Koncepcja pomiaru dobrobytu społecznego

Teresa Słaby

Koncepcja pomiaru dobrobytu

społecznego

Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio H, Oeconomia 24, 59-65

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA

LUBLIN-POLONIA

VOL.XXIV,5_____________ SECTIO H

1990

SGPiS w Warszawie

T eresa SŁABY

Koncepcja pom iaru dobrobytu społecznego

The Concept of the Measurement of Social Welfare

P rz e d m io te m p ra c y je s t an aliza szachownicowej tab licy , za p ro p o n o ­ w a n ej przez jej polskiego w sp ó ła u to ra i p ro p a g a to ra , prof. d r h a b . T . P rzeci- szew skiego. 1 W tej części tab licy , w któ rej są ro z p a try w a n e efekty g o sp o d a­ ro w a n ia w y s tę p u ją d w a po dstaw ow e składniki d o b ro b y tu , a m ianow icie: po­ ziom i ja k o ść życia. K o ncep cja T . Przeciszew skiego je s t - w p ew nym zakresie - s p ó jn a i p o ró w n y w aln a z inny m i m eto d am i bad aw czym i, sto sow any m i d o ­ ty ch cz as w P olsce i zw iązanym i z p o m iarem - przede w szy stk im - po zio m u życia. W szczególności dotyczy to zastosow ania tzw . m eto d y genew skiej, zainicjo w an ej przez prof. J . D rew now skiego w la ta c h sześćdziesiąty ch , a w y­ k o rz y sty w an ej - w b a rd z o obecnie zm odyfikow anej form ie - przez zespól b a ­ daw czy p o d k ieru n k ie m prof, d r h ab . A. L uszniew icza do p o m ia ru p o zio m u ży c ia lu d n o ści P olsk i w la ta c h 1980-1987.2 P ro p o n o w a n a ta b lic a szachow ­ n icow a j e s t w z b o g aco n a - w analizie efektów g o sp o d aro w an ia - o pro b lem y p o m ia ru jak o ści życia, którego w Polsce nie przep row ad zon o do 1988 rok u. P ie rw sz y ch d a n y c h sta ty sty c z n y c h o jakości życia (a ty m sam y m o pozio­ m a c h wskaz'nikow su b iek ty w n y ch ) d o starczyło em piryczne b ad a n ie jak o ści ż y c ia lu d n o ści P o lsk i, p rzeprow adzone przez GU S w III kw. 1988 rok u.

1Por. T. Przeciszewski: Planowanie społeczne a polityka społeczna. PW N, W ar­ szawa 1987.

2Poziom życia ludnos'ci Polski w łatach 1980-1986 (Raport nr 1) oraz w 1987 roku (R aport nr 2) I. Krawczak, A. Luszniewicz, T. Panek. J. Podgórski, T. Słaby, ISiD, SGPiS, Warszawa 1987, 1988.

6 0 Teresa Słaby

P ierw szych d an y ch sta ty sty c z n y c h o jak o ści ży cia (a ty m s a m y m o pozio­ m ach w skaźników subiek ty w n y ch ) d o starc zy ło em p iry czn e b a d a n ie jak o ści życia ludności P olski, przep ro w ad zo n e przez G US w III kw. 1988 rok u.

M ożna za te m stw ierdzić, że d ośw iad czen ia polskie w zakresie po­ m iaru poziom u i jakości życia, k tó re m ogłyby być w y k o rz y sta n e w egzem - plifikacji em pirycznej koncepcji tab licy szachow nicow ej p o m ia ru d o b ro b y tu społecznego istn ie ją .2 Są one b o g atsze w zak resie b a d a ń n ad po zio m em życia i dość jeszcze ubogie, ale w y sta rc z a ją c e do pierw szych an aliz w zakresie jakości życia.

Jeśli p ro p o n o w a n a ta b lic a m a być p o d s ta w ą n u m ery c zn eg o o szacow a­ n ia d o b ro b y tu społecznego ja k o w yniku określon ych decyzji p la n isty c z n y c h , konieczne je s t p recyzyjne określenie w szystk ich je j elem en tó w . T a b lic a t a ujm u je pojęcie d o b ro b y tu w yłącznie w dw uw ym iarow ej skali, w edług re la­ cji: n ak ład y -w y n ik i. N iew ątpliw ie je s t to najsiln iejsze p o w iąz an ie w p lan o ­ w aniu społecznym pom iędzy decyzjam i a re z u lta ta m i, o k reślo n y m i m ian em p o stę p u społecznego. J e s t to je d n a k m ak sy m aln e u p ro szczen ie, k tó re m oże n iek o rzy stn ie w pływ ać n a zro zum ienie isto ty n ajw ażn iejszej w tego ty p u b a ­ d a n ia c h , a m ianow icie w yb o ru określon ych w skaźników spo łeczn y ch . W rze­ czyw istości w y stę p u ją bow iem w ielopłaszczyznow e zależności p o trz e b lu dzi, szczególnie w zakresie jako ści życia. M ożn a się spo d ziew ać, że w re z u lta c ie dalszych p ra c n ad w y k o rz y stan iem p ro p o n o w an ej ta b lic y do b a d a ń n a d d o ­ b ro b y te m społecznym o trz y m a m y zestaw ienie ilościow o-w artościow ych czyn­ ników i m ierników o b ejm u jący c h m .in. poziom i jak o ść życia.

G łów ne przeszkody w zasto sow an iu em p iry c zn y m te o re ty c z n y c h p ro ­ pozycji d o ty czący ch b a d a ń n ad d o b ro b y te m sp o łecz n y m w P o lsce były d o ty ch cz as zw iązane nie ty lk o z b ra k ie m zbiorów w skaźników (o b iek ty w ­ nych i su b iek ty w y ch ) ale - przed e w szy stk im - z n ie p e łn ą i a b so lu tn ie n iep rz y sto so w an ą do tego ty p u b a d a ń b a z ą in fo rm acji s ta ty s ty c z n e j o p rz e ­ biegu procesów w dziedzinie życia społecznego.

D otychczasow e p race badaw cze d o ty czą ce m ożliw ości w y k o rz y s ta ­ n ia tab licy szachow nicow ej4 w zakresie p ozio m u i jak ości ży cia d o ty czy ły k o n k rety zacji pojęć zw iązany ch z d w o m a ty p a m i w skaźników o raz b a d a ­ n ia w łasności d iag n o sty cz n y ch m ierników su b iek ty w n y ch u ż y ty c h w po l­ skim b a d a n iu jak o ści życia. Nie zo sta ł z a te m p rz ek ro c zo n y e ta p , choć 3Należy także wspomnieć o pracach zespołu wrocławskiego pod kierunkiem prof. dr hab. M. Cieślak. Por. Poziom życia - jakość życia. Prognozowanie rozwoju de­ mograficznego. Cz. III, ISiD, SGPiS, 1988.

4Por. T.Słaby: Pomiar dobrobytu społecznego; Ocena użyteczności mierników subiektywnych w pomiarze dobrobytu społecznego. Opracowania w podprogram ie 09.09.17, część II tem atu 17.06, Warszawa 1988 oraz 1989.

K oncepcja p o m iaru dob ro b y tu społecznego 61

n ajw ażniejszy, ale ciągle o ch a ra k te rz e w stęp n y m , a m ianow icie określenie zb io ru w skaźników ty p u obiektyw nego i subiektyw nego. Szczególnie ten d ru g i ty p w skaźników społecznych okazał się bardzo tru d n y do w ykorzy­ s ta n ia w s ta ty s ty c z n e j diagnozie jakości życia ludności Polski. A za te m n ależy zdaw ać sobie sp raw ę, iż w przyszłości m uszą być d ok o n an e d o k ładne ro z strz y g n ię c ia w k w estiach definicyjnych, ty m b ardziej, iż należy także p a m ię ta ć o zm ienności d ynam icznej i p rzestrzenn ej wskaźników społecznych. Nic istn ie ją u stalo n e n a stałe ’’d o b re ” zbiory wskaźników d la dow olnych w a­ ru n k ó w g o spodarczo-społecznych (np. w w arunkach destab ilizacji g o sp o d a r­ czej konieczne są np. w skaźniki opisujące tzw . d ru gi obieg p ien iąd z a).

Id e a tab licy sp ro w ad za się do p o ró w n an ia zasobów z efek tam i (jest p ró b ą b ila n su ), przy czym efekty m ają dw a oblicza: ob iek ty w n y i su b iek ­ tyw ny. B ęd ą z a te m istniały dw a, a właściwie trzy system y inform acji: o p o sia d a n y c h za sobach oraz o efektach ich istn ie n ia i w y k o rz y stan ia.

P rz e d sta w m y obecnie - w dużym skrócie - wyniki d otychczasow ych p ra c n a d u sta le n ie m zbioru w skaźników obiektyw nych i su b iek ty w n y ch , przy czym więcej uw agi pośw ięcim y ty m o sta tn im . W ynika to z fa k tu , iż o p ra ­ co w an ia m etodolog iczne w zakresie ocen su b iek tyw ny ch istn ie ją w znacznie m n iejszy m zak resie, co je s t w ynikiem ich całkow itego p o m ija n ia w d o ty c h ­ czasow ych p ra c a c h G U S.

Z asto so w an ie w skaźników obiektyw nych w b ad a n ia ch n ad p oziom em życia w y m ag ało w ew nętrznego podziału ich zbioru. W iązało się to z ko­ n iecznością pełniejszej oceny efektów plan o w an ia społecznego. D ecyzje p la ­ n isty czn e tw o rz ą je d y n ie tzw . in fra s tru k tu rę , czyli bazę d la za sp o k a ja n ia k o n k re tn y c h p o trz e b . E fekty są m .in. funkcją istniejącej in fra s tru k tu ry . Tak w ięc d o k o n a n o p o d ziału n a w skaźniki efektyw nościow e i in fra s tru k tu ra ln e , a ich liczb a w y nosiła ok. 125. T akiego podziału nie zastosow ano we w sp o m n ia ­ n y m b a d a n iu poziom u życia p rzeprow adzony m przez ośrodek w rocław ski.

W o b u b a d a n ia c h : w arszaw skim (określonym w skrócie ZM A D ) i w ro c ław sk im (Z -G am m a) p rzy jęto id en ty cz n ą definicję bad an ej k ateg orii społeczn ej (po zio m u życia lu d n o ści).5 M ożna j ą tra k to w a ć ja k o w zorcow ą (m o d elo w ą ) rów nież i w p ro jek to w a n y m b a d a n iu d o b ro b y tu społecznego. Za p o d o b n ą i w y c zerp u ją cą m ożna uznać klasyfikację p o trze b oraz ich p o d ział n a gru py. W skaźniki u ży te w obu b ad a n ia ch m iały c h a ra k te r w yłącznie n a ­ tu ra ln y (ilościow y). P ro je k t tablicy szachow nicow ej przew iduje użycie tak że w skaźników w arto ścio w y ch , czego u ży te n arzęd zia badaw cze obu m e to d nie w y k lu cz ają. N a celowość użycia tak że w skaźników w artościow ych w skazuje się tak że w b a d a n ia c h w arszaw skich ze w zględu n a rozbieżności pom iędzy

62 T eresa Słaby

w ynikam i b a d a ń a odczuciam i społecznym i.

W ybór zestaw u m ierników m oże o dbyć się d w o m a sp o so b am i: n u m ery- czn o -m aternatycznyrni oraz h eu ry sty czn y m i. W b a d a n iu ZM A D w yb o ru wskaz'ników dokonał zespól 15 niezależnych ek sp e rtó w , w b a d a n iu w rocław skim w ybór został dok onany przez członków zespołu badaw czego. Z astosow ano zatem m etody n um eryczne, k tó re - u ży te po raz pierw szy w tego ty p u b a d a ­ niach - przyniosły spójny i w yczerp ujący zestaw wskaz'ników ob iek ty w n y ch . Nie istnieje możliwrość jed n o zn aczn ej oceny, k tó ra z o b u m e to d p o ­ m iaru poziom u życia je s t "le p sza” . N ależy je d n a k zw rócić uw agę n a fa k t, iż:

- w m eto d zie ZM AD b az a inform acji w ejściow ych o b ejm o w ała w szech­ s tro n n y zbiór d an y c h w podstaw ow ych p rz ek ro jac h , co nie ty lk o w zbogaciło m ożliwości in te rp re ta c y jn e , ale stw orzyło szansę uw zg lęd n ien ia w pływ u wielu czynników różnicujący ch w sp o só b p ośredn i i b ez p o śred n i poziom życia;

- w p rz y p a d k u zastosow an ia m e to d y ZM A D oszacow ane poziom y s to p n ia zasp o k o jen ia p o trz e b we w szy stk ich o b jęty ch b a d a n ie m g ru p a ch p o trz e b są ’’u s y tu o w a n e ” w znacznej odległości o d pozio m u o p tim u m , co należy uw ażać za bardziej zgodne z rzeczy w isto ścią. W za sto so w an iu m e­ to d y Z -G A M M A o trz y m a n o w yniki zb y t o p ty m isty cz n e.

Z dw óch ty ch a d a p ta c ji - do w aru nk ów polsk ich - m e to d p o m iaru poziom u życia w skazać należy na d y sta n so w ą m e to d ę g enew ską (ZM A D ) ja k o n a tę, któ rej użyteczność do p o m iaru d o b ro b y tu społecznego w ydaje się d o sta rc z a ć w yników zbliżonych do rzeczyw istych.

Należy tak że d odać, iż w m eto dzie Z-G A M M A za p ro p o n o w an o o p a r­ cie się n a tzw . obiekcie w zorcow ym , k tó ry w y m ag a je d n a k p o słu g iw an ia się dość długirn szeregiem czasow ym . O k reślenie ten d en c ji (w z ro stu lu b sp a d k u ) w ym ag a bow iem obserw acji z kilku kolejnych la t. W y b ran y a rb itra ln ie p o ­ ziom idealnego roku m iałby być u zn an y za pew nego ro d z a ju w zorzec i s ta ­ nowić p u n k t o d n iesien ia do p o ró w n ań . T ru d n o w yobrazić sob ie, aby w sze­ regu o s ta tn ic h , kolejnych k ilk u n a stu la t w polskiej rzeczyw istości m ożna było w y b ra ć ta k i idealny, m odelow y rok i uzn ać poziom ży cia oszacow any d la teg o roku za p o d staw ę do p o ró w n ań i przeliczeń.

R zeteln y o b ra z d o b ro b y tu społecznego p o w sta ć m oże je d y n ie pop rzez uzupełn ien ie b a d a ń poziom u życia oszacow aniem jak o ści życia. N a p o c z ą tk u ła t 80 -tych rozw in ięto w G U S p rz y g o to w an ia do pierw szego , polskiego b a ­ d a n ia jak o ści życia ludności P olski p rzy użyciu w skaźników s u b ie k ty w n y c h .6 6Por. J. Rutkowski: Jakość życia. Koncepcja i projekt badania. Z Prac ZBSE GUS 1987, z. 162.

K oncepcja p o m iaru do b ro b y tu społecznego 63

K o n cep cja b a d a n ia subiektyw ny ch ocen jakości życia zo sta ła o p a r ta n a fun­ d a m e n ta ln e j - w ty m polu b adań społecznych - hierachicznej teorii p o trz e b A. M aslow a, a p o d staw o w ą definicją p rz y ję tą w ty m b a d a n ia była ’’o ce n a s to p ­ n ia zadow olenia, d o k onyw an a bezpośrednio przez je d n o stk ę , czyli su b iek ­ ty w n a ja k o ść życia, poziom zadow olenia, jak i uzyskuje człowiek z różnych sfer życia lu b dziedzin aktyw ności” .7 Z tak klasycznym ujęciem p o m iaru jakości ży cia niewiele m a wspólnego b ad a n ie jakości życia przep ro w ad zo n e przez w sp o m n ian y wcześniej ośrodek w rocław ski. W zw iązku z ty m nasze uw agi o wskaz'nikach ty p u subiektyw nego i ich ew entualny m w y k o rz y sta­ niu do ocen jakości życia w tab licy szachownicowej d o b ro b y tu społecznego o przem y je d y n ie n a b a d a n iu G US.

N ależy - p rzede w szystkim - zwrócić uw agę, że p y ta n ia o su b iek ty w n e oceny m iały ró żn o ro d n y c h a ra k te r, a m ianow icie:

d ział 4: szanse i persp ek ty w y udanego życia w Polsce

d ział 5: zadow olenie z różnych dziedzin życia oraz z życia ja k o całości d ział 6: ocen a w arunków życia i zaspoko jenia p o trz e b .8

P o m ija ją c oceny ty p u in fra stru k tu ra ln e g o z działu 6, k o n c e n tra c ja uw agi d o ty c z y ła inform acji z działu 4 i 5. Szczególnie isto tn e w y d a ją się od p o w ied zi n a p y ta n ia z działu 4 w kontekście ich w y k o rz y stan ia w p lan o ­ w a n iu społecznym . D o ty cz ą one ocen o c h a ra k te rz e ostrzegaw czy m , d ając e cen n e info rm acje c chęci życia w w arunkach niejako wcześniej stw o rzo ­ nych przez określone decyzje p lan isty czn e. O dpow iedzi te, uw zg lęd niając ta k ż e o p ó źn ien ia czasow e stanow ić m ogą sygnały d la decyzji p rzyszły ch. O dpow iedzi n a p y ta n ia zaw arte w dziale cz w arty m są k w in tesen c ją fr u s tr a ­ cji sp o łecz eń stw a, b a ro m e tre m odczuć społecznych, w yw ołanych w pływ em w ielu p rzy czy n . Ich w y k o rz y stan ie w budow ie tablicy szachow nicow ej do­ b ro b y tu społecznego m ogłoby znaleźć odzw ierciedlenie - przede w szy stk im - w korekcie oceny sy n tety cz n ej jakości życia.

Szczególnie p rz y d a tn e byłyby natom iast, odpow iedzi n a p y ta n ia za­ w a rte w dziale p ią ty m . D ział ten zaw iera ocenę g lobalną (sto pień zadow o­ len ia z życia-jako-caiości) oraz 17 ocen szczegółowych d o ty czący ch k o n k re t­ n y ch pól i d ziedzin życia człowieka. B adanie, przep ro w ad zon e w III kw. 1988 ro k u , d o starc zy ło odpow iedzi od ponad 2600 osób w skali o gólnopolskiej, z 4 g ru p społeczno-zaw odow ych. Były to osoby z g o sp o d arstw d om ow ych , b io rąc y ch udział jed n o cz eśn ie w b a d a n ia c h b udżetów d om ow ych, co s tw a ­ rz a m ożliw ość d o d atk o w y c h analiz (np. m odelow ych). R espondenci w 35% m ieszkali w dużych m ia sta c h (powyżej 100 ty s. m ieszkańców ), a w 37% n a

7 Ibid., s. 15.

64 Teresa Slaby

wsi. T ylko ok. 6% m iało w ykształcenie w yższe, 63% nigdy nie w yjeżdżało za granicę.

P odstaw o w y m n arzędziem analizy s ta ty s ty c z n e j są ro zk ład y em p i­ ryczne ocen su b iektyw ny ch, przy czym - ze w zględu n a jakos'ciow y, n iem ie­ rzalny ich c h a ra k te r w yk o rzy stan o do ich opisu je d y n ie w skaźnik częstości. W yniki wskazały n a sy tu a c ję p a ra d o k sa ln ą - w kontekście re z u lta tó w b a d a ń n ad poziom em życia, oszacow anym w niedalekiej odległości od p ro g u m i­ n im u m - a m ianow icie: - p o n ad 50% re sp o n d en tó w było zadow olonych ze sw ojego życia, ogólnie rzecz biorąc; - oceny w trze ch p o d staw o w y ch dzie­ d zin ach życia przyniosły re z u lta ty p o zytyw n e: p o n a d 60% resp o n d en tó w z a d aw a la sy tu a c ja m ieszkaniow a, p o n ad 40% było zadow olonych ze swej sy tu a c ji m a te ria ln e j, rów nież po nad 40% dob rze o cen ia s ta n z a g o sp o d a ­ ro w an ia w łasnego g o sp o d a rstw a dom ow ego w d o b ra trw ałeg o u ż y tk u .9 W o d p ow iedziach n a p y ta n ia za w arte w dziale 4, zw iązan ych z o ce n ą a k tu ­ alnych oraz persp ek ty w iczn y ch w aru n k ó w życia w P olsce, w y stąp iły - w większości - oceny n eg aty w n e. Z je d n e j więc s tro n y p o zy ty w n e oceny za­ dow olenia z życia ja k o całości, z d rugiej - o dpow iedzi n eg u jące szan se d a l­ szego życia i rozw oju we w łasn y m k ra ju . O c en a g lo b aln a, tra k to w a n a w tego ty p u b a d a n ia c h 'ja k o zm ien n a o c h a ra k te rz e en dog en iczn y m , by ła n ie isto t­ nie s ta ty s ty c z n ie uw aru n k o w an a p od staw ow ym i cecham i ty p o lo g iz u ją cy m i (ty p g o sp o d a rstw a dom ow ego, m iejsce zam ieszk an ia, ty p biologiczny ro ­ dziny, pleć, wiek, w y k ształcen ie, s ta n cyw ilny, liczb a osób w g o sp o d a r­ stw ie). W skazuje to n a fak t wysokiej au to n o m iczn o śc i ocen su b ie k ty w n y c h , co w zasadzie należy uznać za cechę p o z y ty w n ą , ale jed n o cz eśn ie należy z d u ż ą o stro żn o śc ią w ykorzystyw ać w yniki b a d a ń jak o ści ży cia, o p a rty c h n a w skaźnikach subiek ty w n y ch w ocenach k o ry g u jący ch d o b ro b y t społeczny. N iezależność ocen su b iek ty w n y ch od ogólnie uw ażan ych za je w a ru n k u ją c e czynników ze w n ętrzn y ch , nakazu je w y k orzystyw ać je np . w p lan o w a n iu społeczn ym , o stro żn ie. P o tw ie rd z a ją to ta k ż e w yniki an alizy d w u stro n n e j zależności korelacyjnej pom iędzy oceną g lo b ain ą a po szczeg ólny m i o cen am i z d ziału czw artego. R ów nież i w ty m p rz y p a d k u o trz y m a n o b. niskie poziom y m iary k orelacji, co p o tw ie rd z a w cześniejsze stw ierd z en ie, iż o c e n a g lo b aln a nie p o w sta je w zależności od ocen szczegółow ych dzied zin i s a m a - ja k o ta k a - nie m a w pływ u n a inne oceny. P oziom m iern ik a ogólnej oceny z ży cia ja k o całości m u si być z a te m w b a d a n ia c h n ad d o b ro b y te m spo łeczn y m

-^Wartości miary zależności korelacyjnej, jak ą można było w tym przypadku oszacować, a mianowicie współczynnika zbieżności Czuprowa, wskazywały na bar­ dzo niską zależność oceny globalnej od ocen z wymienionych trzech dziedzin szczegółowych.

K o n cep cja p o m iaru dob ro b y tu społecznego 65

n a to rów nież w yniki analizy m odelow ej, gdzie m odele w y jaśn iające w pływ zró żn ico w a n ia zbioru zm iennych obiektyw nych i sub iek ty w n y ch n a ocenę g lo b a ln ą ch a rak tery zo w a ły się stosunkow o niską d e te rm in a c ją .

D o b ro b y t społeczny, u to żsam ian y z poziom em i ja k o śc ią życia, je s t k a te g o rią niezw ykle tr u d n ą do kw antyfikacji. Polskie p ró b y w ty m za k re­ sie w sk az u ją n a fa k t, iż w y stę p u ją nie tylko tru d n o ści z w y b o rem m e to d i n arzęd z i p o m ia ru , z d o b o re m o dpow iednich zbiorów w skaźników , z b ra k ie m d a n y c h s ta ty sty c z n y c h , ale rów nież z opisem m echanizm ów k sz ta łtu ją c y c h rz eczy w iste p rzyczyny w y stęp o w a n ia określonych stan ó w su b iek ty w n y ch , s k ła d a ją c y c h się n a jak o ść życia. Z astosow ane p ro ste i b ardziej złożone p ro ­ ce d u ry s ta ty s ty c z n e w ykazały, że opinie subiek ty w n e p o d d a ją się z d u żym o p o re m em p iry c zn em u opisow i. M ogą być w artościow ym i m iernikam i jako ści ży cia w w yłącznie w w a ru n k ach stab iln y ch i po spełnieniu w ym ogu ciągłości w p ro w a d z e n iu b a d a ń .

A z a te m in te re su ją c a prop o zy cja prof. d r hab . T. Przeciszew skiego z e sta w ie n ia - w dw uw ym iarow ej skali tablicy - d an y ch o d ziedzinach w y­ tw a rz a n ia o raz wielkości d o b ro b y tu społecznego w ym ag a, w w aru n k ach po lsk ich , w ielu p ra c przygotow aw czych oraz u staleń m eto do lo g iczn y ch . W y p e łn ie n ie pól szachow nicow ej tab licy stw orzyłoby zbiór w y czerp u jący ch d a n y c h o ź ró d ła ch i efek tach decyzji m ających n a celu zaspokojenie p o trz e b sp o łecz eń stw a. P ro p o z y c ja t a je s t niew ątpliw ie b ard zo ciekaw a i u ży teczn a, a je j re a liz a c ja e m p iry c z n a b ard zo - w przyszłości - p o ż ą d an ą.

SUMMARY

T he con ten t of the article relates the author’s attitu d e to Professor T. Przeciszew- sk i’s concept of m easuring the welfare in Poland through the construction of so-calied chess table joining the outlays in the domains of creating this welfare and the outcom es (elem ents of the level and quality of life). In particular, attention is concentrated on the p ossib ility of utilizing the existing studies on the level and quality of life in Poland in order to create a set of social indexes of the objective and subjective types. The latter one3 are given the m ost space and their high autonom y and resistance in diagnosing the sta tes o f satisfaction are pointed out. In connection with this, limited possibilities of their application in th e im provem ent of social welfare are indicated. Therefore, this interesting and useful concept calls for a number of preparatory works before it is em pirically intro­ duced w hich would be advisable from the point of view of making decisions referring to this sphere of social life.