Biuletyn socjologii religii

Władysław Piwowarski, Florian

Pełka

Biuletyn socjologii religii

Collectanea Theologica 46/4, 171-180

C o llecta n ea T h eologica 46(1976) f. IV

BIULETYN SOCJOLOGII RELIGII

Zawartość: P o w o ła n ia k a p ła ń sk ie i zak on n e. *

Pow ołanie kapłańskie i zakonne

Ks. J ó z e f L i s z k a , S p o łe c z n ą u w a r u n k o w a n ia p o w o ła ń k a p ła ń s k ic h i z a k o n ­ n y c h w d ie c e z ji o p o ls k ie j w la ta c h 1945— 1962, L u b lin 1966 (praca m a g istersk a ; m a szy n o p is w arch. KUL).

M ateriał do p r a c y zo sta ł zeb ran y p rzy p om ocy d w u różn ych a n k iet. J ed ­ na, op racow an a p rzez Z akład S o cjo lo g ii R elig ii K U L , zo sta ła ro zesła n a do p rob oszczów z a p o śred n ictw em R e fe r a tu D u szp a sterstw a K u rii B isk u p iej w O polu w 1963 r. D rugą a n k ietę o p ra co w a ł autor i p rzep ro w a d ził ją w śród a lu m n ó w W yższego S em in a riu m D u ch o w n eg o d iecez ji op o lsk iej w O polu i w N y s ie w 1965 r. Z o sta ły w y k o r z y sta n e ta k że in n e źródła: ro czn ik i k o ś­ c ie ln e d iecez ji w r o c ła w sk ie j, op olsk iej i k a to w ic k ie j, r o czn ik i sta ty sty c z n e G U S i O p olsk iego U rzęd u S ta ty sty c z n e g o , w ia d o m o ści u rzęd o w e a d m in istra cji ap o sto lsk iej i k u r ii b isk u p iej Ś lą sk a O p olsk iego o raz n ie k tó r e m a te r ia ły ar­ ch iw a ln e, ja k ie m o g ła a u to ro w i u d ostęp n ić k u ria b isk u p ia.

P ra ca z o sta ła u ję ta w trzy rozdziały. W ro zd zia le I podano o g ó ln ą cha­ ra k tery sty k ę h isto r y c z n o -sp o łe c z n ą d iecez ji o p o lsk iej. W rozd ziale II p rzed ­ s ta w io n o sta n lic z b o w y d u ch o w ień stw a oraz p o ch o d zen ie te r y to r ia ln e i sp o ­ łe c z n e p ow ołan ych . W ro zd zia le III autor o m a w ia w p ły w c z y n n ik ó w g o sp o ­ d a rczo -sp o łeczn y ch i k u ltu ro w y ch ze szczeg ó ln y m u w zg lęd n ien iem p o ch o d ze­ n ia te r y to r ia ln e g o p o w o ła n y ch oraz w p ły w sta n u r e lig ijn o -m o r a ln e g o rod zin y i p a r a fii n a k sz ta łto w a n ie s ię rodziny.

D o c z y n n ik ó w w a ru n k u ją cy ch w sp o só b za sa d n iczy p o w o ła n ia au tor z a ­ licza środ ow isk o rod zin n e p ow ołan ego. D ru gim czy n n ik iem je s t p och od ze­ n ie te r y to r ia ln e ro d zin y p o w o ła n y ch . S ta b iliz a c ja w a r u n k ó w ży cia ro d zin y sp rzyja w z r o sto w i pow ołań . Ś w ia d c z y o ty m fa k t, że w ięk szo ść p ow ołan ych w y w o d zi s ię z rod zin a u toch ton ów . K o le jn y m czy n n ik iem je s t śro d o w isk o sp o łeczn e o so b y p o w o ła n ej. W zrost lic z b y sz k ó ł śred n ich i z a w o d o w y ch , zda­ n iem a u to ra , p oczątk ow o (do ro k u 1960) w p ły n ą ł p o z y ty w n ie na w zro st p o ­ w o ła ń , a po rok u 1960 — ham ująco. A u tor tłu m a c z y to zja w isk o fa k te m , że duża część m ło d zieży k oń czy szk o ły śr e d n ie ty p u tech n iczn eg o , a n ie o g ó ln o ­ k szta łcą ceg o . J ak o n a jm n iej u c h w y tn y c z y n n ik autor w y m ie n ia sta n r e lig ij­ n o -m o r a ln y p a r a fii oraz w p ły w d u szp a sterzy d ie c e z ja ln y c h i zak on n ych .

* B iu le ty n so c jo lo g ii r e lig ii red a g u je Z ak ład S o cjo lo g ii R e lig ii K U L pod k ieru n k iem ks. W ła d y sła w a P i w o w a r s k i e g o . N in ie jsz y b iu lety n p rzy g o ­ to w a ł ks. F lo ria n P e ł k a S J, L ublin.

172

S. C ze sła w a S o n d ę j, S p o łe c z n o -r e lig ijn e u w a r u n k o w a n ia p o w o ła ń k a p ła ń ­ sk ic h i za k o n n y c h w d ie c e z ji lu b e ls k ie j w la ta c h 1900— 1970, S tu d iu m s o c jo - g ra fic z n e , L u b lin 1971 (p raca m a g iste r sk a ; m a sz y n o p is w arch. KUL).

A u to rk a , w o p a rciu o zeb ran y m a teria ł, u k a zu je obraz p ow ołań w łatach 1900— 1970 o raz w sk a z u je czy n n ik i w a ru n k u ją c e ich sta n .

M a teria ł do p racy z o sta ł zeb ra n y przy p o m o cy a n k ie ty op racow an ej przez Z akład S o cjo lo g ii R elig ii i rozesłan ej do p rob oszczów w 1962 r. U zy sk a n e tą drogą in fo r m a c je o d n o siły s ię do o k resu 1900— 1960. W 1970 r. ro zesła n o p o ­ n o w n ie tę sa m ą a n k ietę i u zy sk a n o d an e za okres 1960— 1970. W y p ełn io n e an­ k ie ty n a d e sła n o w 100%, a d a n e o b e jm o w a ły o k res 1900— 1970. R ozesłan a a n ­ k ie ta za w ie r a ła p y ta n ia d o tyczące p o ło żen ia g eo g ra ficzn eg o i ty p u p arafii, sta n u r e lig ijn o -m o r a ln e g o w iern y ch , sta n u ilo śc io w e g o p o w o ła ń w p o szczeg ó l­ n ych 1 0-leciach , p och od zen ia sp o łeczn eg o osób p ow o ła n y ch oraz, m o ty w ó w w stą p ie n ia do zak on u czy sem in ariu m . A u tork a k orzy sta ła ta k że z roczn ik ów i w ia d o m o ści d iecez ji lu b elsk iej.

Z eb ra n y m a te r ia ł z o sta ł o p ra co w a n y m eto d ą a n a liz y sta ty sty c z n e j i s o ­ cjo lo g iczn ej. W ram ach a n a liz sta ty sty c z n y c h z a sto so w a n o m eto d ę k o rela cji ra n g o w ej do a n a liz y za leż n o ści p om ięd zy w sk a ź n ik a m i z ja w is k r e lig ijn y ch , a p o sz c z e g ó ln y m i k a teg o ria m i p ow ołań oraz p o m ięd zy ilo śc ią dom ów , w z g lę d ­ n ie o só b zak on n ych , a liczb ą p o w o ła n y ch do ty c h zgrom adzeń.

P o u k a za n iu sy tu a c ji sp o łe c z n e j, p o lity czn ej i r elig ijn ej w d iecez ji lu b e l­ sk iej w la ta c h 1900— 1970, a u to rk a p rzed sta w ia a n a lizę so cjo g ra ficzn ą p o w o ­ ła ń o m a w ia n e j d ie c e z ji u k a zu ją c sta n p o w o ła ń k a p ła ń sk ich i za k o n n y ch o r a z , p o ch o d zen ie te r y to r ia ln e i sp o łeczn e p o w o ła n y ch . Ł ą czn ie rod zim ych p o w o ­ łań (k sięży d ie c e z ja ln y c h , zak on n ych , b ra ci i sió str zak on n ych ) dla p o szcze­ g ó ln y ch d z ie s ię c io le c i b yło: 1900— 10 — 51 osób ; 1911—20 — 71 osób; 1921-—30 — 251 osób ; 1931— 40 — 299 osób ; 1941— 50 — 299 osób; 1951— 60 — 766 osób; 1961— 70 — 641 osób.

D o c z y n n ik ó w w a ru n k u ją cy ch sta n p o w o ła ń au tork a zalicza:

a) z ja w is k a sp o łe c z n o -p o lity c z n e i k u ltu ra ln e, ja k w y d a rzen ia h isto ry czn o - -p o lity c z n e , c z y n n ik i sp o łeczn o -ek o n o m iczn e i szk o ln ictw o ;

b) c z y n n ik i r e lig ijn o -m o r a ln e . Ich w p ły w , zd a n iem au to rk i p rzed sta w ia się n a stęp u ją co :

— n a ilo ść zrea lizo w a n y ch p o w o ła ń w p o szczeg ó ln y ch d ek a n a ta ch w p ły w a ją w p r a w d z ie p ra k ty k i r e lig ijn e , le c z w w ię k sz y m sto p n iu sta n m o ra ln y w ie r ­ nych;

— od c z ę sto tliw o ś c i k o n ta k tó w z k siężm i i o sob am i za k o n n y m i za leż y liczb a z r e a liz o w a n y c h p o w o ła ń , z ty m , że n a te r e n ie d iecez ji lu b elsk iej zależn ość ta je s t n a jm n iejsza w przypadku k się ż y zakonnych;

— o w stą p ie n iu do ok reślo n eg o zak on u czy zgrom ad zen ia d ecy d u je częścio w o liczb a p la c ó w e k za k o n n y ch w z g lę d n ie ilo ść o só b d an ego zgrom ad zen ia, zn a czn ie je d n a k w ię k sz y w p ł y w m a ją in n e czy n n ik i.

o p r a c o w a ł k s . F lo ria n P e łk a , L u b lin K s. K a zim ierz J a n d z i s z a k , P o w o ła n ia k a p ła ń s k ie w a r c h id ie c e z ji w r o c ła w ­ s k ie j w la ta c h 1945— 1961, L u b lin 1967 (praca m a g istersk a ; m a szy n o p is w arch. KU L).

P r a c a je s t so cjo g ra ficzn ą m o n o g ra fią p o w o ła ń k a p ła ń sk ich A rch id iece zji W ro cła w sk iej. A u to r p o sta w ił so b ie ja k o p ro b lem p racy p y ta n ie: J a k k szta ł­ to w a ł s ię stan p o w o ła ń w a r ch id iecezji w o k r e sie 1945— 1961 o r a z ja k ie c zy n ­ n ik i w p ły n ę ły p o z y ty w n ie w z g lę d n ie n e g a ty w n ie n a ich rozw ój w a n a liz o w a ­ n ym ok resie?

M a teria łu do o p ra co w a n ia p racy d o sta rczy ła a n k ieta rozp row ad zon a w śród d u szp a sterzy o ra z m a te r ia ł z arch iw u m r e k to ra tu w y ższeg o se m in a r iu m du­ ch o w n eg o i, k u r ii a rcy b isk u p iej. P ra ca d z ie li s ię n a trzy rozd ziały. W I rozi·. d zia le p r z e d sta w io n y z o sta ł w k ła d d u szp a stersk i w rozw ój r e lig ijn y p a ra fii

B IU L E T Y N S O C J O L O G II R E L I G I I

₁₇₃

d o ln o ślą sk ich ze stro n y d u ch o w ień stw a d iecez ja ln eg o i zak on n ego, k tóre w w y n ik u p rzem ian p o w o jen n y ch p rzy b y ło do arch id iecezji. II ro zd zia ł p rzed ­ sta w ia sta n d iecez ja ln y ch p o w o ła ń k a p ła ń sk ich zrea lizo w a n y ch w a rch id ie­ cezji oraz stan rod zim ych p o w o ła ń zak on n ych . R ozd ział III p rzed sta w ia sp o ­ łe c z n e i r e lig ijn o -m o r a ln e u w a ru n k o w a n ia p o w o ła ń k a p ła ń sk ich w · d iecezji w ro cła w sk iej w la ta c h 1945— 1961.

W raz z za k o ń czen iem II w o jn y św ia to w e j z o sta ły zw ró co n e P o ls c e ziem ie leżą c e n a w sch ó d o d O dry i N y sy . P o w s ta ł p rob lem o r g a n iz o w a n ia p olsk iej a d m in istra cji k o ścieln ej. W d n iu 15 V III 1945 r. k a rd y n a ł H l o n d d ek retem er e k c y jn y m n a k r e ślił g ra n ice a r c h id iecezji w r o c ła w sk ie j, k tóre p o k r y w a ły się z g ra n ica m i ó w czesn eg o w o je w ó d z tw a w ro cła w sk ieg o . Ze w sz y stk ic h stron p rzy b y w a li P o la cy . T rzeba b yło im za p ew n ić op iek ę duchow ą, a k a p ła n ó w było m ało. Z aczęto w ię c od fu n d a m e n tó w o r g a n izo w a ć całą a d m in istra cję k o ścieln ą . N ie k tó r e p rzyb yłe gru p y lu d n o śc i p rzy jech a ły z w ła sn y m k sięd zem . K się ż y a u to ch to n ó w b yło z a led w ie, ja k p o d a je autor, 7,9%, p rzesied leń có w 16,2%, rep a tr ia n tó w 71,0%. D u ży w k ła d w d zieło o d b u d o w y ży cia r e lig ijn e g o i p ro cesu sta b iliz a c ji sp o łe c z e ń stw a n a D oln ym Ś lą sk u m ia ły zakony. K sięży zak on n ych na te r e n ie A rch id iece zji w r o c ła w sk ie j p ra co w a ło 214 w 96 o śr o d ­ kach d u szp astersk ich .

W o m a w ia n y m o k r e sie rod zim ych pow ołań k a p ła n ó w d iecez ja ln y ch b yło 153 w ty m 104 z r e a liz o w a ło sw e p o w o ła n ie w d ie c e z ji w r o c ła w sk ie j. In n i p oszli do in n y ch d iecezji. Z in n y ch n a to m ia st d ie c e z ji zrea lizo w a ło s w e po­ w o ła n ie w d ie c e z ji w r o c ła w sk ie j 255 k się ż y , w ty m n a jliczn iej je s t rep rezen ­ to w a n a d iecez ja ta rn o w sk a — 47 k a p ła n ó w , k r a k o w sk a — 38, p rzem y sk a — 30. W za k o n a ch z r e a liz o w a ło sw e p o w o ła n ie: 84 k a p ła n ó w , 24 b raci, 210 sió str zak on n ych . D o czy n n ik ó w w a r u n k u ją c y c h rozw ój p o w o ła n ia autor zaliczył: p rzem ian y d em o g ra ficzn e, p roces in d u stria liza cji, śro d o w isk o rod zin n e, rozw ój sz k o ln ic tw a , życie r e lig ijn e p a r a fii, p o sta w a d u szp asterza.

K s. T ad eu sz S z p a r a g a , U w a r u n k o w a n ia s p o łe c z n o -d u s z p a s te r s k ie p o w o ła ń k a p ła ń s k ic h i za k o n n y c h n a te r d n ie d ie c e z ji w ło c ła w s k ie j 1900— 1960, L u blin

1969 (praca m a g istersk a ; m a szy n o p is w arch. KUL).

P ra ca p rzed sta w ia stan p o w o ła ń k a p ła ń sk ich w d iecez ji w ło c ła w sk ie j oraz u k azu je u w a ru n k o w a n ia sp o łeczn e i r e lig ijn e w p ły w a ją c e n a r e a liz a c ję p o ­ w o ła ń k a p ła ń sk ich i zak on n ych w la ta ch 1900— 1960.

M ateriału do z r ea lizo w a n ia celu p ra cy d ostarczyła a n k ieta rozp row ad zon a w śród w sz y stk ic h d u szp a sterzy d iecezji. N a d esła n o 90,5% w y p e łn io n y c h k w e ­ stio n a riu szy . D od a tk o w y m m a teria łem b y ły w y w ia d y oraz dane z ro czn ik ó w sta ty sty czn y ch , a r c h iw a lió w i kronik.

Z eb ran y m a te r ia ł z o sta ł o p ra co w a n y w trzech rozdziałach. P ie r w sz y u k a ­ zu je stan sp o łe c z n o -d u sz p a ste r sk i d iecez ji w ło c ła w sk ie j w la ta ch 1900— 1960 z u w zg lęd n ien iem tła h isto ry czn eg o , str u k tu r y sp o łeczn ej lu d n o ści i o rg a n iza ­ cji d u szp a sterstw a . C h a ra k tery sty k ę sta n u p o w o ła ń k a p ła ń sk ich i zak on n ych p od aje ro zd zia ł drugi. W trzecim n a to m ia st au tor d o k o n a ł a n a liz y zw ią zk ó w zach od zących m ięd zy w a ru n k a m i sp o łeczn o -d u szp a stersk im i a r e a liz a c ją p o ­ w ołań .

O m a w ia n a p rzez au tora d iecezja n a leża ła do zaboru r o sy jsk ieg o . P r z y ­ n a leżn o ść ta o d b iła się is to tn ie n a życiu r e lig ijn o -d u sz p a ste r sk im d iecez ji, p o ­ n ie w a ż c a r a t dość k o n se k w e n tn ie r e a liz o w a ł program w a lk i z K o ścio łem . L iczn e u k a zy zm ierza ją ce do c a łk o w ite g o p od d an ia K o ścio ła w ła d z y ca rsk iej n ie w p ły w a ły na z w ię k sz a n ie się lic z b y p o w o ła ń i p ro w a d zen ia in te n sy w n e g o d u szp a sterstw a . O g ra n icza n o lic z b ę se m in a r z y stó w , n a rzu ca n o p rogram itp. W o m a w ia n y m o k r e s ie z r e a liz o w a ło s w e p o w o ła n ie z te r e n u d ie c e z ji w ło ­ cła w sk iej 409 k s ię ż y d iecez ja ln y ch , 91 za k o n n y ch , 84 b r a c i i 491 sió str zak on ­ nych. N ie n o to w a n y w zro st p o w o ła ń zw ła szcza k a p ła ń sk ich ob serw u je się w la ­ ta ch p o w o jen n y ch . A u to r z a o b serw o w a n e zja w isk o w y ja śn ia u p o w sz e c h n ie ­ n iem sz k o ln ic tw a , u rb an izacją w si, p rzeła m a n iem b a r ie r y d y sta n su k sią d z - -w ie r n i.

174

P o ch o d zen ie sp o łeczn e p ow o ła n y ch p rzed sta w ia s ię n astęp u jąco: K sięża d iecez ja ln i: p och od zen ie r o ln icze — 68,9%

„ ro b otn icze — 3,9% „ r z em ieśln icze — 12,7% „ k u p ieck ie — 4,9% „ u rzęd n icze — 3,1% „ w o ln e za w o d y — 4,0% K sięża zak on n i: p och od zen ie r o ln icze — 72,5% „ rob otn icze — 6,6% „ r z em ieśln icze — 5,4% „ u rzęd n icze — 4,5 % „ w o ln e z a w o d y — 4,5% B racia zak on n i: p o ch o d zen ie ro ln icze — 74,8% „ rob otn icze — 13,9% „ w o ln e za w o d y — 5,0% „ r z em ieśln icze — 4,0% S io stry zak on n e: p o ch o d zen ie ro ln icze — 77,4% „ rob otn icze — 5,5% „ r z em ieśln icze — 7,7% „ u rzęd n icze — 3,9% „ w o ln e za w o d y — 1,8%

D o c z y n n ik ó w m a ją cy ch zd an iem au tora p o z y ty w n y w p ły w na rea liza cję p o w o ła ń n ależą: g łęb o k ie życie r e lig ijn e p a ra fii, p o sta w a d u szp astersk a, śr o ­ d o w isk o rod zin n e. Jako n iek o rzy stn y czy n n ik w y m ie n ił autor d ziałaln ość św ia d k ó w J eh o w y .

K s. R e m ig iu sz W a w r o , P o w o ła n ia k a p ła ń s k ie a ś r o d o w is k o sp o łe c zn e na p o d s ta w ie s o c jo g ra fii p o w o ła ń k a p ła ń s k ic h w a r c h id ie c e z ji k r a k o w s k ie j w la ­ ta ch 1900— 1960, L u b lin 1961 (praca m a g istersk a ; m a szy n o p is w arch. KUL).

P ro b lem , k tó rem u zo sta ła p o św ięco n a p raca z o sta ł za m k n ięty w p ytaniu: C zy i w ja k im zak resie m ożn a się d opatrzeć w p ły w u śro d o w isk a sp ołeczn ego n a liczeb n o ść p o w o ła ń k a p ła ń sk ich w a r c h id ie c e z ji k ra k o w sk iej? P ra ca sk ła ­ da s ię z czterech rozd ziałów . R ozd ział p ie r w sz y m ó w i o m eto d zie i te c h n ic e p rzep ro w a d zo n y ch p rzez au to ra badań. W d ru gim ro zd zia le n a szk ico w a n a je s t h isto ria d iecez ji pod w zg lęd em jej r e lig ijn e g o rozw oju , a w ię c w k o n se k w e n ­ cji — p ło d n o ści w p o w o ła n ia . O m ó w ien iu w p ły w u , ja k i na p o w o ła n ia w y ­ w ie r a ły p o szczeg ó ln e śro d o w isk a w o m a w ia n y m w p racy sześć d z ie się c io le c iu z a jm u je się rozd ział trzeci. R ozd ział c zw a rty om aw ia czy n n ik i ta k d od atn ie ja k i u jem n e, k tó re zd an iem k się ż y p ro b o szczó w w y w ie r a ły d ecy d u ją cy w p ły w n a b u d zen ie p o w o ła ń w p o d leg ły ch im p arafiach .

O m a w ia n a p raca m a ch arak ter so cjo g ra ficzn y ch rozw ażań. M ateriał do niej zo sta ł zeb ra n y przy p om ocy a n k ie t ro zp row ad zon ych w śró d sta rszy ch k się ż y o raz k w e stio n a r iu sz a o p ra co w a n eg o p rzez au tora i ro zesła n eg o do w szy stk ich p a ra fii d iecez ji k ra k o w sk iej. A u to r k o r z y sta ł ró w n ież z k a ta lo ­ g ó w d u ch o w ień stw a , a r c h iw a lii, p ism a u rzęd o w eg o „ N o tific a tio n e s”, ro czn ik ó w sta ty sty c z n y c h G U S itp.

O m a w ia ją c w y n ik i s w y c h b ad ań autor stw ierd za , że stan ilo śc io w y po­ w o ła ń w d iecez ji je s t dobry. J e śli n a to m ia st ch od zi o p o ch o d zen ie sp o łeczn e p o w o ła n y ch to p rzed sta w ia się ono n astęp u jąco: 66,7% ogółu k sięży d ie c e z ja l­ n ych je s t p o ch o d zen ia ch ło p sk ieg o , 12% ro b otn iczego. Z in n y ch gru p sp o łe c z ­ n ych r e k r u to w a ł s ię raczej n isk i p rocen t p o w o ła ń k się ż y d iecezja ln y ch . K sięża zak on n i: 72,5% — p och od zen ie ro ln icze, 9,7% ro b otn icze, 8% k o le ja r sk ie 3,2% rzem ieśln icze, 2,7% u rzęd n icze, 2,5% w o ln e zaw ody.

B IU L E T Y N S O C J O L O G I I R E L I G II

₁₇₅

D o czy n n ik ó w m ających dość duży w p ły w na b u d zen ie p o w o ła ń autor zalicza: p o sta w ą d u szp asterza, ży cie r e lig ijn e p a ra fii, k a to lic k ie organ izacje m ło d zieżo w e (przed w o jn ą ), o d d z ia ły w a n ie d om ów zak on n ych , a tm o sfera ż y ­ cia r e lig ijn e g o w rod zin ie.

Ks. J a n S t y r n a , S p o łe c z n e u w a r u n k o w a n ia p o w o ła ń k a p ła ń s k ic h i z a k o n ­ n y c h w d ie c e z ji c z ę s to c h o w s k ie j w ła ta c h 1901— 1961, L u b lin 1970 (praca m a ­ g istersk a ; m a szy n o p is w arch. KUL).

P ra ca m a ch arak ter so c jo g r a fic z n y . A u tor p od jął sią p rzeb ad ać sp o łeczn e u w a ru n k o w a n ia p o w o ła ń k a p ła ń sk ich i za k o n n y ch w d iecez ji często ch o w sk iej w la ta ch 1901— 1961, ab y dać od p ow ied ź na p y ta n ie: czy i jak ie w a ru n k i sp o ­ łeczn e w p ły n ę ły n a k sz ta łto w a n ie s ię p o w o ła ń k a p ła ń sk ich i za k o n n y ch w w y ­ m ien io n ej d iecezji. M a teria ł do p racy z o sta ł zgrom ad zon y przy pom ocy k w e ­ stio n a riu sza o p ra co w a n eg o p rzez Z ak ład S o c jo lo g ii R e lig ii K U L i ro zesła n eg o do w sz y stk ic h p a r a fii d iecezji. R o zesła n o 242 k w e stio n a r iu sz e , a zeb ran o 218, tj. 90,0%.

P ra ca sk ład a s ię z trzech rozd ziałów . P ie r w s z y m ó w i o stru k tu rze g eo - g ra ficzn o -g o sp o d a rczej i a d m in istra cy jn ej oraz o p o w sta n iu i ro zw o ju d iecezji. D iecezja c z ęsto ch o w sk a is tn ie je od 1925 r. P o w s ta ła z p o d zia łu d iecez ji w ło ­ c ła w sk iej i k ie le c k ie j. R ozd ział drugi p rzed sta w ia stru k tu rę i d y n a m ik ę p o­ w o ła ń n a te r e n ie d iecezji. D iecezja c zęsto ch o w sk a is tn ie je o d 1925 r. P o w sta ła z p o d zia łu d iecez ji w ło c ła w sk ie j i k ie le c k ie j. R ozd ział drugi p rzed sta w ia str u k ­ tu rę i d y n a m ik ę p o w o ła ń n a te r e n ie d iecezji. T rzeci rozd ział u k azu je u w a r u n ­ k o w a n ia śr o d o w isk o w e , k tóre m ia ły w p ły w na p ow ołan ia.

Z te r e n u d iecez ji często ch o w sk iej w ciągu la t 1901— 1961 w y sz ło 631 k a ­ p ła n ó w d iecez ja ln y ch , 122 k a p ła n ó w za k o n n y ch , 66 b ra ci o raz 478 sióstr.

R ea liza c ja p o w o ła ń u za leżn io n a je s t od w ie lu c z y n n ik ó w w a ru n k u ją cy ch ich rozw ój. N a p ierw szy m m ie jsc u autor w y m ie n ia czy n n ik h isto ry czn y stw ierd za ją c, że m ia ł on dość is to tn e zn a czen ie przy r e a liz a c ji p o w o ła ń na te r e n ie o m a w ia n ej d iecezji. Z abory ze sw ą p o lity k ą , I i II w o jn a św ia to w a , w p ły n ę ły h a m u ją co n a liczb ę p ow ołań . W o k resie m ięd zy w o jen n y m i po II w o jn ie św ia to w e j dało się za o b serw o w a ć d y n a m iczn y w zro st p o w o ła ń k a ­ p ła ń sk ich i zak on n ych .

D ru gim z czy n n ik ó w w y m ie n io n y c h w p racy, to sto su n k i s p o łe c z n o -g o ­ sp od arcze. A u to r stw ierd za , że n a jw ię c e j k a p ła n ó w zak on n ych (76%) i d ie­ cezja ln y ch (74%) p o ch o d zi z rod zin ro b o tn iczy ch i roln iczych . P o w o ła n ia b raci zak on n ych rek ru tu ją się za sa d n iczo z te r e n ó w ro ln iczy ch (80%). Ze śr o d o w i­ sk a ro b o tn ik ó w fa b ry czn y ch w y w o d z i s ię 8 b raci czy li (14%), oraz 2 z rodzin rzem ieśln iczy ch i 1 z ro d zin y k u p ieck iej. O b serw u je s ię zja w isk o z m n iejsza ­ nia s ię ilo śc i p o w o ła ń b raci zak on n ych w o sta tn im ok resie.

S io s tr y zak on n e w y w o d zą s ię w 68% z rodzin ro ln iczy ch , 16 (15,8%) ze śro d o w isk a rob otn iczego, 19 z rzem ieśln iczeg o , 15 z urzęd n iczego. Z esta w ia ją c łą czn ie d an e d oty czą ce p och od zen ia sp o łeczn eg o p o w o ła ń do sta n u d u ch o w ­ n eg o autor stw ierd za , że zasad n iczym źród łem p o w o ła ń w d iecez ji często ­ ch o w sk iej w o m a w ia n y m o k r e sie są d w ie k a te g o r ie za w o d o w e: ro ln ic y 55,5%, r o b o tn icy fa b r y c z n i 16%. Z rodzin rzem ieśln iczy ch w y w o d z i s ię 7% pow ołań , z u rzęd o w y ch 4%, z k o le ja r sk ic h 3%.

R ozw ój sz k o ln ic tw a p rzy czy n ił s ię do w ię k sz e g o d ostęp u d zieci i m ło ­ d zieży ze śro d o w isk ro ln iczy ch i rob otn iczych do w ied zy — do u k ończenia szk o ły śred n iej. T en fa k t, ja k stw ierd za autor, m a p o z y ty w n e zn a czen ie w ilo ścio w y m ro zw o ju p o w ołań .

W ażn ym czy n n ik iem w p ły w a ją c y m na rozw ój p o w o ła ń m a ży cie r e lig ij­ n o -m o r a ln e śro d o w isk a , w k tó ry m k ie łk u je ła sk a p o w o ła n ia . Tę p ra w id ło w o ść p o tw ierd za ją w y n ik i b ad ań o m a w ia n ej pracy.

176

K s. Z y g m u n t J o n a c z y k , S p o łe c z n e u w a r u n k o w a n ia p o w o ła ń k a p ła ń s k ic h i z a k o n n y c h w d ie c e z ji p ło c k ie j w la ta c h 1900— 1961, L u b lin 1966 (praca m a ­ g istersk a ; w arch. K U L).

R ozp raw a m a ch a ra k ter b a d a w czy — so cjo g r a fic z n y i zarazem m o n o g ra ­ ficzn y . D o ty czy p rob lem u p o w o ła ń k a p ła ń sk ic h i zak on n ych w d iecez ji p ło c ­ k iej w la ta c h 1900— 1961. Z god n ie z te m a te m p racy au tor n ie o g ra n icza się w y łą c z n ie do u sta le n ia p ew n y ch fa k tó w d o ty czą cy ch ilo śc io w e g o s ta n u p o w o ­ łań . W o p arciu o k o n k retn e b a d a n ia p rób u je je ta k że w y ja śn ić , tzn. w sk a za ć na sp o łe c z n e u w a ru n k o w a n ia ty ch że p ow ołań .

P o d sta w o w y m źród łem , na k tó ry m o p a rł s ię au tor p racy b y ła a n k ieta op ra co w a n a p rzez Z ak ład S o c jo lo g ii R e lig ii K U L ro zesła n a do w sz y stk ic h p a ­ ra fii d iecez ji p ło ck iej. O prócz a n k ie ty k o r z y sta n o r ó w n ie ż z in n y ch o p ra co ­ w a ń , a m ia n o w icie:

— ze źró d eł k o śc ie ln y c h — k a ta lo g i d u ch o w ień stw a , p u b lik o w a n e sp ra w o zd a ­ n ia , p ism a u rzęd ow e k u rii d iecezja ln ej;

— ze sta ty s ty k og ó ln y ch — ro czn ik i s ta ty sty c z n e G U S, ro czn ik i w o je w ó d z tw a w a r sz a w s k ie g o , ro czn ik i s ta ty sty c z n e K o ścio ła k a to lick ieg o ;

— z o p ra co w a ń og ó ln y ch na te m a t p o w o ła ń d iecez ja ln y ch i zakonnych; — z o p racow ań d otyczących o m a w ia n eg o reg io n u w latach : 1900— 1961.

P r a c a sk ła d a się z trzech ro zd zia łó w . R o zd zia ł I za w iera szk ic h isto ry czn y d iecez ji p ło ck iej w o m a w ia n y m o k resie. W ro zd zia le ty m autor w m y ś l s t o ­ s o w a n e j coraz częściej w b a d a n ia ch sp o łeczn y ch m e to d y p rzyb liżeń c a ło ś c io ­ w y ch u k a zu je w sposób m o ż liw ie p e łn y , choć z k o n ieczn o ści o góln y, ob raz d ie c e z ji w la ta ch 1900— 1961. S ta n o w i o n p o d sta w ę i p u n k t w y jśc ia do d a l­ szy ch rozw ażań.

R ozd ział II je s t so cjo lo g icz n ą a n a lizą u w a r u n k o w a ń p o w o ła ń , w śró d k tó ­ rych au tor w y m ie n ia n astęp u ją ce: e k o lo g iczn e, sp o łeczn o -g o sp o d a rcze, k u ltu ­ ra ln e i re lig ijn o -m o r a ln e .

T reść rozd ziału III s ta n o w i zeb ra n ie i p o d su m o w a n ie w n io sk ó w oraz s k o ­ r e lo w a n ie ich z o cen a m i d u szp asterzy. P r a c a za w ie r a lic z n e ta b e le , k tó re u ła ­ tw ia ją w y k r y w a n ie u w a ru n k o w a ń , a zarazem dają p e łn ie jsz y obraz badanej sp o łeczn o ści. O p racow an ie za g a d n ien ia p o w o ła ń za w ężo n o do d iecez ji p łockiej w jej d z isiejszy ch g ra n ica ch i w e w n ę tr z n y m p od ziale a d m in istr a c y jn o -k o ś - cieln y m .

O m a w ia n e la ta zo sta ły p o d zielo n e n a trzy ok resy: I — 1900— 1920, II — 1920— 1940, III — 1940— 1961. K ażd y z ty c h o k resó w je s t z w ią za n y sw o isty m k o n te k ste m h isto ry czn y m , który o b e jm u je sp lo t czy n n ik ó w w a ru n k u ją cy ch liczb ę p ow ołań . W ram ach k ażd ego o k resu za sto so w a n o n a stęp u ją cy sch em a t ob razow an ia: sto su n k i p o lity czn e, a d m in istr a c y jn o -k o śc ie ln e , ek o n o m iczn o - -s p o łe c z n e , k u ltu ra ln e, r e lig ijn o -m o r a ln e . Z a sto so w a n e p rzez au tora p o ró w ­ n a n ia w sk a zu ją na zbieżnośĆ 4iniędzy liczb ą p o w o ła ń k a p ła ń sk ich , a sp lo tem c z y n n ik ó w sp o łeczn y ch . W id a ć 4 o w y r a ź n ie na p rzy k ła d zie u w a ru n k o w a ń h i­ sto ry czn y ch , k tó re za w sze ta m , gd zie stw a r z a ły w a ru n k i d la ro zw o ju pracy d u szp a stersk iej k o r e lo w a ły ze w zro stem p o w ołań . C zy n n ik i ek o n o m iczn e z a w ­ sze, g d y u ła tw ia ły w a ru n k i e g z y ste n c ji, n ie o g ra n iczo n e czy n n ik a m i p o lity c z ­ n y m i, stw a r z a ły k lim a t d od atn i dla p o w ołań . P o d o b n ie w a ru n k i k u ltu ra ln e, rozw ój sz k o ln ic tw a , b ardzo w y r a ź n ie k o relu ją ze w zro stem p ow ołań .

R ozw ój p ra cy d u szp a stersk iej, ja k o ść p ra k ty k r e lig ijn y ch , m o żliw o ść p racy w o rgan izacjach r e lig ijn y c h , o ile p o g łęb ia ją one życie w e w n ę tr z n e człon k ów , to n ajb ard ziej za sa d n iczy sp lo t u w a ru n k o w a ń tłu m a czą cy w y so k ą liczb ę p o ­ w ołań . A u tor w y k a z u je o d d z ia ły w a n ie n ie k o r z y stn e s e k t, in n y ch w yzn ań , k tó re stw a r z a ją p od łoże dla in d y fe r e n tn e g o n a sta w ie n ia lu d n o ści, co w p ły w a u jem n ie n a m o żliw o ść z a istn ie n ia p ow ołan ia.

R ea su m u ją c sw o je ro zw a ża n ia au tor stw ierd za , że w ciągu c a łe g o sze ść - d z ie się c io le c ia , m im o p ew n y ch k ry zy só w , sp o w o d o w a n y c h p rzy czy n a m i z e ­ w n ę tr z n y m i u w id o czn iła s ię w y ra źn ie te n d e n c ja z w y żk o w a liczb y p o w ołan ych .

B I U L E T Y N S O C J O L O G I I R E L I G I I

₁₇₇

J est to zd an iem au to ra w du żym sto p n iu za słu g ą m ie jsc o w y c h ord y n a riu szy , k a p ła n ó w i w iern y ch .

K s. J erzy B a n a ś k i e w i c z , S p o łe c z n e u w a r u n k o w a n ia p o w o ła ń k a p ła ń s k ic h w d ie c e z ji sa n d o m ie r s k ie j w la ta c h 1900— 1960, L u b lin 1967 (praca m a g iste r ­ ska; m a szy n o p is w arch. KUL).

P ra ca m a ch arak ter m o n o g ra ficzn y . Z a sa d n iczy m cele m ro zp ra w y je s t o d p o w ied ź n a p y ta n ie; czy zja w isk o p o w o ła n ia k a p ła ń sk ieg o m ożn a ró w n ież tłu m a czy ć p ro cesa m i sp ołeczn ym i?

A u tor p ra cy u w z g lę d n ia zarów n o p o z y ty w n e czy n n ik i, k tó re u ła tw ia ją p od jęcie d ecy zji i re a liz a c ję p o w o ła n ia , ja k te ż n e g a ty w n e , k tó re p rzeszk a ­ dzają ty m decyzjom . Z k o m p lek su czy n n ik ó w , n a z w a n y c h w p ra cy u w a ru n ­ k o w a n ia m i sp o łeczn y m i, au tor a n a lizu je szc z e g ó ln ie re la c je m ięd zy sta n em p ow ołań , a w a ru n k a m i e k o lo g iczn y m i, ek o n o m iczn y m i, k u ltu r a ln y m i i r e li­ g ijn y m i. D la w y k a z a n ia za leż n o ści au tor p o słu g u je się m eto d ą sta ty sty c z n ą , w zb ogacon ą p rzez a n a liz ę so cjo lo g icz n ą zja w isk . W p racy u w zg lęd n io n o ty lk o p o w o ła n ia ro d zim e i zrea lizo w a n e, tzn. p o w o ła n ia lu d zi, k tó rzy u ro d zili się i m ie sz k a li n a te r e n ie d ie c e z ji san d o m iersk iej do c h w ili p r zy jęcia św ię c e ń k a p ła ń sk ich w d ie c e z ji lu b zak on ie. O gran iczen ie b ad ań ty lk o do k a p ła n ó w a u tor u za sa d n ia od m ien n y m ch a ra k terem p o w o ła n ia b ra ci i sió str za k o n ­ nych.

P ra ca sk ła d a s ię z trzech rozd ziałów . W rozd ziale I autor d ok on ał sz k ic o ­ w e g o p rzegląd u h is to r ii d iecez ji sa n d o m ie r sk ie j. B azę źród łow ą s ta n o w iły roczn ik i, k ro n ik i d ie c e z ji sa n d o m ie r sk ie j, m o n o g ra fie p o szczeg ó ln y ch p a ra fii, sp raw ozd an ia. R o zd zia ł II je s t z e sta w ie n ie m i o p ra co w a n iem d an ych za czerp ­ n ię ty c h z a n k iet. A u to r o d p o w ia d a w n im n a p y ta n ie o sta n p o w o ła ń k a p ła ń ­ sk ich i za k o n n y ch , o lin ię ro zw o jo w ą ty c h p o w o ła ń , p och od zen ie sp o łeczn e p o w o ła n y ch i ich p rzy n a leżn o ść do d iecez ji lu b zak on u . C ały m a te r ia ł zeb ran y w ta b ele, n a n ie s io n y na m a p y p o w o ła ń w p o w ią za n iu z rozd ziałem I je s t p o d sta w ą do sfo r m u ło w a n ia o d p o w ie d z i n a za sa d n iczy p ro b lem pracy. S z u ­ k an iu tej o d p o w ied zi jest p o św ięco n y rozd ział III w sk a zu ją cy k o n k retn e u w a ru n k o w a n ia p o w o ła ń k ap łań sk ich .

W ery fik u ją c n a jp ro ściej d an e liczb o w e u zy sk a n e z a n k ie t i z roczn ik a d iecez ji sa n d o m ie r sk ie j d ostrzegam y w zro st p o w o ła ń . D la u zy sk a n ia d y n a m ik i p ro cesu w z r o stu p o w o ła ń o k r e s 1900— 1960 autor d zieli na trzy d w u d ziesto ­ lecia . D la p o szczeg ó ln y ch o k resó w stan p o w o ła ń zrea lizo w a n y ch p rzed staw ia s ię n astęp u jąco;

I ok res (1900— 1920) — 73, II „ (1920— 1940) — 221, III „ (1940— 1960) — 357.

O m a w ia ją c p o ch o d zen ie sp o łeczn e p o w o ła n y ch autor dochodzi do s t w ie r ­ d zenia, że zd ecy d o w a n a w ięk szo ść p o w o ła n y ch w y w o d z i s ię z rod zin r o ln i­ czych. D la p o szczeg ó ln y ch o k resó w w sk a ź n ik ten w y n o si: 75%, 78,4%, 75,1%. M niej lic z n ie rep rezen to w a n ą g ru p ę sta n o w ili s y n o w ie ro b o tn ik ó w , r z e m ie śl­ n ik ó w , u rzęd n ik ów .

U k a zu ją c w p ły w in n y ch u w a ru n k o w a ń sp o łeczn y ch autor w y k a z u je is to t­ n y zw ią zek p om ięd zy sta n em p o w o ła ń k a p ła ń sk ich , a ja k o ścią p racy d u sz­ p a stersk iej w p a ra fii, z której p och od zi p o w o ła n y . P o d o b n ie w a ru n k i k u ltu ­ raln e, rozw ój s z k o ln ic tw a , bardzo w y ra źn ie k o relu ją ze w zro stem p o w ołań . P ra ca w sk a z u je n a n ie k o r z y stn e o d d zia ły w a n ie sek t, in n y ch w y zn a ń , k tóre stw a rza ją pod łoże d la in d y fe r e n tn e g o n a sta w ie n ia lu d n o ści, co ogran icza m oż­ liw o ść z a istn ie n ia p ow ołan ia.

178

K s. Jan N y k i e l , S p o łe c z n e u w a r u n k o w a n ie p o w o ła ń k a p ła ń s k ic h i z a k o n ­ n y c h w d ie c e z ji c h e łm iń s k ie j w la ta c h 1900— 1960, L u b lin 1967 (praca m a g i­ stersk a ; m a szy n o p is w arch. KUL).

A u tor p o d ejm u je z a g a d n ien ie p o w o ła ń k a p ła ń sk ich i za k o n n y ch w dw óch a sp ek ta ch . N a jp ie r w śle d z i sta n ilo śc io w y ty ch że p o w o ła ń w p oszczególn ych d ek an atach n a p rzestrzen i 60-ciu la t (stan b ad ań o b e jm u je la ta 1900— 1969, w ram ach k tórych autor w y o d ręb n ia tr z y ok resy : 1900— 1920, 1920— 1940, 1940— 1960). N a stę p n ie , p rzez z e sta w ie n ie ilo śc i p o w o ła ń z p o szczeg ó ln y ch o k r e ­ só w z o d p o w ia d a ją cy m i ty m że ok resom w a ru n k a m i h isto ry czn y m i, d em o g ra ­ fic z n y m i sta r a się w y c h w y c ić ich w za jem n e zależności.

C ałość za g a d n ien ia została u jęta w trzy rozdziały. R ozd ział I — T ło h is to ­ r y c z n o -s p o łe c z n e r o z w o ju d ie c e z ji c h e łm iń s k ie j w la ta c h 1900— 1960 — o b e j­ m u je sz k ic h isto r y c z n y d iecez ji ch ełm iń sk iej pod w zg lęd em relig ijn y m , z u w z g lę d n ie n ie m e k o n o m iczn o -sp o łeczn ej i k u ltu r a ln o -o ś w ia to w e j sy tu a c ji d iecezji. R ozd ział II — P o w o ła n ia r o d z im e w d ie c e z ji c h e łm iń s k ie j — o m aw ia p o w o ła n ia w a sp ek cie h istoryczn ym i g eo g ra ficzn y m oraz d aje obraz sp o łe c z ­ n eg o p>ochodzenia p o w o ła n y ch . R ozd ział III — A n a liz a so c jo lo g ic zn a u w a r u n ­ k o w a ń s p o łe c z n y c h — w o p a rciu o w y k r y te zró żn ic o w a n ie p o w o ła n y ch pod w z g lę d e m ilo śc io w y m i g eo g ra ficzn y m u k a zu je c z y n n ik i m ające w p ły w na k sz ta łto w a n ie się p o w o ła ń k a p ła ń sk ich i za k o n n y ch o ra z z a leż n o ści m ięd zy n im i zach od zące.

N a w stę p ie autor zazn acza, iż za g a d n ien iem p ow ołań k a p ła ń sk ich i z a ­ k on n y ch z a jm o w a ł s ię b ęd zie z p u n k tu w id z e n ia so cjo g ra fii, c z y sto z e w n ę tr z ­ n ym ich asp>ektem, p ra w id ło w o ścia m i, d zięk i k tó ry m te g o rodzaju zja w isk o up>odabnia s ię d o in n y c h z ja w is k p od ob n ych zew n ętrzn ie, choć w y p ły w a ją ­ cych z in n y ch in sp ira cji.

Ź ródłem p ierw szo rzęd n y m p ra cy je s t a n k ieta , ro zesła n a do p rob oszczów p o szczeg ó ln y ch p a ra fii d iecez ji c h ełm iń sk iej za p o śred n ictw em k u rii b is ­ kupiej.

A n k ie ta (100% od p ow ied zi) d o sta rczy ła n a stę p u ją c e g o m a teria łu : 1) Ilość św ię c o n y c h i sk ła d a ją cy ch p ro fesję zakonną w p o szczeg ó ln y ch parafiach , 2) P o ch o d zen ie sp o łeczn e p o w o ła n y ch , 3) W p ły w cz y n n ik ó w s p o łe c z n o -r e lig ij- n y ch na w y b ó r sta n u d u ch o w n eg o czy zak on n ego. P y ta n ia a n k iety , d otyczące cech r e lig ijn y c h p a ra fii — jak o c e n ia au tor — n ie p rzy n io sły żad n ego e fek tu z u w a g i na sła b e sp r e c y z o w a n ie p y ta ń p om ocn iczych i ich o g ó ln ik o w o ść (p y­ ta n ia d o ty czy ły g łó w n ie p aram etru ry tu a listy c z n e g o , z p o m in ięciem id e o lo ­ giczn eg o i częścio w o k o n sek w en cy jn eg o ).

P o z a a n k ietą a u to r k o rzy sta ł ze źró d eł k o śc ie ln y c h , tak ich ja k k a ta lo g i d u c h o w ie ń stw a w iern y ch , m ie się c z n ik i d iecez ji ch e łm iń sk ie j, a rch iw u m k u rii b isk u p iej oraz ze sta ty sty k ogólnych.

W op arciu o a n a lizę d ostęp n eg o m a te r ia łu autor stw ie r d z a , że:

1. P o d sta w o w y m źród łem p o w o ła ń d iecez ji ch ełm iń sk iej je s t śro d o w isk o r o l­ n icze (p o w o ła ń k a p ła ń sk ich d iecez ja ln y ch — 44,6%, k a p ła ń sk ich z a k o n ­ n y ch — 43,6%, sió str — 59,8%, b ra ci — 60,1%).

2. W sz y stk ie rod zaje p ow ołań , z w y ją tk ie m b ra ci zak on n ych , o sią g n ę ły n a j­ w ię k sz ą liczb ę w o k resie osta tn im (lata 1940— 1960).

3. W zrost zam ożn ości w si, w p ły w o św ia ty i p o d n ie sie n ie ra n g i szk o ln ictw a o r a z o g ó ln y w zro st p oziom u życia k u ltu r a ln e g o — o tw o r z y ły drogę do p o ­

d ejm o w a n ia stu d ió w . Z aw ód b ra ta zak on n ego b ez w y k sz ta łc e n ia p rzesta ł c ie s z y ć się atra k cy jn o ścią .

4. P r o c e sy u rb a n iza cji i in d u str ia liz a c ji z te n d e n c ja m i d esa k ra lizu ją cy m i n a j­ m n iej d o się g n ę ły w ie ś (roln ik ów ). P o z o sta ł tam jeszcze a u to ry tet k sięży , o śr o d k ó w ż y c ia zak on n ego, ro d zin y oraz u zn a n ie d la w a r to śc i r e lig ijn o - -m o r a ln y c h . T y m i czy n n ik a m i tłu m a czy autor w ie lk ą ilość p ow ołań p ocho­ d zen ia roln iczego.

B IU L E T Y N S O C J O L O G I I R E L I G II

₁₇₉

P ra ca m a p o d w ó jn e zn aczen ie: s ta n o w i u zu p ełn ien ie sta ty sty k p ow ołań , oraz s ta n o w i próbą u k azan ia c z y n n ik ó w k o rzy stn y ch w zg lęd n ie n ie k o r z y s t­ n y ch n a w yb ór sta n u k a p ła ń sk ieg o i zakonnego.

Ks. K azim ierz R y c z a n , S p o łe c z n o -r e lig ijn e u w a r u n k o w a n ia p o w o ła ń k a p ła ń ­ sk ic h i z a k o n n y c h w d ie c e z ji p r z e m y s k ie j o b r z ą d k u ła c iń sk ie g o w la ta ch 1900— 1961. S tu d iu m so c jo g ra fic zn e , L u b lin 1969 (praca m a g istersk a ; m a szy ­ nopis w arch. KUL).

P ra ca je s t m o n o g ra fią g e o g r a fic z n o -sta ty sty c z n e g o k ieru n k u b ad ań p o­ w o ła ń m ęsk ich i żeń sk ich dotyczącą te r e n u d iecez ji p rzem ysk iej.

P o w o ła n ie autor u jm u je ja k o fa k t zew n ętrzn y i d yn am iczn y, k tó ry r e a li­ zu je się w cza sie i w k o n se k w e n c ji za leż n y je s t od k o m p lek su czy n n ik ó w , m. in. od u w a ru n k o w a ń sp o łeczn y ch . Stąd autor p od ejm u je b ad an ia k o rela cji m ięd zy ty m i u w a ru n k o w a n ia m i, a ilo ścią p ow ołań . P ra g n ie uk azać m o ż liw y do u sta le n ia k o m p lek s k o r e la tó w w a ru n k u ją cy ch sta n rod zim ych pow ołań d iecezji p rzem y sk iej, p o słu g u ją c się m etod ą a n a lizy sta ty sty czn ej i so c jo lo ­ giczn ej.

C ałość za g a d n ien ia zo sta ła u jęta w trzech rozd ziałach . W ro zd zia le p ie r w ­ szym d ok on an o d iagn ozy sy tu a c ji p o lity czn ej, ek o n o m iczn ej, sp o łeczn ej i r e li­ gijn ej w d iecez ji, k tóra s ta n o w i n a tu ra ln e śro d o w isk o dla w y w o d zą cy ch się stąd p ow ołań i za w iera h ip o tety czn ie p rzy jęte e le m e n ty u w a ru n k o w a ń . R oz­ dział d ru gi je s t an alizą so cjo g ra ficzn ą p o w o ła ń rod zim ych u jętą w p ersp ek ­ ty w ie h isto ry czn ej i geo g ra ficzn ej, k tóra przy p om ocy diagram ów i k a rto g ra - m ó w u k a zu je sp e c y fik ę cza so w o -p rzestrzen n ą te r e n u d iecezji pod ty m w z g lę ­ dem . R ozd ział tr z e c i je s t k o n fro n ta cją d iagn ozy sy tu a c ji sp o łe c z n o -e k o n o - m iczr.o -relig ijn ej i sta n u p ow ołań rod zim ych w d iecez ji oraz próbą p rzed ­ s ta w ie n ia d ziałan ia m ech a n izm ó w p ew n y ch u w a ru n k o w a ń . W p ierw szej c z ę ­ ści a n a lizy u siło w a n o u k azać w o p a rciu o teorie so cjo lo g icz n e , w jak iej m ie ­ rze sy tu a c ja sp o łeczn o -ek o n o m iczn a i w y d a rzen ia p o lity czn e w aru n k u ją stw ierd zo n y sta n p ow ołań . W części drugiej a n a lizy p rób ow an o u sta lić isto tn e z a leż n o ści p om ięd zy ilością zrea lizo w a n y ch p o w o ła ń , a d o stęp n y m i w sk a ź n i­ k am i p rak tyk i m o ra ln o ści oraz w sk a źn ik a m i d otyczącym i g ę sto śc i k o n ta k tó w o so b isty ch z k a p ła n a m i n a o k reślo n y m tery to riu m . W za k o ń czen iu rozd ziału zn aleźć m ożn a próbę sp ra w d zen ia , w jak iej m ierze op in ie k się ż y resp o n d en tó w są zgod n e z u sta lo n y m i w w y n ik u a n a lizy za leżn o ścia m i.

P o d sta w o w y m źród łem o p ra co w a n ia je s t a n k ieta p rzep row ad zon a w e w sz y stk ic h p a ra fia ch d iecezji (93,04% od p o w ied zi). S on d aż a n k iety _ zm ierzał do u zy sk a n ia in fo rm a cji d otyczących og ó ln eg o sta n u p ow ołań . B ardziej sz c z e ­ g ó ło w e dane o g ra n icza ły się do p od an ia d ek ad y sz e ść d z ie się c io le c ia o b jęteg o b a d an iam i, w ja k iej zo sta ło p o w o ła n ie zrea lizo w a n e. D ru gim źród łem są o p ra ­ cow an ia d o tyczące sy tu a c ji e k o n o m iczn o -sp o łeczn ej w o je w ó d z tw a r z e sz o w sk ie ­ go oraz n ie lic z n e o p ra co w a n ia h isto r ii d iecez ji p r z e m y sk ie j, a ta k że ro czn ik i i k ro n ik i d iecezji, p u b lik a cje i litera tu r a p p d ejm u jąca p ro b lem a ty k ę p o w o - ła n io w ą .

P r zed sta w ia ją c stan p o w o ła ń pod w zg lęd em ilo śc io w y m au tor stw ierd za , iż n a p rzestrzen i o m a w ia n eg o ok resu n ie za u w a ża s ię o k resó w k ry zy so w y ch , n ie licząc o c z y w iśc ie w a h a ń sp o w o d o w a n y ch w y d a rzen ia m i p o lity czn y m i, W w y n ik u a n a lizy u zy sk a n y ch dan ych liczb o w y ch m ożn a p o w ied zieć, że stan pow ołań w d iecez ji p rzem y sk iej za leż n y b y ł od k o m p lek su u w a ru n k o w a ń p o lity czn y ch , sp o łeczn y ch , ek on om iczn ych , k u ltu ro w y ch i relig ijn y ch . W sz c z e ­ g ó ln o ści w y lic z a autor tak że u w a ru n k o w a n ia u jem n e, ja k d ezorgan izacja życia sp o łeczn o -g o sp o d a rczeg o sp o w o d o w a n a o b y d w iem a w o jn a m i św ia to w y m i, za­ co fa n ie g o sp o d a rczo -ek o n o m iczn e u n iem o żliw ia ją ce zd ob ycie w y m a g a n eg o w y ­ k szta łcen ia , n ie w y sta rcza ją cą sie ć sz k o ln ic tw a , ru ch y lu d o w e o za b a rw ien iu a n ty k le r y k a ln y m oraz n ie w y sta rcza ją cą s ie ć p la có w ek d u szp a stersk ich , sz c z e ­ g ó ln ie w p o łu d n io w o w sch o d n ich rejon ach d iecez ji, gd zie zach od ziło p o m ie­ sz a n ie ob rząd k ów i n arod ow ości; oraz d o d a tn ie, ja k p restiż i rola sp ołeczn a

180

k sięd za w śro d o w isk u w ie js k im , rozw ój s ie c i sz k ó ł śred n ich i d em ok ratyzacja sz k o ln ic tw a , p o d n ie s ie n ie sto p y ży cio w ej lu d n o ści, sz czeg ó ln ie w ostatn im d z ie się c io le c iu , a p rzed e w sz y stk im w p ły w c z y n n ik ó w r e lig ijn o -m o r a ln y c h .

W za k o ń czen iu a u to r stw ie r d z a , że p e łn ie jsz y ob raz badanej p ro b lem a ty k i m o g ła b y dać je d y n ie a n a liza p sy c h o lo g ic z n a i p sy ch o so cjo lo g iczn a zja w isk a , u w zg lęd n ia ją ca w w ięk szej m ierze a sp e k ty m o ty w a c y jn e .