Praca oryginalna Original paper
W procesie starzenia organizmów procesy katabo-liczne przewa¿aj¹ nad anabolicznymi, a mechanizmy odnowy i regeneracji nie nad¹¿aj¹ z napraw¹ uszko-dzeñ. Najpopularniejsze teorie wyjaniaj¹ce procesy starzenia podaj¹, ¿e: starzenie i rednia d³ugoæ ¿ycia organizmów poszczególnych gatunków zale¿y od dzia-³ania okrelonych genów i s¹ wynikiem ewolucji. Pro-ces starzenia to negatywny wp³yw wolnych rodników tlenowych, które w sposób nieunikniony powstaj¹ w mitochondriach organizmów oddychaj¹cych tleno-wo. Wolne rodniki tlenowe dzia³aj¹ destrukcyjnie na DNA, bia³ka, lipidy, wêglowodany, a uszkodzenia te z wiekiem s¹ kumulowane. Przyjmuje siê, ¿e liczba podzia³ów komórkowych jest ograniczona i charakte-rystyczna dla danego gatunku (zasada Hayflicka), a po jej przekroczeniu komórki gin¹ w procesie apoptozy.
Morfologicznymi wyk³adnikami procesu starzenia siê orodkowego uk³adu nerwowego (oun) u zwierz¹t s¹: zanik mózgu, który w obrazie makroskopowym manifestuje siê pog³êbieniem i zwê¿eniem zakrêtów w korze p³atów czo³owych, skroniowych i potylicz-nych; w³óknienie i bezkomórkowy depozyt kolageno-wy ulegaj¹cy hialinizacji kolageno-wystêpuj¹cy w oponie miêk-kiej i rusztowaniu splotu naczyniówkowego starych zwierz¹t (czêsto stwierdzany u psów i koni); zwiêk-szona obecnoæ p³ytek metaplazji kostnej w oponie
twardej rdzenia u starych psów, sporadycznie notowa-na mineralizacja cian notowa-naczyñ oun tylko w obszarze j¹der podstawy mózgu, torebce wewnêtrznej i w ob-szarze mó¿d¿kowym rdzenia przed³u¿onego u koni. Mia¿d¿yca naczyñ mózgowych jest wa¿nym proble-mem ludzi, lecz dla patologów weterynaryjnych nie ma du¿ego znaczenia, bowiem wystêpuje tylko u psów z niedoczynnoci¹ tarczycy i u starych ptaków (30). Starzenie siê neuronów polega na zaniku prowadz¹-cym do zmniejszenia objêtoci komórki nerwowej, szczególnie w III warstwie kory mózgu. Drzewo den-drytyczne komórki ubo¿eje, a jej elementy obkurczaj¹ siê, ulegaj¹ fragmentacji i gin¹. W neuropilu pojawia siê amyloid-b w postaci blaszek starczych, kongo-filnej amyloidowej angiopatii (KAA), z³ogów amylo-idu dyfuzyjnego, zwyrodnienie neurow³ókienkowe, zwyrodnienie ziarnisto-wodniczkowe Simchowicza, cia³a Hirano, a w neuronach zwyrodnienie lipofuscy-nowe.
U zwierz¹t wraz z wiekiem wystêpuje amyloidoza-b (b/A4), w tym u psów (3, 5, 9, 15, 18, 20, 21), nied-wiedzi (4) i ma³p (28, 33) pod postaci¹ parenchymal-nej amyloidozy w korze mózgu i j¹drach podkorowych z dominuj¹cymi p³ytkami dyfuzyjnymi, rzadko prymi-tywnymi i klasycznymi, KAA i z³ogów amyloidu dy-fuzyjnego. Tylko nieliczne prace dotycz¹
spontanicz-Zmiany neuropatologiczne mózgowia starych zwierz¹t
ZENON SO£TYSIAK, MARCIN NOWAK*Katedra Chorób Wewnêtrznych i Paso¿ytniczych z Klinik¹ Chorób Koni, Psów i Kotów Wydzia³u Medycyny Weterynaryjnej AR, pl. Grunwaldzki 47,50-366 Wroc³aw *Katedra Anatomii Patologicznej, Patofizjologii, Mikrobiologii i Weterynarii S¹dowej
Wydzia³u Medycyny Weterynaryjnej AR, ul. Norwida 31, 50-375 Wroc³aw
So³tysiak Z., Nowak M.
Neuropathological brain changes in elderly animals
Summary
The aim of the study was the examine atrophy and degenerative brain changes of nine elderly animals (three monkeys, two wild cats, a likaon, a bear, a fox and horse) and to find an animal model for researching Alzheimer disease in humans. Brain hemispheres were dissected into hemispheric slabs 4.0-4.8 mm thick. Tissue samples from the brains were fixed in 10% neutral formalin, and embedded in paraffin, and then stained with hematoxylin an eosin, Nissl method, and monoclonal antibody 4G8 mAb against b-polipeptyde and neurofibrillary tangles (NFT) were stained with anti-tau monoclonal antibody. The examined animals revealed various degrees of brain atrophy neuron loss in layer III-VI in particular, lipofuscin deposit, status lacunaris, degenerative changes in the white matter, and gliosis. Lafora-like bodies were observed in licaon, horse and bear brains. The monkeys, cats, licaon, foxes, with the exception of the horse developed brain parenchymal amyloidosis-b. Two types of plaque were present, with the diffuse form being predominant. Congophilic amyloid angiopathy was observed in all the animals with the exception of the horse. NFT and amyloidosis-b was observed only in the bear brain and the latter is a good model for Alzheimers pathology.
nego wystêpowania u zwierz¹t zwyrodnienia neuro-w³ókienkowego (ZNW) i nieprawid³owej fosforylacji bia³ka tau (1, 4, 23). Zwyrodnienie ziarnisto-wodnicz-kowe Simchowicza dotyczy neuronów warstwy pira-midowej hipokampa i polega na pojawieniu siê w cy-toplazmie licznych wodniczek zawieraj¹cych srebro-ch³onne ziarenka. Cia³a Hirano to pa³eczkowate, kwasoch³onne twory, utworzone z pochodnych akty-ny, znajdowane w chorobach zwyrodnieniowych oun w wypustkach neuronów piramidowych hipokampa i rdzenia krêgowego.
Pigment powi¹zany z wiekiem, zwany lipofuscyn¹, w postaci ziarnistych, br¹zowych inkluzji w neuronach, miocytach serca i innych komórkach wystêpuje u doj-rza³ych i starych zwierz¹t (31). Lipofuscynê okrela siê mianem pigmentu starczego. Jelly (10) okrela te zmiany jako ceroid zawieraj¹cy uleg³e zwyrodnieniu i peroksydacji produkty t³uszczowe. Inni autorzy uwa-¿aj¹, ¿e substrat nazwany ceroidem jest cytotoksycz-ny, powoduje martwicê neuronów i symetryczny za-nik mózgu (30, 31).
Ogniskowy obrzêk aksonów-sferoidy jest niespecy-ficzn¹ odpowiedzi¹ na ró¿ne uszkodzenia, np.: urazy, niedotlenienie, intoksykacje, niedobory ¿ywieniowe. Aksonalne sferoidy obserwuje siê równie¿ w oun w zwojach autonomicznych czêsto progresywnie do wieku. Sferoidy to miejscowe rozdêcia aksonu, kszta³tu okr¹g³ego, wrzecionowatego o wymiarach do 200 µm. Barwi¹ siê srebrem, s³abo fioletem krezylu i s¹ kwa-soch³onne (24). Postêpowe zmiany zwyrodnieniowe i zanik w³ókien w pêczku smuk³ym u zwierz¹t labora-toryjnych s¹ równie¿ zwi¹zane z wiekiem (8).
Stan zatokowaty, czyli przesiêk oko³onaczyniowy z koncentrycznym zanikiem komórek, obserwuje siê w procesach starzenia mózgu. Cia³a Lafory zbudowa-ne s¹ z substancji wielocukrowej, przypominaj¹cej glikogen. W chorobie cia³ Lafory (padaczka myoklo-niczna u ludzi i psów) zjawiaj¹ siê w cytoplazmie neu-ronów kory, j¹der podkorowych, mó¿d¿ku. S¹ PAS--dodatnie, barwi¹ siê jodem, fioletem metylowym, b³ê-kitem luksolu, karminem Besta, a nie barwi¹ siê me-todami na wapñ i amyloid (26, 30). Cia³a podobne do
y n a i m Z a i w o g z ó m Ma³(p1a6)p*atas Ma³p(1a7p)atas n a d o k z c o K y w o k w il o ) 6 1 ( w e L ) 8 1 ( R(1y8) Li(k1a2o)n d e i N wied y n t a n u r b ) 1 3 ( s i L i k s e i b e i n ) 1 1 ( ñ o K ) 5 2 ( e i n e i n k ó ³ W n o p o s³abe s³abe rednie rednie sliwnaep,noigenniisaka sline sline rednie s³abe k i n a Z w ó n o r u e n a i g a f o n o r u e N i n d e r z ¹ i g a f o n o r u e n i n d e r z ¹ i g a f o n o r u e n i n d e r z ¹ i g a f o n o r u e n redni redni sliny sliny redni sliny a n y c s u f o p i L s³abe s³abe redni redni sline sline sline redni sline a i n e i n y z c a n y W i w r k cwzok³oorwzeej skwroknoiorzweej brak brak skwroknoiorzweej brak -d o p w e l y w , y w o k w ó n y z c ê j a p e n b o r d a i n e i n y z c a n y w u k ¿ d ¿ ó m w k a r b prwzedrd³uze¿onniuym e d a l b y ³ a w a Z brak prwzedrd³uze¿onniuym brak brak brak brak wkorzeczo³owej brak brak n a t S y t a w o k o t a z obecny obecny obecny obecny obecny obecny obecny obecny brak ñ y z c a n d ¹ l g y W r ó m o k u t o l p s , h c y n z c o b V I i II I e i n e i n k ó ³ w brakzmian w³óknienie amsyploloidtuozoa-b amyslopliodotuza-b brakzmian w ó t o l p s e i n e l a p a z -o k w ó i n y z c a n a k s i n g o i h c y w ñ y z c a n a i n e i w il k z s e i n e i n k ó ³ w scziaknilwniaecnziyeñ -a z o d i o l y m A b p³ytkiiKsAtaArcze p³ytkiiKsAtaArcze p³ytkiiKsAtaArcze p³ytkiiKsAtaArcze e z c r a t s i k t y ³ p , A A K i d i o l y m a y n j y z u f y d e z c r a t s i k t y ³ p , A A K i d i o l y m a y n j y z u f y d e z c r a t s i k t y ³ p d i o l y m a , A A K i y n j y z u f y d e z c r a t s i k t y ³ p A A K i brak e i n e i n d o r y w Z -n e i k ó ³ w o r u e n ) W N Z ( e w o k brak brak brak brak brak brak obecne brak brak y n a i m Z -e i n d o r y w z y t o t s i e w o i n j e ³ a i b a n c e b o obecna brak brak brak obecna obecna brak obecna a z o j e l G slina slina rednia s³aba s³aba rednia slina rednia rednia e n b o d o p a ³ a i C y r o f a L ³ a i c o d brak brak brak brak brak obecne obecne brak obecne Tab. 1. Charakterystyka zmian patomorfologicznych w mózgowiu starych zwierz¹t
cia³ Lafory opisano w mózgowiu psów powy¿ej 8. roku ¿ycia (13, 25, 27), kotów (11), lisów (12).
Niektóre z mikroskopowych zmian zwyrodnienio-wych wystêpuj¹ w chorobie Alzheimera, w ludzkim starzej¹cym siê mózgu, chorobie Parkinsona, u ludzi z zespo³em Downa, w mózgu bokserów (pugilistic encephalopathy) i niektórych wirusowych, chronicz-nych zapaleniach mózgu.
Celem badañ by³o przeledzenie zmian zwyrod-nieniowych mózgu starych zwierz¹t i wytypowanie zwierzêcia modelowego do badañ nad chorob¹ Alzhei-mera.
Materia³ i metody
Do badañ u¿yto mózgowia 2 ma³p patasów (16 i 17 lat), koczkodana oliwkowego w wieku 16 lat, lwa w wieku 18 lat, rysia w wieku 18 lat, niedwiedzia brunatnego w wie-ku 31 lat, likaona 12 lat, lisa niebieskiego 11 lat i konia 25 lat.
Praw¹ pó³kulê mózgu przeznaczano do badañ histopato-logicznych. Mózgowie utrwalono w 10% zbuforowanej formalinie, a nastêpnie wycinano pó³kulowe skrawki w licz-bie 5 sztuk, gruboci 3,0-4,0 mm, wed³ug schematu sto-sowanego w pracowniach neuropatologicznych. Bloczki tkanki zatapiano w parafinie i barwiono metodami: H-E i metod¹ immunocytochemiczn¹ mAb 4G8 na obecnoæ amyloidu-b oraz metod¹ mAb Tau 1 na zwyrodnienie neu-row³ókienkowe neuronów (ZNW).
Wyniki i omówienie
Badanie makroskopowe mózgowia zwierz¹t wyka-za³o rozlany zanik oun polegaj¹cy na zwê¿eniu, po-marszczeniu i budowie kanciastej zakrêtów mózgu, oraz na poszerzeniu i pog³êbieniu jego bruzd. Konsy-stencja mózgowia by³a jêdrna i elastyczna, a barwa szaro-¿ó³ta do brunatno-szarej. Sieæ naczyniowa splo-tu podpajêczynówkowego i naczyniówkowego komór bocznych mózgu by³a uboga, a wiat³o komór mózgu w ró¿nym stopniu poszerzone.
Wyniki badañ podano w tab. 1. Opony mózgu ule-ga³y w³óknieniu, a nawet stwierdzono u rysia ich ognis-kowe wapnienie (ryc. 1). Naczynia opony miêkkiej nierzadko tworzy³y rzekomonaczyniakowate sploty. Du¿e, wyrane k³êbki naczyniowo-w³ókniste spotyka-no czêsto u niedwiedzia brunatnego, lwa i rysia, szcze-gólnie w obrêbie naczyñ opon, a tak¿e kory, spora-dycznie równie¿ w rdzeniu przed³u¿onym.
U wszystkich zwierz¹t w badanych strukturach mózgowia stwierdzono w rozmaitym stopniu nasile-nia przebudowê cian wiêkszych naczyñ têtniczych, polegaj¹c¹ na czêciowym lub ca³kowitym zaniku ródb³onków oraz miêni g³adkich warstwy rodko-wej i rozplem w³ókien kolagenowych. Sploty naczy-niówkowe komór bocznych, III i IV ulega³y procesom w³óknienia. U niedwiedzia brunatnego wykazano zapalenie splotów naczyniówkowych (ryc. 2). Zanik neuronów dotyczy³ g³ównie warstw III-VI neuronów kory. Utrata neuronów wystêpowa³a szczególnie
w obszarze kory nowej (p³at skroniowy), rogu Am-mona, kory ródwêchowej, komórek Purkinjego i war-stwy ziarnistej mó¿d¿ku (ryc. 3), j¹drze podstawnym Meynerta, miejscu sinawym i pniu mózgu.
Ryc. 1. Wapnienie opon u rysia, wiek 18 lat, H-E, pow. 200 ×
Ryc. 2. Nacieki komórek zapalnych wokó³ naczynia splotu naczyniówkowego komór bocznych niedwiedzia brunatne-go, wiek 31 lat. H-E, pow. 400 ×
Ryc. 3. Zanik i zmiany zwyrodnieniowe komórek Purkinjego mó¿d¿ku u koczkodana oliwkowego, wiek 16 lat. H-E, pow. 200 ×
Badania populacji komórek oun czêsto prowadzo-ne s¹ na zwierzêtach laboratoryjnych, a rzadziej na zwierzêtach towarzysz¹cych, jakimi s¹ pies, kot czy koñ. Badania Sturrocka (29) nad populacj¹ komórek kory mó¿d¿ku myszy od 6. do 31. miesi¹ca ¿ycia wy-kaza³y zanik komórek Purkinjego i komórek koszy-kowych. Winiewski i wsp. (32) oraz Shimada i wsp. (22) u starych psów z kongofiln¹ amyloidow¹ angio-pati¹ i p³ytkami starczymi wykazali zanik neuronów kory nowej warstw III-V i w niespecyficznych polach mózgowia.
W neuronach kory nowej, j¹der podkorowych, j¹-der podstawy mó¿d¿ku, w obrêbie komórek Purkinje-go, w neuronach ruchowych rdzenia przed³u¿onego gromadzi³ siê pigment starczy lipofuscyna (ryc. 4). U likaona, konia i niedwiedzia stwierdzono obecnoæ wokó³ naczyñ licznych histiocytów, które zawiera³y z³ocisto¿ó³te z³ogi ceroidu. Pigment w oko³onaczynio-wych histiocytach prawdopodobnie pochodzi³ z pro-cesów zwyrodnienia mieliny.
Amyloidozê-b w korze mózgu i j¹drach podkoro-wych z dominuj¹cymi p³ytkami dyfuzyjnymi (ryc. 5, 6), rzadko stwierdzanymi p³ytkami prymitywnymi i
kon-gofiln¹ amyloidow¹ angiopatiê (KAA) w cianach naczyñ posiadaj¹cych b³onê miêniow¹ stwierdzono u badanych zwierz¹t z wyj¹tkiem konia. W cianie naczyñ w³osowatych u ma³p patas amyloid pojawia³ siê w b³onie podstawnej. Obecnoæ amyloidu dyfuzyj-nego wykazano w korze mózgu i warstwie molekular-nej hipokampa koczkodana, likaona i rysia (ryc. 7).
P³ytki starcze opisano u starych ma³p w wieku od 16-25 lat (28, 33). Amyloidowy depozyt w cianie naczyñ têtniczych oraz ¿ylnych opon i mózgu oraz p³yt-ki amyloidowe stwierdzano u starych psów (9, 14, 17, 21). Typowe psie p³ytki okrelane s¹ jako dyfuzyjne (z³o¿one z amyloidu niew³ókienkowego) i prymi-tywne (zawieraj¹ amyloid w³ókienkowy). P³ytki kla-syczne posiadaj¹ce wieniec obwodowy z j¹drem amy-loidowym w rodku s¹ spotykane wyj¹tkowo rzadko u zwierz¹t. U psów KAA naczyñ opon miêkkich i kory mózgu jest czêsto powi¹zana z krwotokiem do móz-gu (5, 6, 34, 35). Tylko w nielicznych przypadkach amyloidoza nie wykazuje tego zwi¹zku (15). Wiêk-szoæ tych wynaczynieñ jest klinicznie nieuchwytna, a rzadko du¿e krwotoki daj¹ objawy choroby mózgu (35).
Ryc. 4. Z³ogi lipofuscyny w neuronach j¹der podstawy mó¿d¿-ku i ogniskowa demielinizacja istoty bia³ej u niedwiedzia brunatnego, wiek 31 lat. H-E, pow. 200 ×
Ryc. 5. P³ytki starcze (dyfuzyjne i prymitywne) 4G8 pozy-tywne w korze czo³owej u niedwiedzia brunatnego, wiek 31 lat. mAb 4G8, pow. 200 ×
Ryc. 6. P³ytki starcze 4G8 pozytywne w korze ciemieniowej
Zwyrodnienie neurow³ókienkowe i p³ytki tau pozy-tywne wykazano w korze czo³owej, skroniowej i struk-turach hipokampa u niedwiedzia brunatnego (ryc. 8). Zburzenia fosforylacji bia³ka tau szczególnie w struk-turze CA3 i CA4 hipokampa oraz reaktywnoæ oligo-dendrogleju w ca³ym mózgowiu stwierdzono u wszyst-kich badanych gatunków zwierz¹t z wyj¹tkiem konia. U starych niedwiedzi polarnych i azjatyckich bru-natnych rozwija siê z wiekiem zwyrodnienie neuro-w³ókienkowe i powstaj¹ p³ytki starcze (4). So³tysiak (23) wykaza³ ZNW u starej owcy w wieku 13 lat, daniela 12 lat, muflona i jelenia milu w wieku 16 lat, ma³py kapucynki czubatej w wieku 23 lat, psa do po-lowañ na ³osie w wieku 16,5 lat, kota europejskiego w wieku 19 lat i lemura mongoz w wieku 22 lat w szczytowych dendrytach i aksonach komórek pira-midowych sektora CA1,CA3 hipokampa i w korze skroniowej mózgu.
Wynaczynienia krwi w postaci drobnych pozanaczy-niowych skupisk erytrocytów nielicznie wystêpowa³y w korze skroniowej, ciemieniowej, mó¿d¿ku i rdze-niu przed³u¿onym. Znajdowano wylewy zupe³nie wie-¿e, przewa¿nie niewielkie, jak równie¿ starsze, z obec-nymi ziarnami hemosyderyny. U niedwiedzia stwier-dzono ognisko zawa³u krwotocznego w korze czo³o-wej mózgu, a zmiany naczyniopochodne pod postaci¹ drobnych ognisk martwicy rozp³ywnej wykazano u ma³py patas w wieku 17 lat.
Stan zatokowaty wykazano u wszystkich zwierz¹t w ciele pr¹¿kowanym, rogu Ammona, korze mózgu i pniu mózgu, a rzadziej wokó³ naczyñ rdzenia prze-d³u¿onego.
Zmiany zwyrodnieniowe istoty bia³ej u starych psów pojawiaj¹ siê z regu³y po 12. roku ¿ycia. Sp³owienie mieliny jest spowodowane stopniowym rozpadem i degeneracj¹ os³onek mielinowych oraz zmianami w sk³adzie t³uszczów mieliny. Zmiany te dotycz¹ gês-toci zmielinizowanych szlaków cia³a modzelowate-go, wieñca promienistego i hipokampa. S¹ one blade, postêpuje wakuolizacja w³ókien mieliny i zjawia siê izomorficzna glejoza z akumulacj¹ w
oko³onaczynio-wych makrofagach blado¿ó³tego pigmentu. Immuno-reaktywne ziarnistoci i grudki uabikwitynowe oraz galaktocerebrozydowe by³y opisane przy zwyrodnie-niu szlaków istoty bia³ej (7, 30).
Zmiany zwyrodnieniowe istoty bia³ej by³y s³abo wyra¿one z wyj¹tkiem likaona, konia i niedwiedzia. U tych zwierz¹t zmiany te wykazano g³ównie w ciele modzelowatym i jego siodle, istocie bia³ej p³ata poty-licznego i warstwie rdzennej mó¿d¿ku. W tych okoli-cach cylindry osiowe aksonów w czêci przykomór-kowej uleg³y obrzêkowi (sferoidy), czêsto fragmenta-cji, a makrofagi i bujaj¹ce komórki mikrogleju zawie-ra³y cia³a t³uszczowate zniszczonych os³onek mieli-nowych i aksonów.
Cia³a podobne do Lafory spotykano w istocie bia³ej w miejscach ognisk demielinizacji istoty bia³ej wy³¹cz-nie w dendrytach i wypustkach osiowych u konia czy istoty bia³ej warstwy rdzennej mó¿d¿ku niedwiedzia (ryc. 9) i likaona.
Glejoza oko³onaczyniowa pod postaci¹ namno¿o-nych j¹der astrogleju by³a najczêciej obserwowana w pobli¿u komór bocznych w okolicy skrzy¿owania nerwów wzrokowych, w s¹siedztwie trójk¹tów wêcho-wych i w ciele pr¹¿kowanym u wszystkich badanych zwierz¹t. U niedwiedzia silna glejoza zlokalizowana by³a na obwodzie zawa³u krwotocznego zlokalizowa-nego w p³acie czo³owym. Komórki astrogleju otacza-j¹cego naczynia tworzy³y grudki, a czasem przyjmo-wa³y charakter rozlany. Zmiany te by³y rzadziej spoty-kane w mó¿d¿ku i rdzeniu przed³u¿onym ni¿ mózgu. Mikroglejoza wystêpowa³a pod postaci¹ neuronofagii, a rzadko namno¿eniu gleju pa³eczkowatego. Nasilon¹ mikroglejozê obserwowano w s¹siedztwie trójk¹tów wêchowych i zakrêtów przykrañcowych, szczególnie u trzech ma³p i niedwiedzia.
Badania Shimady i wsp. (21) przeprowadzone na starych psach wykaza³y astrogliozê obejmuj¹c¹ istotê szar¹ i bia³¹ mózgu w³¹cznie z cia³em modzelowatym, torebk¹ wewnêtrzn¹, pniem mózgu i j¹drami mó¿d¿-ku. Idiopatyczne zwyrodnienie sznurów istoty bia³ej rdzenia krêgowego wystêpuje u dojrza³ych i starych
Ryc. 9. Cia³o podobne do cia³a Lafory w warstwie rdzennej mó¿d¿ku niedwiedzia. mAb Tau 1, pow. 200 ×
Ryc. 8. Zwyrodnienie neurow³ókienkowe w hipokampie nied-wiedzia. mAb Tau 1, pow. 200 ×
owczarków niemieckich. Czasem te zmiany okrela-ne s¹ u psów i szczurów jako radiculomyelopathia z towarzysz¹cym zwyrodnieniem balonowatym os³o-nek mielinowych komórek Schwanna w grzbietowym i brzusznym pêczku rdzenia. U szczurów w wieku po-wy¿ej 24 miesiêcy wystêpuj¹ czêsto idiopatyczne zmia-ny wodniczkowe w mózgu istoty bia³ej, we wzgórzu, ródmózgowiu, mocie, w mó¿d¿ku i dystrofia neuro-aksonalna zwojów autonomicznych (2, 8, 19). Studia nad glejoz¹ u starych nagich myszy (18-29-miesiêcz-nych) wykaza³y wzrost reaktywnoci GFAP (reaktyw-ne, w³ókienkowe astrocyty) w istocie bia³ej pó³kul mózgowych, ciele modzelowatym i hipokampie (16). Starzenie siê mózgowia wybranych zwierz¹t wyka-za³o du¿e podobieñstwo ze zmianami starczymi ludzi (1, 17), a tak¿e zmianami patomorfologicznymi wy-kazywanymi w chorobie Alzheimera (3, 23). Wykaza-no ró¿ny stopieñ zaniku mózgu i zaawansowania zmian zwyrodnieniowych neuronów. Zmiany zwyrodnienio-we, takie jak amyloidoza-b, wystêpowa³y u wszyst-kich gatunków zwierz¹t z wyj¹tkiem konia, a ³¹cznie zwyrodnienie neurow³ókienkowe i amyloidozê-b wy-kryto tylko u niedwiedzia brunatnego. Z uzyskanych wyników badañ nasuwa siê wniosek, ¿e dobrym mo-delem do ledzenia patologii alzheimerowskiej mo¿e byæ mózgowie tego zwierzêcia.
Pimiennictwo
1.Bali M. J.: Neuronal loss. Neurofibrillary tangles and granulovacuolar dege-neration in the hippocampus with ageing and dementia: a quantitative study. Acta Neuropathol. Berlin 1977, 37, 111-118.
2.Burek J. D.: Pathology of aging rats. CRC Press, West Palm Beach, Fla 1978. 3.Cork L. C., Masters C., Beyreuther K.: Development of senile plaques: rela-tionships of neuronal abnormalities and amyloid deposits. Am. J. Pathol. 1990, 137, 1383-1392.
4.Cork L. C., Powers R. E., Selkoe D. J.: Neurofibrillary tungles and senile plaques in aged bears. J. Neuropathol. Exp. Neurol. 1988, 47, 629-641. 5.Dahme E., Schröder B.: Kongophile Angiopathie, cerebrovasculare
Mikro-aneurysmen und cerebrale Blutungen beim alten Hund. Zentbl. Vet. Med. [A] 1979, 26, 601-613.
6.Fankhauser R., Luginbühl H., McGrath J. T.: Cerebrovascular disease in various animal species. Ann N. Y. Acad. Sci. 1965, 127, 817-859. 7.Ferrer I., Pumarola M., Ruivera R.: Primary central white matter
degene-ration in old dogs. Acta Neuropathol. 1993, 86, 172-175.
8.Fujisawa K.: Study of axonal dystrophy: III. Posterior funiculus and poste-rior column of ageing and old rats, Acta Neuropathol. Berlin 1988, 76, 115--127.
9.Giaccone G., Verga L., Finazzi M.: Cerebral preamyloid deposits and congo-philic angiopathy in aged dogs. Neurosci. Lett. 1990, 114, 178-183. 10.Jelly R. D., Dalefield R. R.: Lipopigments in Veterinary Pathology:
Patho-genesis and Terminology. Plenum Press, New York 1989.
11.Kamiya S., Suzuki Y.: Polyglucosan bodies in the brain of the cat. J. Comp. Pathol. 1989, 101, 263-267.
12.Kamiya S., Suzuki Y., Daigo M.: Polyglucosan bodies in the central nervous system of a fox. J. Comp. Pathol. 1991, 105, 467-470.
13.Katkiewicz M., Osiñska B.: Laforas bodies in borzoi dog. Case report. Polish J. Vet. Sci. Suppl. 2004, 3, 65-68.
14.Kelly D. F.: Classification of naturally occurring arterial disease in the dog. Toxicol. Pathol. 1989, 17, 77-93.
15.Ishihara T., Gondo T., Takahashi M.: Immunohistochemical and immuno-electron microscopical characterization of cerebrovascular and senile plaque amyloid in aged dogs brains. Brain Res. 1991, 548, 196-205.
16.Mandybur T. I., Ormsby I., Zemlan F. P.: Cerebral aging: a quantitative study of gliosis in old nude mice. Acta Neuropathol. Berlin 1989, 77, 507-513. 17.Pauli B., Luginbüh H.: Fluorescenzmikroskopische Untersuchungen der
cerebralen Amyloidose bei alten Hunden und senilen Menschen. Acta Neu-ropathol. Berlin 1971, 19, 121-128.
18.Russell M. J., White R., Patel E.: Familiar influence on plaque formation in the beagle brain. Neuroreport 1992, 3, 1093-1096.
19.Schmidt R. E., Plurad S. B., Modert C. W.: Neuroaxonal dystrophy in the autonomic ganglia of aged rats. J. Neuropathol. Exp. Neurol. 1983, 42, 376--390.
20.Shimada A., Kuwamura M., Umemura T.: Modified Bielschowsky and immunohistochemical studies on senile plaques in aged dogs. Neurosci. Lett. 1991, 129, 25-28.
21.Shimada A., Kuwamura M., Awakura T.: An immunohistochemical and ultrastructural study on age-related astrocytic gliosis in the central nervous system of dogs. J. Vet. Med. Sci. 1992, 54, 29-36.
22.Shimada A., Kuwamura M., Awakura T.: Topographic relationship between senile plaques and cerebrovascular amyloidosis in the brain of aged dogs. J. Vet. Med. Sci. 1992, 54, 137-144.
23.So³tysiak Z.: Badania porównawcze nad amyloidoz¹-b i zwyrodnieniem neurow³ókienkowym (ZNW) w mózgowiu ró¿nych gatunków starych zwie-rz¹t i u ludzi z chorob¹ Alzheimera. Zesz. Nauk. AR, praca habil. 372, Wroc-³aw 2000.
24.Suzuki Y., Suu S.: Spheroids (axonal dystrophy) in the central nervous system of the dog: I. Light microscopic observations. Jpn. J. Vet. Sci. 1978, 40, 549--558.
25.Suzuki Y., Ohta K., Suu S.: Correlative studies of axonal spheroids and Lafora-like bodies in aged dogs. Acta Neuropathol. Berlin 1979, 48, 77-81. 26.Suzuki Y., Ohta K., Kamiya S.: Topographic distribution pattern of Lafora--like bodies in the spinal cord of some animals. Acta Neuropathol. Berlin 1980, 49, 159-161.
27.Suzuki Y., Akiyama K., Suu S.: Lafora-like inclusion bodies in the CNS of aged dogs. Acta Neurpathol. Berlin 1978, 44, 217-222.
28.Struble R. G., Price D. L. Jr., Cork L. C.: Senile plaques in cortex of aged normal monkeys. Brain Res. 1985, 361, 267-275.
29.Sturrock R. R.: Changes in neuron number in the cerebellar cortex of the ageing mouse. J. Hirnforsch. 1989, 30, 229-233.
30.Summers A. B., Cummings J. F., de Lahunta A.: Veterinary Neuropathology. Mosby, St. Louis 1995.
31.Whileford R., Getty R.: Distribution of lipofuscin in the canine and porcine brain as related to aging. J. Gerontol. 1966, 21, 31-44.
32.Winiewski H. M., Johnoson A. B., Raine C. S., Kay W. J., Terry R. D.: Senile plaques and cerebral amyloidosis in aged dogs. A histochemical and ultra-structural study. Lab. Invest. 1970, 23, 287-296.
33.Winiewski H. M.,Ghetti B.,Terry R. D.: Neuritic (senile) plaques and fila-mentous changes in aged rhesus monkeys. J. Nuropathol. Exp. Neurol. 1973, 32, 566-584.
34.Uchida K., Nakayama H., Goto N.: Pathological studies on cerebral amyloid angiopathy. Senile plaques and amyloid deposition in visceral organs in aged dogs. J. Vet. Med. Sci. 1991, 53, 1037-1042.
35.Uchida K., Miyauchi Y., Nakayama H.: Amyloid angiopathy with cerebral hemorrhage and senile plaque in aged dogs. Jpn. J. Vet. Sci. 1990, 52, 605--611.
Adres autora: dr hab. Zenon So³tysiak prof. nadzw. AR, ul. Sowiñskiego 3/5, 51-685 Wroc³aw; e-mail zenon@ozi.ar.wroc.pl
