riu s z e i p re fe k c i a p o s to ls c y , p o d e k r e c ie
P o st latum
z 1 9 4 7 r. K o n g r e g a c ji R o z k r z e w ie n ia W ia ry, m o g li ic h u p o w a ż n ia ć d o b ie r z m o w a n ia m ie js c o w y c h w ie r n y c h . O b e c n ie ta k ie u p o w a ż n ie n ie n ie j e s t p o tr z e b n e , p o n ie w a ż p r o b o s z c z o w ie m is y jn i m o g ą b ie rz m o w a ć n a m o c y s a m e g o p r a w a , s f o r m u ło w a n e g o w k a n . 883 n r 3. 12 Por. AA S 40 (1948) 41.M o g ą t e ż b ie r z m o w a ć p r e z b ite r z y z r ó w n a n i w p r a w ie z p r o b o s z c z e m , p o n ie w a ż m a j ą ta k ie s a m o p r a w o , j a k o n . N a l e ż ą d o n ic h : 1. w ik a r iu s z p a r a fia ln y p r z e d u s ta n o w ie n ie m a d m in is tr a to r a p a r a fia ln e g o (k a n . 541 § 1); 2. a d m in is tra to r p a r a f ia ln y u s ta n o w io n y p r z e z b is k u p a , g d y p r o b o s z c z m a p r z e s z k o d ę w w y k o n y w a n iu s w y c h fu n k c ji (k a n . 5 4 0 ); 3. m ia n o w a n i p r o b o s z c z e m
in solidum
( k a n . 5 4 2 ), p r z y c z y m k a ż d y m ia n o w a n y p r o b o s z c z e min solidum
m o ż e b ie r z m o w a ć w ie r n y c h z a g r o ż o n y c h ś m ie rc ią , p o n ie w a ż k a n . 5 4 3 m ó w i o u p r a w n ie n ia c h m ia n o w a n e g o p r o b o s z c z ain solidum
o d s y ła d o k a n . 5 3 0 , a t u w n r 2 j e s t w z m ia n k a o u d z ie la n iu b ie r z m o w a n ia p r z e z p r o b o s z c z a ;4. q u a si-p ro b o sz c z , k tó r y z a rz ą d z a q u asi-p a ra fią , cz y li je d n o s tk ą a d m in istra c y jn ą n ie e ry g o w a n ą je s z c z e ja k o p a ra fia . M a o n u p r a w n ie n ia p ro b o s z c z a w sw ojej qu asi-p arafii (kan. 516). B ie rz m o w a ć z a g ro ż o n y c h śm ie rc ią m o ż e ró w n ie ż k a ż d y p re z b ite r, o c z y m m ó w ił j u ż
Pontyfikał Rzym ski
z 1973 r. i co k a n . 883 n r 3 p o d trz y m u je . J e d n a k m ię d z y ty m i d o k u m e n ta m i z a c h o d z ą w s z c z e g ó ła c h d w ie ró ż n ic e w o m a w ia n e j k w e stii.P ontyfikał R zym ski
z 19 7 3 r. z e z w a la b ie r z m o w a ć j a k ie m u k o lw ie k p r e z b ite r o w i, j e ś l i n ie m a p r o b o s z c z a , j e g o z a s tę p c ó w a lb o z r ó w n a n y c h z n im i w p r a w ie . K a n . 88 3 n r 3 n ie c z y n i n a t o m ia s t ż a d n e j w z m ia n k i n a t e m a t n i e o b e c n o ś c i p r o b o s z c z a j a k o w a r u n k u , o d k tó r e g o z a le ż y , c z y p r e z b ite r m o ż e b ie r z m o w a ć . A le n ie z n a c z y to , ż e o b e c n ie p r o b o s z c z i p r e z b ite r j a k o s z a f a r z e b ie r z m o w a n ia z a g ro ż o n y c h ś m ie r c ią z o s ta li z ró w n a n i w p ra w ie , p o n ie w a ż k a n . 5 3 0 n r 2 z a lic z a b ie r z m o w a n ie d o f u n k c ji, k tó r e s p e c ja ln ie p o w ie r z a s ię p r o b o s z c z o w i. J e ś li w ię c p r o b o s z c z j e s t p r z y w ie r n y m z a g r o ż o n y m ś m ie rc ią , n ie c h o n s a m u d z ie li b ie r z m o w a n ia a lb o j e ś l i n ie m o ż e lu b n ie c h c e te g o u c z y n ić , n ie c h p o p r o s i o to in n e g o p re z b ite r a , w ła ś n ie te g o z w y k łe g o . J e ś li z a ś p r o b o s z c z a n ie m a , m o ż e b ie r z m o w a ć k a ż d y p re z b ite r. J e d n a k z w y k ły p r e z b ite r b ę d z ie t e r a z w a ż n ie b ie r z m o w a ł n a w e t w o b e c n o ś c i p r o b o s z c z a .D r u g a r ó ż n ic a p o le g a n a ty m , ż e te k s t w
P o ntyfikale R zym skim
P a w ł a V I w y m a g a , b y p r e z b ite r b ie r z m u ją c y w ie r n e g o b y ł w o ln y o d c e n z u r i k a r k a n o n ic z n y c h , g d y ty m c z a s e m k a n . 8 8 3 n r 3 te g o w y m o g u n ie s ta w ia . M ó g łb y k to ś p o w ie d z ie ć , ż e k a n o n n ie c h c e p o w ta r z a ć te g o , c o z n a jd u je s ię w p r z e p i sie litu rg ic z n y m . Je d n a k , g d y w ś la d z a w p ro w a d z e n ie m w ż y c ie K o d e k s u P ra w a K a n o n ic z n e g o z 1983 r. w y d a n y z o s ta ł p r z e z K o n g re g a c ję S a k ra m e n tó w i K u ltu B o ż e g o w s p o m n ia n y j u ż w y ż e j D e k r e tVariationes
V II, n . 7 c ., w k tó r y m p o p r a w io n o w z m ia n k ę o w o ln o ś c i o d c e n z u r i k a r k o ś c ie ln y c h , s ta ło s ię ja s n e , ż e z m ia n a w p r z e p is ie litu r g ic z n y m z o s ta ła u z g o d n io n a z k a n . 8 8 3 n r 3. J a k s ię z d a je , p r a w o d a w c a k o ś c ie ln y p o z o b o w ią z a n iu w s z y s tk ic h o c h rz c z o n y c h d o p r z y ję c ia s a k r a m e n tu b ie rz m o w a n ia , c h c e u s u n ą ć p r z e s z k o d y m o g ą c e z a is tn ie ć p o stro n ie s z a fa rz a te g o sa k ra m e n tu . P o d o b n ie j a k k a n . 9 7 6 p o z w a la k a ż d e m u p r e z b ite r o w i r o z g r z e s z y ć z a g r o ż o n e g o ś m ie r c ią , ta k k a n . 88 3 n r 3 p o z w a la u d z ie lić o w e m u z a g r o ż o n e m u b ie rz m o w a n ia .N ie o z n a c z a to j e d n a k w c a le , ż e K o ś c io ło w i j e s t o b o ję tn e , c z y s z a f a r z j a k ie g o k o l w i e k s a k r a m e n tu p o z o s ta je w c e n z u r a c h lu b k a r a c h k a n o n ic z n y c h , c z y te ż n ie . K a n . 8 4 0 w y r a ź n ie d o m a g a s ię o d s z a f a r z y s a k ra m e n tó w , p o d o b n ie z r e s z t ą j a k o d p r z y jm u ją c y c h j e , n a jw y ż s z e j c z c i i p iln o ś c i p r z y u d z ie la n iu i p r z y jm o w a n iu s a k ra m e n tó w . Z n a n e te ż j e s t p o w ie d z e n ie
sacta sancte trac-
tanda sunt.
T a r e g u ła n ie s tr a c iła n a s w o je j a k tu a ln o ś c i. K o ś c ió ł j e d n a k n ie c h c e , b y c e n z u r a c z y k a r a k a n o n i c z n a s ta n o w iły p r z e s z k o d ę w u d z i e la n iu s a k r a m e n tu b ie r z m o w a n ia z a g r o ż o n e m u ś m ie rc ią . J e s z c z e n ie ta k d a w n o w ie le m ó w iło s ię n a te m a t r ó ż n o r a k ic h p r z y c z y n m o g ą c y c h p o w o d o w a ć n ie w a ż n o ś ć b ie r z m o w a n ia , b o a lb o p r e z b ite r n ie b y ł p r o b o s z c z e m , a lb o n ie b ie rz m o w a ł o s o b iś c ie c z y n a s w o im te ry to riu m , a lb o n ie b ie rz m o w a ł z a g ro ż o n e g o ś m ie rc ią , a lb o te ż to z a g r o ż e n ie n ie b y ło s p o w o d o w a n e c ię ż k ą ch o ro b ą . U s ta le n ie w k a n . 883 n r 3, ż e n ie ty lk o p ro b o s z c z , a le w o g ó le k a ż d y p r e z b ite r m o ż e w a ż n ie b ie rz m o w a ć , w y ja ś n ia t ę s y tu a c ję o ty le , ż e o b e c n ie p r z y c z y n n ie w a ż n o ś c i n ie b ę d z ie p r z y n a jm n ie j p o s tro n ie sz a fa rz a . O d n o tu je m y tu je s z c z e , co p o d p o w ia d a K a te c h iz m K o ś c io ła K a to lic k ie g o . M ia n o w ic ie , ż e j e ś l i c h r z e ś c ija n in z n a jd u je s ię w n ie b e z p ie c z e ń s tw ie ś m ie rc i, to k a ż d y k a p ł a n m o ż e u d z ie lić m u b ie rz m o w a n ia . A le to j u ż w ie m y . T y m c z a s e m K a te c h iz m d a je r a c ję : „ K o ś c ió ł c h c e b o w ie m , b y ż a d n e z j e g o d z ie c i, n a w e t n a jm n ie js z e , n ie o d c h o d z iło z te g o ś w ia ta n ie u d o s k o n a lo n e p r z e z D u c h a Ś w ię te g o d a r e m p e łn i C h r y s tu s a ” ( n r 1 3 1 4 ).2.2. Prezbiter udzielający sakramentu bierzm owania
na m ocy przyznanego mu szczególnego uprawnienia
(kan. 882)
B isk u p i u d z ie la ją b ie rz m o w a n ia z ra c ji o trz y m a n y c h św ię c e ń b isk u p ic h i ż a d n e u p r a w n ie n ie w te j m a te r ii n ie j e s t im p o tr z e b n e . D la te g o K o d e k s P r a w a K a n o n ic z n e g o z 1983 r. w k a n . 8 8 2 ja s n o i w y r a ź n ie s tw ie rd z a , ż e s p e c ja ln e u p r a w n ie n ie d o b ie r z m o w a n ia m o ż e b y ć p r z y z n a n e j e d y n i e p re z b ite r o m . P r e z b i te r b ie r z m u je n ie z r a c ji p o s ia d a n y c h ś w ię c e ń p r e z b ite r a tu , a le z r a c ji p r z y z n a n e g o m u u p r a w n ie n ia . U p r a w n ie n ie to m o ż e b y ć z a w a r te a lb o w p r a w ie p o w s z e c h n y m , o c z y m m ó w iliś m y d o te j p o ry , a lb o te ż w s p e c ja ln y m in d u lc ie p r z y z n a n y m p r e z b ite r o w i, c z y m c h c e m y s ię te r a z z a ją ć . D o o p u b lik o w a n ia K P K z 1 9 1 7 r. n ie b y ło p r a w a p o w s z e c h n e g o u p o w a ż n ia ją c e g o p r e z b ite r ó w d o u d z ie la n ia s a k ra m e n tu b ie rz m o w a n ia . J e ś li w ię c n i e k tó r z y p r e z b ite r z y u d z i e la li c z a s e m b ie r z m o w a n ia , to c z y n ili to n a m o c y p r z y z n a n y c h im in d u ltó w . K P K z 1 9 1 7 r. w k a n . 7 8 2 §§ 2 i 3 p r z y z n a w a ł to u p r a w n ie n ie k a r d y n a ło m (k a n . 2 3 9 § 1 n r 2 3 ) ( w ó w c z a s n ie w s z y s c y b y li b i s k u p a m i) i m ie js c o w y m o r d y n a r iu s z o m , k tó r z y n ie m ie li ś w ię c e ń b is k u p ic h , to j e s t w ik a r iu s z o m i p r e f e k to m a p o s to ls k im (k a n . 2 9 4 § 2 i k a n . 7 8 2 § 3 ), p r o w i- k a r iu s z o m i p r o p r e f e k to m a p o s to ls k im (k a n . 3 1 0 § 2 ), p r a ła to m i o p a to m t e r y to r ia ln y m
