Vol. 9/Nr 3(33)/2015: 39-42
Farmakologia w praktyce kardiologicznej
39miejsce antazoliny we współczesnej
farmakoterapii
Place of antazoline in modern pharmacotherapy
lek. Piotr Skrobich
Oddział Kardiologii, Szpital Wielospecjalistyczny w Kowanówku
Kierownik: ?????????
WłaściWości i działanie antazoliny Antazolina dostępna na rynku polskim pod postacią me-tanosulfonianu antazoliny [1] to lek o długim rodowodzie historycznym, często stosowany w latach 60. i 70., nieco zapomniany we współczesnej farmakoterapii. Jest to lek przeciwhistaminowy pierwszej generacji, blokujący re-ceptory H1 [2]. Pobudzenie receptora H1 prowadzi do skurczu mięśni gładkich, rozszerzenia naczyń krwiono-śnych i następczego spadku ciśnienia tętniczego, zwięk-szenia wydzielania śluzu na błonach śluzowych oraz zwiększenia napięcia układu przywspółczulnego [3]. Działanie antazoliny polega więc na odwracalnym i kon-kurencyjnym wiązaniu się z receptorem histaminowym i znoszeniu działania histaminy. Ten mechanizm sprawia, że antazolina wykazuje wiele właściwości, które można wykorzystać klinicznie, ale ma także wiele działań nie-pożądanych. Do najważniejszych właściwości antazoliny należą: działanie cholinolityczne, miejscowo znieczula-jące, zmniejszające przepuszczalność naczyń krwiono-śnych, a także najistotniejsze z kardiologicznego punktu widzenia działanie przeciwarytmiczne. Substancja czyn-na antazoliny wykazuje strukturalne podobieństwo do innego uznanego w przeszłości, a obecnie rzadko stoso-wanego farmaceutyku – chinidyny, czyli przedstawicie-la leków antyarytmicznych z grupy IA według podziału Vaughana Williamsa [4].
Właściwości antazoliny są podobne do właściwości wszystkich innych leków przeciwhistaminowych pierw-szej generacji. Substancja czynna dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego, wykazuje dużą biodostęp-ność i bardzo dobrze penetruje do centralnego układu nerwowego. Antazolinę metabolizuje wątroba, a wydala-ją nerki. Substancję czynną można podawać każdą drogą – miejscowo, doustnie, domięśniowo i dożylnie. Jednak ponieważ preparat w postaci czystej jest dostępny na pol-skim rynku wyłącznie w formie ampułek, jedyną możliwą drogą podawania leku są iniekcje domięśniowe i dożylne. W postaci złożonej antazolina, ze względu na jej działa-nie cholinolityczne wraz z nafazoliną czy tetryzoliną, jest dopuszczona do stosowania miejscowego, np. w postaci kropli do oczu.
Wskazania i przeciWWskazania
Wskazaniami rejestracyjnymi w Polsce do stosowania leku są napadowe tachyarytmie nadkomorowe oraz le-czenie wspomagające ostrych stanów alergicznych [5]. W pierwszym przypadku leczenie antazoliną należy traktować doraźnie – w celu przerwania lub zwolnienia rytmu w napadowych tachyarytmiach nadkomorowych, w tym także w napadach migotania przedsionków. Za-strzeżeniem rejestracyjnym jest informacja o możliwości
Pracę otrzymano: 03.08.2015 Zaakceptowano do druku: 15.08.2015 “Copyright by Medical Education”
40
Vol. 9/Nr 3(33)/2015: 39-42
P. Skrobich
Miejsce antazoliny we współczesnej farmakoterapii
stosowania leku w przypadku niepowodzenia standar-dowej terapii, co oznacza, że podanie antazoliny należy traktować jako leczenie drugiego rzutu, w przypadku oporności na leczenie podstawowe lub przeciwwskazań do podawania takich leków jak np. propafenon, amio-daron czy wernakalant (antazolina nie znalazła miejsca w wytycznych dotyczących leczenia chorych z migo-taniem przedsionków ESC 2010) [6]. Drogą podawa-nia leku w leczeniu arytmii jest wolna iniekcja dożylna trwająca od 3 do 10 minut, a maksymalna dopuszczalna dawka leku wynosi 300 mg. Okres półtrwania antazoliny wynosi ok. 3 godzin, niemniej czas działania antyaryt-micznego to tylko ok. godziny [7, 8]. W drugim wskaza-niu rejestracyjnym – leczewskaza-niu wspomagającym ostrych stanów alergicznych – antazolina jest stosowana przede wszystkim we wstrząsie anafilaktycznym lub przy zagro-żeniu wstrząsem, zwykle razem z adrenaliną. W takim przypadku należy zastosować iniekcję domięśniową, zwykle 200–300 mg/24 h.
Antazolina, mimo że uznaje się ją za lek stosunkowo bezpieczny, ma wiele obwarowań i przeciwwskazań do stosowania. Oczywistym i podstawowym przeciw-wskazaniem, podobnie jak przy każdej innej substancji farmakologicznej, jest nadwrażliwość na jakikolwiek składnik preparatu, nie tylko na zawartą w ampułce sub-stancję czynną. Do charakterystycznych dla całej grupy leków przeciwhistaminowych przeciwwskazań należą ponadto: jaskra z wąskim kątem przesączania (mecha-nizm działania leku powoduje m.in. wzrost ciśnienia w gałce ocznej i zaburzenia widzenia) i przerost prosta-ty (następcze trudności w oddaniu moczu). Sytuacjami klinicznymi, które wymagają ostrożności w trakcie sto-sowania antazoliny, są przede wszystkim: nadciśnienie tętnicze (podanie antazoliny może powodować jego nie-kontrolowany wzrost), cukrzyca, nadczynność tarczycy (potencjalna możliwość wywołania lub nasilenia tyreo-toksykozy), utrwalone zaburzenia rytmu serca (ryzyko dekompensacji układu krążenia, potencjalne ryzyko in-cydentów zakrzepowo-zatorowych po kardiowersji far-makologicznej w przetrwałym/utrwalonym migotaniu przedsionków). Sytuacjami, które należy wziąć pod uwa-gę w czasie podawania leku, sprawiającymi, że ewentu-alne dawkowanie powinno być wyjątkowo ostrożne, są: padaczka, jednoczesne przyjmowanie leków będących inhibitorami MAO lub innych mających działanie cho-linolityczne, stan po spożyciu alkoholu, przyjmowanie leków hamujących aktywność centralnego układu
ner-wowego. Zastrzeżeniem dla preparatów o działaniu miejscowym (np. kropli do oczu) jest niebezpieczeństwo związane z długotrwałym stosowaniem w przypadku przewlekłego zapalenia spojówek. Antazolina jest prze-ciwwskazana w ciąży i podczas karmienia piersią, należy jednak do leków tzw. kategorii C, przez co można roz-ważyć leczenie nią w sytuacji, gdy spodziewana korzyść przeważa nad ryzykiem. Do obostrzeń stosowania leku należy także wiek pacjenta – dolną granicą jest 12. r.ż. Po podaniu antazoliny nie zaleca się prowadzenia po-jazdów mechanicznych, obsługiwania urządzeń precy-zyjnych ani spożywania alkoholu. W trakcie podawania leku dożylnie należy monitorować pacjenta, prowadząc ciągły zapis EKG i często mierząc ciśnienie tętnicze. Ze względu na duże ryzyko działań niepożądanych du-żych dawek antazoliny (ponad 300 mg) stosowanie tej substancji w dawkach ponadnormatywnych powinno odbywać się w warunkach szpitalnych, z dostępem do infrastruktury medycznej umożliwiającej ewentualną intensywną terapię pacjenta w przypadku wystąpienia powikłań.
działania niepożądane i interakcje Antazolina ma wszystkie wady charakterystyczne dla leków przeciwhistaminowych pierwszej generacji, co w znacznym stopniu ogranicza jej stosowanie. Podstawo-wym działaniem niepożądanym jest hamujący wpływ na ośrodkowy układ nerwowy. Powoduje to senność i otę-pienie, co u osób wrażliwych (tu obserwuje się jednak dużą osobniczą zmienność) w zasadzie wyklucza dłu-gotrwałe stosowanie leku. Do częstych działań niepożą-danych antazoliny należą przede wszystkim zaburzenia żołądkowo-jelitowe, a także senność, zmęczenie, niepo-kój, zaburzenia koncentracji. Do najpoważniejszych, ale dość rzadko spotykanych działań niepożądanych zaliczyć można leukopenię, niedokrwistość hemolityczną, uszko-dzenie szpiku czy ostrą niewydolność nerek spowodowa-ną kompleksami immunologicznymi. Potencjalnymi sy-tuacjami, które mogą się pojawić nawet po pojedynczym, doraźnym podaniu leku i z powodu których pacjent po-winien być intensywnie monitorowany, są: podwyższenie wartości ciśnienia tętniczego, zaburzenia rytmu serca, zaburzenia koordynacji, splątanie. Preparaty złożone do stosowania miejscowego dość często wywołują miejsco-we objawy niepożądane w postaci zaczerwienienia, prze-krwienia, świądu czy zaburzeń widzenia.
41
Vol. 9/Nr 3(33)/2015: 39-42
P. Skrobich Miejsce antazoliny we współczesnej farmakoterapii
Do spodziewanych interakcji lekowych antazoliny należy potęgowanie wpływu wszystkich innych leków mających potencjalnie depresyjne działanie na centralny układ nerwowy, w tym przede wszystkim takich substancji jak: leki nasenne, alkohol, barbiturany, inhibitory MAO, trój-pierścieniowe leki przeciwdepresyjne. Antazolina działa z kolei antagonistycznie i osłabia działanie takich sub-stancji jak antagoniści witaminy K, fenytoina i steroidy. daWkoWanie antazoliny
Dawkowanie leku zwyczajowo wynosi 200–300 mg/24 h domięśniowo w ostrych stanach alergicznych oraz 100– 300 mg dożylnie w zaburzeniach rytmu serca w wolnej iniekcji dożylnej trwającej 3–10 minut. Produkt zareje-strowany jest do stosowania u osób powyżej 12. r.ż., jed-nak w przedziale wiekowym 12–18 lat zalecana dawka nie powinna przekraczać 50–100 mg/24 h.
podsumoWanie
Dzięki mechanizmowi działania i podobieństwu struktu-ralnemu do chinidyny antazolina zaliczona może być do grupy leków przeciwarytmicznych typu IA według klasy-fikacji Vaughana Williamsa. W związku z tym zarezerwo-wana jest dla osób z potencjalnie zdrowym sercem, czyli bez istotnej strukturalnej choroby serca czy też innych wykładników zaawansowanej niewydolności serca [6]. O skuteczności leczenia antazoliną świadczyć może wiele publikacji jeszcze z lat 60. i 70. [9–11]. Obecnie pojawiają
się także nowe prace, które jednoznacznie pokazują, że stosowanie antazoliny ma sens, szczególnie w sytuacjach kardiowersji farmakologicznej migotania przedsionków [12, 13]. Dla wielu osób, u których przywrócenie rytmu zatokowego jest ważne, a migotanie przedsionków oka-zuje się oporne na leczenie standardowe, leczeniem z wy-boru jest kardiowersja elektryczna. Wiąże się to z potrze-bą znieczulenia, a sam moment wyładowania powoduje uszkodzenie mięśnia sercowego. Antazolina tymczasem jest lekiem niedrogim, szeroko dostępnym, stosunkowo bezpiecznym i być może stanowi ciekawą alternatywę, po którą można sięgnąć, zanim pomyśli się o kardiowersji prądem elektrycznym.
adres do korespondencji
lek. piotr skrobich
Oddział Kardiologii, Szpital Wielospecjalistyczny w Kowanówku 60-687 Poznań, os. Stefana Batorego 54/98 tel. 796 375 367 e-mail: piotrskrobich@gmail.com
Wkład autorów/Authors’ contributions: ???????????????????.
Konflikt interesów/Conflict of interests: Nie występuje. Finansowanie/Financial support: Nie występuje. Etyka/Ethics: Treści przedstawione w artykule są zgodne z zasadami Deklaracji Helsińskiej, dyrektywami EU oraz ujednoliconymi wymaganiami dla czasopism biomedycznych.
streszczenie
Antazolina należy do leków przeciwhistaminowych pierwszej generacji, czyli blokujących receptor H1. Wykazuje wie-le właściwości, które można wykorzystać klinicznie, m.in. ma działanie przeciwarytmiczne. Przed laty była dość po-wszechnie stosowana w kardiologii, z czasem jednak ze względu na wiele działań niepożądanych ustąpiła pola now-szym substancjom. Obecnie w Polsce wiele preparatów antyarytmicznych albo zostało wycofanych z obrotu (ibutylid, flekainid), albo się nie sprawdziło (dronedaron), albo barierą w ich zastosowaniu są cena i dostępność (wernakalant) oraz działania niepożądane (amiodaron). Antazolina jest natomiast lekiem niedrogim, powszechnie dostępnym, bez-piecznym w stosowaniu i coraz więcej danych przemawia za tym, że także dość skutecznym w pewnych subpopula-cjach pacjentów.
42
Vol. 9/Nr 3(33)/2015: 39-42
P. Skrobich
Miejsce antazoliny we współczesnej farmakoterapii
abstract
Antazoline belongs to the first generation of antyhistamines, that is, drugs which block the H1 receptor. It presents a number of properties that can be used clinically, including antiarrhytmic activity. Its cardiological use was quite popular years ago. However, with time, due to a large number of side effects, it gave way to newer substances. Cur-rently in Poland, many antiarrhytmic drugs have been withdrawn from the market (ibutilide, flecainide), do not work properly (dronedarone), or the barrier to their use remains the price and availability (vernakalant) or side effects (amiodarone). Antazoline is inexpensive, widely available, safe to use and a growing amount of evidence shows that it is also quite effective in certain subpopulations of patients.
key words: antazoline, antiarrhytmic activity, atrial fibrillation, pharmacological cardioversion
piśmiennictwo:
1. Dane dotyczące antazoliny (farmakokinetyka, dawkowanie, działania niepożądane itd.), jeśli nie podano inaczej, pochodzą z charakterystyki pro-duktu leczniczego leku podanej przez producenta oraz zatwierdzonej przez Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych i Preparatów Biobójczych. 2. Woodward J.K.: Pharmacology and toxicology of nonclassical antihistamines. Cutis 1988; 42: 5-9.
3. Tarchalska-Kryńska B.: Leki przeciwhistaminowe H1 stosowane w terapii chorób alergicznych. Nowa Medycyna 1999; 1: 14-18. 4. Mutschler E., Geisslinger G., Kroemer H. et al.: Farmakologia i Toksykologia. Urban i Partner, Wrocław 2004: 564.
5. Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych i Preparatów Biobójczych, http://www.urpl.gov.pl. 6. Camm A., Kirchof P., Lip G. et al.: Kardiologia Polska 2010; 68(supl. VII): 487-566.
7. Kline S.R., Dreifus L.S., Watanabe Y. et al.: Evaluation of the antiarrhythmic properties of antazoline. A preliminary study. Am. J. Cardiol. 1962; 9: 564- -567.
8. Tarchalska-Kryńska B.: Nowe generacje leków przeciwhistaminowych stosowanych w terapii chorób alergicznych. Alergia Astma Immunologia 1997; 2: 3-8.
9. Pasini U., Carvalhofilho E.T., Giuliano H. et al.: The use of antazoline in the treatment of cardiac arrhythmias. Clinical study. Arq. Bras. Cardiol. 1964: 17: 303-312.
10. Shah S., Vaidya C., Doshi H. et al.: Antazoline in the treatment of cardiac arrhytmias. Postgrad. Med. J. 1972; 48(559): 304-307.
11. Reynolds E.W., Baird W.M., Clifford M.E. et al.: A clinical trial of antazoline in the treatment of arrhythias. Am. J. Cardiol. 1964; 14: 513-521.
12. Piotrowski R., Kryński T., Baran J. et al.: Antazoline for rapid termination of atrial fibrillation during ablation of accessory pathways. Cardiol. J. 2014; 21(3): 299-303.
13. Balsam P., Koźluk E., Peller M. et al.: Antazoline for termination of atrial fibrillation during the procedure of pulmonary veins isolation. Adv. Med. Sci. 2015; 60(2): 231-235.
