v
248 Recenzje
U w ag o charakterze m erytorycznym książka Sherwooda Taylora niem al nie nasuwa. D ysku syjne może być oczyw iście takie czy inne potraktowanie jakiegoś zagadnienia, brak takich czy innych nazwisk, proporcje m iejsca pośw ięconego poszczególnym okresom. Zwłaszcza osiągnięcia w ieku X X zostały opisane nieco zbyt pobieżnie w stosunku do poprzednich rozdziałów. Wydaje się jednak, że autor celowo w olał pośw ięcić w ięcej m iejsca na rzeczy stare niż na niem al bieżące, znane czyteln ik ow i chociażby z prasy codziennej.
Godne podkreślenia jest n iew ątpliw ie słuszne stw ierdzenie autora, że ręce, oczy i mózg człow ieka żyjącego siedem tysięcy lat tem u były rów nie sprawne jak u człow ieka dzisiejszego — zapom ina bowiem o tym fak cie w ielu łudzi interesujących się zagadnieniam i historycznym i.
N ie zwrócił natom iast uw agi Sherwood Taylor na często podkreślane przypuszczenie, że narodziny praktycznego m iernictw a w starożytnym Egipcie m iały ścisły zw iązek z w ylew am i N ilu i koniecznością corocznego podziału ziem i na nowo. Również podając interesujące przykłady na w ysnuw anie logicz
nych i in teligentnych w niosków z niedokładnych obserwacji, cechujące
szczególnie filozofię grecką, a najbardziej m oże A rystotelesa, n ie przytoczył jednego z może najistotniejszych, a m ianow icie tego, że koncepcja nierucho mej Ziem i potwierdzona była faktem niezm iennego położenia w zględem siebie gwiazd stałych (oczyw iście nie można w inić za to starożytnych, że ówczesnym i środkam i nie b yli w stanie zauważyć paralaks gw iazd i nie przypuszczali tak kolosalnych rozm iarów w szechśw iata).
Te drobne i m ało istotne uw agi świadczą najlepiej, że książka Sherwooda Taylora posiada istotną w artość popularyzatorską podając prawdziwe, histo ryczne fakty w przyjemny, pogodny i nieco gaw ędziarski sposób. Z prawdzi wą przyjemnością pow italibyśm y jeszcze kilka przekładów prac tego w yb it nego autora.
Bolesław Orłowski
Bern D i b n e r, Ten Founding Fathers of the Electrical Science. Burndy Library t. 11, Norwalk 1954, s. 48 il. 21.
Bern D i b n e r, Heralds of Science. Burndy Library t. 12, Norwalk 1955, s. 96, il. 79.
Bern D i b n e r, The Atlantic Cabel. Burndy Library t. 16, Norwalk 1959, s. 96, il. 54.
Jak i inne w ydaw ane przez „Burndy Library” książki w chodzące w skład serii z dziedziny h istorii nauki i techniki, w szystk ie trzy om awiane prace przeznaczone są dla studentów oraz m iłośników tej dziedziny. N iezw ykle starannie w ydane, odznaczają się piękną szatą graficzną. Szczególny nacisk położono na oryginalne ilustracje, m ające wartość historycznego dokumentu, które doskonale wprowadzają czytelnika w epokę om awianych osiągnięć czy w ynalazków .
Dziesięciu tw ó r c ó w podstaw nauki o elektr yczności to Gilbert, Guericke,
Franklin, Volta, Ampère, Ohm, Gauss, Faraday, H enry i M axw ell. Książeczka Dibnera obejm uje naukowe życiorysy tych w ybitn ych uczonych, opatrzone w spółczesnym i im portretam i oraz rysunkam i skonstruow anych przez nich
Recenzje 249
przyrządów. Treść życiorysów u jęta jest raczej w sposób popularnoopisowy, tak że np. w zory m atem atyczne należą do rzadkości. Wybór tych w łaśn ie a nie innych nazw isk może być oczyw iście dyskusyjny. W krótkim w stęp ie D ibner tłum aczy się, dlaczego w łaśn ie ci, a nie in ni pionierzy nauki o elektryczności zostali um ieszczeni w owej dziesiątce. W ym ienia w nim rów nież nazw iska w ielu innych zasłużonych naukowców, jak N ollet, Coulomb, Galvani, Davy, Oersted, Hertz, Jacobi, Siem ens, Edison i inni.
Heroldowie nauki jest to w ybór dwustu pozycji bibliograficznych o epo
kowym znaczeniu znajdujących się w zbiorach Burndy Library w N orwalk_ w stanie C onnecticut. Poszczególne rozdziały obejmują następujące dziedziny: Astronomia, Botanika, Chemia, Elektryczność i Magnetyzm, Nauka tra k to ^ w ana ogólnie, Geologia, M atem atyka, M edycyna, Fizyka, Technika i Zoologia. W ramach każdej gałęzi w iedzy pozycje w ym ienione są w form ie katalogu z zachow anym i oryginalnym i tytu łam i w języku pierw szego w ydania. Przy każdej z nich znajduje się krótki opis dotyczący treści i znaczenia danej pracj^ Zamieszczono rów nież w iele reprodukcji z oryginalnych ilustracji. W szystkie w ym ienione prace są num erowane, a każda z nich opatrzona ponadto „dzienj-^ nikarskim tytu łem ”.
Przykładowo wygląda to w sposób następujący. Np. w dziale „Astro nom ia”:
„3. NOWY WSZECHŚWIAT
COPERNICUS, NICOLAUS (1473— 1543)
DE REVOLUTIONIBUS ORBIUM COELESTIUM.
Norim bergae, 1543, 4 to, 6 11., 1 1., 196 11., oprawna w skórę. N ajw ażniejsza z trzech książek naukowych, najbardziej w yjaśn ia jących w zajem ny zw iązek człow ieka i jego w szech św iata (podobnie jak N ew tona Principia i Darwina O pochodzeniu gatunków). Pozo stając .przez w iele lat w rękopisie została ostatecznie w ydrukow ana tuż przed śm iercią autora. W yznaczone w niej zostały m atem atycznie orbity planet przez przeniesienie środka obrotu dla naszego układu z Ziem i na Słońce. Ten egzem plarz zaw iera rzadką kartkę erraty. BL: Drugie wydanie, 1566; trzecie w ydanie, 1617.”
Pozycja ta opatrzona jest reprodukcją rysunku układu heliocentrycznego z podpisem: „Najw ażniejsze przedstaw ienie Słońca, jako środka naszefio układu planetarnego, spowodow ało znaczne przem iany w ludzkim sposobie m yślenia”.
W podobny sposób potraktowano i inne z 200 p ozycji w ym ienionych w książce Dibnera. Przegląd jest bardzo interesujący, a w span iałe repro dukcje podnoszą jeszcze wartość i atrakcyjność pracy.
Z poloniców, poza w ym ienioną wyżej pracą Kopernika, nazw isko naszego w ielkiego astronom a powtarza się bardzo często, a to w zw iązku z pracami: Retyka, Keplera, G alileusza, Foucaulta, Bacona, Vesaliusa, a jego sentencją opatrzony jest dział Astronom ii. Jako pozycja 164 w ym ieniona jest ponadto praca Marii C urie-Skłodow skiej Recherches sur les substances radioactives z roku 1903.
K abe l a tla n ty c k i jest książką o treści bardziej zwartej. Omówiono w niej
chronologicznie pierw sze projekty i próby połączenia Europy z Ameryką k. h. N.- i t. — 6
250 Recenzje
za pomocą podwodnego kabla, aż do zupełnego sukcesu, jaki m iał m iejsce w roku 1867. Opracowanie jest oparte na dokum entach i pracach w spół czesnych. A trakcyjność książki podnosi duża ilość doskonałych reprodukcji, przeważnie oryginalnych, starych rysunków przedstaw iających metody pracy, przekroje kabla i urządzenia pomocnicze, statk i biorące udział w zakładaniu transatlantyckiego kabla oraz całe sceny z tego ogromnego historycznego w yczynu. Na specjalnej m apie zaznaczono trasy poszczególnych ekspedycji. Interesujące są dokum enty dołączone na końcu książki: list Sam uela Morse’a z r. 1854 zaw ierający ciekaw e szczegóły dotyczące historii kabla transatlan tyckiego oraz obrona E. O. W hithouse’a, kierow nika nieudanej operacji z 1858 r., przeciw ko dymisji, jaką otrzym ał on od A tlantic Telegraph Company. Praca opatrzona jest obszernym w ykazem bibliograficznym .
K a b e l a tla n ty c k i jest wart uw agi również ze w zględu na fakt, że jest to
niem al zupełnie nieznany u nas odcinek h istorii techn iki i to historii stosun kow o niedaw nej, bo zaledw ie sprzed stu lat. A na pew no w arte obejrzenia są w spaniałe ilustracje zam ieszczone w tej książce.
W szystkie trzy om awiane pozycje mogą być ozdobą każdego księgozbioru. W ydaw nictw o to ma zresztą już ustaloną markę. Każda nowa książka Dibnera jest jej potwierdzeniem . W szystkie one będą n iezw ykle interesujące dla m i łośników h istorii nauki i techniki. M ateriał ilustracyjny zaw arty w nich może być z powodzeniem w ykorzystany dla celów dydaktycznych. U atrakcyjni on z pewnością każdy wykład z tej dziedziny. Seria „Burndy Library” to n ie w ątp liw ie duże osiągnięcie popularyzatorskie. Te n iew ielkie, ciekaw e ksią żeczki zapoznające w sposób popularny czytelnika z historią nauki są jedno cześnie i atrakcyjną lekturą i dokładnymi, zgodnym i w e w szystk ich szczegó
łach z prawdą historyczną opracow aniam i naukowym i.
Możemy sobie tylko życzyć, aby podobne prace ukazywały się również w Polsce.
Bolesław Orłowski
Historia ksią żki i bib liotek oraz ich stan obecny w Polsce. Praca zbiorowa
pod redakcją naczelną Ewy Paw likow skiej, współredaktorzy: K rystyna R em e- rowa i Aleksandra Szabuniew iczow a. W ydawnictwo Stow arzyszenia B ibliote karzy Polskich, W arszawa 1959, s. 251.
W roku 1957 został wydany pierw szy tom serii pod nazwą „Bibliotekarstwo Pow szechne”. Seria ta przeznaczona jest przede w szystkim , choć nie tylko, dla pracow ników służby bibliotecznej, zatrudnionych w szeroko rozbudowanej sieci placów ek bibliotek powszechnych. Kolejno w ydaw ane trzy tom y p ośw ię cone były organizacji sieci bibliotecznej, w ew nętrznej strukturze bibliotek, gromadzeniu, opracowaniu i udostępnianiu zbiorów bibliotecznych, problemom inform acyjno-bibliograficznym oraz fun kcji społecznej książki i biblioteki. Obecnie otrzym aliśm y ostatni, a czwarty z k olei tom serii, pośw ięcony historii k siążk i i bibliotek w zarysie powszechnym i polskim, a także ich położeniu w Polsce dzisiejszej.
