Aleksander Z. Wassilew
Cena a wartość w gospodarce
cyfrowej : wybrane problemy
Ekonomiczne Problemy Usług nr 122, 165-173
IS S N : 1 8 9 6 -3 8 2 X | w w w .w n u s .e d u .p l/p l/e d u / DOI: 10.18276/epu.2016.122-15 | strony: 167-175
ALEKSANDER Z. WASSILEW
S z k o ła G łó w n a H a n d lo w a w W a rs z a w ieCENA A WARTOŚĆ W GOSPODARCE CYFROWEJ - WYBRANE PROBLEMY
Streszczenie
W gospodarce cyfrow ej tw orzone, rozpow szechniane, w ym ieniane, używ ane są różne form y zdigitalizow ane. C harakter ty c h p roduktów zm ienia rów nież charakter rynku. T w orzenie obiektów b in a rn y c h je s t czaso- i pracochłonne, ale łatw iejsze je s t ich rozsyłanie. Są dobram i publicznym i, ale ic h w artość u ży tk o w a d otycząca decyzji b ąd ź rozryw ki je s t subiektyw na. W a rto ś ć je s t p o jęciem szerszym o d ceny.
Słowa kluczowe:
dane, inform acja, koszt, w artość, cena.Wprowadzenie
G o s p o d a rk a c y fro w a ró ż n i się o d tra d y c y jn e j n o w y m i p ro c e sa m i o rg a n iz o w a n ia i p r o w a d z e n ia p ro d u k c ji, d y stry b u c ji o ra z k o n s u m p c ji p ro d u k tó w i u słu g . C h a ra k te ry z u je się o n a p rz e su n ię c ie m w a ż n o ś c i w tw o rz e n iu d ó b r z a k ty w ó w m a te ria l n y c h n a n ie m a te ria ln e (g łó w n ie in fo rm a c ji i w ie d z y - w p o s ta c i b in a rn e j - c zy li d a n e ), a ta k ż e w ię k s z ą s z y b k o śc ią i in n o w a c y jn o ś c ią d z ia ła n ia (N G 2 015).
W n o w e j g o sp o d a rc e sie c i c y fro w e o ra z in fra stru k tu ry k o m u n ik a c ji z a p e w n ia j ą g lo b a ln ą p la tfo rm ę , n a k tó rej lu d z ie i o rg a n iz a c je w sp ó łp ra c u ją , w y s z u k u ją i w y m ie n ia ją z d ig ita liz o w a n e fo rm y . W
Being Digital
N ic h o la s N e g ro p o n te (1 9 9 6 ) u ż y w a m e ta fo ry p rz e s u n ię c ia z p rz e tw a rz a n ia a to m ó w d o p rz e tw a rz a n ia b itów . U w a ż a , że w s z e lk ie fo rm y „ in fo rm a c ji” , k tó re te ra z są w y k o n a n e z a to m ó w (k sią ż k i, p ły ty C D itd .) w k o ń c u b ę d ą w y k o n a n e z b itó w i że lu d z k o ść n ie u c h ro n n ie k ie ru je się k u p rz y sz ło śc i, w k tó re j w sz y stk o , co m o ż n a , b ę d z ie z d ig ita liz o w a n e (c z y to g a z e ty , ro z ry w k a lu b sek s) (C a sc o n e 2 015).W sie c i (te ż ja k o sie ć sto su n k ó w w y m ia n y ), w k tó rej w y s tę p u je o b ie g w s z e l k ic h fo rm d ig ita ln y c h (d a n y c h ) - tw o rz o n y c h , w y m ie n ia n y c h i „ k o n s u m o w a n y c h ” - p o w in n y d z ia ła ć ró w n ie ż p ra w a ry n k u (z k o sz ta m i, w a rto śc ia m i i c e n a m i). Je d n a k
166
Cena a wartość w gospodarce cyfrowej - wybrane problemy
g o s p o d a r k a j e s t o w i e l e w i ę k s z a n i ż r y n e k ( C h a n g 2 0 1 5 ) , a g o s p o d a r k a c y f r o w a - t y m b a r d z i e j ; d o b r o b y t t o n i e t y l k o k o n s u m p c j a , d a n e t o n i e i n f o r m a c j a , a w a r t o ś ć m o ż e b y ć „ b e z - c e n n a ” C e l e m a r t y k u ł u j e s t p r ó b a r e f l e k s j i - z p r a g m a t y c z n e j i s o c j o l o g i c z n e j p e r s p e k t y w y b a d a w c z e j - n a d r ó ż n i c a m i c z ę s t o u ż y w a n y c h z a m i e n n i e p o j ę ć o r a z z w r ó c e n i e u w a g i n a z j a w i s k o f e t y s z y z a c j i „ i n f o r m a c j i ” .1. Nowe zasady rynku
Z d a n i e m B a r b r o o k a ( 2 0 0 9 ) n a p r z e s t r z e n i ( p o n a d s t u ) l a t f e t y s z y z m t o w a r o w y p r o w a d z i ł d o f e t y s z y z o w a n i a t e c h n o l o g i i . O b e c n i e p r z e k s z t a ł c o n y z o s t a ł o n w u n i w e r s a l n y f e t y s z y z m t e c h n o l o g i c z n y i w z w i ą z k u z t y m o b s e r w u j e m y f e t y s z y z a c j ę „ i n f o r m a c j i ” . W s f e t y s z y z o w a n e j g o s p o d a r c e k a p i t a l i s t y c z n e j i n f o r m a c j a d o t y c z ą c a p r a c y s t a ł a s i ę n i e o d r ó ż n i a l n a o d p r a c y , j a k i e j w y m a g a ł o j e j p o z y s k i w a n i e . T ł u m a c z y t e ż , j a k t e c h n o l o g i e c y f r o w e p o d w a ż a j ą d o t y c h c z a s o w e s p o s o b y w y k o n a n i a r z e c z y , r o z u m i e n i a o r a z p o d a j ą w w ą t p l i w o ś ć t a k i e z a ł o ż e n i a j a k „ k o n i e c z n o ś ć ” lu b „ s t a n n a t u r a l n y ” w i e l u p r o c e s ó w e k o n o m i c z n y c h i z a s a d o r g a n i z a c y j n y c h . P o s t i n d u s t r i a l n e t e c h n o l o g i e n i e s ł u ż y ł y w i ę c d o u t o w a r o w i e n i a i n f o r m a c j i , p r z e c i w n i e , r a c z e j j ą d e k o m o d y f i k o w a l y ( o d t o w a r o w i a l y ) . L u d z i e i n t e r r e a g u j ą z e s o b ą p r z e z p r z e d m i o t y : t o w a r y , p i e n i ą d z e , k a p i t a ł - s t w i e r d z a B a r b r o o k ( 2 0 0 9 ) . W e p o c e c y f r o w e j p r z e d m i o t y d r o ż e j ą z u p ł y w e m c z a s u , l e c z b i t y w i r t u a l n e s t a j ą s i ę c o r a z t a ń s z e - i w t y m k o n t e k ś c i e C h r i s A n d e r s o n ( 2 0 1 1 , s. 2 2 ) o r z e k a : „ G o s p o d a r k a a t o m ó w j e s t i n f l a c y j n a , b i t ó w z a ś d e f l a c y j n a ” . N a c i s k p o ł o ż o n y j e s t n a p r o d u k t y , a n i e n a p r o d u c e n t ó w . W t y m k o n t e k ś c i e U r r y ( 2 0 0 9 , s. 1 9 9 ) d o d a j e , ż e „ a k t y w n o ś c i l u d z i w t a k i c h z w i ą z k a c h p a s j i w y m a g a j ą p o r o z u m i e w a n i a s i ę , ł ą c z n o ś c i s i e c i o w e j i w i ą ż ą s i ę z e m o c j o n a l n ą s a t y s f a k c j ą z o k r e ś l o n y m i w y d a r z e n i a m i ” . W t a k w y s o c e z i n d y w i d u a l i z o w a n y m i u r y n k o w i o n y m s p o ł e c z e ń s t w i e w z n a c z n y m s t o p n i u n i e z a m i e r z o n y m s k u t k i e m - w y k r a c z a j ą c p o z a k o n t e k s t k o m e r c y j n y - j e s t i n t e n s y f i k a c j a p r a k t y k s p o ł e c z n y c h , k t ó r e z d a n i e m B e r k i n g a ( 1 9 9 6 , s. 1 9 2 ) „ s y s t e m a t y c z n i e w y m y k a j ą s i ę d y k t a t o w i w a r t o ś c i w y m i e n n e j i l o g i c e r y n k u ” .
2. Tworzenie form digitalnych
P o d s t a w o w ą d z i a ł a l n o ś c i ą w s i e c i j e s t t w o r z e n i e d a n y c h ( f o r m b i n a r n y c h ) . S ą o n e p r o d u k o w a n e , g r o m a d z o n e , p r z e c h o w y w a n e , o c h r a n i a n e , p r z e s y ł a n e i p r z e k a z y w a n e - w s t a n i e „ s u r o w y m ” ( n i e p r z e t w o r z o n e , n i e p o s e g r e g o w a n e , n i e s k a t a l o g o - w a n e ) . N a s t ę p n i e n a l e ż y k o n w e r t o w a ć d a n e z e ź r ó d ł o w e g o n o ś n i k a n a d o c e l o w y , o c z y ś c i ć ( i n t e r p r e t o w a ć , r e d u k o w a ć r e d u n d a n c j ę , i n t e g r o w a ć , s t a n d a r y z o w a ć , a g r e
gować), składować (w tym budować modele danych w rozumieniu bazy danych)
oraz rejestrować ich kategorie i ich wymiary (M AN 2016). Utrwalone na m aterial
nym nośniku przetworzone dane pozostają danymi.
W sieci występuje totalna wymiana form binarnych - zdigitalizowanych
obiektów świata zewnętrznego, które warto zapamiętać - utrwalić określone fakty,
zdarzenia, reguły itp. Znaki, dźwięki, obrazy w postaci cyfrowej są łatwe do prze
twarzania i następnie do odtwarzania w postaci tekstów, muzyki, głosów, zdjęć,
filmów. Informacja pojawia się dopiero, gdy nastąpi nadanie danym znaczenia
(sensu) - wymaga ich zinterpretowania przez podmiot w konkretnym kontekście
(IW 2016). Jako prerekwizyty takiej interpretacji danych konieczna jest wiedza
a p r io r i
podmiotu, jak je rozumieć (model danych) oraz doświadczenie użytkowni
ka, w ja k i sposób może z tak „wydobytej” informacji skorzystać.
Zdigitalizowane formy tradycyjnych obiektów (książki, muzyka, zdjęcia, fil
my) są tworzone głównie przez firmy produkcyjne i wydawnictwa (w celach ko
mercyjnych), bądź przez użytkowników lub biblioteki w celu udostępniania (naj
częściej za darmo). Podobnie sprawa wygląda z oprogramowaniem i aplikacjami -
niekoniecznie pobieranajest opłata pieniężna za ich udostępnianie.
N a tworzenie wyspecjalizowanych baz danych lub Big Data m ogą sobie p o
zwolić wyłącznie duże firmy lub serwisy społecznościowe, posiadające zarówno
sprzęt, oprogramowanie, zasoby ludzkie (infobrokerów), jak i „uprawnienia”
do obserwacji i zbierania danych poufnych. Podstawowy model biznesowy serwi
sów społecznościowych zakłada udostępnienie społeczności platformy użytkowej
w zamian za dostęp do spersonalizowanych strumieni danych współtworzonych
i współdzielonych przez społeczność. Aktywność użytkowników jest śledzona
przez zastosowanie zaawansowanego oprogramowania, analizowane są: aktywny
czas (częstotliwość i długość) spędzony na danej stronie internetowej (z zalogowa
niem), pory dnia, miesiąca, linki, za którymi użytkownik podążał, przeczytanie
postów, ruch myszy na ekranie itp. (MAN 2016).
Z kolei Urry (2009, s. 171) wyraża przekonanie, że sieć „kanalizuje bezładną
energię złożoności”. Usieciowienie użytkowników zaś, zdaniem Rainiego i Well-
m ana (2012), to szczególna cecha tworzących się w Internecie dużych zbiorów
danych. Wiadomości, komentarze i opinie generowane przez ludzi (lub portale
medialne) pozostają zarejestrowane jako ślad ich aktywności informacyjno-
-komunikacyjnej z możliwością ich dalszego przetwarzania i rozsyłania.
3. Problemy z kosztami produktów binarnych
Tak jak wskazał Czapiewski (2011), tworzenie pierwszego produktu
(first c o p y c o st)- digitalizacja (konwersja danych analogowych na cyfrowe) - jest naj
kosztowniejszym procesem w tworzeniu różnego rodzaju form binarnych biorących
168
Cena a wartość w gospodarce cyfrowej - wybrane problemy
udział w wymianie sieciowej. Ręczne wklepywanie tekstów jest najbardziej czaso-
i pracochłonne. Do skanowania „wystarczą” skanery (czasami bardzo drogie), ale
później konieczny jest opis plików cyfrowych - metryczki, tagi, deskryptory lub
hasła przedmiotowe (tak jak w bibliotekach), a to wym aga wykwalifikowanych
i kompetentnych zasobów ludzkich oraz dużo czasu.
Koszty „informacji” biznesowych związane są z realizacją różnych operacji
(gromadzenia, przetwarzania, przechowywania i przekazywania odpowiednych
form binarnych). Znalezienie tego, co jest potrzebne, wym aga czasu, odpowiednych
ludzi i niekiedy profesjonalnego oprogramowania do selekcji i opracowania da
nych, a także opłaty za dostęp do baz danych lub innych źródeł (Hojda 2016). Do
tego należy uwzględniać i koszty transakcyjne - zwłaszcza gdy chodzi o „aktywa
niematerialne”, takie jak opłaty za licencje (patenty), spłaty kredytów, czy w e
wnętrzne usługi konsultacji i doradztwa (Chang 2015).
Ludzie spędzają godziny np. tworząc programy lub strony internetowe, dzieląc
się posiadaną wiedzą (np. W ikipedia), przy czym nie pobierają opłaty za korzysta
nie z ich produktów. Dla „zwykłych” użytkowników kosztem aktywności w sieci
jest przede wszystkim ich czas, zaniedbanie ważniejszych czynności, możliwe, że
i ich zdrowie, a także - ryzyko.
Typowe dla czasów obecnych, zdaniem Barbrooka (2007), jest wykorzystanie
technologii sieciowych do tworzenia nowych treści, niski koszt tworzenia nowej
„wiedzy” i krótki czas dostępu do niej. Nie kosztuje prawie nic, żeby zrobić dosko
nałe kopie danych cyfrowych. W innym miejscu Barbrook (2003) konkluduje, że
konwergencja mediów, telekomunikacji i informatyki została zakończona w naszej
współczesnej kulturze „kopiuj i wklej” . Koszt powielania i rozsyłania różnych form
wirtualnych jest prawie zerowy. W tym też duchu Laurent Foum ier (2014) określa
„gospodarkę cyfrową” jako gałąź ekonomii badającą końcowe, zerowe koszty nie
materialnych dóbr z sieci.
W swojej książce
Z a d a rm oChris Anderson (2011) analizuje problem „zeru
jących” się kosztów i kto na tym zarabia, konkludując: „Nie m a darmowych obia
dów”. W tym celu w procesach tworzenia należałoby również uwzględnić koszty
zewnętrzne oraz koszty alternatywne. Patel (2010, s. 187) podaje przykład odpo
wiedzialności (korzystania z) ICT za 2 procent „globalnej emisji gazów cieplarnia
nych, prawie tyle samo co linie lotnicze” oraz z prasy brytyjskiej, że wytworzenie
gazów cieplarnianych przez dwa poszukiwania w Google’u porównywalne jest do
zagotowania czajnika wody, a codzienne googlowanie to równowartość 91 lotów
dookoła Ziemi.
4. Problemy z oszacowaniem wartości
Potrzebne dane, o które zabiegamy, w zależności od roli, którą odgrywają
w naszym życiu, m ożna wartościować ekonomicznie lub pragmatyczno-
-socjologicznie. Pierwsze na ogół posiadają wartość ściśle użytkową (np. inform a
cyjną lub konsumpcyjno-rozrywkową). Drugie natom iast - niekomercyjne - mają
przeważnie funkcję komunikacyjną, posiadają wartość symboliczną, służą do
wsparcia i budowania relacji (kapitału społecznego). Aktywność twórcza zaś sama
w sobiejest wartością - daje większe poczucie spełnienia autora.
W artość informacyjną (użyteczność), np. dla celów biznesowych, m ają dane
umożliwiające otrzymanie z nich informacji dla optymalnego podejm owania decy
zji w danej sytuacji - w zależności od kontekstu oraz indywidualnych kategoryzacji
priorytetów. Jak ju ż wspomniano powyżej - jest ona uwarunkowana posiadaną
wiedzą i doświadczeniem decydenta. (W szczególnych przypadkach możliwe jest
wykalkulowanie zysków i strat wskutek dokonania danego wyboru). W artości ze
względu na swoją jakościow ą strukturę trudno jest dokładniej oszacować - mają
charakter subiektywny (Olender i Wydro 2007).
W artość użytkowa danych jest wynikiem ich wykorzystania (konsumpcji).
M ogą służyć do motywacji, argumentacji lub potwierdzenia własnych przekonań
(c h e e ry p ic k in g ).
W artością często nie są one same, lecz uprzywilejowany do nich
dostęp. I przy sprzedawaniu, i przy ich udostępnianiu w ażnejest prawo bycia wśród
wybrańców dopuszczonych do nich. Jest związana z „tajemnicą”, z wtajem nicze
niem - z tego powodu oczekiwana jest wdzięczność i pokora, że dopuszczono do
wspólnoty. Status staje się wartością, gdy wchodzi w grę i nowa kulturowa teleolo-
gia postępu. Czasami w artością danych jest ich nowość, wtedy to, co dajesz, jest
w zasadzie wyróżnieniem - prawem pierwszeństwa/uprzywilejowania do ich
otrzymywania. Problemem w konstruowaniu tego typu daru jest to, że zamiast h o
m ogenizowania dzieli ludzi na „awangardę” i „masę”. W iększą uwagę zwraca się
na zdobywanie za pośrednictwem sieci odpowiednich form wiedzy i umiejętności.
Silny sprzeciw skierowany jest wobec interesowności, dominującym stosunkom
rynkowym i utowarowieniu zarówno produktów, jak i różnych form pracy grupo
wej (Strange 1986).
Dla relacji wartość bezinteresownej wymiany form digitalnych można rozważać
analizując pogląd Baudrillarda (1975), że dary są symbolami, które nie mogą być
zredukowane do wartości praktycznej lub wymiennej. Dar jest aktem interakcji spo
łecznej między stronami, gdzie obiekt symbolizuje ich specyficzne relacje. Jeśli dary
istnieją jako część strukturalizacji społeczeństwa, ich wartość symboliczna (sposób,
w jaki przedstawia stosunki między dwiema osobami) jest uzupełniona przez ich
wartości znaku - porządkując interakcje społeczne. Dany obiekt jest symbolem
związku osoby, która daje, z tą, która przyjmuje, ale także znakiem, który istnieje
w relacji z wszystkimi innymi znakami. Tylko wymiany mogą tworzyć relacje.
170
Cena a wartość w gospodarce cyfrowej - wybrane problemy
W iedza i informacja (w postaci danych) uznawane są za dobra publiczne, bo
po ich dostarczeniu nie da się zapobiec korzystaniu z nich przez osoby, które nie
zapłaciły, a taki właśnie przypadek mamy w sieci (Chang 2015). Nie zawsze jednak
poinformowanie m a skutek pozytywny. W Bhutanie na przykład spadek wskaźnika
szczęścia zbiegł się z pojawieniem się satelitarnej TV (Patel 2010).
W artość danej informacji może być wprost albo odwrotnie proporcjonalna do
jej popularności. Jeżeli jestem jedyną osobą, która wie, jak się dostać do Internetu
(jako przykład sieci bezskalowych), to taka informacja będzie dla mnie bezużytecz
na, ponieważ w sieciach powyżej masy krytycznej osiągany jest efekt multiplika-
cyjny, znany jako prawo M etcalfe’a: „użyteczność Sieci telekomunikacyjnej lub
systemu teleinformatycznego rośnie proporcjonalnie do kwadratu liczby jej użyt
kowników (węzłów)”. Analogicznie wartość portali społecznościowych wzrasta
wraz ze wzrostem liczby ich użytkowników.
Odwrotną sytuację ilustruje przykład znanego finansisty amerykańskiego
Bernarda M. Barucha (2016), który doradzał inwestorom giełdowym: „Nigdy nie
podążaj za tłumem” oraz „Gdy dobre wiadomości o giełdzie trafią na pierwszą
stronę NYT, sprzedawaj” . W podobnych sytuacjach rozpowszechnienie danej in
formacji zmniejsza jej użyteczność. Jeżeli wszyscy się zastosują do opinii obiego
wej, że akcje należy kupować „w dołku”, a sprzedawać „na szczycie”, to takie
transakcje, likwidując ten „dołek” czy „szczyt”, zmieniłyby aktualną cenę.
Ciekawe jest porównanie M cM ullena (1973, za: Harley 1975) [wartości] in
formacji do ubezpieczenia - jest bez wartości
{va lu eless),dopóki jej nie potrzebu
jem y - potem staje się bezcenna
{p ric e le ss).
5. Problemy z cenami „informacji”
W literaturze przedmiotu często cena jest utożsamiana z wartością (handlową,
rynkową, pieniężną, wymienną), co mocno zawęża obszar rozważań nad tym zagad
nieniem. Wartość wymienna danego obiektu jest całkowicie różna od wartości, jaką
ma dla konsumenta: Jest związana z produkcją, dostawami i marketingiem (parame
trów rynkowych produktów i usług), ale różni się od innych rodzajów wartości. N aj
częściej zależy od aktualnego stanu gospodarki i skłonności do płacenia za korzysta
nie z publicznie dostępnych danych lub dostarczanych produktów i usług informacyj
nych. Cena specjalistycznych baz danych w dzisiejszych czasach rzeczywiście wzra
sta - w szczególności niektórych z nich jako siła napędowa rynków finansowych,
gdzie codziennie w obrocie biorą udział wielkie kwoty pieniężne (RbHneB 2016).
Cena produktów digitalnych zależnajest od kosztów ich poszukiwania i pozy
skania, tak samo jak dla tradycyjnych towarów, oraz od ich dostępności. W kontek
ście pracy twórczej Baird (1997) orzeka: nie m a prostej reguły dla określenia, ile
d a ć l u b j a k ą c e n ę u s t a l a ć . J e s t t o s p r a w a , k t ó r a j e s t n e g o c j o w a n a w k a ż d y m k o n k r e t n y m p r z y p a d k u . P r o b l e m a s y m e t r i i i n f o r m a c j i b y ł s z e r o k o a n a l i z o w a n y p r z e z w i e l u a u t o r ó w , m .i n . j a k o s y n d r o m „ k o t a w w o r k u ” , p r z e z S a lę i T a ń s k ą ( 2 0 1 1 ) i p r z e d s t a w i o n y j a k o p a r a d o k s i n f o r m a c j i p r z e z O l e ń s k i e g o ( 2 0 0 3 ) : k o n s u m e n c i n i e c h c ą k u p o w a ć i n f o r m a c j i , j e ż e l i n i e p o t r a f i ą o s z a c o w a ć j e j p r z y d a t n o ś c i . K o n s u m e n t z k o l e i n i e z a p ł a c i z a i n f o r m a c j ę , k t ó r ą j u ż p o z n a ł . W e d ł u g z a ł o ż y c i e l a F a c e b o o k a - M a r k a Z u c k e r b e r g a - p r y w a t n o ś ć n i e j e s t j u ż „ n o r m ą s p o ł e c z n ą ” . A l e j e s t t o c e n a , k t ó r ą p ł a c i m y z a k o r z y s t a n i e z w s z e l k i c h f o r m b i n a r n y c h w e r z e c y f r o w e j . A n a l i z u j ą c p o s t y T w i t t e r p o t r a f i o k r e ś l i ć s t a tu s s p o ł e c z n o - e k o n o m i c z n y a u t o r ó w ( N u w e r 2 0 1 6 ) . U d o s t ę p n i a n i e d a n y c h o s o b o w y c h j e s t n o w ą c e n ą , j a k ą p ł a c i m y z a s k ą d i n ą d „ b e z p ł a t n e ” t r e ś c i w I n t e r n e c i e . G o o g l e , w z a m i a n z a „ w o l n y ” G m a i l , o t r z y m u j e d o s t ę p d o p o c z t y e - m a i l o w e j u ż y t k o w n i k ó w i n a p o d s t a w i e s ł ó w k l u c z o w y c h w i c h p r y w a t n e j k o r e s p o n d e n c j i w y s y ł a s p e r s o n a l i z o w a n e r e k l a m y . F a c e b o o k m a r ó w n i e ż d o s t ę p d o w i e l u d a n y c h o s o b o w y c h , p r z y d a t n e d l a r e k l a m o d a w c ó w - t a k i e j a k a d r e s , p ł e ć i z a t r u d n i e n i e , a t a k ż e z a i n t e r e s o w a n i a , h o b b y i a k t y w n o ś c i o n l i n e (K n H n e B 2 0 1 6 ) . U ż y t k o w n i c y z a w s z e „ p ł a c ą ” z a o t r z y m a n ą z a w a r t o ś ć m u l t i m e d i a l n ą - n p . r ó w n i e ż s w o i m c z a s e m i u w a g ą . U w a g a j e s t g ł ó w n y m ź r ó d ł e m d o c h o d ó w d l a m e d i ó w , k t ó r e o t r z y m u j ą o d s p o ł e c z e ń s t w a w z a m i a n z a t r e ś ć u d o s t ę p n i a n y c h m a t e r i a łó w . U ż y t k o w n i k n i e j e s t c z y n n i k i e m b i e r n y m . O n j e s t w s t a n i e z d e c y d o w a ć , c z y i k o m u u d z i e l i ć s w o j ą u w a g ę - c h o c i a ż z a w s z e m o ż n a w y b i e r a ć , j a k ą p r z e g l ą d a ć s t r o n ę i c z y b l o k o w a ć w y s k a k u j ą c e o k i e n k a w p r z e g l ą d a r c e in t e r n e t o w e j . „ I n f o r m a c j a ” m a s w o j ą c e n ę , a le n i e m a p r z y m u s u p ł a c e n i a z a n i ą ( n i e z a l e ż n i e o d „ w a l u t y ” ).
Podsumowanie
W g o s p o d a r c e c y f r o w e j t w o r z o n e , w y m i e n i a n e i k o n s u m o w a n e s ą r ó ż n e f o r m y d i g i t a l n e ( d a n e ) . P o w s t a j ą p r z y z a m i e r z o n e j d z i a ł a l n o ś c i f i r m p r o d u k c y j n y c h , b ą d ź j a k o e f e k t a k t y w n o ś c i z w y k ł y c h u ż y t k o w n i k ó w s i e c i. S p e c y f i k a „ t o w a r ó w ” b i n a r n y c h w p ł y w a t e ż n a z m i a n ę s t o s u n k ó w r y n k o w y c h . D l a o s z a c o w a n i a k o s z t ó w i c h p o w s t a n i a n a l e ż y u w z g l ę d n i ć r ó w n i e ż i k o s z t y t r a n s a k c y j n e , a t a k ż e a l t e r n a t y w n e i z e w n ę t r z n e . I n f o r m a c j a j e s t p o t r z e b n a d o p o d e j m o w a n i a d e c y z j i w k o n k r e t n e j s y t u a c j i . D l a w y d o b y c i a i n f o r m a c j i z d a n y c h p o d m i o t z n i c h k o r z y s t a j ą c y p o w i n i e n b y ć j u ż w y p o s a ż o n y w w i e d z ę , j a k j e i n t e r p r e t o w a ć i r o z u m i e ć w z a l e ż n o ś c i o d k o n t e k s t u i o d i n d y w i d u a l n e j k a t e g o r y z a c j i p r i o r y t e t ó w . W z w i ą z k u z t y m w a r t o ś ć m a c h a r a k t e r s u b i e k t y w n y i m o ż e b y ć t r u d n a d o o s z a c o w a n i a . P r o b l e m u s t a l a n i a c e n y d a n e g o p r o d u k t u m o ż e b y ć z w i ą z a n y z a s y m e t r i ą i n f o r m a c j i , j a k i z t r u d n o ś c i ą o s z a c o w a n i a k o s z t ó w o r a z s u b i e k t y w n y m i k o n t e k s t o 172
Cena a wartość w gospodarce cyfrowej - wybrane problemy
w y m w a r t o ś c i o w a n i e m . C e n ą , k t ó r ą z a w s z e p ł a c i m y , m o ż e b y ć r ó w n i e ż c z a s , u w a g a , r y z y k o u t r a t y d a n y c h p o u f n y c h . P o w i n n o t o z w r ó c i ć n a s z ą u w a g ę n a p r o b l e m y f e t y s z y z a c j i t e c h n o l o g i i i i n f o r m a c j i .Literatura
1. A n d e r s o n C . ( 2 0 1 1 ) , Z a darm o, K r a k ó w : Z n a k .2 . B a i r d D . ( 1 9 9 7 ) , Scientific In stru m e n t M aking, E pistem ology, A n d The C onflict B etw een G ift A n d C om m odity E co n o m ies, h tt p s : // s c h o la r .lib .v t .e d u / e jo u r n a ls / S P T /v 2 n 3 n 4 / p d f /b a i r d .p d f [ d o s tę p 1 4 .0 1 .2 0 1 6 ].
3. B a r b r o o k R . ( 2 0 0 9 ) , P rzyszłości w yobrażone. O d m yślącej m a szyn y do g lo b a ln ej w io ski, W a r s z a w a : M u z a .
4 . B a r b r o o k R . ( 2 0 0 3 ) , The g ift o f the N e t, h t t p :/ /w w w .o p e n d e m o c r a c y .n e t/ m e d i a - in f o r m a t io n w a r / a r ti c le _ 1 4 6 8 .j s p [ d o s tę p 9 .0 1 .2 0 1 6 ] .
5. B a r b r o o k R . ( 2 0 0 7 ) , G iving is R e c e iv in g, h ttp :/ /w w w .im a g in a r y f u tu r e s .n e t/ 2 0 0 7 /0 4 / 0 6 /g i v in g - is - r e c e iv i n / [ d o s tę p 9 .0 1 .2 0 1 6 ] .
6 . B a r u c h B .M ., h tt p :/ /t o p f a m o u s q u o te s .c o m /b e r n a r d - b a r u c h - q u o te s / [ d o s tę p 1 2 .0 1 .2 0 1 6 ] .
7 . B a u d r il la r d J. ( 1 9 7 5 ) , The M irro r o f P ro d u c tio n, S t. L o u is : T e lo s P r e s s .
8. B e r k in g H . ( 1 9 9 6 ) , S o lita ry individualism : the m oral im p a ct o f cultural m o d ern i sation in late m o d ern ity, w : Risk, E n viro n m en t a n d M o d e rn ity, re d . S. L a s h , B . S z e r s z y n s k i, B . W y n n e , L o n d o n : S a g e .
9. C a s c o n e P . ( 2 0 1 5 ) , D ig ita l P ro p h e sy, h tt p s : // w w w .l in k e d i n .c o m /p u l s e / d ig i ta l- p r o p h e s y - p e te r - c a s c o n e [ d o s tę p 8 .0 1 .2 0 1 6 ] .
10. C h a n g H . ( 2 0 1 5 ) , E konom ia. In stru kcja o b słu g i, W a r s z a w a : W y d a w n ic t w o K r y t y k i P o lity c z n e j.
11. C z a p le w s k i M . ( 2 0 1 1 ) , D o b ra inform acyjne i ich p o d sta w o w e cechy ekonom iczne, Z e s z y ty N a u k o w e U n iw e r s y t e tu S z c z e c iń s k ie g o n r 6 5 0 , E k o n o m i c z n e P r o b l e m y U s łu g n r 6 7 , t. 1, S z c z e c in : W y d a w n ic t w o N a u k o w e U n iw e r s y t e tu S z c z e c iń s k ie g o . 12. F o u r n i e r L . ( 2 0 1 4 ) , T ow ards a Z ero M a rg in a l C o st E c o n o m y, h tt p :/ /a r x iv .o r g /
p d f / 1 4 0 5 .2 0 5 1 . p d f [ d o s tę p 0 8 .0 1 .2 0 1 6 ] .
13. H o j d a P .H ., C ena inform acji - j a k j ą u sta lić, h tt p :/ /r y n e k in f o r m a c j i.p l/ c e n a - in f o r m a c ji- u s ta l ic / [ d o s tę p 0 9 .0 1 .2 0 1 6 ] .
14. I W , h ttp ://w w w .in z y n i e r i a w i e d z y .p l/ w i e d z a /w ie d z a - i n f o r m a c je - d a n e [ d o s tę p 0 9 .0 1 .2 0 1 6 ] .
15. M A N , h ttp ://w w w .m a n p e r io n .c o m /z a r z ą d z a n i e - i n f o r m a c ją - z i /i n f o r m a c ja - w - b i z n e s ie / e ta p y - p r o d u k c ji - in f o r m a c j i/ [ d o s tę p 1 0 .0 1 .2 0 1 6 ].
16. M c M u l l e n R .M . ( 1 9 7 3 ) , In form ation - value a n d co st, „ J o u r n a l o f th e A m e r i c a n S o c ie ty f o r I n f o r m a t io n S c ie n c e ” , S e p t- O c t, z a : A .J . H a r le y ( 1 9 7 5 ) , The p ric e a n d value o f inform ation, „ P r o c e e d i n g s o f th e R o y a l S o c ie ty o f M e d i c in e ” , N o . 6 8 ( 1 1 ) .
17. N e g r o p o n te N . ( 1 9 9 6 ) , B ein g d ig ita l. V in ta g e , h ttp s : // b o o k s .g o o g le .p l / b o o k s ? i d = T D X q B Q A A Q B A J [ d o s tę p 0 8 .0 1 .2 0 1 6 ] . 18. N G ( 2 0 1 5 ) , h tt p :/ /m f il e s .p l /p l /in d e x .p h p / N o w a _ g o s p o d a r k a [ d o s tę p 0 8 .0 1 .2 0 1 6 ] . 19. N u w e r R . ( 2 0 1 6 ) , Co m ów i o n a s T w itter, „ Ś w ia t N a u k i ” , n r 1. 2 0 . O l e n d e r - S k o r e k M ., W y d r o K .B . ( 2 0 0 7 ) , W artość in fo rm a cji, „ T e le k o m u n ik a c j a i T e c h n ik i K o m u n ik a c y j n e ” , n r 1 - 2 .
2 1 . O le ń s k i J. ( 2 0 0 3 ) , E konom ika inform acji. M e to d y, W a r s z a w a : P W N .
2 2 . P a t e l R . ( 2 0 1 0 ) , W artość niczego. J a k p rze k szta łc ić społeczeństw o rynkow e i na now o zd efin io w a ć d em okrację, W a r s z a w a : M u z a .
2 3 . R a in i e L ., W e ll m a n B . ( 2 0 1 2 ) , N etw orked. The new so cia l op era tin g system, h ttp s : // b o o k s .g o o g le .p l /b o o k s ? i d = b Y J G n a 0 A h d A C [ d o s tę p 1 4 .0 1 .2 0 1 6 ] .
2 4 . S a la J ., T a ń s k a H . ( 2 0 1 1 ) , Syndrom „ kota w w o rk u " w społeczeństw ie inform acyj n y m, Z e s z y ty N a u k o w e U n iw e r s y t e tu S z c z e c iń s k ie g o n r 6 5 6 , S tu d ia I n f o r m a t ic a n r 2 8 S z c z e c in : W y d a w n ic t w o N a u k o w e U n iw e r s y t e tu S z c z e c iń s k ie g o .
2 5 . S tr a n g e S. ( 1 9 8 6 ) , C asino C apitalism, O x f o r d : B la c k w e ll. 2 6 . U r r y J. ( 2 0 0 9 ) , Socjo lo g ia m o b iln o ści, W a r s z a w a : P W N .
2 7 . V a u g h a n G . ( 1 9 9 1 ) , The G ift E c o n o m y, h tt p :/ /w w w .g if t- e c o n o m y .c o m / a r tic l e s A n d E s s a y s / th e g if te c o n o m y .h tm l [ d o s tę p 0 8 .0 1 .2 0 1 6 ] .
2 8 . К ъ н ч е в Г . ( 2 0 1 6 ) , Гут енберг, Зукъ р б ъ р г и ценат а на и нф орм ацият а, h tt p :/ /w w w .d w .c o m /b g / г y т e н б e p г - з y к ъ p б ъ p г - и - ц e н a т a - н a - и н ф o p м a ц и я т a / a - 1 5 9 1 2 0 3 8 [ d o s tę p 0 9 .0 1 .2 0 1 6 ] .
