A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S _______________ FOLIA OECONOMICA SI. 1986______________
Maciej Trippner*
PROBLEMY DEMOGRAFICZNO-ZATRUDNIENIOWE ALGIERII
Algieria Jeat coraz bardziej liczęcym alę pertnerem w ogólno- afrykańakim l ogólnoświatowy» podziale pracy. Po uzyskaniu nie-podległości w 1962 r. kraj ten wybrał drogę socjalistycznego ro-zwoju. Borykajęc alę z wieloma trudnościami, typowymi dla państw trzeciego świata, dokonał gruntownych zmian w sposobach klarowania aferę etoaunków społeczno-ekonomicznych, atarajęc elę stworzyć trwałe podstawy, ułatwiające oslęganie stawianych celów. Majęc możllwość przadetawlanla bliżej niektórych problemów pozo-stających w orbicie zalntereaowanla ekonomisty, chciałbym skupić uwag« na najbardziej charakteryatycznych 1 ważnych kwestiach rozwojowych. Spośród wielu możliwości w tym zakreele, proponuję zajęć się nieco dokładniej problemami demograflczno-zatrudnlenio- wyml. 3ak elę wydaje, wykazuję one w krajach trzeciego świata wiele cech wspólnych. Czynnik ludzki Jeat tam jednym z najbar-dziej llczęcych alę elementów w pomnażaniu wielkości 1 wartości
tworzonego dochodu narodowego, z drugiej strony stać się może barierę na drodze dalszego rozwoju. Z powyższego stwierdzenia wynika dwoistość Jago miejsca w procesie rozwoju.
Wyaokle współczynniki przyrostu naturalnego w Algierii po-zwalaj« optymistycznie patrzeć na problem zasobności rezerw ally
roboczej, a w konsekwencji ich angażowania w różnych dziedzi-nach goapodarczych. Optymizm ten ma jednak niejednokrotnie po-zorny charakter. W działaniach praktycznych oznacza bowiem ko-nieczność tworzenie etale powiększajęcym elę zasobom aiły robo-czej miejec pracy, po uprzednim wypoaeżenlu ich w odpowiedajęcy potrzebom gospodarki poziom 1 rodzaj kwalifikacji. Nie aę to
• i .. i • • •
* Dr, adiunkt w Katedrze Planowania 1 Polityki Ekonomicz-nej UŁ.
164____________ _ ____ ___ M*aioJ Trlppnor__ _________ ______ oprawy proste. Na drodze Ich regulowanie pojawiają elf liczne przeszkody, których pokonanie, Jek elę wydaje, winno w
przy-szłości doprowadzić do osiągnięcie modelu pełnego zatrudnienia, • w kolejności dalszej (bliżej nie określonej w planach gospo-darczych) etworzyć warunki, w których zatrudnienie pełne bę-dzie również i racjonalne.
Należy w związku z ty« wyrazić opinię, iż Jednę z naj-bardziej charakterystycznych cech, pod której wpływem pozostaje gospodarka Algierii Jest eilna presja czynnika dempgraflcznego na rynek precy. Stęd wynika cały ezereg problemów typu społecz-nego i ekonomiczspołecz-nego, których rozwiązanie Jeat niezbędne.
W tab. 1 przedstawiono podstawowe informacje dotyczące ru-chu naturalnego ludności.
T a b e 1 a 1 Ruch naturalny ludności Algierii w latach 1901-1981
(« \
Lata
Współczynniki
urodzeń zgonów naturalnegoprzyrostu
1901-1905 37,8 32,8 5,0 1936-1940 42,1 25,1 17,0 1956-1960 45,6 28,0 17,0 1961-1965 48,5 14,6 33,9 1966-1968 47,8 14,9 38,9 1969-1970 50,1 16,7 33,4 1971-1975 47,3 15,9 31,4 1977 46,0 14,4 31,6 1978 43,7 12,8 30,9 1979 44,0 12,7 31,3 1981 43,9 11,8 32,1
Ź r ó d ł o : Annuaires Statlstiques de 1'Algerie 1981, Al-ger 1981, s. 38; ĽAlgerie en quelques chiffres, edition Direc-tion Generale des Statlstiques, Alger 1982, s. 4.
Zaprezentowany w tab. 1 obraz kształtowania się interesują-cych nas zjawisk (w długim okresie),, pozwala wskazać na trzy najbardziej typowe ich cechy;
- utrzymywanie elę ne bardzo wysokim poziomie wepółczynnlków urodzeń,
- znaczny poziom stopy zgonów do 1960 r.,
- gwałtowne zwiększanie ei« wepółczynnlków przyrostu natural-nego po 1960 r.
Trudno o formułowanie z powyższego zbyt daleko idących wnio-sków. Chcę skojarzyć jedynie fakt spadku współczynników zgonów z uzyskaniem przez ten kraj niepodległości w rezultacie podpisanie z rzędem francuskim układów w Évian w 1962 r.
Mówięc o wysokim przyroście naturalnym w Algierii neleży do-konać porównań, przedstawiaJęc wopółczynniki przyrostu natural-nego die niektórych kontynentów. Według informacji Organizacji Narodów Zjednoczonych1 w latach 1975-1980 oslęgnęły one poziom dlat Afryki 28,9%o, Ameryki Łacińskiej 27,0%0 , Azji Południo-wej 24,8/m , Europy 3,9Tio. Dominacja Algierii w tej mierze
sta-je się bardzo widoczne. W ślad za wysokimi miarami przyrostu na- turelnego, podęża wydłużenie się nadziei wyraźajęcej dalsze pra-wdopodobieństwo przeciętnego trwania życia, w zależności od ro-ku urodzenia (Espérance de vie a la naisaance). Bliższych danych na ten temat dostarcza tab. 2.
T a b e l a 2 Dalsze prawdopodobieństwo trwania życia
w zależności od roku urodzenia
Rok Razem Mężczyźni Kobiety
1970 53,4 52,8 53,6
1978 57,0 55,8 58,1
1979 56,8 55,5 58,2
1980 57,4 55,9 58,8
Ź r ó d ł os LAlgerie en..., a. 5.
Pomiędzy 1970 i 1980 r. dla osób urodzonych w tym okreele, wzrosły szanse dożycia.późniejszego wieku. W grupie mężczyzn przeciętne dalsze trwanie życia wydłuży się prawdopodobnie o 3,1 roku, w grupie kobiet o 5,2 roku. Oest to niewątpliwy symp-tom wzrostu opiekuńczych funkcji państwa, szczególnie w
•1* rozbudowy bazy lecznlcznej 1 aktywizowania różnorodnych form opieki zdrowotnej.
Wysoka atopa urodzeń, apadak wepółczynnlków zgonów , etaie wydłużania alę przeciętnego trwenia Zyaia, to podstawowe czynni-ki prowadzące w konaekwancji do wyraźnie zauważalnego przyroatu ludności ogółea, a zwłaszcza wzroetu grup osób w wieku przedpro-dukcyjny* 1 produkcyjnya. Wadług danych z wyżej cytowanych źró-deł, Jak również informacji zewertych w planie 5-letnla 1980- -19842, zaieny w liczbie ludności przedetawiać się będ« naatępu-
Jęco (tab. 3).
T a b e l a 3 Zalany w liczbie ludności Algierii w latach 1978-1990
(w tys.) Ludność i 1978 1979 1980 1981 1984 1990 Przyroet 1978--1990 Liczbę lud-ności ogó-łem 18 376 19 480 19 865 20 015 22 980 27 600 9 224 w tya t na emigra-cji 890 980 990 1 000 31 080 1 200 210 1978 - 100 Ludność ogó-łea a a 106,0 108,1 108,9 125,0 141,7 -Ludność na emigrecjl 110,0 111,1 102,0 113,0 134,8 m
Ź r ó d ł ot Rapport du plan quinquennal 1980-1984, [ad. Ml- nietre da Planlflcatlon et da 1 'amenagement du tarritoire], Al-ger 1980, a. 48 1 52.
Nie dysponuję wyczerpujęcyal danymi, które wskezywałyby na przekształcenia w strukturze ludności według wieku. To z
ko-lei pozwoliłoby przyjrzeć alę bliżej zalano« taj atruktury.
2 Rapport du plan quinqennal 1980-1984 [ed. Mlnietre de Pla- nlficátlon et de l'amenagement du territolre], Alger 1978.
biorąc za kryterium wiekt przedprodukcyjny, produkcyjny i po-produkcyjny. Możne to uczynić die let 1980 l 1981, lnfornujec równocześnie, te według denych ze Spleu Powezechnego z 1977 r.* 40% ludności oeięgnęło wiek do 14 let e 5% przekroczyło 65 let.
Wskaźniki etruktury zewerte w teb. 4 potwlerdzeję wyrażon« oplnl« o obfitości zeeobów elły roboczej. Upoważniaj« również do ekonetetowenle faktu, że apołeczertetwo algierskie Jeet nłoda, o czyn świadczy doninecje wyliczonych nler w grupie wieku 0-18 let.
T e b e 1 a 4 Strukturę ludności według wieku 1 płci
Grupe wieku
1980 1981
rezeň kobiety mężczyźni rezeň kobiety mężczyźni
0-18 55,9 55.9 59,5 57,4 55,9 58,9
19-59 37,5 37,8 35,2 36,2 37,9 35,8
59* 6.6 6.3 5.3 5,8 6,2 5.3
2 r ó d ł ot Obliczenie włeane ne podstawie t-'Algérle en..., s. 3.
Według informacji uzyskanych w Miniateretwle Plonowania 1 Za-gospodarowania Terytorialnego (Mlnlstere de la Planlficetlon et de l'Anenegenent du Terrltolre), w świetle plerwezych ezecunków prognoz rozwoju demogreficznego ludności, procea odnłedzanla elę społeczeństwa trwać będzie przynajnnlej do 1995 r. Rodzi to ko-nieczność dynanlcznego aktywizowania całej wl«zkl celów epołecz- nych, e w szczególności zapewnienia wszyetkln oaobon do 18 roku życia nożllwoścl uzyskanie wykształcenie. Trudno przewidzieć, w którym momencie skoleryzecje nieć będzie powazechny cherakter, przynajmniej w zakresie kształcenia podstawowego. Ogron zedari, który stoi przed peństwem w tyn zakresie wymaga w pierwszej ko-lejności zlikwidowania analfabetyzmu. W 1980 r. analfabeci
11-Resultete du 2 eras Recencement génerel de le population et de l'hebltat en 1977 [ed. Direction Génerele dee Statietique». dane Ministra de la planlficatlon at Ľamenagement du Terrltolre]
częcy 10 1 więcej lat stanowili joazcza 58,7% ogółu apołeczeń- atwa (mężczyźni 46,3%, kobiety 72,2%).
Ranga zagadnienia wzrasta, jeśli przyjrzeć ale bliżej temu problemowi w przekrojach terytorialnych, to zneczy wllejatach - będęcych odpowiednikami poleklch województw. Skale rozpiętości wyliczonego miernika kształtowała elę ne poziomie 43-93% dla mężczyzn 1 24-89% dla kobiet. W 1980 r. odsetek uczących alę chłopców w wieku 6-14 lat wyniósł 81%, dziewczęt 60%, a w przekrojach wojewódzkich wahał alę odpowiednio w granicach 64- -93% 1 24-89%.
Mimo że zaprezentowane miary winny nadać priorytet zadaniom rozszerzania funkcji szkolnictwa 1 w dalszej kolejności jego po-wszechności, z założeń planu 5-letnlogo na lata 1980-1984, wy-nika Jg Inne, kto wie czy nie ważnlajaza cele. Idzie o zapew-nienie społeczeństwu algierskiemu - chociaż w zakresie podata- wowym - opieki lekaraklej. Dotyczy to zwłaszcza kobiet z ma-łymi dziećmi 1 młodzieży, szczególnie na obszarach nlezurbanl- zowanych*.
Naszkicowany obraz skłania do wyrażenia opinii, iż eksplo-zja demograficzne idzie w parze z niewspółmiernie rozwiniętymi funkcjami 6ystemu szkolnictwa. Konsekwencję tego Jeat etele ros-nące mnogość zasobów siły roboczej o niewysokich lub żadnych kwalifikacjach. Chociaż liczba ludności uczęcej się w wlaku 6- -14 lat wzrośnie z 4700 tya. osób w 1979 r. do 6500 tys. w 1990 r., to luka w poziomie wykształcenia określona różnicę w liczebności osób objętych systemem szkolnictwa 1 nie uczęcych się nie będzie wykazywać w najbliższym czasie tendencji maleję- cych.
Przed pańatwem staję zatem do rozwlęzania poważne zadania tak typu społecznego, Jak 1 ekonomicznego. Pośród nich zwrócić należy uwagę ne problemy zatrudnieniowa.
3ak zauważyłem wcześniej, pełne zagospodarowanie zasobów si-ły roboczej tworzy podstawy do ich włęczenla 1 uaktywnienia się w tworzeniu dochodu narodowego. Z drugiej strony z możli-wością uzyskania pracy więżę się szanse osięgnlęcla całej wlęzkl calów społecznych, które w wyniku zatrudnienia 1 poprzez nie
4 W 1980 г. na Jednego lekarze przypadało 3022 aleezkariców, na lekarza dentystę 15 532, farmaceutę 23 619 mieszkańców.
nogę być realizowane. Nleeełę rolę w tej mierze należy przypieeć państwu, którego socjalistyczny cherakter aktywizować winien zwłaszcza jego społeczne funkcje. Do takich zaliczyć trzeba wy— elłkl majęce na celu likwidowanie bezrobocia.
Według informacji uzyskanych ze spleów powszechnych dla lat 1966-1977, stopa bezrobocia liczone stosunkiem liczby realnych zasobów siły roboczej, do poszukujących pracy kształtowała eię odpowiednio na poziomie 36 1 23Й5 1 była znacznie zróżnicowana w przekrojach przestrzennych. Pomimo jej wyraźnego epadku w o— kresie eiędzysplsowym, problem bezrobocia nie zoetał rozwiązany. Plan na lata 1980-1994 zakłada daleze obniżenie atopy bezrobocia do poziomu nieco powyżej 20%, na co wpływ zasadniczy mleć będzie założony średnioroczny przyrost ludności czynnej zawodowo o 4,8%.
Algieria Jeat pańatwem, w którym występują właściwie wszy-stkie znane klasyczne ("obok koniunkturalnego) formy bezrobocia. Należałoby zatem spojrzeć na obniżający eię poziom mierników
bez-robocie z pewnym dystansem, tzn. domniemywać, że sę one po-ważnie zeniżone. Chodzi o to, że nie ma - Jak dotychczas — wy-pracowanych miar precyzyjnie oddajęcych skalę badanego zjawiska.
Poza nawiasem statystyki znajduję się znaczne grupy ludności pracujęce dorywczo lub sezonowo w sektorze prywatnym, w dal-szym clęgu mocno rozwiniętym. Dotyczy to zwłaszcza młodzieży znajdującej czaeowe zatrudnienie w usługach, Jak również ludno-ści zwięzanej z gospodarkę rolnę. 3ak się wydaja podziel zatru-dnionych według ich stosunku do pracy stwarza niezbyt precyzyj-ne możliwości interpretacji w zakresie określenia poziomu bezro-bocia. Przekonuje o tym poniższe zestawienie wskazujęce na strukturę zatrudnionych według ich stosunku do pracy. Dla
1980 wskaźniki struktury przedstawiały się naetępujęco (w %) t współpracujący ("cooperateurs) - 3,2
urzędnicy (employeurs) - 0,5 niezależni (lndependantee) - 20,6 pracownicy stale
wynagradza-ni (salairs permenents) - 61,7
® Resultats du 1 ére et du 2 éme Recensement generál de la population et de l'habitat en 1967 et en 1977. Publications da
la Direction Generale des Statlstiques, Alger 1967 i 1977. 6 Annualre Statistique de l'Algerie 1981, Alger 1981.
ш H a c l a j Tr lp p n o r p r a c o w n ic y s e z o n o w i ( s a l a i re e a ie o n n a ir s ) u c z n io w ie ( a p p r e n t ia ) i n ň i C ď a u t r e a ) r a z e e ( t o u t e ) - 1 0 ,5 - 2 ,7 0,8 - 100,0 N a le ż y p o d k r e ś l i ć , ż e z j a w is k o b e z r o b o c ia « maj«c powszechny
c h a r a k t e r , w p ie rw sz y m r z ę d z ie d o t y c z y kobiet. Silnie
zakorze-n io zakorze-n e t r a d y c j e r o d z izakorze-n zakorze-n e - z w ła s z c z a na w e i - w dalszym cl«gu
z n a c z n ie za w ę ża j« m o ż liw o ś c i u z y s k iw a n ia p r z e z kobiety
wykształ-c e n ia , naw et w z a k r e s ie podstawowym.
K o b ie t y sę z w ię z a n e z gospodarstwem domowym - Jego
prowa-d z e n ie , ja k ró w n ie ż o b o w ię z e k w ychowywania dzieci7, zawężaj«
ramy ic h a k t y w i z a c j i zaw odow ej. Oo rozwl«zanla problemów, które
p o j a w ia j ? s i ę w zwięzku z tym potrzeba (co Jeat mocno
wyartyku-łow ane w p l a n i e na lata 1 9 8 0 -1 9 8 4 ) w pierwszej kolejności o-
g r a n ic z a n ia liczby urodzeń, podnoszenia poziomu wykształcenia
k o b ie t i w dalszej przyszłości zwiększenia ich aktywności
zawo-d o w e j. T w orzone w tym celu programy centralne nie zakładaj« w
b liż s z y m czasie pełnego rozwlęzanla tych problemów.
O e st to nlewętpllwe realistyczne spojrzenie Centrum, Jako że
r e a l i z a c j a tych programów wymaga przełamania wielu nawyków 1
tra-d y c j i . W i«że a lę to z wdrożeniem programu emancypacji kobiet, u-
t a le j ę t n o ś c i p o g o d z e n ia ich miejsca we współczesnym rozwoju
spo-łe c z n o - g o s p o d a rc z y m , z tym co nakazuje rellgla. Oeet to
nie-j e d n o k r o t n ie niewłaściwie Interpretowane w wielu środowiskach,
z w ła s z c z a w rodzinach, w których kobiecie świadomie zamyka się
d r o g i awansu społecznego -i zawodowego.
T a b e la 5 , w której wskazano na poziom zatrudnienia kobiet na
t l e z a t r u d n ie n ia ogółem, iluetruje dodatkowo omawiany problem.
W 1981 r . kobiety stanowiły 5,9% ogółu zatrudnionych w
sek-t o r z e u s p o łe c z n io n y m . Лак eię wydaje proporcji tych nie zmieni
( i n p l u s ) u w z g lę d n ie n ie ogółu ludności czynnej zawodowo, to Jeat
w l i c z e n i e do n i e j o só b pracujęcych w sektorze prywatnym, w któ-
ry a b y ło z a t r u d n io n y c h 670 tys. osób. Z dostępnych źródeł
etaty-s t y c z n y c h tru d n o w n ioetaty-skow ać Jak« liczbę w taj grupie stanowiły
k o b ie t y . P rze p ro w a d zo n e szacunki pozwalaj« Jedynie w
przybli-7 Ś r e d n ia l i c z b a d z i e c i u ro d z o n y c h w 1980 r . przypadaj«ca na JecJnij k o b ie t ę w w ie k u ro zro d czy m w y n o s iła 6 ,9 6 .
T a b e l a 5 Zatrudniani w sektorze uspołeczniony* według branż (1981)
Zetrudnlenle ogółea i . . , . Zatrudnienie kobiet Branże w tye. w odeetkach
razem mio- wieś razem mia-sta wieś 138,2 eta 115,2 w tya 23,0 w odsetkach Ogółen 2 336,9 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Rolnictwo 692,1 29,6 5,9 52,2 5,6 1,6 25,6 Przeeyeł przetwór-czy 302,6 12,9 19,6 7,1 14,6 16,1 9.7 Przemysł gazowo- -naftowy 48,5 2,1 2,5 1.7 1.1 1.2 0.5
Inne rodzaje dzia-łalności przeny- ełoweJ 50,9 2,2 2,6 1.8 2.0 1.9 0,2 Budownictwo i prace publiczne 345,8 14,8 13,6 15,8 - 2,1 2,1 1.6 Trensport 1 komuni-kacja 132,4 5,6 8,0 3,7 3,3 3.7 1.2 Adminletracja i u- eługi publiczne 397,0 17,0 25,0 10,0 57,7 57,7 53,0 Inne ueługl 100,9 4.3 6,8 2,2 10,3 12,0 6,4 Hendel 183,6 7,8 11.7 4.5 3,3 3.7 1.8 Inne 831,0 7,7 4.3 1.0 •m - • a
Ź r ó d ł oi Zeatawienle własne na podatawle Annualra Stati- atlque de l'Algírle...
źeniu określić ich udział w sektorze prywatny* na pozlonle 6% (w nlaatach 10,7%, na wal 1,8%
Niewysoki pozloa zatrudnienia kobiet w gospodarce narodowej to jedna z podstawowych cech charakterystycznych rynku pracy kra-jów rozwijających alę, a w szczególności paóatw arabskich.
Sto-O
pa wzroatu aktywności'zawodowej kobiet w Algierii w okreeie ■lądzyaplaowya uległa niewlelkleau zwiększeniu z 1,8% w 1967 r.
do 2,5% w 1977 1 b y ła z n a c z n ie n iż s z a aniżeli w przypadku męż-czyzn. W 1977 r . o b ra z te g o z j a w is k a k s z t a ł t o w a ł e lę w sposób
p r z e d s t a w io n y w ta b . 6.
T a b e l a 6
S to p a a k ty w n o ś c i zawodowej
Wyszczególnienie Miasto Wieś Razem
Mężczyźni 36,7 34,5 35,0
Kobiety 5,9 1,1 2,5
Ź r ó d ł ot Receneement general de la population et de 1'habltat en 1977.
Informacje zawarte w tab. 6 wskazuję pośrednio na te obeza- ry, które charakteryzuję s i ę największymi trudnościami w asymi-lacji nakreślonego programu przebudowy struktur apołeczno-ekono- mlcznych państwa, a zwłaszcza pełnego wyzwolenia się ludzi zdol-nych do pracy, przez przełamywanie tradycyjzdol-nych stereotypów 1 ba-rier ukształtowanych na przestrzeni wielu setek lat.
środowisko wiejskie Jest najmniej podatne do wychodzenia na-przeciw dokonujęcemu się postępowi. Wskazuje na to niska stopa aktywności zawodowej kobiet na wsi (l,l%). Jest ona nieco wyż-sza w przypadku stref zurbanizowanych (bez wliczania w nie agio- meracjl) - 3,6% 1 najwyższa w aglomeracjach - 5,9% .
R ów n ież s p o ro refleksji wzbudza bliższe przyjrzenie się u-
dzlałowl kobiet 1 mężczyzn w ogólnym zatrudnieniu według stref (miejskich, zurbanizowanych wraz z aglomeracjami 1 aglomeracji). Wyliczone m ia ry kształtowały się odpowiednio dla mężczyzn 1 ko-biet na p o z io m ie 98,2% 1 1,8%, 89,3% 1 10,7%, 86,5% 1 13,5%.
P o t w ie r d z a się przypuszczenie, że środowisko wiejskie musi
stać się w pierwszej kolejności obszarem, na którym zintensyfi-kowane z o s ta n ę wysiłki państwa w.celu tworzenia podetaw dla zmian w Je g o krajobrazie społeczno-ekonomicznym.
Z ob. “ Revue a l g e r i e n d e s s c ie n c e s juridlquea, économlquea
et p o l l t i q u e s " 1981, n r 1 , t. XVIII, [ed. Ľlnstitut de Droit
Być może wysokie wydatki na inwestycje społeczna, sięgające 32% w planie na lata 1981-198410, pozwol« choć częściowo »two-rzyć podatny grunt dla przełamywania w przyszłości wielu barier, hamujących wyzwalanie alę nowoczeenych po*tew, nawyków, spoeo- bów myślenia - krótko mówi«c przełamywania dotychczaeowej men-talności ludzi żyj«cych na wel. Deet to jeden z zasadniczych dy-lematów rozwojowych Algierii.
Szeroko rozualane przekształcenia atosunków społeczno-gospo-darczych w środowisku wiejskim winny iść w perze z wyelłkaml na rzecz unowocześnienia produkcji w tym dziale. Problem zagospoda-rowania terenów rolniczych Jeni się z cała ostrości«, zważywszy konieczność wytwarzania przez rolnictwo coraz więcej żywności, wchłanianej głównie przez stale powiększający eię rynek odbiorców krajowych.
Spośród 2381,7 tye. km2 tylko niewielki ich procent państwo przeznaczyć może na rozwijanie kultur rolnych. 2yzne ziemie roz-cl«gaj« się na północy kraju i wraz z przylegającymi do nich
te-2
renami stepowymi zajmuj« obszar 381 tys. km . Pozostała część kraju, (przeszło 2 min km ), to obszary pustynne 1 półpuetynne, nie nadające alę w bliżej nieokreślonej przyezłoścl pod uprawy. Pozostawięj«c problemy rozwoju produkcji rolniczej, zatrzymam się nieco nad struktur« władania ziemi«.
T a b e l o 7 Ziemia wykorzystywana w rolnictwie według form własności
w latech 1978-1979
Sektory Północ
Południe Razem
w tys. ha w % w tya. ha w % w tys. ha w % Państwowy 1 022,9 13,9 13,1 9,5 1 036,0 13,8
Spółdziel-czy 2 045,3 27,8 0,4 0,3 2 045,7 27,3
Prywatny 4 290,4 58,3 124,2 90,2 4 414,5 58,9 Ogółem 7 358,6 100,0 137,7 100,0 7 496,2 100,0 Ź r ó d ł ot LAlgerla an quelgues chlffrea i960, a. 10. 10 Dla porównania przemysł 23,0%, transport 8%, rolnictwo 12,0%.
НА
_______________________ Maciej Trlppntr__________________________W dziel* ty* użytki rolne są organizacyjni* podporządkowane trzem sektorom: państwowemu, spółdzielczemu 1 prywatnemu.
Зек wynika z wyżej zaprezentowanego materiału, aektor
prywat-ny dominuje zdecydowenle z uwagi na wielkość obszarów wykorzy-stywanych rolniczo. Mimo to uzyskiwany w nln poziom wydajności produkcji, pozostaje w dysproporcji do wydejnoścl sektora pań-stwowego 1 spółdzielczego. Dysproporcje ta ulega rzecz j**na zróżnicowaniu w zależności od upraw różnego rodzaju kultur«
Trudno Jeat oszacować liczbę czynnych zawodowo w ty* sekto-rze. Mogę jedynie powołać alę na lnforaacje uzyakańe z różnora-kich Instytucji, zgodne co do tego, że poziom zetrudnlenle jest tu niewspółmiernie wysoki.
Większość nadwyżek siły roboczej wiąże *lę z różnymi forma-mi pracy, często nało opłacanej 1 sporadycznej, z sektore* pry-watny*. To z kolei pozwala domniemywać - z uwagi na tradycyj-ne stosunki produkcji, któro ta* panuję - żs hamulce* tradycyj-ne dro-dze rozwoju szeroko rozumianej nowoczeenośol w życiu społeczno- -goepodarczym Algierii Jest fakt związania znacznych 1 nie w pełni wykorzyatywanych nadwyżek wolnych rąk do precy przez eek- tor prywatny.
Oeete* zdania, że związani* to wykracz* daleko poz* formal-ny (taki , a nie Informal-ny ) stosunek praoy, ale rzutuje również n* •poeób wychowania człowiek*. Z dostępnych źródeł nie wynika, kie-dy etruktura władania zl**lą ulegnie znlanle, co etenowlłoby podstawę dl* przeprowadzenia przez Centru* gruntowniejszych
re-fer* 1 stworzyłoby aożllwość zalany warunków życl* 1 wychowania człowiek*.1
Na z*kończ*nl* wspomnę o niektórych probleaach rozwoju w u- Jęclu przestrzennym. Zagadnienie wydaje się ważne, ponieważ warun-ki geograflczno-przyrodnicze wywierają niebagatelny wpływ na dy-wersyfikację pozioau życia.
Alglorl* w rezultacie reforay ad*lnl*tr*cyjn*j z 2 lipce 1974 r. podzielone zoetała na 31 województw (wileyate), 160 po-wiatów (deirate) 1 704 galny (communes).
Granice adalnletrecyjne zdelialtowano główni* z uwagi na dwa eleaenty: zaalęg oddziaływania centrów 1 aglo**r*cjl miej-skich oraz czynniki naturalne, tzn. wspomniane wyżej warunki geo-graf lczno-przyrodniczo-kli*a tyczne.
zróżnicowane jeśli chodzi o liczb« zatrudnionych, wielkość dukcji. stopień zurbanizowania, naaycenie w trwała środki pro-dukcyjna, wyposażania w urz«dzania infraatruktury epołecznej i ekonomicznej.
Strefa północna kraju rozci«ga eię równolegle do wybrzeża Morza Śródziemnego na głębokość ok. 300-350 km. Oest ona miej-scem koncentracji ludności, jak i działalności przemyełowo-rol- niczej (poza miejscami wydobycie gazu ziemnego i ropy naftowej ne Saharze). Koncentracja ta ulegać będzie dalazemu inteneyfiko-
waniu w rezultacie migracji ludności wiejskiej do mleet lub ich obrzeży (w liczbie ok. 170 tys. osób rocznie). Przewiduj* el« zetem, że w 2000 r. przeszło 70% ludności zajmować będzie nie więcej niż 1% powierzchni kraju.
Przed pańetwem staję zatem do rozwięzania dalsze trudne prob-lemy ukierunkowania żywiołowo rozwijajęcej eię migracji,zapewnie-nia pracy nowoprzybywajęcym, a w pierwszym rzędzie stworzemigracji,zapewnie-nia 1« odpowiednich werunków mieszkaniowych.
Zróżnicowanie przestrzenne Algierii wygodnie można prześle-dzić, bloręc pod uwagę podział kreju na 6 makroregionów i 1 - Conetentlnu, 2 - Algeru, 3 - Oranu, 4 - Batny, 5 - Stepowego, 6 - Sahary.
Wybrane mierniki zawarte w tab. 8, wskazuję na znaczne dye- proporcje rozwojowe w ujęciu przestrzennym. Prognozy do 2000 r. nie zakładaj« ich wyrównywania. Byłoby to zraezt« niemożliwe, z uwagi na obiektywnie istnlejęce bariery, tworzone przez warun-ki przyrodnlczo-geograficzne. Ich przełamanie przewidywane ja*t po 2000 r.
Rekapitulując przedstawione rozważania trzeba podkreślić, l± poszukiwanie dróg dla rozwięzania probleeów zatrudnieniowych Algierii winno dokonywać się poprzez uaktywnienie polityki
spo-łeczno-gospodarczej peńatwa nakierowanej nai - obniżenie stopy przyroatu naturalnego, - likwidację analfabetyzmu,
- zagospodarowanie wolnych zaeobów aiły roboczej, w ty* peł- nlejazego aktywizowania apołeczno-zawodowego kobiet.
11 Zob. A. B e n h a d j o u d j a , Problé*ea de 1* re-gion et de la riglonaliaation économique et de 1 integretlon
T a b e l a 8 Niektóre wskaźniki rozwoju według makroregionów
Makro- regio-ny Ludność w «ln Stopa ur-banizacji w % • Gęstość za-ludnienia na 1 km* Stopa akty-wizacji za-wodowej 1978 % wypo-sażenie miesz-kań w sieć e- lektry- cznę 1978 1978 2000 1978 2000 1978 2000 ogó-łem ko-biety 1 6,1 14,6 67,3 75,0 220 800 21 4 73,2 2 1.6 3.0 31,6 58,4 143 970 18 2 38,8 3 3,8 6,3 10,8 30,2 77 116 17 1.5 27,3 4 2.3 4.2 39,0 63,1 56 123 18 1.7 36,7 5 1.7 4,5 25,2 51.7 10 17 18 1,6 41,5 ! 6 1.3 3.2 39,2 84,6 0,6 1,4 19 1.6 49,1 Ź r ó d ł o : A. B o n h e d j o u d j a , Problómes do la region et de la réglonallsatlon, économlques et de 1'integrstion nationale, Alger 1980, e. 47.
- przełamywanie tradycyjnych reguł i nor« postępowania w ży-ciu na wsi, hamujęcych wzroet wykorzystania efektywności elły ro-boczej zwlęzanej z rolnictwem,
- łagodzenie dysproporcji w rozwoju społeczno-gospodarczy« w ujęciu przestrzennym.
Maciej Trlppner
DEMOGRAPHIC-EMPLOYMENT PROBLEMS OP ALGERIA
The main attention in the article Is focussed on analysis of basic defflogrephic-amploynent problems faced by Algeria. A very rapid growth in the number of populetion being, on the one hand, a factor of development, produces , on the other hand, nunerous probleus for the state connected with education of population and next its professional activation.
An insignificant share of professionally active women makes it
n e c e s s a r y to effect changes in mentality of the society, and ee-
peclelly to change social relations in rural areas among others
th ro u g h e r a d i c a t i o n of illiteracy and elimination of differences
