Wrocław - Nowe Miasto, ul. Bernardyńska

Zdzisław Wiśniewski,Tomasz

Płonka,Jerzy Lodowski

Wrocław - Nowe Miasto, ul.

Bernardyńska

Informator Archeologiczny : badania 22, 142-143

i

42

O p iek ę n a u k o w ą sp ra w o w a ł d o c. d r Je rz y Kmieci ńskl. F in a n s o w a ł WKZ W łocław ek. Ó sm y sezo n b a d a ń . M iasto [XIII-XX w.), za m e k (XIV-XVIII w.).

B a d a n ia k o n c e n tro w a ły się n a p o sz u k iw a n iu ślad ó w o sa d n ic tw a w czesn o śred n io w ieczn eg o I śred n io w ieczn eg o n a le re n tc te ra s y n a d zalewowej położonej n a praw y m b rz e g u rzek i Zgło­ w iączki o raz reliktów z a m k u w okolicy P ałacu B iskupiego.

W y k o n an o łącz n ie 3 w ykopy o pow. 35 m 3 l 2 3 odw iertów u ło żo n y ch w dw a ciąg i (N-S 1 W -1C) o s k o k u 10 15 m. W w y n ik u p ra c z in w en ta ry zo w an o 25 pozycji w tym : 3 7 3 frag m en ty c e ra m ik i, 14 frag m en tó w kafli plecow ych, 4 frag m en ty przedm iotów m etalo w y ch . A frag m en ty k ości zw ierzęcych w ty m Je d e n p ó łfa b ry k a t łyżwy k o ścian ej, u ła m k i n a c z y ń sz k la n y c h I szk lą t a (1 owego, frag m en ty płytek p o sad zk o w y ch I k s z ta łte k ceglanych.

W ykopy I ciągi o d w iertó w u s y tu o w a n e n a te r a s ie n a d zalewowej Zgłow iączki w ykazały, że n a ty m te re n ie n ic m a śla d ó w o sa d n ic tw a w c zesn o śred n io w ieczn eg o I śred n io w ieczn eg o . P rzem ie­ s z a n y m a te ria ł zab y tk o w y stw ie rd z o n y w ek sp lo ro w a n y c h w y k o p ach - od pradziejow ego po XIX-XX w. - w y stę p u je b ez w a rstw y k u ltu ro w ej. Pow yższa s y tu a c ja p o tw ierd za o b serw acje p o czy n io n e w 1987 r. w ogrodzie 1 n a teren ie d zied ziń ca W yższego S e m in a riu m D uchow nego, O b s z a r b a d a n y p o d d a n y rozlicznym p raco m n lw e la c jjn y m .

W ykop zlokalizow any przy zach o d n iej ś c ia n ie z ach o d n ieg o sk rz y d ła P a ła c u B isk u p ieg o pozwoli! n a o d sło n ięcie reliktów fu n d a m e n tu ceglanego o n ie re g u la rn y m w ą tk u . O m aw ian y re lik t o d s ło n ię to do poziom u law y ok, 3 .2 m poniżej o b e c n e j pow, g r u n t u . F u n d a m e n t w y k o n a ­ no w w ą sk o p rz e s trz e n n y m w ykopie. Ław a fu n d a m e n to w a w ychodzi poza lico m u r u n a ok. 45 c m I w y k o n a n a z o s ta ła z d ro b n y c h p a rtii eraty k ó w 1 ru m o sz u ceglanego z a la n y c h z a p ra w ą w a p ie n n ą . W p a rtii p ó łn o cn ej w y kopu zao b serw o w an o p ro s to p a d ły w s to s u n k u do P a ła c u (fu n d a m e n tu ) zn iszczo n y przez w sp ó łczesn e rozbiórki pod In s ta la c je w o d .-k a n . * l nie p o s ia ­ d a ją c y z n im p rz e w ią z a n ia , o d c in e k m u r u ceglanego o szer. ok. 6 0 -7 0 cm . O m a w ia n y re lik t z b u d o w a n o ta k ż e w w ą tk u n ie re g u la rn y m .

W ielk o ść cegieł, s p o s ó b m u ro w a n ia o ra z p o z y sk a n y m a te ria ł zab y tk o w y z d a ją się w sk azy ­ w ać, żc o d k ry te relik ty należy w iązać z kolejnym i p rz e b u d o w a m i z a m k u w XV1-XVII w.

M ateria ły z n a jd u ją się w K atedrze A rcheologii UŁ, B a d an ia będ ą k o n ty n u o w a n e .

W ro cław - N ow e M ia s to , u l. B g m « rd y fi» k » _______

H ad a n la prow adził m gr Z dzisław W iśniow ski o ra z T o m asz P io n k a pod k ie ru n k ie m doc. d r h a b . Je rz e g o l,odaw sklego. F in a n s o w a ła D yrekcja O k ręg u Poczly i T elek o m u n ik acji w e W rocław iu. P ierw szy sezo n b a d a ń . Z a g o sp o d aro w an ie koryta rzeki O ław y od w czesnego śred n io w iecza po cz a sy now ożytne.

B a d a n ia m iały c h a r a k te r ratow niczo-rozpoznaw czy. C elem b a d a ń było u s ta le n ie p rzeb ieg u d a w n y c h k oryt rzeki O ław y I form o raz specyfiki z a g o sp o d a ro w a n ia l w y k o rz y sta n ia te re n u w Ich ob ręb ie.

W rejo n ie o b jęty m b a d a n ia m i założono 10 so n d ażo w y ch w ykopów a rc h e o lo g ic z n y c h o łącz­ nej p o w ie rz c h n i 3 9 3 ,4 m 2. O d sło n ięto 5 profili o łącznej d łu g o śc i 1 16,6 m o ra z d o k o n a n o o d k ry w k i a rc h ite k to n ic z n e j n a pow ierzchni około 3 0 0 m a . P o zy sk an o 1 8 7 4 2 z a b y tk i ru c h o m e o ra z o d k ry to 10 ob iek tó w n ie ru c h o m y c h , a ta k ż e u m o c n ie ń n a b rz e ż y k o ry t cieków w o dnych, p o m o s t p rzy b rzeżn y 1 w odociąg.

U chw ycono p rzeb ieg c z te re c h k o ry t rzecznych. W profilu połu d n io w y m w yk o p u b u d o w la ­ n eg o u c h w y co n o k raw ęd ź w s c h o d n ią koryta c ie k u o p rzeb ieg u N-S. Na p ółnoc od tego profilu, w o b rę b ie w ykopów V I/8 8 1 V 1II/88, stw ierd zo n o Istn ie n ie d aw n eg o k o ry ta o p rzeb ieg u SE-NW , Jego k ra w ę d ź p ó łn o c n ą u m a c n ia ła k o n s tru k c ja z d ra n ic u s ta w io n y c h n a sz to rc w zm o cn io n y c h

pionow o w bitym i s łu p a m i.

T rzecie z o d k ry ty c h k oryt uchw ycono w w yk o p ach 1/88, 11/88, V /8 8 1 VI/8 8 , około 2 0 m n a p ó łn o c od pow yżej o p isan eg o . Biegło o no z SE-NW , J e g o p o łu d n io w ą k raw ęd ź w zm a c n ia ł s z a lu n e k z d ra n ic u s ta w io n y c h na sz to rc z ach o w an y do w y so k o ści około 9 0 cm , w zm o cn io n y o b u s tr o n n ie pionow ym i slu p a m i. Od s tro n y k o ry ta do s z a lu n k u przylegał p o sad o w io n y n a d w ó ch rz ę d a c h slu p ó w p o m o st przybrzeżny. K raw ędź p ó łn o c n a tego k o ry ta - rów nież o sz a lo w a ­ n a - u le g a ła p rz y n a jm n ie j trz y k ro tn e m u p rz e s u n ię c iu , W o b rę b ie lego k o ry ta p rzep ro w ad zo n o e k s p lo ra c ję c /ę ś c l z a sy p lsk a , gdzie p o zy sk an o liczny m a te ria ł zab y tk o w y re p re z e n to w a n y przez n a c z y n ia I frag m en ty n a c z y ń c e ra m ic z n y c h , p rz e d m io ty m etalow e, m . In. to p ó r, liczn y zespól z a b y tk ó w w y k o n a n y c h z su ro w có w o rg a n ic z n y c h ta k ic h J a k k o ść l róg (płytka rogow a z In ­ sk ry p c ją ), d re w n o (grzebyki), s k ó ra (sto p k a pochw y m lecza z w y tła c z a n y m herbem ), I tk a n in (sakiew ka). M ateria l te n m o żn a d a to w a ć ogólnie n a 2 pol. XIII w. I n a XIV w.

K raw ędź w sc h o d n ią o sta tn ie g o z cieków o p rz e b ie g u N-S o d k ry to w w ykopie 111/88. U m oe-M u zcu m A rcheologiczne

Informa lor Лгс teologiczny 1988

143

π lo n a b y ła p rzy n ajm n iej trz y k ro tn ie sz a lu n k ie m . Koryto to u z n a ć należy za n a j m łode ze z o d ­ k ry ty c h 1 należy w iązać Je z p o w sta łą w 1291 r. w ew n ę trz n ą fosą m ie jsk ą tzw. “B iałą O ław ą".

W o b rę b ie w yk o p u VI/ 8 8 z b a d a n o p rzebieg XV-wlocznego s y s te m u w odociągow ego s t a n o ­ w iącego o d c in e k Iz w. 'K ociego W odociągu". W odociąg te n uchw ycono n a 34 m etro w y m o d c in ­ k u . Tworzył go ru ro c ią g z b u d o w a n y z członów c e ra m ic z n y c h o ś re d n ic y 12-14 c m I śre d n ie j d łu g o śc i 3 5 cm , p o p rz e d z ie la n y s tu d n ia m i o sad n ik o w y m i - “rząp iam i". “R ząpia" te (oznaczono w d o k u m e n ta c ji potowej J a k o o b ie k t n r 2 , 5 I 7 (?)!, to k o n s tru k c je d re w n ia n e z b eczek w sta w io n y c h w k w a d ra to w ą cem b ro w in ę, do beczki lej w p a d a ły I w y p ad ały o d cin k i ru ro c ią g u . Na z b a d a n y m o d c in k u w odociąg m iał p rzeb ieg zc w sc h o d u n a zach ó d po czym s k r ę c a ł od ob. n r 2 n a p o łu d n ic k o ń c z ą c n ajp ra w d o p o d o b n ie j swój bieg w ob. n r 5. S p a d e k ru ro c ią g u po o si w sc h ó d -z a c h ó d w y n o sił 6 m m / 1 m . a n a o d c in k u p ó łn o c-p o łu d n ie 4 m m / l m.

O prócz w sp o m n ia n y c h Ju ż pow yżej o b iek tó w n a p rz e b a d a n y m te re n ie o d k ry to n a s tę p u ją c e zab y tk o w e o b iek ty n ie ru c h o m e : T rzy s tu d n ie c z e rp a ln e z b u d o w a n e w k o n s tru k c ji ram ow o- slu p o w ej, k tó re d a to w a ć m o ż n a n a p o d sta w ie m a te ria łu zabytkow ego n a XIV-XV w. (ob. n r 4, 6 ,1 10): s z a m b o w zm o cn io n e s łu p a m i od ś r o d k a 1 p o łącz o n e w n a ro ż n ik a c h n a o b ła p (ob. n r 3); K loaka z b u d o w a n a w k o n s tru k c ji zrębow o - sch o d k o w ej. d a to w a n a n a o k re s r e n e s a n s u (ob. n r 9): k a n a ł odpływ ow y o ś c ia n a c h o szalo w an y ch d ra n ic a m i u sta w io n y m i n a sz to rc w zm o cn io ­ n y c h słu p a m i, p o w stały najw cześn iej w p o c z ą tk a c h XIV w. (ob. n r 1); J a m a o d p ad k o w a w p rz e k ro ju n lc c k o w a ta z k o ń ca XIII-XIV w. (ob. n r 8).

M ożna stw ierd zić , Iż p rz e b a d a n a cz ę ść Nowego M iasta n ie była o b ję ła z a b u d o w ą m ie sz ­ k a ln ą , a n i we w c zcsn y m śred n io w ieczu , a n i też w w tek ach p óźniejszych, ze w zględu n a c h a r a k te r podłoża u w a ru n k o w a n y d z ia ła ln o śc ią wód d aw n eg o ro zlew isk a rzeki O ław y.

B adani« b ę d ą k o n ty n u o w a n e . Z g ło w ią c z k a , g m . L u b r a n ie c , w o j. w ło c ła w s k ie , s t . 2 U n iw e rsy te t Ł ódzki K ated ra A rcheologii

B ad an ia prowadziła mgr Aldona Andrzejew ska. W b a d a n ia c h uczestniczyła m gr K rystyna N adolska 1 stu d en ci K atedry Archeologii U.Ł. Finansow ał WKZ Włocławek. D rygi sezon badań. Grodzisko średniow ieczne.

P ra c e m iały n a c e lu u ch w y cen ie p rzek ro ju przez g rodzisko n a llnll W -E, co pozw oliłoby u z y s k a ć In fo rm acje n a te m a t k o n s tru k c ji w ału 1 zab u d o w y w ew n ętrzn ej g ro d u . B a d a n ia s k o n c e n tro w a n o w części w sch o d n iej g ro d z isk a . W ykop o w y m ia ra c h 15 x 2 ,5 m u sy tu o w a n o p ro s to p a d le do llnll w ału , n a ro ż n ik b u d y n k u o k o n stru k c ji zrębow ej 1 dw a piece z za w a rto śc ią żu żla. S tw ierd zo n o trzy poziom y o sa d n ic z e . W szystkie poziom y d a to w a n o m a te ria łe m c e ra m i­ czn y m n a XII - XIII w.

B a d a n ia b ę d ą k o n ty n u o w a n e .

[

B a d a n ia prow adziły d r E lżbieta Kowalczyk (ΙΛ UW] l m gr M arla W ielgus (BBIDZ).

B a d a n ia m i o b jęto w ięk szy w al (st. IA). S3 m n a pół nocny* za eh ód od m iejsca przecięcia go przez d ro g ę le ś n ą , w pobliżu leśniczów ki Z łota G óra. S tw ie rd z o n o Is tn ie n ie w ew n ętrzn ej d re w n ia n o -z ie m n e j k o n s tru k c ji n a s y p u . Złożyły się n a n ią kłody d rzew n e u ło żo n e n a h u m u s ie p ierw o tn y m (u p rz e d n io sp alo n y m ], w zdłuż p ro jek to w an ej llnll n a s y p u . Na poziom ie h u m u s u uło żo n o w a rstw ę kłód d re w n ia n y c h , n a k tó re sy p a n o p ia s e k w ydobyw any z row ów po o b u s tr o n a c h n a s y p u . S k ło n y n a s y p u u m o c n io n o poziom o u k ła d a n y m i b ierw io n am i. W części szczytow ej n a s y p u o d sło n ięto dw a poziom y bierw ion u ło żo n y ch p o p rzeczn ie do llnll w alu.

A n aliza profili w ykopu, s iln ie z ak łó c o n y ch przez s y s te m korzeniow y w sp ó łc z e sn y c h drzew pozw ala p rzy p u szczać, iż u m o c n ie n ie J e s t dw ufazow e. W d ru g iej fazie u m o c n ie n ie p o szerzo n o l podw yższono, ta k że o siąg n ęło w ym iary: szero k o ść n a s y p u 7 m, sz e ro k o ść row ów 4,5 m. g łę b o k o ść row ów 0 ,9 m , w ysokość n a s y p u 1,3 m. W tra k c ie b a d a ń p o b ra n o p ró b k i C 14 I n a o k re ś le n ie g a tu n k u drzew .

U n iw e r s y te t W a rs z a w s k i I n s t y t u t A rcheologii, B iuro B a d a ń l D oku- m c n ta c jl Z ab y tk ó w w O lszty n ie