K
onferencje konsorcjum CEECOM (Cen-tral and East European Communication and Media Conferences) odbywają siĊ corocz-nie w jednym z krajów Europy ĝrodkowej i Wschodniej. Zyskaáy duĪą wagĊ, stając siĊ miejscem spotkaĔ badaczy mediów z tej czĊĞci Europy. Przyciągają równieĪ uwagĊ naukow-ców z Europy Zachodniej oraz z innych wa Ī-nych oĞrodków badawczych Ğwiata.Tegoroczna 7. konferencja CEECOM odby-áa siĊ w dniach 12–14 czerwca we Wrocodby-áawiu. Swoje referaty przedstawili na niej medioznaw-cy ze wszystkich krajów Europy ĝrodkowej i Wschodniej oraz z Europy Zachodniej, obu Ameryk, Afryki i Azji.
Organizatorami konferencji byáy: Polskie Towarzystwo Komunikacji Spoáecznej, Uni-wersytet Wrocáawski, ICA (MiĊdzynarodo-we Towarzystwo Komunikologiczne) oraz ECREA (Europejskie Towarzystwo BadaĔ nad Komunikowaniem). Konferencji przewodni-czyáa prof. dr hab. Bogusáawa Dobek-Ostrow-ska z Instytutu Politologii Uniwersytetu Wro-cáawskiego.
WiĊkszoĞü sesji plenarnych i paneli dysku-syjnych odbyáa siĊ w budynku Wydziaáu Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wro-cáawskiego, vis-à-vis Gmachu Gáównego. CzĊĞü obrad toczyáa siĊ równieĪ w jednej z najbar-dziej reprezentacyjnych sal Gmachu Gáównego
Uniwersytetu Wrocáawskiego – w barokowym Oratorium Marianum.
W ciągu trzech dni konferencji referaty przedstawiáo prawie 160 prelegentów. Obrady podzielono na trzy sesje plenarne i 30 paneli tematycznych, które dotyczyáy perspektyw teo-retycznych, kwestii normatywnych, zagadnieĔ metodologicznych oraz badaĔ empirycznych. W ten sposób stworzono miejsce dyskusji dla naukowców zajmujących siĊ rozmaitymi aspek-tami badaĔ nad mediami oraz umoĪliwiono im wymianĊ doĞwiadczeĔ i dobrych praktyk stoso-wanych w róĪnych krajach Europy ĝrodkowej i Wschodniej.
Tegoroczna konferencja byáa szczególna ze wzglĊdu na przypadającą w 2014 roku 25. rocznicĊ początku przemian demokratycznych w Europie ĝrodkowej i Wschodniej. Odwoáa-no siĊ do nich w jej tytule: „Changing Media and Democracy: 25 Years of Media Freedom and Public Sphere in Central and East Euro-pe” („Zmiana w mediach i demokracja: 25 lat wolnych mediów i sfery publicznej w Europie ĝrodkowej i Wschodniej”). Dlatego duĪą czĊĞü obrad poĞwiĊcono doĞwiadczeniom związanym z transformacją systemową, roli wolnych me-diów w tym procesie, jakoĞci demokracji oraz sfery publicznej, relacjom mediów i polityki, stosując czĊsto, ze wzglĊdu na charakter konfe-rencji, perspektywĊ porównawczą.
Media and Democracy: 25 Years of Media Freedom
and Public Sphere in Central and East Europe”,
Wroc
ïaw, 12–14 czerwca 2014
Sporo uwagi poĞwiĊcono równieĪ takim zjawiskom jak: konwergencja mediów, dziennikarstwo obywatelskie, mediatyzacja, redeÞ -niowanie dziennikarstwa, nowe modele bizne-sowe i innowacje w obszarze dziennikarstwa, e-demokracja, nowe i spoáecznoĞciowe media. Omawiano takĪe m.in. znaczenie mediów pu-blicznych, edukacji medialnej i ksztaácenia dziennikarzy.
KonferencjĊ otworzyáa prof. dr hab. Bo-gusáawa Dobek-Ostrowska, która powitaáa jej uczestników oraz goĞci specjalnych. W imieniu wáadz Uniwersytetu Wrocáawskiego zrobiá to prorektor prof. dr hab. Adam Jezierski, w imie-niu wáadz miasta – Maciej Litwin, Dyrektor Biura ds. Wspóápracy z Uczelniami WyĪszymi, a takĪe prof. dr. Francois Heinderyckx, prezes MiĊdzynarodowego Towarzystwa Komuniko-logicznego oraz prof. dr hab. Robert Wiszniow-ski, Prodziekan Wydziaáu Nauk Spoáecznych Uniwersytetu Wrocáawskiego. Dodatkowym wydarzeniem sesji otwierającej byáo przyzna-nie prof. Jane Leftwich Curry z Uniwersytetu Santa Clara (USA) honorowego czáonkostwa Polskiego Towarzystwa Komunikacji Spo áecz-nej – to wyróĪnienie wrĊczyáa Prezes Towarzy-stwa, prof. dr hab. Iwona Hofman.
NastĊpnie prof. dr. Leftwich Curry wygáo-siáa wykáad pt. „Central and Eastern Media and their makers: Leading the transition and being transformed by it”. Wspominaáa swoje poby-ty w Polsce, którą po raz pierwszy odwiedzi-áa w latach 60. XX wieku, i gdzie w kolejnej dekadzie prowadziáa swoje badania naukowe. W swoim wystąpieniu podkreĞliáa ogromną rolĊ mediów i dziennikarzy w przejĞciu od komuni-zmu do demokracji. Przypomniaáa, Īe zarówno ostatni premier PRL, Mieczysáaw Rakowski, jak i pierwszy premier wolnej Polski, Tadeusz Mazowiecki, pracowali jako dziennikarze i re-daktorzy. ZauwaĪyáa równieĪ, Īe w Europie ĝrodkowej i Wschodniej zmiany w mediach związane z tranzycją demokratyczną spotkaáy siĊ w czasie z rewolucją internetową, co w efek-cie daáo wyjątkową sytuacjĊ. Z tego teĪ powodu
zachĊcaáa do prowadzenia wiĊkszej liczby ba-daĔ nad nowym dziennikarstwem i jego wpáy-wem.
Omawiając najwaĪniejsze wystąpienia kon-ferencji, trzeba wspomnieü o trzech sesjach ple-narnych, na których zabrali gáos znani i cenie-ni na Ğwiecie medioznawcy – goĞcie specjalni konferencji CEECOM.
Pierwszej z nich, pt. „From Authoritaria-nism and CommuAuthoritaria-nism to Democracy” prze-wodniczyá prof. Francois Heinderyckx, prezes ICA, profesor na Université Libre de Bruxelles (Belgia). WziĊli w niej udziaá : prof. dr hab. Andrzej Antoszewski z Uniwersytetu Wroc áaw-skiego, prof. Elena Vartanova z Uniwersytetu Moskiewskiego im. M. àomonosowa (Rosja) oraz prof. Peter Gross z Uniwersytetu Tennes-see (USA).
Referat prof. Andrzeja Antoszewskiego pt.
Where we are after twenty Þ ve years? Diffe-rent effects of communism’s collapse
prezen-towaá perspektywĊ teoretyczną i politologicz-ną. Dotyczyá zróĪnicowanych skutków zmian systemowych w krajach Europy ĝrodkowej i Wschodniej. Prof. Antoszewski zauwaĪyá, Īe rozwój polityczny w tych krajach moĪe zmie-rzaü nie tylko ku demokracji, ale i ku systemo-wi autorytarnemu.
Z kolei prof. Elena Vartanova w swoim wy-stąpieniu pt. Russian media system: The legacy
of the national skupiáa siĊ na analizie przypadku
Rosji, patrząc na nią z perspektywy medioznaw-czej. Opowiadaáa o mediach paĔstwowych i roli paĔstwa, która w Rosji jest znacznie wiĊksza niĪ w krajach zachodnich. Mówiáa, Īe wybory odbiorców dotyczące mediów odzwierciedlają stratyÞ kacjĊ spoáeczną. PodkreĞliáa równieĪ, Īe demokratyczne przemiany w obszarze mediów zbiegáy siĊ w czasie z globalną rewolucją cy-frową, zatem jednoczeĞnie zachodzą zmiany technologiczne na poziomie globalnym, naro-dowym i regionalnym.
Prof. Peter Gross w referacie The devolution
of media evolutions in Eastern Europe: The Ro-manian case skupiá siĊ na przypadku Rumunii
i zjawisku korupcji, która powoduje, Īe media nie mogą wypeániaü swoich zobowiązaĔ wo-bec spoáeczeĔstwa. Zwróciá uwagĊ na zjawiska paralelizmu politycznego, klientelizmu i instru-mentalizacji mediów. PodkreĞliá takĪe wpáyw wzorców kulturowych podzielanych przez elity polityczne i elity mediów, które wynikają z do-ĞwiadczeĔ z przeszáoĞci, a w duĪej mierze okre-Ğlają sytuacjĊ obecną.
Co ciekawe, wbrew tytuáowi tej sesji ple-narnej, wszyscy mówcy podkreĞlali, Īe zmiany w krajach Europy ĝrodkowej i Wschodniej nie są jednokierunkowe i nie zawsze przebiegają ku demokracji. Zgodzono siĊ równieĪ, Īe kultura panująca w spoáeczeĔstwie jest co najmniej tak waĪna, jak relacje áączące media i polityków.
Drugiej sesji plenarnej „Central and Eastern Europe in a Comparative Perspective” przewod-niczyáa prof. Epp Lauk z Uniwersytetu Jyväsky-lä (Finlandia). Udziaá wziĊli: prof. David Weaver z Indiana University (USA), z wystąpieniem pt.
Central and Eastern European journalists in comparative perspective: Demographics, wor-king conditions and professional values, oraz
prof. Susanne Fengler z Uniwersytetu w Dort-mundzie (Niemcy), z wystąpieniem pt. Media
accountability in Europe – Results from the com-parative research project „MediaAcT”.
Prof. David Weaver, odwoáując siĊ do ksiąĪ-ki pod jego redakcją pt. The Global Journalist
in the 21st Century zawierającej wyniki badaĔ
ankietowych przeprowadzonych wĞród dzien-nikarzy z róĪnych czĊĞci Ğwiata, porównywaá Ğrodowisko dziennikarskie kilku krajów Euro-py ĝrodkowej i Wschodniej oraz nowych de-mokracji Ameryki Poáudniowej i Azji. Podkre-Ğliá znaczenie badaĔ, których przedmiotem są dziennikarze, a nie tylko przekaz czy odbiorcy mediów.
Prof. Susanne Fengler przedstawiáa wyni-ki projektu „Media Accountability and Trans-parency in Europe (MediaAcT)” dotyczącego odpowiedzialnoĞci mediów, w którym wziĊáo udziaá 14 krajów. Skupiáa siĊ na trzech krajach Europy ĝrodkowej i Wschodniej, czyli Polsce,
Rumunii i Estonii. PoniewaĪ dziennikarze czĊ-sto obawiają siĊ odgórnych regulacji, postulo-waáa przyjĊcie zamiast nich systemu zachĊt dla organizacji medialnych, które miaáyby moty-wowaü je do przywiązywania wiĊkszej wagi do odpowiedzialnoĞci.
Drugiego dnia konferencji, w Oratorium Marianum, odbyáa siĊ trzecia sesja plenarna pt. „Public Sphere and Public Opinion”. Przewod-niczyá jej prof. Tomas Trampota z Uniwersy-tetu Karola w Pradze (Czechy). WziĊáo w niej udziaá dwoje goĞci specjalnych: prof. Aukse Balcytiene z Uniwersytetu Witolda Wielkiego w Kownie (Litwa), z wystąpieniem Media
ro-les, civic duties, and political responsiveness in CEE: What democracy is and what it isn’t. Ten-sions between ideal and the actual, oraz prof.
Wolfgang Donsbach z Uniwersytetu Technicz-nego w DreĨnie, który mówiá na temat: Public
opinion research – Boon or bain for democracy.
Odczytano równieĪ referat pt. Public Sphere in
Eclipse prof. Slavka Splichala z
Uniwersyte-tu w Lublanie (Sáowenia), który nie mógá byü obecny na konferencji. Prof. Aukse Balcytiene, skupiając siĊ na zmianach w obszarze mediów, zastanawiaáa siĊ, dlaczego niektóre z krajów Europy ĝrodkowej i Wschodniej osiągnĊáy lep-sze efekty procesu przemian demokratycznych niĪ inne oraz które decyzje i momenty krytycz-ne miaáy kluczowy wpáyw na te róĪnice. Z kolei prof. Wolfgang Donsbach poruszyá temat efek-tów wpáywu badaĔ opinii publicznej na demo-kracjĊ.
GoĞciem specjalnym konferencji byá rów-nieĪ prof. Andrei Richter, Dyrektor Biura Przedstawiciela OBWE ds. WolnoĞci Mediów. Podczas sesji zatytuáowanej „Media Freedom in Central and Eastern Europe” dr Michaá Gáo-wacki z Uniwersytetu Warszawskiego przepro-wadziá z nim wywiad, zadając pytania m.in. o rozumienie przez niego wolnoĞci mediów, o warunki dla niej niezbĊdne, o sposoby jej mierzenia i monitorowania itd.
Wedáug prof. Andrei Richtera, spoáeczeĔ-stwa Europy ĝrodkowej i Wschodniej juĪ od
jakiegoĞ czasu budują wáasne rozumienie isto-ty wolnoĞci mediów i blisko z nią związanego dziennikarskiego profesjonalizmu, co jest pozy-tywnym zjawiskiem. Podczas tej sesji poruszo-no równieĪ temat sytuacji mediów na WĊgrzech oraz na Ukrainie, wskazując, w jaki sposób konß ikt w tym kraju wpáywa na ich wolnoĞü oraz sytuacjĊ dziennikarzy.
CaáoĞü obrad konferencji, z wyjątkiem se-sji dyskusyjnej „Media i demokracja: 25 lat wolnych mediów i sfery publicznej w Polsce”, toczyáa siĊ w jĊzyku angielskim. We wspomnia-nej polskojĊzycznej sesji dyskusyjnej wziĊli na-tomiast udziaá praktycy polskich mediów zasia-dający w ciaáach regulacyjnych, zarządzający nimi i je wspóátworzący: Jan Dworak, Przewod-niczący Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Stanisáaw JĊdrzejewski, Przewodniczący Rady Nadzorczej Polskiego Radia SA, Kamil D ą-browa, Dyrektor PR SA Program 1 oraz Hanna Wieczorek z „Gazety Wrocáawskiej”.
Ta sesja cieszyáa siĊ ogromnym zaintereso-waniem zapewne z kilku powodów. Po pierwsze, zawsze niezwykle ciekawe wydaje siĊ áączenie spojrzenia na media z zewnątrz oraz od we-wnątrz, czyli zestawienie perspektywy ich bada-czy i praktyków. DziĊki temu ci pierwsi mogą z bliska dostrzec problemy, których wczeĞniej nie zauwaĪali, natomiast drudzy – spojrzeü na media z pewnego dystansu. Kąt widzenia jed-nych i drugich ulega zmianie, dziĊki czemu obie grupy dostrzegają wiĊcej. Po drugie, atutem tej sesji byá dobór jej uczestników. Uczestniczyli w niej ludzie związani z mediami od wielu lat, którzy obserwowali – nierzadko przez caáe ostat-nie üwierüwiecze – zachodzące w nich zmiany, czĊsto teĪ sami je inicjowali i wprowadzali. Po takich sesjach dyskusyjnych zawsze pozostaje wraĪenie, Īe trwaáy zbyt krótko…
Konferencja przyciągnĊáa uwagĊ nie tyl-ko nautyl-kowców, ale takĪe róĪnych instytucji związanych z mediami oraz samych mediów. Patronatem medialnym objĊáy ją: oddziaá wro-cáawski Telewizji Polskiej, Program Pierwszy Polskiego Radia, Radio Wrocáaw, Magazyn
„Media & Marketing Polska” i inne. Partnerami konferencji byáy m.in.: Europejskie Obserwa-torium Dziennikarskie, wydawnictwo naukowe Peter Lang, portal Wroclaw.pl czy HelsiĔska Fundacja Praw Czáowieka.
Trwająca trzy dni konferencja byáa równieĪ miejscem kilku waĪnych wydarzeĔ okoáonau-kowych. W piątek 13 czerwca w Oratorium Marianum odbyá siĊ beneÞ s prof. Walerego Pi-sarka. Z kolei w sobotĊ, 14 czerwca, byáa sesja poĞwiĊcona pamiĊci zmaráego w zeszáym roku dr. Karola Jakubowicza. WziĊli w niej udziaá: prof. Peter Gross (USA), prof. Stanisáaw JĊdrze-jewski, Milan Šmíd (Czechy) oraz dr Bissera Zankova (Buágaria). Sesji przewodniczyá prof. Jerzy OlĊdzki z Uniwersytetu Warszawskiego.
Konferencji towarzyszyáy targi ksiąĪki o mediach i komunikowaniu oraz wystawa po-ĞwiĊcona dziaáalnoĞci Polskiego Towarzystwa Komunikacji Spoáecznej. Odbyáy siĊ równieĪ sesje poĞwiĊcone utworzeniu bazy czasopism naukowych Europy ĝrodkowej i Wschodniej, zapoczątkowaniu nowej serii wydawniczej w wydawnictwie Peter Lang „Studies in Com-munication and Politics” oraz wydaniu nowego numeru „Central European Journal of Commu-nication”.
Nie zabrakáo równieĪ czĊĞci pozanauko-wej. Pierwszego dnia konferencji Prezydent Wrocáawia, Rafaá Dutkiewicz, wydaá na czeĞü jej uczestników uroczyste wieczorne przyjĊcie w budynku Starej Gieády na Placu Solnym, a drugiego dnia zaproszono ich na specjalny pokaz Wrocáawskiej Fontanny Multimedialnej.
Konferencja we Wrocáawiu byáa siódmą konferencją skupiającą naukowców z krajów Europy ĝrodkowej i Wschodniej. WczeĞniejsze odbywaáy siĊ m.in. w Pradze i Kownie. Kolej-na, ósma konferencja konsorcjum CEECOM, odbĊdzie siĊ w dniach 12–14 czerwca 2015 roku na Uniwersytecie w Zagrzebiu. Jej obra-dy bĊdą dotyczyáy przede wszystkim zagadnieĔ związanych z mediami cyfrowymi.
Wrocáawska konferencja CEECOM byáa waĪnym forum dla medioznawców z tej
czĊĞci Europy. ûwierüwiecze początku prze-mian demokratycznych w Europie ĝrodkowej i Wschodniej daáo teĪ okazjĊ do porównania zmian w krajobrazie medialnym tych krajów, wymiany doĞwiadczeĔ związanych z demokra-tyzacją oraz podsumowaĔ efektów przemian systemów politycznych, medialnych i spo áecz-nych. Konferencje CEECOM kreują teĪ war-toĞü dodaną w postaci nowo nawiązanych kon-taktów naukowych, wspólnych pomysáów oraz
powstających na ich podstawie miĊdzynarodo-wych projektów badawczych.
Wszyscy zainteresowani konferencją, dziĊki transmisji na Īywo, mieli moĪliwoĞü Ğledzenia jej obrad w internecie. Niektóre z nich wciąĪ moĪna oglądaü na kanale konferencji na YouTu-be, natomiast program jest dostĊpny w caáo-Ğci na stronie: http://ceecom2014wroclaw.pl/ wp-content/uploads/FINAL_PROGRAM_CE-ECOM_2014.pdf.
