Julian Sulowski
"Welterfahrung und Glaube als
Grundproblem biblischer Theologie",
Ulrich Luck, München 1976 :
[recenzja]
Collectanea Theologica 48/4, 207-208
R E C E N Z J E 2 0 7
w dom u. C ałość pop rzed za rozd ział w p ro w a d za jąc y w p ro b le m a ty k ą ogólną i b ib lijn o -teo lo g icz n ą k sz ta łc e n ia d o rosłych oraz o m a w ia ją c y cele, s tr u k tu r ę i sposoby p rze p ro w ad z en ia poszczególnych te m a tó w w ro zm a ity c h śro d o w i sk a ch k sz tałcen ia dorosłych.
A u to r n ie z a m ie rz ał pisać b io g ra fii Je zu sa (uw aża to za niem ożliw e) a n i b ad ać szczegółów Jeg o ziem skiego życia. N ie m ia ł też z a m ia ru p rz e d sta w iać , k im b y ł Je zu s d la sw oich w spółczesnych. R aczej u siło w a ł ukazać, k im je st Je z u s C h ry stu s obecnie i ja k ie znaczenie p o sia d a d la św ia ta. Nie m ógł je d n a k pom inąć p y ta n ia , za kogo u w a ż a ł się ziem ski Jezu s, gdyż w św ietle E w an g elii stan o w i ono p o d staw ę p raw d ziw ie k a to lic k ie j c h ry stologii. C ele k aż d ej je d n o stk i te m a ty c z n e j są poznaw cze i a fe k ty w n e , m a ją c za za d an ie d o prow adzenie uczestn ik ó w do głębszej w ia ry w Je zu sa C h ry stu s a i do u m ie ję tn o ści d ziele n ia się tą w ia rą z in n y m i. O rg a n iz ato rzy k a te c h iz a c ji d o rosłych m ogą czerp ać z te j k sią ż k i in s p ira c ję p rzy o p rac o w y w a n iu o d pow iednich m a teria łó w .
ks. Ju lia n S u lo w sk i S J , W arszaw a
U lric h LU CK , W elte rfa h ru n g u n d G laube als G ru n d p ro b le m b ib lisch er T h e o
logie, M ünchen 1976, C hr. K a ise r V erlag, s. 40.
B ro sz u ra za w ie ra r e f e ra t w ygłoszony przez a u to ra podczas T ygodnia Teologicznego w B eth el, w d n ia c h 7—10 p a ź d ziern ik a 1974 r. Isto tn y jej p ro b lem w iąże się z fa k te m , że w la ta c h sied em d ziesiąty ch zaczęto cora·7 częściej kw estionow ać dotychczasow y sposób k o rzy sta n ia z B iblii w teo lo gii i w p ra k ty c e d u sz p aste rsk iej. O d w ra ca się zw y czajn ą kolejność „od w ia r y do d o św ia d cz en ia” n a ujęcie „od dośw iadczenia do w ia r y ”. Z godnie z n o w ą o rie n ta c ją p o d ejm u je się w y siłe k zre k o n stru o w a n ia p rz e k a z u b ib lijn eg o
w o p a rc iu n a fu n d a m e n ta ln y m p ro b lem ie ludzkiego dośw iadczenia św ia ta . W e
d ług tego u ję c ia B ib lia je st k się g ą u p o ra n ia się z lu d z k im dośw iadczeniem św ia ta , a ty m sam y m je s t ona św ia d ec tw em do św iad czen ia Boga. Otóż n a u k i b ib lijn e n ie z w ra c a ły d otychczas uw agi n a to, że tr a d y c ja m oże być ty l ko w te d y d ostosow ana do m e n taln o ści człow ieka, gdy m ożna ją u ją ć w k o n te k śc ie dzisiejszego dośw iadczenia św ia ta przez człow ieka. N a u k i b ib lijn e n aw ią z y w a ły raczej do p o p rzed n iej tra d y c ji, u z a sa d n ia ją c e j w iarę .
D otychczas w y d aw ało się, że w y sta rc zy d o b ra h e rm e n e u ty k a tek stó w , o p a rta n a m etodzie h isto ry c zn o -k ry ty cz n ej, ab y w y ja śn ić rzeczyw istość tego św ia ta . O becnie je d n a k n ajw ię k sz y m p y ta n ie m je s t sa m człow iek żyjący w św iecie przym usów . N ie te k s ty p o d le g ają h erm e n eu ty c e, lecz św ia t w sp ó ł czesny w ra z z jego p o jm o w a n iem n au k o w y m . T oteż z d a n ie m a u to ra p o d e j ście do B ib lii m u si być e m p iry czn o -k ry ty cz n e, a n ie h isto ry c zn o -k ry ty cz n e (s. U n). P y ta n ie isto tn e b rzm i: ja k teologia b ib lijn a może się przyczynić do zrozum ienia rzeczyw istości? (s. 15).
W edług a u to ra , za d ziw iają ca jedność orędzia b ib lijn eg o polega n a u sto su n k o w a n iu się k o le jn y c h a u to ró w do specyficznego d o św iadczenia, b ę d ą cego udziałem człow ieka żyjącego w św iecie. D ośw iadczenie to nazy w a L u c k „d ośw iadczeniem św ia ta ” , ro z u m ie ją c przez n ie dośw iadczenie, k tó re w iąże się z życiem każdego człow ieka i w y p rzed za ja k ą k o lw ie k re fle k sję. D ośw iadczenie ś w ia ta w y p rz ed z a ta k ż e „rozum ienie i in te r p re ta c ję te k stó w ” , gdyż je s t ono w a ru n k ie m i założeniem d la p o w sta n ia tr a d y c ji i te k stó w u trw a la ją c y c h tra d y c ję . O rędzie b ib lijn e o tw a rte je st p rzeto , zdaniem a u to ra , n a p y ta n ie o u p o ran ie się z dośw iadczeniem św ia ta. Z te g o p u n k tu w id zen ia m ożna, w ed łu g niego, le p iej zrozum ieć w ypow iedzi B iblii n a te m a t stw o rz e n ia , an tro p o lo g ii, ch rystologii, soteriologii i eschatologii. N ie chodzi t u je d y n ie o d ośw iadczenie w ia ry . P rzez d ośw iadczenie św ia ta człow iek bo w iem sta je się tym , czym jest. S tą d a u to r chce ro z p a try w a ć w ia rę w k o n
2 0 8 RECENZJE
te k ście dośw iadczenia św ia ta, w łaściw ego człow iekow i ja k o ta k ie m u . R ozm aite w y zn a n ia w ia ry w yrosły, zd a n ie m au to ra , z k o n te k stu d ośw iadczenia św iata.
Teologia B iblii za w iera, w edług a u to ra , fu n d a m e n ta ln ą p ra w d ę , że czło w ie k w d o św iadczeniu i d o zn a w an iu św ia ta zaw sze je s t zd a n y n a w iarę, k tó r a ocala człow ieka. D zięki w ierz e św ia t, n a w e t z f a k te m śm ierci, sta je się „do zn ie sie n ia ”. T ą w ia rą człow iek je s t ja k b y niesio n y . Z b a w ia się przez w ia rę w Je z u sa C h ry stu sa , w Jeg o zw ycięską m oc n a d św iatem . W te n sposób teologia b ib lijn a u k az u je , zdaniem L u c k a , rzeczow e w y jaśn ien ie zw ią zk u różn y ch tra d y c ji. O rędzie to je s t n ie ty lk o w y p o w ied zią te o re ty c z n ą , k tó rą n ależ y ściągnąć do rzeczyw istości, lecz je st ono w sp ó ło k reślan e przez dialog z dośw iadczeniem św ia ta ludzkiego, z k tó ry m człow iek m usi się zaw sze up o rać, je śli chce żyć, n ie tłu m ią c p rzy ty m podstaw ow ego p ro b le m u sw ego życia.
Te n ie k ied y zaw iłe w yw ody a u to ra z a słu g u ją n a p o djęcie w rzeczow ej d y sk u sji. Może d la kogoś z b ib listó w polsk ich b ro sz u ra ta sta n ie się im p u l sem do u d o sk o n a len ia ty c h d otychczasow ych m eto d sto so w a n ia B ib lii w te o logii i w d u sz p aste rstw ie?
ks. J u lia n S u lo w s k i SJ, W arszaw a K s. S ta n is ła w KOW ALCZYK, Z p ro b le m a ty k i dialogu c h r ze śc ija ń sk o -m a rk -
sisto w skieg o , W a rsza w a 1977, O śro d ek D o k u m en tac ji i S tu d ió w Społecznych,
s. 235.
Z n an e b y ły już od dłuższego czasu a rty k u ły ks. K o w a l c z y k a do tyczące p ro b le m a ty k i dialo g u c h rz eśc ija ń sk o -m ark sisto w sk ieg o , p u b lik o w a n e n a ła m a c h „ C h rz eścija n in a w św iecie” . N iek tó re z n ic h zostały p rz e d ru k o w a n e za g ran ic ą, m iędzy in n y m i w b iu le ty n ie S e k r e ta ria tu do S p ra w N ie w ierzący ch , „A teism o e dialogo” . M am y je tu ta j ze b ra n e w je d n e j książce. C zy teln ik je d n a k n ie odnosi w ra ż e n ia , że m a do cz y n ie n ia ze zbiorem a rty k u łó w , k tó re z reg u ły w te m a ty c e sw ojej b y w a ją b a rd z o rozbieżne. G dy b y n ie było to zaznaczone w przedm ow ie, m yślałby, że m a do czynienia ze z w a rtą k siążk ą. N ależy to w pierw szy m rzędzie zaw dzięczać te m aty ce. W w iększości ty c h a rty k u łó w b y ły k o n se k w e n tn ie p o d ejm o w an e z a g ad n ien ia filozoficzne, k tó re są p rze d m io te m za in te re so w a n ia zarów no ch rz eśc ija n , ja k i m a rk sistó w i w k tó ry c h is tn ie ją re a ln e p e rsp e k ty w y d ia lo g u i zbliżenia. M im o iż m oże n ie b yło to in te n c ją a u to ra , w y d a je się, że w y cz erp ał on zasadniczo w szy stk ie tego ro d z a ju p ro b lem y , k tó re stre s z c z a ją się do n a stę p u ją cy ch : kon cep cja filozofii, an tro p o lo g ia, w olność, p ra c a ludzka, a lie n a c ja , p ro b lem re lig ii i ateiz m u . S tą d też n a w e t m oże tro c h ę p rzy p a d k o w e zesta w ien ie tw o rzy p ew n ą całość.
K sią żk a zaw dzięcza sw oją zw arto ść rów nież sy stem a ty cz n ie u trz y m a n e j, w e w szy stk ich zasad n iczy ch rozd ziałach , m etodzie. A u to r zw y k le p rz e d sta w ia n a jp ie r w pogląd m a rk sisto w sk i n a d an e zagadnienie, o p ie ra ją c się z re g u ły n a k la sy k a c h : M a r k s i e , E n g e l s i e , L e n i n i e o raz u w zg lę d n ia ją c szeroko in te r p re ta c je i poglądy m a rk sistó w polskich. N astęp n ie m ów i o ch rz eśc ija ń sk im p u n k cie w id zen ia, ja k z a g ad n ien ia te p rz e d sta w ia P ism o św ., n a u k a K ościoła p rze w a żn ie w u ję c iu o sta tn ic h p ap ieży i S o b o ru W a ty k ań sk ieg o II oraz teologow ie i filozofow ie chrześcijań scy . W reszcie s ta ra się znaleźć p u n k ty styczne obu k o n cep cji lu b w sk a z u je n a p la tfo rm ę , n a k tó re j is tn ie ją m ożliw ości zbliżenia. I ta k dla p rz y k ła d u m ożem y w skazać, że ta k ie p ersp e k ty w y w idzi on w an tro p o lo g ii, gdyż o bydw ie kon cep cje za k ła d a ją zdolność człow ieka do p rz e k ra c z a n ia siebie i o tw a rto ść n a p ew n e go ro d z a ju tra n sc e n d e n c ję , oczyw iście ró żn ie p o jm o w an ą. W dzied zin ie lu d z k ie j w olności istn ie je , z d a n ie m a u to ra , częściow o zbieżna ew o lu cja: n ie k tó rz y m a rk siśc i z a cz y n ają u zn aw ać istn ie n ie a u to d e te rm in a c ji człow ieka, ch rz eśc ija n ie zaś coraz b a rd z ie j d o ce n ia ją ro lę d eterm in iz m ó w biologicznych
