"Problemy edukacji lingwistycznej", tomy 1-2, oprac. M. T. Michalewska, M. Kisiel, Kraków 2001 : [recenzja]

Urszula Macioł-Kisiel

"Problemy edukacji lingwistycznej",

tomy 1-2, oprac. M. T. Michalewska,

M. Kisiel, Kraków 2001 : [recenzja]

Nauczyciel i Szkoła 3-4 (16-17), 395-397

Urszula Macioł-Kisiel

Recenzja książek:

M. T. Michalewska, M. Kisiel (red.),

Problemy edukacji lingwistycznej.

T. 1 : Kształcenie języka ojczystego dziecka.

Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2001 [ISBN 83-7308-112-7], s. 268

M. T. Michalewska, M. Kisiel (red.),

Problemy edukacji lingwistycznej.

T. 2: Różne aspekty edukacji lingwistycznej

dziecka.

Oficyna Wydawnicza „Impuls”,

Kraków 2001 [ISBN 83-7308-113-5], s. 353

U w agę czytelników p rag n ę zatrzym ać na anonsie dw óch publikacji z serii Problemy edukacji lingwistycznej przygotowanych pod redakcją M arii Teresy M ichalew skiej i M irosław a Kisiela.

Z b ió r prac, zaw arty ch w dw óch tom ach: Kształcenie języka ojczystego dziecka i Różne aspekty edukacji lingwistycznej dziecka, je s t ow ocem przem yśleń pracow ników nauki w yw odzących się z różnych ośrodków akadem ickich w kraju i z zagranicy. P odjęte zostały one w zw iązku z obserw o­ w anym i i odczuw anym i przem ianam i gospodarczym i, politycznym i i społecznym i, ja k ie d okonują się w okół nas w ostatnim czasie. Zam ieszczone w pracy w ypow iedzi po siad ają znam iona swoistej w ym iąny m yśli na tem at podejm ow anych przedsięw zięć, w celu przygotow ania sp ołeczeństw a do funkcjonow ania w integrującej się Europie. Jak po d k reślająw e w stępie autorzy publikacji, przygo­ towania takie niew ątpliw ie w ym uszają m odernizację dotychczasow ej praktyki edukacyjnej. N ieu­ niknionym staje się fakt, że człow iek żyjący w spółcześnie będzie m usiał sprostać w ielokanałow em u przepływ ow i inform acji. W zw iązku z tym now ego znaczenia nabiera szeroko pojęta edukacja lingw istyczna.

Z am ieszczone w tom ach szkice eksponują istotne kw estie dotyczące aktyw ności językow ej dziecka zarów no w praktyce, ja k i w teorii edukacyjnej. W poszczególnych rozdziałach publikacji znalazły sw oje m iejsce rozw ażania dotyczące w szystkich sfer rozw oju dziecka, które w spom agane są specyficznym i kontaktam i kom unikacyjnym i. Pojaw iły się w ięc nie tylko słow a, ale także zacho­ w ania p ozaw crbalne: ję z y k plastyki, m uzyki, ruchu. Specjalnym aspektem było spojrzenie na elem enty lingw istyki przez p ryzm at stym ulacji i w spom agania rozw oju człowieka.

3 9 6

N auczyciel i szkoła 3 -4 2 0 0 2

Istotna d la w ym iany m yśli naukow ej w anonsow anych w olum inach stała się problem atyka glottodydaktyczna z uw zględnieniem ję z y k a angielskiego, a także konkurencyjność języ k ó w ob­ cych w k om unikacji kulturow ej i społecznej, w obliczu narastającego zjaw iska tzw. „globalnej w ios­ ki” . K olejny problem to nauczanie języ k a polskiego zarów no ja k o ję z y k a ojczystego, ja k i obcego, gdyż z chw ilą naszego w stąpienia do U nii Europejskiej ję z y k polski będzie m iał tak ie sam e praw a, ja k inne języ k i unijne. Trzeci krąg w ażnych zagadnień tw orzą spraw y zw iązane z kształceniem języ k o w y m nauczycieli. W ten sposób przez problem y dydaktyczne redaktorzy pracy p rzenoszą czytelnika na szerszą płaszczyznę św iadom ości i tożsam ości językow ych, a w ięc także kulturowej i narodow ej. W iele uw agi autorzy w sw oich artykułach pośw ięcili nauczaniu w czesnoszkolnem u, w idzianem u tak od strony ucznia, ja k i nauczyciela. Ten szczebel edukacji tw orzy bow iem funda­ m ent całego przyszłego w ykształcenia. Język, ja k p iszą redaktorzy recenzow anej pracy, nie fun­ kcjonuje w izolacji, lecz w śród innych zjaw isk społecznych, w jak ich odzw ierciedla się kreatyw ność człow ieka. D latego w śród podejm ow anych tem atów czytelnik m oże odnaleźć m uzykę, plastykę oraz p ozaw erbałne środki w yrazu tj.: gest, m im ika, ruch. D oskonalenie ję z y k a oznacza rów nież p rzezw yciężenie w szelkiego rodzaju zaburzeń i dysfunkcji o podłożu patologicznym , rozw ojo­ w ym i społecznym . N a ję z y k pracow nicy nauki spojrzeli rów nież w pow iązaniu z m ediam i, które zdom inow ały życie w spółczesnego człow ieka, tak dorosłego, ja k i m ałego.

Pierw szy tom książki Problemy edukacji lingwistycznej redagow anej przez M arię T. M ichalew - sk ą i M irosław a K isiela zaw iera w ypow iedzi skoncentrow ane w okół ję z y k a ojczystego dziecka. W nim uw ażny czytelnik odnajdzie spraw y zw iązane nie tylko z kształceniem języ k o w y m nauczy­ ciela, ale przede w szystkim propozycje dydaktyczne zw iązane bezpośrednio z uczniem , i to nie tylko w w ym iarze europejsko-unijnym ale rów nież z perspektyw y w drażanej ju ż reform y eduka­ cyjnej. G łów ne elem enty i cechy realizow anej koncepcji kształcenia, a sygnalizow ane w tym tomie, to spojrzenie na ję z y k w kontekście kom unikacji i pragm atyczności, ujaw nianej przez pryzm at obu podm iotów : ucznia i nauczyciela.

A utorzy i tytuły artykułów tom u pierw szego: Jadw iga K ow alikow a, System i komunikacja w kształceniu językowym i w edukacji lingwistycznej nauczycieli; K am illa Tcrm ińska, Dziecko i pra­ wda; U rszula Ż ydek-B ednarczuk, Retoryka w kształceniu polonistycznym ; G abriela K apica, Dziecko

w świecie języka pisanego; Eugenia Rostanska, Determinanty kształcenia językowego w klasach początkowych’, M aria K liś, Klasyfikacja rodzajów wnioskowania lingwistycznego realizowanego w procesie recepcji tekstu; A nna Jakubow icz-B ryx, Słownictwo wypowiedzi pisemnych uczniów klas początkowych (z badań nad opowiadaniem i opisem)\ T atiana K łosińska, Pojęcia ekonomiczne w edukacji szkolnej\ E lżbieta Jaszczyszyn, Wczesna nauka czytania jako wskaźnik jakości edukacji przedszkolnej; H alina C ybulska, Tekst poetycki jako inspiracja twórczości językow ej dzieci; M ałgo­ rzata D rost, Alternatywność podręczników w edukacji polonistycznej w klasach I-III szkoły podsta­ wowej; A lina M ielcch, Aktywność słowna uczniów okresu wczesnoszkolnego w nauczaniu zintegro­ wanym.; D anuta B ula, B ernadeta N iesporek-Szam burska, Wpływ sytuacji motywacyjnej na efekty edukacji językow ej dzieci (na przykładzie listu)', R enata Staw inoga, Twórcze przyswajanie i używanie języka przez dziecka. A nna W alencik-Topiłko, Stymulacja sprawności językow ej dziecka w młod­ szym wieku szkolnym; Ł ucja Dawid, „O dpow iednie dać uczuciu - słow o” , czyli o potrzebie kształ­ cenia spraw ności języ k o w ej uczniów w zakresie w erbalizacji przeżyć uczuciow ych; Ew a Filipiak, M etody i techniki stym ulow ania aktyw ności językow ej dzicci w w ieku w czcsnoszkolnym ; H alina Sm olińska-R ębas, Ew a F ilipiak, Zajęcia „swobodnego tekstu ”jako metoda stymulowania aktywno­ ści językowej dziecka; Z ofia M aleszyk, Aktywność językowa dziecka w koncepcji pedagogicznej Celestyna Freineta\ K atarzyna B oraw ska, Rozwijanie umiejętności narracyjnych dziecka w edukacji wczesnoszkolnej; Elżbieta M iodek, Z wybranych problemów edukacji lingwistycznej na tle przemian współczesnych; B arbara Zgam a, Językowy obraz wsi w oficjalnych wypowiedziach uczniów klas I-III z Orawy :; D aria B orkow ska, Moje miejsce w „ Małej Ojczyźnie ". Teoria i praktyka edukacji

regional-Urszula Macioł-Kisiel - Recenzja książek: M. T. Michalewska.

397

nej w szkole podstawowej nr 1 w Tychach.

W tomie drugim, czytelnik może odnaleźć informacje dotyczące różnych aspektów edukacji lingwistycznej dziecka. Materiał książki podzielony został na kilka rozdziałów: Nauczanie języka

obcego dzieci, Edukacja lingwistyczna poza granicami Polski, Media a ję z y k dziecka, Terapia mowy dziecka, Muzyka - plastyka - ruch a język dziecka.

Autorzy i tytuły artykułów tomu drugiego - Część I: Maria T. Michalewska, Kształcenie nau­

czycieli uczących dzieci wczesnoszkolne języka obcego w systemie zintegrowanym’, Jan Iluk, Stopień

trudności tekstów w podręcznikach szkolnych (na przykładzi e geografii) ; Adam Szeluga, Stymulacja

rozwoju osobowości dzieci i młodzieży a proces akwizycji języka obcego w świetle współczesnych tendencji glottodydaktycznych; Kamila Ciepiela, Stymulacja rozwoju umysłowego i językowego po­

przez nauczanie języka obcego i bezpośredni kontakt z językiem i kulturą innego narodu (studium przypadku dziecka 5-letniego); Gabriela Paprotna, Щ’Ьгапе uwarunkowania nauczania języka obce­

go w klasach I-III szkoły podstawowej; Judyta Wawrzeńczyk, Nauczanie zintegrowane z językiem

niemieckim.

Część II: Eva Tibenská, Theória a prax v jazykovom vzdelávaný, Eva Hôflerová, K \ýuce mlu­

vené komunikace v modelových situacích; Gabriela Lojová, Slovak Students and Teachers Call fo r

Some Change. Jana Pekarovičová, Rozvíjanie interkultúrnej kompetencie v škole; Anna Masiewicz,

Metody integracji językow ej młodzieży cudzoziemskiej nowo przybyłej do Francji.

Część III: Stanisław Juszczyk, Język multimediów i hipermediów narzędziem globalnej interper­

sonalnej komunikacji pośredniej; Anna Łobos, Uwagi o języku mass mediów dla dzieci; Barbara Mąjkut-Czamota, Rola umiejętności czytania we współczesnej edukacji dziecka; Iwona Konopnicka,

Czasopisma uczniowskie wyrazem ekspresji twórczej dzieci w młodszym wieku szkolny,Alina Bu- dniak, Czasopisma dla dzieci ja k o stymulator rozwoju zainteresowań otaczającym światem.

Część IV: Andrzej Twardowski, Koncepcja terapii mowy w naturalnym środowisku; Grażyna Szafraniec, Przyczyny i skutki blokady kontaktu werbalnego u dzieci z mutyzmem selektywnym; Zofia Dysarz, Interpretacja przysłów przez uczniów niedosłyszących i sfyszących uczących się w integra­

cyjnym systemie edukacyjnym; Elżbieta M. Minczakicwicz, Miejsce zabawy w rozwoju języka dziec­

ka z głębszą niepełnosprawnością intelektualną; Anna Studenska, Wpływ motywacji i lęku na stoso­

wanie strategii uczenia się języka; Dorota Zdybel, Klasa szkolna jako źródło doświadczeń komuni­

kacyjnych dziecka (na przykładzie szkoły tradycyjnej i szkoły Montessori).

Część V: Małgorzata Muszyńska, Poza ekspansją litery; Katarzyna Krasoń, Metafora w geście

zaklęta, czyli komunikacja pozawerbalna w edukacji wczesnoszkolnej;Ewa Szatan, Stymulowanie

muzyką zachowań pozawerbalnych dziecka; Anna Waluga, Mowa muzyczna drogą do opanowania

muzycznego języka; Mirosław Kisiel, Muzyka czynnikiem stymulującym aktywność językową dzieci w wieku szkolnym ; Bogumiła Mika, „ Wydziedziczeni z muzyki? " - o przystawaniu koncepcji

котре

tencji kulturowej

Ріегґа

ści i sposoby wykorzystania języka współczesnej ilustracji z książki dla dziecka w przygotowaniu uczniów do kontaktu z literaturą i sztuką plastyczną w edukacji wczesnoszkolnej.

Zaprezentowane prace pod redakcją Marii Teresy Michalewskiej i Mirosława Kisiela adresowa­ ne są do szerokiego kręgu odbiorców, którym bliskie jest poszukiwanie nowych rozwiązań istot­ nych dla współczesnej edukacji. Przedstawione w dwóch tomach (Kształcenie języka ojczystego

dzieci oraz Różne aspekty edukacji lingwistycznej dziecka) stanowiska naukowe Autorów z zakresu szeroko rozumianej edukacji lingwistycznej mogą posłużyć w równej mierze nauczycielom, studen­ tom, pedagogom, językoznawcom jako pomoc w zajęciach dydaktycznych, jak również stanowić dla czytelnika materiał do dalszych samodzielnych i pogłębionych studiów.