Nasiennictwo i odmianoznawstwo
P
P
P
LL
L
O
O
O
N
N
N
O
O
O
W
W
W
A
A
A
N
N
N
II
I
E
E
E
O
O
O
D
D
D
M
M
M
II
I
A
A
A
N
N
N
Z
Z
Z
II
I
E
E
E
M
M
M
N
N
N
II
I
A
A
A
K
K
K
A
A
A
W
W
W
S
S
S
Y
Y
Y
S
S
S
T
T
T
E
E
E
M
M
M
II
I
E
E
E
P
P
P
O
O
O
R
R
R
E
E
E
JJ
J
E
E
E
S
S
S
T
T
T
R
R
R
O
O
O
W
W
W
E
E
E
G
G
G
O
O
O
D
D
D
O
O
O
Ś
Ś
Ś
W
W
W
II
I
A
A
A
D
D
D
C
C
C
Z
Z
Z
A
A
A
LL
L
N
N
N
II
I
C
C
C
T
T
T
W
W
W
A
A
A
O
O
O
D
D
D
M
M
M
II
I
A
A
A
N
N
N
O
O
O
W
W
W
E
E
E
G
G
G
O
O
O
2
22
00
0
11
1
00
0
--
-
22
2
00
0
11
1
11
1
mgr Waldemar JaniakCOBORU, 63-022 Słupia Wielka, e-mail: w.janiak@coboru.pl
nowoczesnym gospodarstwie, na-stawionym na produkcję towarową, podstawowym środkiem produkcji, często decydującym o jego efektach ekono-micznych, jest odpowiednia odmiana. W uprawie ziemniaków ma to szczególne zna-czenie, gdyż musimy umieć wybrać z dużej liczby odmian zróżnicowanych pod wzglę-dem długości okresu wegetacji, cech użyt-kowych oraz jakościowych. Innym ważnym czynnikiem jest oczywiście odpowiednia technologia uprawy.
Dużą pomocą w podjęciu decyzji przy wyborze odmiany mogą być wyniki doświad-czeń prowadzonych w ramach Porejestro-wego Doświadczalnictwa OdmianoPorejestro-wego i Rolniczego (PDOiR). Ten system doświad-czalnictwa, koordynowany przez Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych (COBORU), w ciągu dwunastu lat istnienia umożliwił przetestowanie ponad stu odmian ziemniaka.
Łącznie w latach 2010 i 2011 założono 296 doświadczeń w 42 różnych lokalizacjach w kraju. W zestawieniach tabelarycznych przedstawiono wyniki dotyczące 35 odmian jadalnych sprawdzonych w czterech grupach wczesności (bardzo wczesne, wczesne, średnio wczesne oraz średnio późne i póź-ne) i 15 odmian skrobiowych sprawdzonych w dwóch grupach (wczesne i średnio wcze-sne oraz średnio późne i późne), gdzie wzo-rzec stanowiły średnie wyniki odmian w te-stowanych grupach.
W doświadczeniach zastosowano nawo-żenie mineralne średnio na poziomie 336 kg NPK przy zachowaniu proporcji 1:1:1,5. We wszystkich doświadczeniach zwalczano chwasty i stonkę oraz stosowano zabiegi ochronne przeciwko zarazie ziemniaka.
Poziom plonowania roślin okopowych jest uzależniony głównie od warunków wilgotno-ściowych w czasie wegetacji, co potwierdza-ją wyniki ostatnich dwóch lat. Doświadczenia z ziemniakiem w 2011 r. zakładano w kwiet-niu, w dość dobrych warunkach agrotech-nicznych. Niskie temperatury oraz brak opa-dów wiosną spowodowały opóźnienie wschodów. Jednak już od drugiej połowy czerwca, przez cały lipiec i I dekadę sierpnia warunki termiczne i wilgotnościowe prawie w całym kraju były optymalne dla wegetacji. Późniejszy brak opadów oraz długi okres słonecznej pogody stworzyły dobre warunki do zbioru doświadczeń. W efekcie takiego przebiegu pogody średni plon wszystkich badanych odmian jadalnych i skrobiowych (ok. 511 dt z ha) był większy o ok. 14% w porównaniu z mało korzystnym rokiem 2010.
W roku 2010 chłody w połączeniu z bar-dzo obfitymi opadami, trwającymi do począt-ku czerwca, spowolniły rozwój roślin. Lokal-nie wystąpiły okresowe podtopienia, szcze-gólnie na południu kraju, a koniec czerwca oraz I i II dekada lipca były upalne z niewiel-ką ilością opadów. W tym okresie notowano więdnięcie roślin wskutek deficytu wilgoci w glebie. Z kolei deszcze w sierpniu i wrześniu opóźniły dojrzewanie bulw i wydłużyły okres
zbioru. W niektórych rejonach już w czasie zbioru stwierdzono dość dużą ilość gnijących bulw.
Oceniając badane odmiany w grupach wczesności, przyjęto, że podstawowym kry-terium wartości gospodarczej jest ich poten-cjał plonotwórczy. Oprócz plonowania o wy-borze odmiany do uprawy mogą decydować także inne cechy. Bardzo ważna jest zdol-ność do pobudzania i kiełkowania, szczegól-nie u odmian bardzo wczesnych i wcze-snych, a także odporność na uszkodzenia mechaniczne, dobre właściwości przecho-walnicze oraz spełnienie określonych wyma-gań stawianych przez klientów lub przemysł przetwórczy.
Średni plon wszystkich badanych odmian jadalnych wyniósł 515 dt z ha i był większy o ok. 13% w porównaniu z rokiem 2010.
Wśród sześciu prezentowanych odmian bardzo wczesnych najwyższym plonem we wczesnym terminie zbioru wykazały się kra-jowe Denar i Lord (tab. 1). Z odmian zagra-nicznych stabilnym w latach, bardzo dobrym poziomem plonowania w tym terminie ce-chowała się również Viviana. Denar i Lord okazały się najlepsze także po zakończeniu wegetacji, osiągając plon przekraczający 600 dt z ha. Są to odmiany starsze, ale na-dal chętnie wybierane przez rolników. Ich duże powodzenie potwierdza wielkość po-wierzchni zakwalifikowanych plantacji na-siennych, która w 2011 r. wynosiła odpo-wiednio 5,6 i 5,7%.
Wśród badanych odmian wczesnych zna-cznie powyżej wzorca plonowały odmiany Owacja i Cyprian (tab. 2). W ubiegłym roku największą powierzchnię plantacji kwalifiko-wanych sadzeniaków wśród przebadanych odmian miała ciesząca się dużym uznaniem rolników niemiecka Vineta (10%). W ostat-nim roku w doświadczeniach plonowała po-wyżej poziomu wzorca.
Największą liczbę odmian (14) sprawdzo-no w grupie średnio wczesnych. Tutaj dużym
i stabilnym plonem wyróżniały się dwie kra-jowe: Bartek i Ametyst (tab. 3). W czołówce najlepiej plonujących odmian znalazła się także Satina, która z powodu walorów kon-sumpcyjnych i zdolności przechowalniczych jest jedną z najchętniej uprawianych odmian ziemniaka.
W grupie średnio późnych i późnych naj-lepiej plonującymi odmianami były Soplica i Zenia (tab. 4). Niestety, zakup sadzeniaków tych odmian może być utrudniony ze wzglę-du na niewielką powierzchnię kwalifikowa-nych plantacji w roku 2011.
W obu seriach doświadczeń z odmianami skrobiowymi w 2011 r. średnia zawartość skrobi wyniosła 19,7% i była wyższa o 1,5% w porównaniu z poprzednim sezonem (tab. 5). Średni plon skrobi – ok. 99 dt z ha – był o ok. 25 dt z ha większy niż w roku 2010 .
W doświadczeniach z odmianami skro-biowymi wczesnymi i średnio wczesnymi przebadano 5 odmian. Najwyższym plonem skrobi w dwóch latach badań wyróżniały się zagraniczna Zuzanna i krajowa Pasat. Zare-jestrowana w roku 2011 odmiana Jubilat również uzyskała dobry wynik.
W grupie odmian skrobiowych o najdłuż-szym okresie wegetacji (średnio późnych i późnych) najlepiej pod względem plonu skrobi zaprezentowały się holenderska Ku-ras oraz polskie Ślęza i Skawa.
Dodatkowym ułatwieniem przy wyborze odmian do uprawy są „Listy odmian zaleca-nych do uprawy na obszarze województw” (tab. 6). Zawierają one od kilku do kilkunastu odmian najbardziej dostosowanych do lokal-nych warunków uprawy. Odmiany są umie-szczane na LZO na podstawie co najmniej dwuletnich dobrych wyników w danym woje-wództwie. Listy zalecanych odmian dostępne są także na stronie www.coboru.pl oraz w regionalnych opracowaniach PDOiR. Prakty-ka wsPrakty-kazuje, że LZO mają coraz większe znaczenie i stają się ważnym regulatorem dopływu odmian do praktyki rolniczej.
Odmiany ziemniaka jadalne średnio wczesne
Odmiana
Zbiór po zakończeniu wegetacji
Kształt bulw
Typ kuli-narny
Odporność (skala 9-stop.) plon ogólny plon handlowy
procent wzorca wirus
Y liścio-zwój zaraza ziemniaka 2011 2010 2011 2010 Wzorzec, dt z ha 522 481 491 455 Ametyst 115 110 110 105 oow BC 8 5-6 6 Bartek 116 115 113 116 ow B 8 8 5 Bursztyn 83 - 83 - ow BC-C 9 3-4 5 Cekin 103 105 105 106 oow BC-C 5 5,5 4 Finezja 101 101 100 103 oow BC 8 7 4,5 Gawin 101 98 100 97 oow B-BC 7 7 3 Jutrzenka 101 98 100 99 oow BC 8 5-6 2 Legenda 86 - 87 - oow BC-C 9 5-6 5 Promyk 86 - 86 - oow B-BC 8 5-6 3 Satina 107 112 110 114 oow B 5 7,5 3 Stasia 106 110 107 111 oow B 8 7 4 Tajfun 112 108 114 109 ow B-BC 7 7 5 Tetyda 108 - 109 - oow B-BC 8 5-6 5 Wiarus 78 68* 79 69* o BC-C 8 5-6 5
* zła jakość materiału sadzeniakowego (niepełna obsada)
Tabela 4
Odmiany ziemniaka jadalne średnio późne i późne
Odmiana
Zbiór po zakończeniu wegetacji
Kształt bulw
Typ kuli-narny
Odporność (skala 9-stop.) plon
ogólny
plon handlowy
procent wzorca wirus
Y liścio-zwój zaraza ziemniaka 2011 2010 2011 2010 Wzorzec, dt z ha 502 499 467 465 Gustaw 95 - 98 - oow BC 9 7 5 Jelly 91 99 95 102 ow B 5 5 5 Medea 94 85 93 83 ow B 7 5-6 6,5 Soplica 112 116 112 118 oow BC 8 7 6 Syrena 98 100 99 101 ow B 8 5 5 Ursus 94 - 92 - ow BC-C 9 5-6 6,5
Zenia 112 96 111 95 oow AB-B 7 5 6
Zeus 105 104 101 99 oow BC 7,5 5 6
Objaśnienia: Kształt bulw: o – okrągły, oow – okrągłoowalny, ow – owalny;
Typ kulinarny: AB – sałatkowy, B – ogólnoużytkowy, BC – lekko mączysty, C – mączysty; Odporność w skali 9-stop. 9 – bardzo odporna, 1 – bardzo podatna
Skrobiowe odmiany ziemniaka
Odmiana
Plon ogólny Zawartość
skrobi Plon skrobi
Odporność (skala 9-stop.)
procent wzorca % procent wzorca wirus
Y liścio-zwój zaraza ziemn. 2011 2010 2011 2010 2011 2010
Wczesne i średnio wczesne Wzorzec, dt z ha 490 377 19,0 17,3 93,1 66,3 Adam 87 100 17,7 16,6 81 96 3-4 5-6 3 Glada 96 111 19,0 17,3 96 111 7,5 5,5 5 Jubilat 98 - 19,9 - 103 - 7 5-6 5 Pasat 109 107 19,1 17,2 109 107 8 5 5 Zuzanna 110 105 19,3 17,6 112 107 8 5-6 3
Średnio późne i późne Wzorzec, dt z ha 506 430 20,0 18,8 101,2 80,5 Bosman 90 - 18,4 - 83 - 7 7 7 Hinga 94 90 21,2 20,1 101 96 9 5,5 7 Inwestor 95 99 20,5 19,6 98 104 9 7,5 7 Jasia 105 109 18,8 17,6 100 103 9 7,5 7 Kuras 119 114 19,3 16,8 115 103 8 3-4 8 Pokusa 111 118 16,7 16,3 93 103 7 5-6 4 Rudawa 86 91 21,9 20,9 94 101 8 6,5 6 Skawa 97 99 22,2 20,0 108 106 8 7,5 6 Sonda 99 91 19,2 18,0 96 87 9 4 7 Ślęza 103 90 21,9 19,9 113 96 7 5 8 Tabela 6 ZIEMNIAK. Lista odmian zalecanych do uprawy
w poszczególnych województwach na rok 2012
Lp. Odmiana D olno śl ąs k ie K u jaw s k o -p o mo rs k ie Lube ls k ie Lub u s k ie Łó dz kie Małop ol s k ie Maz o w ie c k ie Op o ls k ie P o d k a rp a c k ie P o d las k ie P o mor s k ie Śl ąs k ie Ś w ięt ok rz ys kie W ar mi ńs ko -maz u rs k ie W ielk o p o ls k ie Z a c h o d n io - p o mor s k ie R A ZE M
Odmiany jadalne bardzo wczesne 1. Denar 2009 2008 2010 2009*1 2008 2007 2007 2008 2007 2008 2012 2009 12 2. Lord 2009 2008 2010 2009*1 2008 2007 2007 2008 2007 2008 2012 2009 12 3. Miłek 2010 2010 2010 2009* 2009** 2009 2009 2011 2010 2012 10 4. Viviana 2011 2011* 2011** 2011 2012 2012R 2012R 7 5. Impala 2009 2007* 2011 3 6. Arielle 2011 1
Odmiany jadalne wczesne
7. Owacja 2009 2008 2010 2008 2008 2008 2008 2008 2008 2010 2012 2009 12 8. Vineta 2009 2012 2010 2007 2008 2007 2007 2008 2007 2010 2012 2009 12 9. Cyprian 2012 2011 2010 2010 2010 2010 2010 2009 2010 2012 2009 11 10. Bellarosa 2011 2010 2010 2011 2010 2010 6 11. Michalina 2012 2011 2011 2011 2011 5 12. Aruba 2012 1
Lp. Odmiana D olno śl ąs k ie K u jaw s k o -p o mo rs k ie Lube ls k ie Lub u s k ie Łó dz kie Małop ol s k ie Maz o w ie c k ie Op o ls k ie P o d k a rp a c k ie P o d las k ie P o mor s k ie Śl ąs k ie Ś w ięt ok rz ys kie W ar mi ńs ko -maz u rs k ie W ielk o p o ls k ie Z a c h o d n io - p o mor s k ie R A ZE M 13. Tajfun 2009 2008 2010 2007 2009 2007 2007 2008 2007 2008 2012 2009 12 14. Satina 2009 2010 2007 2008 2007 2007 2008 2007 2008 2012 2009 11 15. Stasia 2011 2012 2011 2011 2012 2011 2012R 2012 2012 9 16. Tetyda 2012R 2012R 2012R 2012R 2012R 2012R 2012R 2012R 8 17. Bartek 2011 2008 2007 2008 4 18. Cekin 2008 2012 2012 3 19. Elanda 2010 2008 2 20. Finezja 2011 2010 2 21. Ametyst 2012 1 22. Gawin 2012 1
Odmiany jadalne średnio późne i późne
23. Jelly 2011 2010 2009 2009 2009 2009 2009 2011 2012 2009 10 24. Soplica 2011 2011 2010 2011 2011 2011 2012 2012 2011 9 25. Syrena 2009 2008 2007 2012 2009 5 26. Zenia 2012 2012 2012 2012 4 27. Zagłoba 2010 2012 2 28. Zeus 2012 1 Odmiany skrobiowe 29. Kuras 2012 2012 2010 3 30. Pasat 2012 2012 2010 3 31. Zuzanna 2012 2012 2012 3 32. Glada 2012 2010 2 33. Jasia 2012 2011 2 34. Skawa 2012 2010 2 35. Ślęza 2012 2012 2 36. Pokusa 2012 1 RAZEM 17 11 12 14 17 19 16 14 15 18 21 20
* zalecana na zbiór po 40 dniach od wschodów 2009 i 2011 oraz po zakończeniu wegetacji 2007; *1 zalecana na zbiór po 40 dniach oraz po zakończeniu wegetacji
** zalecana tylko na bardzo wczesny zbiór 2012R wstępnie rekomendowana
