Badanie i ocena jakości środków do mycia urządzeń sanitarnych

Pełen tekst

(1)w. Jacek Kaniewski Kato dra Tawaroznaw"wa Prz . ... ysł.w. g.. Mariusz Giemza Kat o dr. Towa , aznaw. twa 090ln 0 9. I Zanądzanhl Jak.s elq. Grzegorz Łazarz Kala dr. 'owar.znaw. twa. P,:r. o ",ysłow a go. Badanie i ocena jakości środków do mycia urządzeń sanitarnych 1. Wprowadzenie Srodki do mycia urządzeń sanita rnych przeznaczone są g lównie do mycia i czyszczenia muszli klozetowych. sedesów i pisuarów. Ich zada niem jest lal we, szybkie i ca łkow it e usuwanie wszelkiego rodzaju zabrudzeń oraz osadów, o póź nian ie powstawania tych zanieczyszcze ń i przeciwdzia łani e im . a także speł nianie rol i dezodorantu [41Dru gą podstawow<j w ła ściwością środków do mycia urządzeń sanita rnych j est moż l i wie intensywne działanie bakteriobójcze. zapobiegaj'lce mi ędzy innymi powstawaniu nicprzyjemnych zapachów [6]. Ś rodki te muszą być skuteczne równ i eż w miejscac h trudno dostępnych do bez poś red ni ego czyszczen ia mecha nicznego szczo tk ą. a wicc pow inny m i eć wygodne opakowa nia. wy posażone w dysze dozujące o specjalnym kształcie umoż li wiającym łatwe rozprowadza nie preparatu ni eza l eż ni e od usy tuowania mytej powierzch ni. Środki te, zac h ow uj ąc silne właściwości m yjące i bakteriobójcze. nic powinny w ok reś l onyc h wa runk ach wy k azywać d zia ł a n ia dra ż nią cego i toksycznego oraz ni e mogą uszkadzać czyszczonych powierzchni przez śc i e ra ni e, za rysowa ni e lub w wy niku reakcji c hemi cznej. Waż n e jest również, by ul ega ł y.

(2) Jacek Kaniewski, Mariusz Giemza,. Lazarz. stosunkowo szybko bi odegradacji, to znaczy po zastosowani u roz k ład a ł y s i ę do produktów nieszkodl iwych dla ś rodow i s k a . Całk owi t e s p e łn i eni e wszystkich wymienionyc h wy maga ńj esl oczy w i śc i e ni e m oż l i we [2, 10l Osady powstają ce w u rz ąd zen iac h sa nitarnych na powierzchn iach cera micz· nych, s t y kając ych s ię dłu go trw al e ze stoj,jcq w od ą pozosta ł ą po s p ł ukiwan i u , zawi eraj ą g łówn i e trudno rozpuszcza lne zwią z k i nieorga niczne, ta ki e jak węg l a n y wapn ia i magnezu ora z siarczan wapn ia - p owod ują cy twardnienie osadu zwanego kamieniem wapiennym. W nie usuwanych. dostatecznie starych osadach m ogą w ys t ę p owa ć tak że fosforan y wapnia , tl enk i że l aza oraz trudn o rozpuszczalne orga niczne zw i ąz ki kwasu moczowego tworz ą ce kami e ń moczowy. Ponadto m og ą poj a w iać s i ę w nich rozma ite zan ieczyszczenia organiczne p oc hodz ą ce z fekaliów, a trudno d ost ę pn e miejsca czasami nawet porastaj,} glonam i. Po ni ew a ż powstają ce osady bardzo mocno pr zy l egają do za nieczyszczonych powierzchni. ic h usuwan ie mechaniczne sa mą szczotką praktyczni e nie jest m oż l i we lub jest zn acznie utrudnione. Konieczne staje s i ę wówczas zastoso· wani e do myc ia ś rod ków chemicznych, specjalnie przeznaczonych do tego celu . Najstarszy mi ś rodk a mi do czyszczenia urz ąd ze ll sa ni tarnych s ą roztwory podchlorynów oraz roztwory kwasów. Roztwory podchl orynu sodu nal eż <j do najtallszych, a zarazem najskuteczniejszych ś rodk ów dezynfekcyjnych . M aj ą one silne d z i a łan ie bakteriobójcze i grLybobójcze ora z roz kład ają zanieczyszczenia orga niczne. Ich i st otną wad ą jest brak m oż li wośc i roztwarzan ia osadów nicorga· nicznych oraz trudny do zamaskowan ia charakterystyczny zapach [3]. Osady moina ł atwo u s u nq ć s tos ują c kwasy nieorganiczne lub organiczne. ta kie ja k: kwas solny, fosforowy, mrówkow y, cytrynowy, am idosulfonowy. Nie s ą one jednak doslateczn ie neut ralne w stosunk u do czyszczonych powierzchni. St osunkowo trudno rozpuszczalny kwas amidosulfonowy w po l ą c z e niu z odpow iednim i z wi ązkami powierzchn iowo czynnymi doskonale usuwa k am i eń wapienny i moczowy, jednak że jego zastosowanie ogranicza zby t d u ża a g resyw n ość i uszkadzanie powierzchni cera micznych oraz trudność uzyskania od powi edn iego zapachu . Moż l iwe jest t akże zastosowanie mieszani n kwasów, np . solnego i fosforowego z dodatkiem kwasu cytrynowego i mrówkowego. I s tn ieją substa ncje zapachowe. które m ogą zos t a ć u ży t e w plynnych środka c h o charakterze kwasowym . Z opi sanego skladu za nieczyszczell urząd ze ń san itarnych wyn ika, że do ich mycia ba rdzo dobrze nadają s i ę lekko kwa ś n e mieszaniny zaw i e rają ce róż n e substancje powierzchniowo czynne, z dodatkiem ś rodków d ezy nfekują cyc h , s k ł ad ników w ybi e l ają c yc h , kompozycj i zapachowych oraz ewentua lni e dok ł ad nie rozdrobnionych substancji śc i e rn ych . Mieszan iny te mog ą m i eć postać jednorodnych pły n ów , mleczek, past lub proszków [8]. Substancje powierzchn iowo czynne, zwane t eż detergenta mi, obn i ż aj ,} napi ęc i e powierzchniowe wody, przez co u ł a t w i aj ą z w i l żani e mytej powierzch..

(3) Badanie i. środków. ni oraz wnikanie roztworu do szczel in i zag ł ębie ń . Podczas myci a cząstecz ki związku powierzchniowo czynnego osadzają s i ę na powierzchni cząs t e k brudu, otaczaj<} je cie nką warstewką i w efekcie przep rowadzają do roztworu. J ed nocześn i e przeciwdzia l ają ponownemu osadzaniu się brudu na mytych pow ierzchni ach [9]. Istni eje bardzo szeroki asort yment ś rodków powierzchniowo czy nnych, kt óre różniq się budową che mi czn ą , wl aśc iwościami oraz zakresem stosowania. Ogólnie można je pod zie li ć na anionowe. kat ionowe i ni ejonowe. Detergenty anionowe i kat ionowe w roztworach wodnych rozpadajq s i ę tworz.)c ak tywny anion lub kation o właściwościach powierzchniowo czyn nych. Detergent y niejonowe nie u legaj q rozpadowi na jony w roztworach wodnych, a swoje w ła śc iwośc i zawdz i ęczaj:} specyficznej budow ie cząstecze k. Do n:ljbardziej popularnych należą detergenty anionowe - alkilobenzenosulfoniany, a lkilosiarezany i aJkiJoeterosia rczany. Ponadto w przypadku płynów myj"cych i dezynfek uj ących szerokie zastosowanie znaj duj ą estry i eteroestry fosforowe. jak np. produkty estry fika cji kwasem fosforowym eloksylowanych alkilofcllOli . Detergenty niejonowe (oksyalkilenowane alkollOle tłuszczowe oraz oksyalk ilenowane alkilofenole) także c harakt eryzują się bardzo dobrymi w ła ściwośc iami u ży t kowymi . Dlatego ich zużycie stale wzrast a. W celu polepszenia właściwości myjących tworzy się kompozycje detergentów nicjonowych z detergentami anionowymi. Detergenty kationowe m ają mniejsze znaczenieja ko ś rodki powierzchniowo czy nne. natomiast ich waż n " cechąjesl d zia łani e ba kteriostatyczne i bakteriobójcze. N al eż<1 do nic h czwa rt o rzędowe sole amoniowe stosowa ne w płynach myjących i dezynfekujących, częs t o w mieszan inie z niejonowymi środka mi powierzchniowo czynnymi [II]. D ezy nfek uj ącymi i antyseptycznymi sk ładnikami plynów i proszków do myc ia urządzell sanitarnych mogą być zwi,)zk i wydzielajqce tzw. aktywny chlor (np . dichloroizocyjan uran sodu) lub równic sku teczne, a z;Irazem bezwonne, zwiqzki wydz i el ające tzw. aktywny tlen (np. peroksosiarczany sodu). Związk i tc pos i adają takie dzialanie wy bi elające. Prepa raty łą czące za rów no w ł aściwości myjące, jak i dezynfek ują ce moina otrzymywać stosując związki chemiczne posiadające jednocześnie obie w łaśc i wości (np. wielofunkcyjne środki powierzchniowo czy nne) lub przez zmiesza nie substancj i o dzialaniu myjqcym z subst ancja mi dezynfekującymi, oczyw i śc i e pod warunkiem, że nic będą ze sobą reagowały , co prowadziłoby do utraty ich pożądanych w l aściwości użytkowych [3[. Stosunkowo tan ie. a zarazem sk uteczne, kwaśne proszki do mycia urządzeli sanitarnyc h m ogą zaw ie rać wodorosiarcz.an sodu, który zastosowany w nadmiarze rozpuszcza kamień wapniowy i moczowy, związki powierzchn iowo czy nne. wodorowęglan i węglan sodu oraz dodatek soli kuchennej. Podczas.

(4) Jacek Kalliewski. Mariusz Giemza,. Lazarz. ich stosowan ia w środ owisk u wodnym powstaje ni ewielka ilość kwa su solnego. wzmacniającego działanie środ ka. oraz wydziela s ię dwutlenek węg l a zwiększający skutecz ność działania w miejscach niedostępnych. Zatem kwaśne środki do mycia urządzell sani tarnych skutecznie u s uwają kami erl, mog,) wykazywać działanie bakteriobójcze. m ożna je perfumowa ć i s:) bezpieczne dla u żyt kowników [8].. 2. Przedmiot I metodyka. badań. Ponieważ. mycia. porównan ie jakości i użyteczności dostępnych na rynku płynów do san itarnych nie jest ł,lIwe i jednoznaczne, a bardzo potrzebne, próbę opracowania metodyki testu porównawczego dla tych produktów. urządzeń. podjęt o. 171· Badania przeprowadzono dla ważniejszych preparatów handlowych. do których nale żą: "Domestos" (producent: Unilever), "WC Sansed" (producent : Libella), "Sk rzat" (producent: Cussons Polska), "Toilet Duck" (producent: Freemley Green, dystrybutor: SC Johnson), .,WC Picker" (producent: Benckiser Polska) oraz "WC Wicek" (producent : INCO ~ Veritas). Test polegał na porównaniu komplek sowej oceny jakości (Q) badanych wyrobów, obliczonej wedlug wzoru: Q = W/lf+ W,,q,, + W'//" + Wbqb'. (1). gdzie: q/ , q(). q~ i ąb oznaczają odpowiednio oceny cech fizy kochemicznych, organoleptycznych i u ży tkowych oraz ocenę opakowania, zaś Wf' W"' IV" i Wb współczynniki ważności tych ocen [51. Wartości q dla danej grupy kryteriów wyznaczono wedlug wzoru: q=. gdzie: ki ~. LW,k,.. (2). wzg l ędna. ocena i-tego kryterium , i-tego kryterium jakości. Ocenę wartośc i (nasilen ia) poszczególnych kryteriów jakości (ki) przeprowadzano stosując ska lę względną w przedziale (O, ł ) i przyjmując, że ocena stanu bezwzględnie złego (fatalnego) jest równa zeru, zaś ocena Sianu bezwzględni e dobrego (doskonalego) jest równa jedności. Ws p ółczyn nik ważności i-tego kryterium jakośc i (\Vi)' należącego do danej grupy kryteriów, policzono wed lug wzoru: IV; ~ współczynnik ważności. Z;. W;. =. LZ;'. (3).

(5) Badallie i ocel/a jakości środków gdzie: l ; oznacza oce n ę ważnoścI tego kryterium dokona n ą przez dzie s ię ~ cioosobowy zespól ekspertów według ska li pi ęc i op unkt owej: 5 - bardzo ważny, 4 - waż n y, 3 - przeciętny, 2 - mało ważny, l - ni eważny. Tak w i ęc wspó ł czy nniki ważności ł eżą w przedziale (O, l), zaś dla wszystk ich kryteriów z danej grupy s pełniona jest za l eżność: L W; = l [51.. 3. Badanie I ocena. właściwości. fizykochemicznych. W ra mach testu przeprowadzono pomiary zawartości suchej ma sy, l e pkośc i dynamicznej, pH oraz potencjału redox. Zawartość suchej masy oznaczano susząc badaną p róbkę w temperaturze IOs ce do stałej masy, Lepkość mierzono l epkościomierzem rotacyjnym "Rheotest 2" prod ukcji niemieck iej, w temperatu rze 20 ce. przy prędko śc ia c h ści nania leż q cyc h w przedziale od 100 do 1000 S- I, Pomiary pH i poten cj ału rcdox wykonano wielofunkcyjnym przyrządem pomiarowym eX~72 l produkcj i "El metronu", Wyznaczono potencja ly redox dla elektrody platynowej wzg l ędem standardowej elektrody wodorowej. Uzyskane wyniki zestawiono w tabeli l. Największą zawartość suchej masy, l epkość oraz najniższe pH stw ierd zono dla preparatów .. Sansed" i .,WC Wi cek", Natomia st najwy ższe pH i potencjał redox mial preparat .. Sansed"... Sk rzat" charakteryzowa l s ię m~mniejszą zawartości" suchej masy i najmniejszym potencjałem redox oraz pH bli skim oboję tn ego. Tabela l, Lp.. Wartości wtaśc iwośc i. Rodzaj preparatu. fizykochemicznych badanych preparatów. Zawartość. suchcj masy 1%1. Lepkość. dynamiczna [m Pasl. l. Domestos. 13,0. 165. pH. rcdnx ImV). Potencjał. 12,9. 938. 2. Sanscd. 29,1. 280. 1.2. 695. 3. Skrzat. 2.3. 607. 4. Toilet Duck. 2,5. ". 8.1. 19. l,.. 743. 5. WC Picker. 9,7. 48. 1,4. 959. 6. Wcwicck. 33,8. 312. 0,7. 816. Żródło : badania własnc .. W labeli 2 podano s kalę w zg lędną oceny właściwości fizykochemicznych, na podstawie oceny ekspertów, Jak moż n a z auwa żyć, lepiej oceni ano preparat y o większej zawa rt ośc i suchej ma sy, większym potencjale redox, pH bardziej oddalonym od oboję t nego oraz optymalnej l e pkości, czyli ani nic za rzadkie, ani nie za gęste, u stal o ną.

(6) Jacek Kaniewski, Mariusz Giemz.a,. Ławrz.. W tabel i 3 podano srednią oce n ę wa ż no s.c i w l aściwości fizykochemicznyc h wyli czam} na podstawie oceny ekspertów oraz współczy nniki waż n ośc i wyliczone ze wzoru (3), Tabela 2. Sb la wzglcdna oceny wła śc iwości fi zykochemicznych ZaW!lr!OŚĆ. Lepkość. pH. Potencja! redox ImV1. Ocena. dynamiczna Im Pas]. Ocena. 0 .8. od 40 do 300. 0.8. poniżej 2 i powyzej 12. 0.8. powyiej 900. 0.8. od5dolO. 0.5. od 14do39 i od 300 do 325. 0.5. od2do4 iod !Odol2. 0.5. od 650 do 900. 0.5. poniżej. 0 .2. poniżej. 0.2. od4 do1O. 0.2. poniżej. 650. 0 .2. Wspó1czynni k. wazności. suchej masy [%[ powyżej. 10. 5. 14 i powyżej 325. Ocena. Ocena. 1:r6dło: badania w ł asne ,. Tabel:l 3. Ocena wai nmk i wła ściwośc i fizykochemicznych. I 2 3 4. Ocena. K ry!eriumJakoki. Lp.. Zawartość. Lepk ość. suchej masy. dy n:lmiczna. pl-!. Potencja ! redox. ważności. (z,). (11",). 3.94 4,51 4,60 4,79. 0,25 0 ,26 0 ,27. 0,22. 1:ródlo: badania własne .. Tabela 4. Wzgl~dna ocena kompl eksowa (qf ). wla śc iwosci. fizykoc he micznych Ck,) oraz ich ocena Ocena (k,). Lp.. Rod7.aj preparatu. zawartość. suc hej masy. 5. Oomestos Sansed Skrzat Toile t Duek WC I' ic ker. 6. wc Wice k. I. 2. ,. ". 4. 0.8 0.8 0.2 0.2 0.5 0,8. lep kość. 0.8 0.8 0.5 0.5 0.8 0.5. ,H 0.8 0.8 0.2 0.8 0.8 0,8. pOlencjał. ąf= LlI'jk,.. redox 0.8 0.8 0.2 0.5 0.8 0,5. 0.80 0.80 0.28 0,51 0,73. 0,64. 1:ródlo: badanin wlasne.. W tabeli 4 zestawiono względną ocenę wla śc iwosc i fi zykoche micz nych, ustal on'l na podslawie tabel I i 2. oraz komplek sową oce nę w l a śc iwoSc i fizy-.

(7) środków. Badanie i. kochemicznych badanych preparatów w y li czo n ą ze wzoru (2) z zastosowaniem wsp ó łcz y nników w ażnośc i z tabeli 3. Jak w id ać z tabeli 4, z punktu widzenia wła śc i wośc i fi zykochemicznych najwy ż s zą oce n ę uz ys ka ł y preparaty "DomeslOs" i "Sansed", natomiast najgo rzej oceniono preparat "Skrzat".. 4 . Badanie I ocena cech organoleptycznych Ocena orgallOlept yczna obejmowała o ce nę wyg l ądu , barwy, poz ądaln ośc i rodzaju zapachu oraz poż ądalnośc i nat ężenia zapachu. Oceny wa z nośc i oraz wa rt ości organole ptycz nych kryteriów jakośc i dokonywal d z ie s ię e ioosobow y zesp ó ł o uprzednio sprawdzonej w ra ż liwośc i sensorycznej. Oce n ę prteprowad zano o bserwując 25 cm3 preparatu w zlewce umieszczonej na biał y m tle, w świ etl e dziennym . W tabelach 5 i 6 podano wartości ś re dni e z uzyskanych wy ników. Tabela S. Ocena Lp. l 2 3. waż n ośc i. orga nolcptycznych krytcriów jakoSci. Kry lcrium jakości. Ocena. (z,). Ws pólczynnik. ważności (w,). rodzaju. 3,92 2.75 4 .41. 0 .26 0,18 0 .29. nateienia. 4,06. 0,27. Wygląd. Barwa Poiądalność. wainości. zapachu 4. Poiqdalność. zapac hu 1:ródło : badania w ł asne.. Tabela 6. Ocena wart ośc i (nasileni a) organoleptycznych kr yteriów ja kości badanych preparatów oraz ich ocena kompleksowa (ąo) Ocena Ck,) Lp.. l. 2 3 4. 5 6. Rodzaj pre paratu. Do rnestos Sansed Skn.at Toilet Duc k WC Picker WC Wicek. 1:r6<l10: badan ia wł asnc .. poiąda l ność wyg l ąd. barwa. 0 ,52 0.50 0.67 0 .83. 0 .85 0,56 0 ,63 0,94. 0.79 0 .51. 0.82 0 ,75. rodzaju za pachu 0 ,49 0 ,42 0 ,77 0 .87 0,88 0,40. pożlIdalność natę:i.enia. q" = ~w.kj. zapac hu 0.79 0.48 0,86 0,80 0,68 0,70. 0 ,64 0.48 0.73 0.86 0 ,80 0,56.

(8) Jacek Kaniewski, Maril/sz Giemza,. Lazarz. Jak widać z tabeli 5, za najwa ż niej sze kryterium organoleptyczne dla do mycia urz ą d ze l1 sanitarnyc h uznano pożąd a ln ość zapachu.. 5. Badanie I ocena. właściwości. pł y n ów. uiytkowych. Ocena w l a śc iwośc i u ży tkowyc h obejmowała ocenę zdolno śc i rozpuszczania ora z wybielania wzorcowego osad u na płytkac h porcelitowych przez bada ny prepa rat. Pomia rów sk ł a d ow yc h trójchromatycznych barwy dokonano kolorymetrem Momcolor- D. Pl ytki do badań przygotowano odparowując z ich pow ierzchni wodę z zanieczyszczeniami typowy mi dla urząd zeń sanitarnyc h. W celu wyznaczenia z dolno ści rozpuszczania osadu i z d o ln ośc i odbarwiania za ni eczyszczone płytki o znanej masie i znanych współrzędnych trójchroma tycznych wy trawiano w badanym preparacie przez I godzinę , następnie suszono i ponown ie wyznacza no ma sę oraz współ rzędne trójchromat yczne. Na podstawie uzyskanych wyników obliczano procentowy ubytek masy osadu w wyniku rozpu szczania oraz stopieli wybielenia osadu, mierzony odleg l ośc i " (R,) punktu barwy wybielonego osadu od punktu bieli (x o =0,333, )'0 = OJ33): R, =. ~(x. _ 0,333)' +(y, _0,333)',. (4). gdzie: x k ' Yk ~ wspó łrzę dn e trójchromatyczne po wybielan iu osad u. Srednia wartosc współrzędnych ba rwy osadu przed d z iałani e m preparat ów wynosi la: .\"0 = 0,373 i Yo = 0,368, oraz policzona ze wzoru (4) od l eg łość od punktu bieli : Ro =0,053 . Oczywiście im lepsza zdoln ość wybie lając a pł y nu , tym mniejsza od l eg łość od punktu bieli (R k) po wybielaniu. Tabela 7. Ocena Lp. l. 2. ,3 5 6. wartośc i właśc iwości użytkowych. Rodzaj preparatu Domcstos Sanscd Skrlat Toile! Duck WC Picker WC Wicek. Zdolność. rozpuszczania osadu 1%]. 85 95 52 72. 98 79. badanych preparatów. ",. y,. 0.335 0,337 0,342 0,352 0,363 0,361 0.357 0.354 0,345 0.351 0,349 0,352. Od lcg loSć. od punktu bieli (R l ) 0.004 0,021 0,041 0,032 0.022 0.025. Zr6d lo: badania wlasnc.. Jak widać z tabe li 7, najl e p szą zdo l n ość rozpu szcza nia osadu mają płyny "WC Pi cke r" i "Sansed", za ś n aj lepsz ą zd o ln ość wybielaj<}c:] ,.Domestos". Natomiast "Skrzat" charakteryzuje s i ę stosunkowo najgorszy mi w łaściwościami.

(9) . . środkó w do. Bad(ll/ie i. I. u ży tkowymi . \V tabeli 8 podano ska l ę wzg l ędną oceny w l a ściwośc i a w tabeli 9 oce nę ich wa żnośc i. Tabela 8. Sk:ila. wzg l ęd n a. oceny w l a ściwości. Za kres zmiennośc i zdol nośc i rozpuszczania osadu [%1 IWwyżej. 87%. od 76% do 87% od 64% do 75% od 52% do 63% od40% d051 %. U ŻYlkowych. Za kres zm ie n ności zd o l ności wybielania (Rt ). Ocen:.. 0,9. pon iżej. 0,7. odO,008doO,016 od O.017doO,0 24. 0.5 0,3 0,1. u ży tkowych ,. Ocena 0,_. 0 ,008. od 0.025 do 0,032. 0.7 0.5 0 ,3. od 0 ,033 do 0,040. 0 ,1. Żród ł o: bada nia w ł asne ,. Tabela 9. Ocena Lp,. l. w aż n ośc i w l a śc i wości u ży l kowych. Krytcriumjakoki Zdolność. Ocena. ważnośc i. (z,). Wspó łczy nn ik waż n oki. (w,). roz puslczania. 4,89. 0.53. wybielania. 4,32. 0,47. osadu 2. Zdolność. Żród lo: badania w ł as ne .. Tabela lO.. Wzg I ~ dna. ocena. w ł aści wośc i u ży tk owych. o raz ich ocena kompleksowa (q.,). Ocena (k,) Lp. l 2. 3 4. 5 6. Rodzaj pre paratu Domestos Sansed Skrzat Toilcl Duck WC Picker WC Wite k. zdol noSć. rozpuszczania osad u 0 .7 0,9 0.3 0.5 0.9 0.7. zdolnosc wybicl:mia osadu. fi. =. 0 ,9. tw;k,. 0.79 0.81 0,30. 0.7 0.3 0.5 0 ,7 0,7. 0.50 0,81. 0.70. Żródlo: badania w ł asne.. Tabela 10 podaje komp l e k sową u st a lo n ą. wzg l ę d ną oce n ę w l a ści wośc i u ży t kow yc h. na podstawie tabel 7, 8 i 9.. oraz. ocenę.

(10) Jacek Kllllie)IJ~'ki, MariI/s:" Giemza,. Lazarz. 6. Badanie I ocena opakowania Ocena opakowan ia obejmowa ł a: ocenę dogod n ośc i manipu lacyjnej , ocenę zakresu i sposobu info rmacji oraz ocenę cech estetycznych. Oceniajqc dogod n ość mani p u l acyjną brano pod uwagę: wie l kość opakowa nia wraz z zawartością. formę. glad k ość powierzchn i. rodzaj j ty p zamkn i ęcia. ergonomiczność kswtl tu . W przypad ku oceny zak resu i sposobu informacji zwracano uwagę na czy t elność napisów. ich trwa l ość , rzet e ln ość i komun i kat ywno ść infor macji. moż l iwo ść odczytania info rmacji podstawowych (zawartośc i i przeznaczenia) z o kreś l o n ej odl eg l ośc i . O ce n iając cechy estelyczne bra no pod u wagę: czysto ść, h armonię oraz jed nolitość ba rw, polysk, for m ę opakowania , for m ę elementów gra fi cznych. s pójność kompozycji , staranno ść wykonan ia i wykonczenia opakowania. O ce nę waż n ości kryteriów jakośc i opakowania podano w tabeli I I . za ś w tabeli 12 oce n ę wartości tych kryteriów oraz komp l eksową ocenę wyliczoną ze wzoru (2). Ta bela II. Ocena wa żności kryte rió w jakości opakowania Lp.. I 2 3 Żród ło;. Kryterium jakości. Ocena. Dogodność. manipulacyjna opllkowania Zakres informacji na opakowan iu Cechy eslclyc7.l1c opakowania. ważnośc i. W~półczynni k. (z,). ważności (1\1,). 4.7 1 ... 57 4.28. 0.34 0.34 0,32. badania wł asne.. Tabela 12 . Ocena war t ości (nasi lenia) kryteriów jakości opakowania badanych prepa ratów oraz ich ocena kompleksowa (qJ Ocena (k,) Lp.. l. 2. 3 4. 5 6. Rod zaj preparatu. Domcslos Sansed Skrzat Toilet Duck WC Picker WC Wicek. Ż ród!o : badania w ł asne.. mani za kres informacji pu lacyjna opakona opakowaniu wania. dogodno~ć. 0.70 0.35 0.96 0.92 0,95 0.65. 0.95 0.49 0.83 0,90 0.95 0.60. cechy estetyczne opnkowanin 0.80 0,41 0,40 0,90 0.89 0.55. fJb. = LW,k, 0.86 0.42 0.74 0.9ł. 0,92 0,60.

(11) Badml;e i Najwyż ej. oceniono opakowania "Toi let Ouck" i "WC Picker", na co w dużej ergonomiczny ksztalt , zapewn iaj'lcy szczegó lną d ogodność manipula cyj ną , w po ł ączeniu z dużą es t etyką wykonania i szerokim zakresem informacji na opakowa niu . mierze. wp l y nąl. 7. Ocena ogólna l wnioski K o mplek so wą ocenę jako ści (Q) badanych środków do mycia urz.,dzeli sa nitarnych obli czono ze wzoru (I) , na pod stawie ws półc zynników ważnośc i zam ieszczonych w tabeli 13 oraz danych przedstawionych w tabeli 14.. Tabela 13.. Współczy nniki ważności. grup kryteriów jakości Współczynnik ważności. Rodzaj oceny Ocena. właściwości. fi zykochemicznych. (IV;). 0. 15 0,15 0,55. Ocena właściwości organoleptycznych Ocena właściwości użytkowych Ocena op<lkowania. 0, 15. Zródło: badan ia własne.. T abela 14. Ocena kompleksowa (Q) badanych preparatów. 1V,q, Lp.. Rodzaj prcparatu. l 2 3. DomeslOs Sansed Skrzat. 4. Toilel Duck WC Picker WC Wieek. 5 6 Zródło ;. właściwości. wł aściwości. fizykochemiczuc. organoleptyczne. 0,12 0, 12 0,04 0,08 0,1 1. 0,10 0,Q7 0,11 0,13 0,12. 0.28 0.44. 0,10. 0,08. 0.38. w ł akiwości. u żyt k owe. opakowanie. 0,43. 0,13. 0.44 0,1 6. 0.06 0, 11 0, 14. Q= rlV,ą l. 0,711 0,69. 0.14. 0.42 0,63 0,81. 0.09. 0.65. bada nia własne.. Stw ierdzono, że wszystkie prepa raty zostały ocenione pozytywnie. Na podstawi e opracowa nej skali oceny koń cowej (tabela 15) można wyróżni ć trzy grupy ś rodków do mycia urz'ld ze ń sanitarnych. Do pierwszej zaliczono plyn ..WC Picker" o najwy ższej warlości occny komplek sowej Qj = 0,8 1, drugą g rupę s tanowią płyny "Oomestos", "Sansed". "Toi lct Ouck" oraz "WC Wicek" o wartośc iach Q; zawartych w przedziale (0,6- 0,8). Do trzeciej grupy zaliczono p ł yn .,Skrzat" o n ajniższej wartośc i Qj = 0.42. Wyn iki oceny uproszczonej zestawiono w tubcJi 16 oraz przedstawiono na rys. l ,.

(12) Jacek Kaniewski, Mariusz Giemza,. O.R 0.7. ODorneslos _ Sansed. 0.6. D Skrznl D Toilet Dud. 0.5 Q,. 004. _. (1,3. WC Pickcr. C!'l WC Wicek. 0.2. 0.1. o Rys . 1. Kompleksowa ocena jakości środków do mycia UrZ'Idzcn sanitarnych Zród!o: opracowanie w!asne. Tabela 15. Skala oceny kancowej Ocena. Ocena kompleksowa. (Q,l. slowna. liczbowa (gatunek). 1.0 .<!: Q, > 0,8. bardzo dobry. l. 0.8 2: Q . > 0.6. dobry. II. przeciętny. III. mierny. IV. zły. V. 0.6 2:. Q, > 0,4. 0,4 2: Q, > 0,2 0.2 2: Q,. Zródlo: badania własne . Tabela 16. Ocena uproszczona Ocena. Lp. l 2. 3 4. 5 6. Rodzaj preparatu Dorncstos Sanscd Skrzat Toilct Duc k WC Picker WC Wicek. końcowa. słowna. liczbowa (tlalUnek). dobry dobry. II II III II l II. przeciętny. dobry bardzo dobry dobry. Zródlo: badania własne.. Przedstawiona metodyka pozwa la na kompleksowe porówname jakości do mycia urządzeń sanitarnych . Natomiast na podstawie podanych. środków.

(13) Badanie i. occnajakości środków. do. struktur jako śc i ł atwo moż n a wskazać cechy oceniane gorzej od pozosta ł yc h , co może być bardzo pomocne w sterowaniu j a ko śc i ą na etapie projektowania nowych technologii. Lite raturo B o l iński L.. Wybrane zagadnienia Z (:hemii go.wodarczej, Wydawnictwo SGGW-AR, Warszawa 1988. [2] Byrsk i B .. Kaniewski l .. Metody mrfaktancyjne w bac/olliu biodegrada cji zwiqZków l)Owierzchniowo cZYllllych ,Zeszyty Naukowe AE w Krakowi e. Kraków 1991, nr 338. [3] Duncal ffG .. Skojarzenia o higienie w gospoc/ar:ml'ie dOli/owym ... Pollena - TŚ PK ". [I]. 1988. nr 11- 12. 14] Kaniewski l . Pucu. pUCII. ,.Handel" 1999, nr 9. i5) Kaniewski 1., Sraga A. t Giemza M .. Badanie i ocel/a jakości SWmpOIIÓII\ Zeszy ł y Nau kowe AE w Krakowie. Kraków 1999. nr 525. [6] KJoł7. H.E.. PerfIlm owanie a funkcje Jrodków do mycia /lrz ądzeli salli/arnych . .,Polle na - T SPK" 1984, nr 7-8. [7] Klapotek A., Problemy badawcze w analizie aplikacyjnej środków piorących. myjących i czyszczących, .. Pollena - TSPK" 1984, nr 11-12. [8] Mitlal KL , Treatise Oli CIealI SI/rface Te chnology. Bl ackie Academic & Profess iona!. Lundo n 1994. [9] Ogonowsk i J .. Tomaszkiew icz- Powpa A . ,Związki powierzchniowo cZyli/le. Wydawnictwa Politechniki Krakowskiej. Kraków 1999. [lO] Polaliska M .. Kaniewski J., Badal/ia porówl/{/ lI'c::.e stop"ia biodegradacji wybra nych surlt/kramów I/iejol/owych . Ma t eria ł y Zjazdu Naukowego Po ł s kiego Towa rzystwa C hemicznego i Stowarzyszenia I n ży ni erów i Techników Prze mys łu Chemicznego. Lubl in. 25-28 wrzcśnia 1995. ! II] Przondo l . Środki powierzchniowo cZy/l/le dziś i jll/TO. " Po llena - TS PK" 1996. nr 10.. Te sfing and Assess ing the Quolity of Cl e aning Agents for Sonitary Facili ties T hc qua lity structure or cleaning agcnls for sanitary f:Jcil ities has becn prcsenlcd. The sclection classificalion of the quality c rileria have been done. and Ihey have becn given Ihe values of cocffi cicnls of importance. Thc valucs of individual qualil y crileria for six commcrcial products have bcen delermined . On the basis of Ihcse parameters Ihc rcsults ofthe complcx qU:Jlily asscssment of the tcsted cleaning agcnls have becn calculalcd and comparcd ..

(14)