Henryk Siemieniak
"Educational Democratization of
Extramural Areas. The Case of
Poland", Andrzej
Radziewicz-Winnicki, Katowice 1994
: [recenzja]
Nauczyciel i Szkoła 1 (2), 111-113
Nauczyciel i Szkełc 1 (2 ) 1997
111
H enryk Siem ieniak
Recenzja publikacji:
Andrzeja Radziewicza-Winnickiego:
Educational Democratization o f Extramural Areas.
The Case o f Poland.
Wydawnictwo Uniwersytetu
Śląskiego, Katowice 1994, ss. 95.
Pod koniec 1994 roku, a faktycznie dopiero w 1995 roku, z powodu opóźnień redakcyjnych ukazała się praca w języku angielskim, która jest zbiorem szkiców z zakresu współczesnej pedagogiki społecznej w odniesieniu do procesów demo kratyzacji pozaszkolnych obszarów edukacji. K siążka je st rekomendowana przede wszystkim nauczycielom zajm ującym się nauczaniem początkowym w klasach I-III, ponieważ porusza problemy, których brak w tradycyjnej literaturze przedmiotu w Polsce. Pokazane wyniki badań oraz analizy teoretyczne w skazują wyraźnie na różnorodne uw arunkowania procesów demokratyzacji oświaty. Różnorakie deter minanty są tutaj określoną konsekw encją transform acji społeczno-ekonom icznych w transpozycji do edukacji. Poszukiwanie nowych rozw iązań powoduje zmiany struktur i kreowanie nowych wartości istotnych w procesie demokratyzacji, które gw arantują swobodę edukacji na miarę potrzeb społecznych i indywidualnych.
K siążka składa się z siedmiu szkiców. N iektóre z nich zostały zainicjowane podczas wykładów A utora na uniw ersytetach w USA, Danii i Niemczech.
1. Władza i ideologia w edukacji. Zarys doświadczeń Polski, Czech, Węgier i Słowacji. Problem atyka pokazana jest na tle historycznym - od informacji do
tyczących XVI w ieku do czasów współczesnych. A naliza historyczno-terytorialna rozwija się aż do czasów ery postkomunistycznej. Rola i znaczenie industrializa cji i urbanizacji w procesie przemian, zmiany ekonomiczne i społeczne w przedziale
112
Nouciycicl i łik a f a 1 ( ž ) 1997czasowym od zakończenia II wojny światowej do końca lat osiemdziesiątych sta now ią tlo analiz dokonujących się procesów adaptacyjnych w edukacji. Oświata i zatrudnienie oraz polityka społeczna i ideologia w yznaczają zadania nowej struk turze edukacyjnej.
2. Zm iany edukacyjne w kraju postkom unistycznym . Perspektyw a Polski. W yraźna tendencja w kierunku rozwoju nowej funkcji i zasad oświaty społeczeń stw a demokratycznego w idoczna je s t w w ielu sferach system u oświaty. Także znaczenie kościoła na przestrzeni dziejów i ostatnich lat miało charakter istotny. N atom iast w okresie komunizmu stanowił on jego otw artą opozycję.
R ów nież funkcja inteligencji pokazana w splocie socjo-kulturow ych aspek tów była i je s t bardzo wyraźna. N ieco inaczej w idziane je s t zagadnienie egali taryzm u w edukacji narodow ej, które jak o problem kształtow ania osobow ości (z uw zględnieniem celów w ychow ania now ego system u społeczno-ekonom icz- nego i równości szans), daje określony fundam ent w procesie transform acji. „Czy je st jednak możliwe zbudow anie w krótkim czasie nowego pragm atycznego i roz w ojow ego system u ośw iaty opartego na ujednoliconej szkole, która je st dem o kratyczna z ujednoliconą edukacją i w olnością w yboru? O tym zadecyduje przy szłość.”
3. M odernizacja pozaszkolnych obszarów edukacji w społeczności lokalnej. Zasada stymulacji i rozwoju społeczności lokalnej oparta na zmianie wewnątrz- strukturalnej z udziałem jej członków i instytucji posiada także odniesienie do klasycznej pedagogiki społecznej, w której pow iedziane jest, że transform acja środow iska społecznego dokonuje się na podstaw ie w ew nętrznej dynamiki jej obywateli. Edukacyjna nierówność i zróżnicowanie pow odują dysproporcje szans edukacyjnych. Dzieci pochodzenia w iejskiego czy miejskiego bądź z rodzin w ie lodzietnych m ają różny start edukacyjny. W ysuwa się zagadnienie zmiany struk tur oraz reorganizacji środowiska lokalnego, aby dostosow ać go do aktualnych wymagań przem ian ekonomicznych i społecznych potrzeb kraju.
4. Ekonom ika i szkolnictwo. Problem podejścia społeczno-pedagogicznego do now oczesnej ekonomii. Problem y pracy i zatrudnienia charakterystyczne są dla
społeczeństwa industrialnego. Społeczeństwo potrzebuje sił kwalifikowanych, które w jego rozwoju bezpośrednio partycypują. Zadaniem kadry nauczającej jest nie tylko realizacja zadań edukacyjnych, ale przede w szystkim przygotowanie do rozw iązy wania problemów.
5. Wychowanie ucznia - obywatela. Społeczne, ekonom iczne i polityczne za
łożenia lepszego doradztw a i poradnictw a zaw odow ego. Instytucje ośw iatow e
nowoczesnego społeczeństwa stw arzają jednostce warunki asymilacji w struktu rach zawodowych. A daptacja do nowych zmieniających się warunków wymaga także z jednej strony odpowiedniego przygotow ania a z drugiej informacji i do radztwa. W ażna staje się dla pedagogiki społecznej i w spółczesnego systemu edu kacyjnego problem atyka orientacji zaw odow ej, szczególnie po politycznych i ekonomicznych przem ianach postępujących od 1989 roku.
Nauczyciel i S z k liło 1 (2 ) 1 W 7 113
6. Bezrobocie i kontrola kształcenia ustawicznego. Kształcenie dorosłych ja ko
wartość. Tysiące młodych ludzi, którzy ukończyli szkołę w ostatnich latach są bez
pracy, albo w ykonują pracę doryw czą poniżej swoich rzeczyw istych kwalifikacji. Zjawisko bezrobocia wśród m łodzieży je s t tylko jednym z faktów ilustrujących kryzys kształcenia. Dlatego też tw orzenie szans przekw alifikowania bądź to uzu pełnienia w ykształcenia staje się w obecnej sytuacji istotne. Oświata dorosłych i kształcenie ustawiczne daje w społeczeństwach industrialnych nowe możliwości uzupełniania i rozwijania kwalifikacji indywidualnych.
7. Transfer technologii u' kierunku nowych fo r m nowoczesnego uniwersytetu. Efektywne zastosowanie zaawansowanej technologii wymaga nowych form orga nizacji pracy i zarządzania, w iększej autonom ii oraz kreatyw nego stylu pracy indywidualnej oraz grupowej w miejscu pracy. Interes grupowy zaczyna odgrywać istotną rolę w procesie rozwoju. Także aktywność uniw ersytetu w układzie kon wergencji dla edukacji ustawicznej i rozw oju zdolności i umiejętności indywidu alnych prow adzą do dynam izacji indyw idualnych i społecznych kompetencji. Uniw ersytet XXI w ieku będzie instytucją kontynuacji znaczącej funkcji edukacyj nej we współczesnym świecie.
K siążka w swojej treści jest bogata w interdyscyplinarną analizę zagadnienia demokratyzacji w oświacie. W analizie tej A utor odwołuje się do wielu dyscyplin naukowych pokrewnych pedagogice społecznej, ja k socjologii, socjologii wycho wania, polityki, ekonomiki kształcenia i historii. Z jednej strony złożoność pod jętej problematyki a z drugiej wielostronna analiza czynnikowa dają w konsekwencji czytelnikowi ewolucyjny obraz zagadnienia, popartego wieloma przykładami oświa ty w innych krajach.
Zagadnienie ideologii i zmian instytucjonalnych w ośw iacie są w obecnym procesie transformacji istotne. A utor podkreśla szczególne związki między ośw ia tą a gospodarką, aby w systemie przygotowania m łodzieży do przyszłych zadań i funkcji w społeczeństwie uwzględniać interes społeczny i indywidualny. Dosko nalenie kwalifikacji z m ożliw ością wykorzystania ich na przyszłym stanowisku pracy.
Wybrane podstawowe tezy szkiców stanow iąjedynie strukturalny obraz recen zowanej książki. Dla Czytelnika zainteresow anego problem atyką demokratyzacji, zmian i rozwoju edukacji w Polsce książka ta - o w ielu walorach poznawczych i pragmatycznych - będzie interesującą lekturą.
