• Nie Znaleziono Wyników

Liczebność ludności rodzimej na Mazurach

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Liczebność ludności rodzimej na Mazurach"

Copied!
10
0
0

Pełen tekst

(1)

Sakson, Andrzej

Liczebność ludności rodzimej na

Mazurach

Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 3-4, 483-491

1987

(2)

Andrzej Sakson

LICZEBNOŚĆ LUDNOŚCI RODZIMEJ

NA MAZURACH

W w y n i k u w i e l o w i e k o w y c h , z r ó ż n i c o w a n y c h p o d w z g l ę d e m z a s i ę g u i l i c z e b n o ś c i f a l o s a d n i c t w a p o l s k i e g o , n a t e r e n a c h ó w c z e s n y c h P r u s u - k s z t a ł t o w a ł a s ię z w a r t a s p o ł e c z n o ś ć p o l s k a . L u d n o ś ć t a p r z e z w i e k i o d e r ­ w a n a b y ł a o d m a c i e r z y s t e g o p n i a n a r o d o w e g o , c o w w y n i k u n a t u r a l n y c h p r o c e s ó w a s y m i l a c j i i c e l o w e j p o l i t y k i g e r m a n i z a c y j n e j s p o w o d o w a ł o i s ­ t o t n e j e j z r ó ż n i c o w a n i e p o d w z g l ę d e m ś w i a d o m o ś c i n a r o d o w e j . W a r m i a ­ c y i M a z u r z y s t a n o w i l i s p o ł e c z n o ś c i u k s z t a ł t o w a n e p r z e z p r o c e s y c h a ­ r a k t e r y s t y c z n e d l a p o g r a n i c z a s p o ł e c z n e g o *. W w y n i k u d z i a ł a ń I I w o j ­ n y ś w i a t o w e j l u d n o ś ć r o d z i m a k a t o l i c k i e j W a r m i i i e w a n g e l i c k i c h M a z u r z n a l a z ł a s i ę w o b r ę b i e o d r o d z o n e g o p a ń s t w a p o l s k i e g o . P r o c e s a d a p t a c j i i s t a b i l i z a c j i s p o ł e c z n e j t e j l u d n o ś c i d o n o w y c h w a r u n k ó w o k a z a ł s i ę j e d ­ n a k b a r d z o z ł o ż o n y i o d b i e g a j ą c y o d p o c z ą t k o w y c h z a ł o ż e ń i o c z e k i w a ń 2. M a z u r z y z a m i e s z k i w a l i p o ł u d n i o w e t e r e n y P r u s W s c h o d n i c h , g d z i e b y l i g r u p ą d o m i n u j ą c ą p o d w z g l ę d e m l i c z e b n o ś c i . W o k r e s i e p o p r z e d z a ­ j ą c y m w y b u c h I I w o j n y ś w i a t o w e j l i c z b ę l u d n o ś c i e t n i c z n i e p o l s k i e j w o ś m i u p o w i a t a c h m a z u r s k i c h : o s t r ó d z k i m , n i d z i c k i m , s z c z y c i e ń s k i m , m r ą - g o w s k i m , p i s k i m , g i ż y c k i m , e ł c k i m i o l e c k i m s z a c o w a n o n a 3 5 0 — 5 0 0 t y s A L i c z b a t a n i e o b e j m u j e 18 t y s . M a z u r ó w , k t ó r z y w 1 9 2 0 r . z n a l e ź l i s i ę w o b r ę b i e p a ń s t w a p o l s k i e g o ( p o w i a t d z i a ł d o w s k i ) 4. W t y m ż e s a m y m r o k u n a t e r e n i e p o w y ż s z y c h o ś m i u p o w i a t ó w m i e s z k a ł o o g ó ł e m 4 5 1 t y s . o s ó b i w e d ł u g ó w c z e s n y c h s z a c u n k ó w w m i a s t a c h m i e s z k a ł o 5 5 % P o l a k ó w i 4 5 % N i e m c ó w , a l u d n o ś ć w i e j s k a s k ł a d a ł a s i ę z 8 6 % P o l a k ó w i 14% N i e m c ó w . W l i c z b i e t e j b y ł o 4 2 0 5 0 0 o s ó b w y z n a n i a e w a n g e l i c k i e g o 1 Р о г . Л . S a k s o n , M a z u r z y j a k o s p o łe c z n o ś ć p o g r a n i c z a , O l s z t y ń s k i e S t u d i a S o c j o l o g i c z n o - - E t n o g r a f i c z n e , O l s z t y n 1985, s s . 7—24. 2 P o r . Л . S a k s o n , P r z e m i a n y w i ą z i s p o ł e c z n e j na W a r m i i i M a z u r a c h , P r z e g l ą d Z a c h o d n i , 1985, n r . 3, S S . 83—72. 3 W . W r z e s i ń s k i , R u c h p o l s k i n a W a r m i i , M a z u r a c h i P o w i ś l u w l a t a c h 1920—1939, O l s z t y n 1973, s. 22, 4 P o r . W . W r z e s i ń s k i , K i o e s t i a m a z u r s k a n a D z i a l i ! o w s z c z y ź n i e w l a t a c h 1920— 1939, K o m u ­ n i k a t y M a z u r s k o - W a r m i ń s k i e , 1959, n r 3, s. 26-1. K o m u n i k a t y M a z u r s k o - W a r m i ń s k i e , 1987, n r 3 - 4 (1 7 7 -1 7 8 )

(3)

4 8 4 A n d r z e j Saks on i 30 5 0 0 w y z n a n i a k a t o l i c k i e g o 5. W e d ł u g n i e m i e c k i e g o s p i s u z 1 92 5 r . s z a c o w a n o l i c z b ą M a z u r ó w n a o k o ł o 2 4 0 t y s . o s ó b ( t a b . 1 ) 6. T a b e la 1. L icz e b n o ść lu d n o ści m a z u r s k i e j w 1925 r. P o w i a t O g ó l n a l i c z b a l u d n o ś c i w 1925 r . '/o P o l a k ó w w g s t a t y s t y k n i e m i e c ­ k i c h z 1925 r. P r z y p u s z c z a l n a i c z b a P o l a k ó w L i c z b a P o l a k ó w w g s p i s u w 1910 r. o b l i c z e n i a p e s y m i s t y c z n e o b l i c z e n i a o p t y m i s t y c z n e % l i c z b a % l i c z b a % l i c z b a O stró d z k i 76 606 12,10 25 14 151 45 34 473 42,24 30 496 N id zick i 38 588 22,91 50 19 294 65 25 102 66,57 23 547 S zczy cień sk i 71 064 30,93 65 46 192 75 53 298 70,89 49 366 P is k i 55 240 21,10 60 33 144 80 44 192 68,01 34 964 E łck i 58 429 12,2 45 26 292 70 40 900 51,0 28 345 G iżycki 45 817 4,66 25 11 454 40 18 327 35,93 14 809 M rą g o w s k i 51 779 13,8 40 20 712 50 25 889 49,58 24 840 O lecki 40 107 8,71 25 10 027 60 24 064 29,62 11 504 W ęg o rzew sk i 38 526 — 25 9 623 40 15 410 — — G o łd a p sk i 21 617 — - 15 3 243 20 4 323 — — K ę tr z y ń s k i 52 277 — 5 2 614 10 5 228 — — P o w i a t 550 050 X 35,77 196 757 52,95 291 206 X 217 871 Ź r ó d ł o : W . P o h o r e c k i , M a z u r y г о P r u s a c h W s c h o d n i c h , S p r a w y N a r o d o w o ś c i o w e , 1932, n r 2— 3, s s . 174 i 175. P r o c e n t l u d n o ś c i p o l s k i e j z a m i e s z k a ł e j w m i a s t a c h i w s i a c h p o s z c z e ­ g ó l n y c h p o w i a t ó w w e d ł u g w a r i a n t u „ p e s y m i s t y c z n e g o ” p r z e d s t a w i a t a ­ b e l a 2. Z d e c y d o w a n ą w i ę k s z o ś ć l u d n o ś c i m a z u r s k i e j s t a n o w i l i d r o b n i r o l n i c y o r a z r o b o t n i c y r o l n i i l e ś n i l u b t e ż r o b o t n i c y m i e j s c y . N i e w i e l k a b y ł a l i c z b a d r o b n o m i e s z c z a n ( B i a ł a , O r z y s z ) . M a z u r z y z a j m o w a l i n a j n i ż s z e s t a n o w i s k a w a d m i n i s t r a c j i o r a z n a k o l e j a c h . L u d n o ś ć m a z u r s k a p o z b a ­ w i o n a b y ł a w ł a ś c i w i e i n t e l i g e n c j i , g d y ż w y b i j a j ą c e s i ę j e d n o s t k i s z y b k o a s y m i l o w a ł y s ię w ś r o d o w i s k u n i e m i e c k i m . Ż y w i o ł p o l s k i n a M a z u r a c h u t r z y m y w a ł s i ę g ł ó w n i e i n e r c j ą l u d u , w r o d z o n y m k o n s e r w a t y z m e m c h ł o ­ p a , d u ż ą r o z r o d c z o ś c i ą M a z u r ó w o r a z n i e k o n s e k w e n c j a m i p o l i t y k i n i e ­ m i e c k i e j ( t r u d n o b y ł o e k s t e r m i n o w a ć i a s y m i l o w a ć j e d n o c z e ś n i e ) . 5 P o r . F . M . L e y k , O c e n a d o t y c z ą c a p o ł o ż e n i a i n a s t r o j u Ludn oś ci m i e j s c o w e g o p o c h o d z e ­ ni a n a t e r e n i e m a z u r s k i m i p r o p o z y c j e w z g l ę d n i e w n i o s k i m a j ą c e na c e lu u s u n i ę c i e z łe g o o r a z p o g ł ę b i e n i e i c h ś w i a d o m o ś c i n a r o d o w o ś c i o w e j , S z c z y t n o 1954. M a s z y n o p i s w z b i o r a c h a u t o r a . 6 P o r . W . P o h o r e c k i , M a z u r z y w P r u s a c h W s c h o d n i c h , S p r a w y N a r o d o w o ś c i o w e , 1932, n r 2—3, s s . 174— 175.

(4)

L i c z e b n o ś ć l u d n o ś c i r o d z i m e j n a M a z u r a c h 4 8 5 T a b e la 2. R o zm ieszczen ie lu d n o ści m a z u r s k i e j w m ia s ta c h i w siac h w 1925 r. P o w i a t % l u d n o ś c i p o l s k i e j w m i a s t a c h | n a w s i O stró d z k i 4 40 N idzicki 10 65 S z c zy c ie ń sk i 10 70 P isk i 15 80 Ełcki 8 70 G iżycki 3 30 M rą g o w s k i 4 45 Olecki 4 35 Ź r ó d ł o : j a k w tato. 1. W w y n i k u I I w o j n y ś w i a t o w e j s y t u a c j a d e m o g r a f i c z n a l u d n o ś c i m a ­ z u r s k i e j u l e g ł a i s t o t n y m z m i a n o m . W e d ł u g s z a c u n k ó w , w r e z u l t a c i e d z i a ł a ń w o j e n n y c h z g i n ę ł o o k o ł o 3 0 t y s . o s ó b , a w s k u t e k e w a k u a c j i i u - c i e c z k i p r z e d z b l i ż a j ą c y m s i ę f r o n t e m o k o ł o 3 5 0 t y s . z n a l a z ł o s ię n a t e ­ r e n i e N i e m i e c 7. U s t a l e n i e l i c z e b n o ś c i l u d n o ś c i m a z u r s k i e j , k t ó r a p o z o s t a ł a n a s w e j r o d z i n n e j z i e m i p o z a k o ń c z e n i u o s t a t n i e j w o j n y , o p i e r a s i ę n a r ó ż n y c h d a n y c h s t a t y s t y c z n y c h . P o s z c z e g ó l n i a u t o r z y z a j m u j ą c y s i ę t y m p r o b l e ­ m e m , p o d a w a l i z r ó ż n i c o w a n e , c z ę s t o s p r z e c z n e d a n e , k t ó r e z r e g u ł y n i e m i a ł y p o t w i e r d z e n i a w o f i c j a l n y c h s p i s a c h l u d n o ś c i 8. W o k r e s i e p o w o j e n n y m l i c z b a M a z u r ó w i W a r m i a k ó w w w y n i k u p o w r o t ó w z r ó ż n y c h s t r o n o r a z p r z y r o s t u n a t u r a l n e g o s y s t e m a t y c z n i e r o s ł a , b y w p ó ź n i e j s z y c h l a t a c h w w y n i k u e m i g r a c j i d o o b u p a ń s t w n i e ­ m i e c k i c h s y s t e m a t y c z n i e m a l e ć . W e d ł u g s z a c u n k ó w z 31 l i p c a 1 9 4 5 r . l u d n o ś ć r o d z i m a o k r ę g u m a ­ z u r s k i e g o l i c z y ł a 30 8 2 8 o s ó b (z t e g o 4 9 3 3 w m i a s t a c h i 25 8 9 5 n a w s i ) 9. D a n e te , p o d o b n i e j a k i p ó ź n i e j s z e a d m i n i s t r a c y j n e z e s t a w i e n i a s t a t y ­ s t y c z n e , d o t y c z ą j e d y n i e ó w c z e s n e g o O k r ę g u M a z u r s k i e g o , a p ó ź n i e j w o ­ j e w ó d z t w a o l s z t y ń s k i e g o i n i e u w z g l ę d n i a j ą t r z e c h p ó ł n o c n y c h p o w i a ­ t ó w : e ł c k i e g o , g o ł d a p s k i e g o i o l e c k i e g o ( t z w . E G O ) , k t ó r e p r z y ł ą c z o n e 7 P o r . F . M . L e y k , o p . c i t . 8 T a k n p . „ S t r a ż n i c a E w a n g e l i c k a ” w 1946 r . ( n r 6) s z a c o w a ł a l i c z b ę l u d n o ś c i m a z u r s k i e j n a 100 t y s . , a W o j c i e c h K ę t r z y ń s k i w o p r a c o w a n i u M a te r ia l I n f o r m a c y j n y z p o w i a t ó w o n a j ­ w i ę k s z y m n a s i l e n i u l u d n o ś c i a u t o c h t o n i c z n e j , O l s z t y n 1954 n a 70 t y s . ( m a s z y n o p i s w z b i o r a c h a u t o r a ) . 9 P o r . S . ż y r o m s k i , P r o c e s y m ł p r a e j i w u i o j e w ó d z t wt e o l s z t - y ń s k i m w l a t a c h 1945—1949, O l s z t y n 1971, s. 138. 31 — K o m u n i k a t y . . .

(5)

4 8 6 A n d r z e j S a k s on z o s t a ł y d o w o j e w ó d z t w a b i a ł o s t o c k i e g o ( o b e c n i e w o j e w ó d z t w o s u w a l s k i e ) . W z e s t a w i e n i a c h t y c h p o m i j a n y j e s t t a k ż e p o w i a t d z i a ł d o w s k i , k t ó r y p r z e z w i e l e l a t z n a j d o w a ł s i ę p o z a g r a n i c a m i w o j e w ó d z t w a o l s z t y ń s k i e g o . L i c z b ę l u d n o ś c i r o d z i m e j w p o s z c z e g ó l n y c h p o w i a t a c h w o j e w ó d z t w a o l s z t y ń s k i e g o w l a t a c h 1 9 4 6 — 1 9 5 7 o b r a z u j e t a b e l a 3. T a b e la 3. L u d n o ś ć r o d z im a W a r m ii i M az u r w poszczeg ó ln y ch p o w ia ta c h w o je w ó d z tw a o lszty ń sk ie g o w la ta c h 1946— 1957 P o w i a t 11X1946 1 V I I I 1947 1 I X 1948 I I I 1949 1950 1956/1957 O Z 1 N Z Z 1 N Z

z

1 N Z O O

1

% B a r t o s z y c k i 173 492 242 606

_

600 _ 955 609 2,7 B r a n i e w s k i 224 311 180 295 364 — 850 750 2 G i ż y c k i 5 345 5 126 1 910 9 962 624 6 092 250 5 940 5 395 15 G ó r o w s k i — 463 109 307 12 311 33 641 290 1.9 K ę t r z y ń s k i 1 898 2 438 1 200 2 087 180 2 307 — 3 017 2 860 6,4 L i d z b a r s k i 1 350 2 364 70 2 073 14 2 103 2 1 651 1 463 3,5 M o r ą s k i 1 884 2 000 788 2 465 245 2 500 153 1 993 1 957 4,4 M r ą g o w s k i 6 879 11 753 16 830 14 338 6 858 21 747 166 19 739 22 603 59 N i d z i c k i 308 * 2 260 634 2 310 595 2 709 — 3 262 2 643 И Д O l s z t y n m i a s t o 3 043 — 3 268 13 3 274 10 4 417 3 619 6,6 O l s z t y ń s k i 22 451 27 012 302 27 993 14 26 727 — 24 004 30 167 73,6 O s t r ó d z k i 7 100 7 819 1 261 8 349 373 8 755 243 8 412 8 823 15,9 P a s ł ę c k i 86 425 425 351 16 365 — 704 435 1.2 P i s k i 4 242 2 200 2 182 2 774 963 4 685 — 4 193 3 482 10,7 B i s k u p i e c k i 7 302 1 148 7 940 18 9 168 2 6 548 7 570 21,2 S u s k i — 1 482 258 2 032 — 1 809 — 2 173 1 450 2.7 S z c z y c l e ń s k i 7 213 7 254 7 049 7 965 4 717 12 644 — 12 587 12 000 25,5 W ę g o r z e w s k i 765 842 442 999 392 1 057 336 1 428 1 414 4,9 I ł a w e c k i 270 — — — — _

_

_

_

— I ł a w s k i 1 252 — — — — — - “ — — S u m a 67 761 84 407 35 029 91 516 15 042 106 717 1 304 103 122 105 530

X

R a z e m 67 761 119 436 106 558 108 021 103 122 105 530

X

O — o g ó ł e m ; Z — z w e r y f i k o w a n i ; N Z — n i e z w e r y f i k o w a n i ; °/o — o d s e t e k m i e s z k a ń c ó w p o w i a t u . • L i c z b a z a n i ż o n a , j a k o ż e w e d ł u g s z a c u n k ó w z 25 l i p c a 1945 r . l i c z b a l u d n o ś c i r o d z i m e j w t y m p o w i e c i e w y n o s i ł a 5903. Ź r ó d ł o : W o j e w ó d z k i e A r c h i w u m P a ń s t w o w e w O l s z t y n i e . U r z ą d W o j e w ó d z k i 1945—1950, s y g n . 87, 261, 1352. S p i s y z l a t 1946—1950; A r c h i w u m K W P Z P R w O l s z t y n i e . S e k r e t a r i a t , s y g n . 70/V/56. P r o p o r c j e m i ę d z y l u d n o ś c i ą m a z u r s k ą a w a r m i ń s k ą w w o j e w ó d z t w i e o l s z t y ń s k i m ( W a r m i a c y z a m i e s z k i w a l i g ł ó w n i e d a w n e p o w i a t y : o l s z t y ń ­ s k i , b i s k u p i e c k i , r e s z e l s k i , l i d z b a r s k i i m i a s t o O l s z t y n ) p r z e d s t a w i a t a b e l a 4. D l a u z y s k a n i a p e ł n e g o o b r a z u w i e l k o ś c i l u d n o ś c i m a z u r s k i e j w t y c h l a t a c h n a l e ż y d o d a ć s t o s u n k o w o n i e w i e l k ą l i c z b ę M a z u r ó w m i e s z k a j ą c y c h p o z a t e r e n a m i ó w c z e s n e g o w o j e w ó d z t w a o l s z t y ń s k i e g o . L i c z b a l u d n o ś c i

(6)

L ic z e b n o ś ć l u d n o ś c i r o d z i m e j n a M a z u r a c h 4 8 7 T a b e la 4. L u d n o ś ć m a z u r s k a i w a r m i ń s k a w w o je w ó d z tw ie o ls z ty ń sk im w la t a c h 1946—1957 D a t a s p i s u L u d n o ś ć m a z u r s k a w t y s . L u d n o ś ć w a r m i ń s k a w t y s . 1 1 X 1946 37 30 1 IV 1947 72 40 1 V I I I 1947 78 41 V 1948 68 40 1 I X 1948 65 41 II 1949 68 40 1950 66 37 1957 62 43 Ź r ó d ł o : j a k w t a b . 3; o b l i c z e n i a w ł a s n e . m a z u r s k i e j w p o w i a t a c h t z w . E G O w y n o s i ł a w d r u g i e j p o ł o w i e l a t c z t e r ­ d z i e s t y c h o k o ł o 3 t y s . 10, z t e g o w p o w i e c i e e ł c k i m w r . 1 9 4 9 n a o g ó l n ą l i c z b ę 1 8 7 9 M a z u r ó w b y ł o 1 2 6 5 z w e r y f i k o w a n y c h i 6 4 1 n i e z w e r y f i k o w a ­ n y c h u . P o w i a t o l e c k i w e d ł u g d a n y c h u r z ę d o w y c h l i c z y ł w 1 95 1 r . o g ó ł e m 7 9 9 M a z u r ó w 12, a g o ł d a p s k i w 1 9 4 8 r . z a m i e s z k i w a ł o 2 6 0 z w e r y f i k o w a ­ n y c h M a z u r ó w 13. D o k ł a d n i e j s z y c h d a n y c h n a t e m a t l i c z b y l u d n o ś c i r o ­ d z i m e j w t y c h t r z e c h p o w i a t a c h d o s t a r c z a s p i s p r z e p r o w a d z o n y w 1 9 5 0 r . W e d ł u g r e z u l t a t ó w s p i s u , w w o j e w ó d z t w i e b i a ł o s t o c k i m m i e s z k a ł o 5 5 0 5 M a z u r ó w , z t e g o w p o w i e c i e e ł c k i m — 3 0 0 5 , g o ł d a p s k i m — 5 0 7 , a w o l e c ­ k i m — 9 9 2 14. W p o w i e c i e d z i a ł d o w s k i m l i c z b ę l u d n o ś c i r o d z i m e j n a p o ­ c z ą t k u l a t p i ę ć d z i e s i ą t y c h s z a c o w a n o n a 4 0 0 — 8 0 0 o s ó b 15. T a k w i ę c d o p o d a n e j p o w y ż e j l i c z b y l u d n o ś c i m a z u r s k i e j z a m i e s z k a ł e j w w o j e w ó d z ­ t w i e o l s z t y ń s k i m n a l e ż y d o d a ć s u m ę o k o ł o 4 — 5 t y s . z t y c h c z t e r e c h p o ­ w i a t ó w . O g ó l n a l i c z b a l u d n o ś c i m a z u r s k i e j n a p r z e ł o m i e l a t c z t e r d z i e ­ s t y c h i p i ę ć d z i e s i ą t y c h w y n o s i ł a 8 1 ,5 t y s . ( 1 9 4 7 ) i 7 1 ,5 t y s . ( 1 9 5 0 ) . W i e l ­ k o ś c i t e n i e o b e j m u j ą p e w n e j l i c z b y M a z u r ó w , k t ó r z y z a m i e s z k a l i w i n n y c h r e j o n a c h P o l s k i , a g ł ó w n i e w d a w n y m w o j e w ó d z t w i e g d a ń s k i m . B y ł a t o j e d n a k z n i k o m a l i c z b a , t r u d n a d o u s t a l e n i a . 10 D w a d z i e ś c i a la t p o w i a t ó w E l k , G o ł d a p i O l e c k o (1945— 1965). F a k t y i l i c z b y , T R Z Z , B i a ­ ł y s t o k 1965, s . 3. 11 A r c h i w u m P a ń s t w o w e w B i a ł y m s t o k u ( d a l e j A P B ) . O d d z i a ł ( d a l e j O .) w E ł k u , S t a r o s t w o P o w i a t o w e ( d a l e j S P ) w E ł k u , R e f e r a t S p o ł e c z n o - P o l i t y c z n y 1945— 1950 ( d a l e j R S P ) , s y g n . 23. 12 A P B , O . E ł k , S P O l e c k o , R S P , s y g n . 153—154. 13 A P B , O . E ł k , S P , G o ł d a p , R S P , s y g n . 71—72. 14 P o r . L . K o s i ń s k i , D o k u m e n t a c j a g e o g r a f i c z n a Z i e m Z a c h o d n i c h . P o c h o d z e n i e t e r y t o ­ r ia ln e l u d n o ś c i Z i e m Z a c h o d n i c h w 1950 r o k u , W a r s z a w a 1960, a n e k s , t a b . 1. 15 A r c h i w u m P a ń s t w o w e w O l s z t y n i e , O . S z c z y t n o , S P D z i a ł d o w o 1945—1950, s y g n . 8—10

(7)

4 8 8 A n d r z e j Sa ks on P o c z y n a j ą c o d 1 9 4 8 r . l i c z b a l u d n o ś c i r o d z i m e j z a c z ę ł a z m n i e j s z a ć s ię , g ł ó w n i e n a s k u t e k w y j a z d ó w z a O d r ę . W c i ą g u d z i e s i ę c i o l e c i a 1 9 4 7 — — 1 9 5 7 l i c z b a l u d n o ś c i m a z u r s k i e j z m n i e j s z y ł a s i ę o o k o ł o 16 t y s . , t j . o 2 0 ,5 % s t a n u z 1 9 4 7 r . W l a t a c h 1 9 5 2 — 1 9 5 5 z w o j e w ó d z t w a o l s z t y ń ­ s k i e g o w y j e c h a ł o 1 1 7 0 o s ó b d o N R D i 1 2 0 0 o s ó b d o R F N 16. W l a t a c h 1 9 5 6 — 1 9 5 9 o d n o t o w a n o w i e l k ą f a l ę w y j a z d ó w l u d n o ś c i r o d z i m e j . W o k r e ­ s i e t y m z w o j e w ó d z t w o l s z t y ń s k i e g o i b i a ł o s t o c k i e g o ( t z w . E G O ) w y j e ­ c h a ł o p o n a d 38 t y s . o s ó b ( w t y m 4 2 2 0 d o N R D i 3 4 1 8 7 d o R F N ) 17. W p r z e w a ż a j ą c e j l i c z b i e b y ł a t o l u d n o ś ć m a z u r s k a . T a k n p . w 1 9 5 3 r . d o N R D w y j e c h a ł y o g ó ł e m 9 8 2 o s o b y , w t y m z p o w i a t ó w m r ą g o w s k i e g o — 2 4 7 o s ó b , z e s z c z y c i e ń s k i e g o — 108 , a z o l s z t y ń s k i e g o — n a j w i ę k s z e g o s k u p i s k a l u d n o ś c i w a r m i ń s k i e j — t y l k o 5 2 o s o b y . W p i e r w s z y m p ó ł r o c z u 1 95 4 r . w p ł y n ę ł o 2 1 7 1 p o d a ń o w y j a z d d o o b u p a ń s t w n i e m i e c k i c h , w t y m z p o w i a t ó w m r ą g o w s k i e g o — 6 7 0 , s z c z y c i e ń s k i e g o — 6 8 5 , o l s z t y ń ­ s k i e g o — 30 ls . D y n a m i k ę w y j a z d ó w z l a t 1 9 5 6 — 1 9 5 9 o b r a z u j e t a b e l a 5.

T a b e la 5. W y ja z d y lu d n o ści r o d z im e j z w o je w ó d z tw o lszty ń sk ie g o i b iało sto ck ieg o d o N R D i R F N w la ta c h 195(i— 1959

R ok

NRD RFN

w ojew ództwo w ojew ództw o olsztyńskie 1 b iałostockie olsztyńskie białostockie

1956 1121 71 1 897 128 1957 1581 200 13 204 1445 1958 1245 2 11 447 288 1959 — — 5 775 3 R az e m 3947 273 32 323 1864 Ź r ó d ł o : M . L a t u c h , R e p a t r i a c j a l u d n o ś c i p o l s k i e j w l a t a c h 1955—1960 n a tle z e w n ę t r z n y c h r u c h ó w w ę d r ó w k o w y c h , W a r s z a w a 1961, s . 83; z e s i a w i e n i e w ł a s n e . M i m o i ż w ł a ś c i w a a k c j a ł ą c z e n i a r o d z i n , w r a m a c h k t ó r e j w y j e ż d ż a ł a l u d n o ś ć r o d z i m a , z o s t a ł a z a k o ń c z o n a w 1 9 5 8 r . , w n a s t ę p n y c h l a t a c h l i c z b a w y j e ż d ż a j ą c y c h k s z t a ł t o w a ł a s ię n a p o z i o m i e 5 0 0 d o 3 t y s . o s ó b w s k a l i r o c z n e j . O g ó ł e m w l a t a c h 1 9 6 0 — 1 97 0 d o R F N w y j e c h a ł o p o n a d 12 t y s . , a d o N R D 5 t y s . o s ó b z w o j e w ó d z t w o l s z t y ń s k i e g o i b i a ł o s t o c ­ k i e g o 19. P o n o w n y w z r o s t l i c z b y w y j a z d ó w n a s t ą p i ł w 1 97 1 r . o r a z w 16 A r c h i w u m K W P Z P R w O l s z t y n i e , S e k r e t a r i a t , m a t e r i a ł y d o t y c z ą c e l u d n o ś c i m i e j s c o ­ w e g o p o c h o d z e n i a 1954— 1958, s y g n . 70/V/56. 17 P o r . M . L a t u c h , R e p a t r i a c j a l u d n o ś c i p o l s k i e j w l a l a c h 1955—1960 nu tle z e w n ę t r z n y c h r u c h ó w w ę d r ó w k o w y c h , W a r s z a w a 1961, s. 83. 18 P o r . p r z y p . 16. 19 P o r . Л . O c h o c k i , E m i g r a c j a l u d n o ś c i z P o l s k i d o R e p u b l i k i F e d e r a l n e j N i e m i e c w l a ­ t a c h 1952— 1972. W a r s z a w a 1974, a n e k s , tab. 7 i 8.

(8)

L ic z e b n o ś ć l u d n o ś c i r o d z i m e j n a M a z u r a c h 4 8 9 d r u g i e j p o ł o w i e l a t s i e d e m d z i e s i ą t y c h , p o p o d p i s a n i u p r z e z r z ą d y P R L i R F N u m o w y o t z w . a k c j i ł ą c z e n i a r o d z i n (9 X 1 9 7 5 ). W r a m a c h t e j a k c j i , w l a t a c h 1 9 7 6 — 1 9 8 4 , z W a r m i i , M a z u r i P o w i ś l a w y j e c h a ł o d o R F N 36 ,7 t y s . o b y w a t e l i ( w l a t a c h 1 9 6 8 — 1 9 7 5 w y j e c h a ł o 2 0 ,2 t y s . o s ó b ) . O g ó ­ ł e m w l a t a c h 1 9 5 2 — 1 9 8 4 z W a r m i i i M a z u r w y j e c h a ł o d o R F N p o n a d 105 t y s . o s ó b 20. W l a t a c h s i e d e m d z i e s i ą t y c h , w p r z e c i w i e ń s t w i e d o p i ę ć ­ d z i e s i ą t y c h , w ś r ó d w y j e ż d ż a j ą c y c h z d e c y d o w a n i e p r z e w a ż a ł a l u d n o ś ć z W a r m i i . P o n i e w a ż d a n e s t a t y s t y c z n e z o k r e s u p o 1 9 5 7 r . n i e są p e ł n e , n i e ­ z m i e r n i e p r z y d a t n e d l a o k r e ś l e n i a l i c z b y l u d n o ś c i m a z u r s k i e j o k a z a ł y s ię s t a t y s t y k i w y z n a n i o w e p o s z c z e g ó l n y c h k o ś c i o ł ó w i z w i ą z k ó w w y z n a n i o ­ w y c h o c h a r a k t e r z e p r o t e s t a n c k i m ( w k t ó r y c h M a z u r z y s t a n o w i ą 8 0 — 1 00 % w i e r n y c h ) , a s z c z e g ó l n i e K o ś c i o ł a e w a n g e l i c k o - a u g s b u r s k i e g o 21. K o ś c i o ­ ł y t e w s w y c h s p r a w o z d a n i a c h , w p r z e c i w i e ń s t w i e d o d a n y c h a d m i n i s t r a ­ c y j n y c h o b e j m u j ą w i e r n y c h z a m i e s z k u j ą c y c h c a ł y o b s z a r h i s t o r y c z n y c h M a z u r . W y z n a n i a p r o t e s t a n c k i e m a j ą n a M a z u r a c h w i e l o w i e k o w ą t r a ­ d y c j ę . W e d ł u g u s t a l e ń F r y d e r y k a M . L e y k a , w k o ń c u l a t c z t e r d z i e s t y c h , n a o g ó l n ą l i c z b ę 8 0 t y s . M a z u r ó w b y ł o o k o ł o 75 t y s . e w a n g e l i k ó w i 5 t y s . k a t o l i k ó w 22. D a n e k o ś c i e l n e n i e u w z g l ę d n i a j ą j e d n a k c a ł e j b a d a n e j p o ­ p u l a c j i , g d y ż n i e z a w i e r a j ą l i c z b y M a z u r ó w w y z n a n i a k a t o l i c k i e g o o r a z e w a n g e l i k ó w n i e . z a r e j e s t r o w a n y c h w ż a d n y c h s t r u k t u r a c h k o ś c i e l n y c h , a t a k ż e n i e w i e r z ą c y c h . N a p o d s t a w i e s t a t y s t y k w y z n a n i o w y c h , z u w a g i n a b r a k i n n y c h d a n y c h l i c z b o w y c h , p r z e ś l e d z i ć m o ż n a j e d n a k t e n d e n c j e m i g r a c y j n e o r a z o k r e s y s t a b i l i z a c j i b a d a n e j p o p u l a c j i ( t a b . 6). B i o r ą c za p o d s t a w ę p o w y ż s z e s t a t y s t y k i i z e s t a w i a j ą c j e z w ł a s n y m i b a d a n i a m i t e r e n o w y m i o c h a r a k t e r z e d e m o g r a f i c z n y m w t r z e c h w y b r a n y c h g m i n a c h n a t e r e n i e M a z u r , m o ż n a s z a c u n k o w o o k r e ś l i ć w s p ó ł c z e s n ą w i e l k o ś ć c a ł e j p o p u l a c j i m a z u r s k i e j l u d n o ś c i r o d z i m e j . W l a t a c h 1 9 8 3 — 1 9 8 4 b a d a n o l i c z e b n o ś ć m a z u r s k i e j l u d n o ś c i r o d z i m e j w t r z e c h g m i n a c h : D ą b r ó w n o (d . p o w i a t o s t r ó d z k i ) , P a s y m (d . p o w i a t s z c z y c i e ń s k i ) o r a z S o r k w i t y (d . p o w i a t m r ą g o w s k i ) . R e j o n y t e b y ł y k i e d y ś n a j w i ę k s z y m i s k u p i s k a m i t e j l u d n o ś c i ( w 1 9 5 7 r . l u d n o ś ć m a z u r s k a l i c z y ł a w p o w i a t a c h : o s t r ó d z k i m — 8 8 2 3 o s o b y c z y l i 1 5,9 % o g ó ł u m i e s z ­ k a ń c ó w , s z c z y c i e ń s k i m — 12 t y s . , t z n . 2 5 ,5 % i m r ą g o w s k i m — 22 6 0 3 t y s . o s ó b , t j . 5 9 % ) 23. L i c z b y u z y s k a n e w w y n i k u d o k ł a d n e j a n a l i z y w s z y s t k i c h 20 O b l i c z e n i a w ł a s n e n a p o d s t a w i e S t a t i s t i s c h e s J a h r b u c h f ü r B u n d e s r e p u b l i k D e u t s c h l a n d z l a t 1972— 1985, W i e s b a d e n . 21 A . S a k s o n , W p l y i o s t o s u n k ó w w y z n a n i o w y c h n a k s z t a ł t o w a n i e sią p r o c e s ó w s p o ł e c z ­ n y c h n a M a z u r a c h p o 1945 r o k u , O l s z t y ń s k i e S t u d i a S o c j o l o g i c z n o - E t n o g r a f i c z n e , O l s z t y n 1985, s s . 56—73. 22 P o r . F . M . L e y k , o p . c i t . 23 P o r . p r z y p . 16.

(9)

4 9 0 A n d r z e j Sak so n T a b e la 6. P r o t e s t a n c k a lu d n o ść M a z u r w la ta c h 1950—1983 w ś w ietle s t a t y s t y k k o ścieln y ch Z w i ą z e k w y z n a n i o w y 1950' 1959 1958 1961 1963 1964 1967 1969 1961Г 1970 K o ś c i ó ł e w a n g e i l c k o -- a u g s b u r s k i 68 500 46 144 24 822 21 174 17 482 16 368 12 G74 10 899 8 900 7 043 K o ś c i ó ł m e t o d y s t y c z n y 4 191 7 133 4 059 2 935 2 796 700 2 676 3 900 2 106 2 067 P o l s k i K o ś c i ó ł C h r z e ś c i j a n B a p t y s t ó w 601 654 529 624 620 272 471 500 439 529 Z j e d n o c z o n y K o ś c i ó ł E w a n g e l i c z n y — 355 * 478 413 413 415 325 342 342 342 S t o w a r z y s z e n i e N o w o a p o s t o l s k i e 321 388 253 302 281 269 261 255 256 267 K o ś c i ó ł A d w e n t y s t ó w D n i a S i ó d m e g o 118 270 267 218 218 234 220 223 220 219 R a z e m 73 7 30 55 199 30 008 25 660 21 810 20 258 16 591 14 119 12 263 10 467 Z w i ą z e k w y z n a n i o w y 197Г 1972 1974 1976 1979 1980 1981 1982 1983 K o ś c i ó ł e w a n g e l i c k o -- a u g s b u r s k i 6 88 696 6 693 4 790 3 543 3 337 3 546 4 179 4 300 K o ś c i ó ł m e t o d y s t y c z n y 1 834 1 762 1 745 1 748 1 422 1 408 1 546 1 414 1 386 P o l s k i K o ś c i ó ł C h r z e ś c i j a n B a p t y s t ó w 500 494 443 327 279 280 297 300 302 Z j e d n o c z o n y K o ś c i ó ł E w a n g e l i c z n y 342 243 243 236 244 244 294 417 541 S t o w a r z y s z e n i e N o w o a p o s t o l s k i e 233 233 245 246 211 230 208 215 251 K o ś c i ó ł A d w e n t y s t ó w D n i a S i ó d m e g o 218 205 207 117 115 90 86 90 91 R a z e m 10 008 9 633 9 576 7 458 5 814 5 500 5 977 6 760 6 871 * Z j e d n o c z e n i e K o ś c i o ł ó w C h r y s t u s o w y c h Ź r ó d ł o : W y d z i a ł d o s p r a w W y z n a ń U r z ę d u W o j e w ó d z k i e g o w O l s z t y n i e 1945—1984, S p r a w y O g ó l n e , S y g n . 1, 6, 13, 17. 18, 54, 64. k a r t o s o b o w y c h m i e s z k a ń c ó w p o s z c z e g ó l n y c h g m i n w r a z z z e s t a w i e n i e m s t a t y s t y k w y z n a n i o w y c h u k a z u j e t a b e l a 7. Z p o w y ż s z e g o z e s t a w i e n i a w y n i k a , i ż l i c z b a z a r e j e s t r o w a n y c h w i e r ­ n y c h p o s z c z e g ó l n y c h K o ś c i o ł ó w p r o t e s t a n c k i c h j e s t d w u - c z t e r o k r o t n i e m n i e j s z a o d o g ó l n e j l i c z b y l u d n o ś c i r o d z i m e j m i e s z k a j ą c e j w p o s z c z e g ó l ­ n y c h g m i n a c h . N a p o d s t a w i e k i l k u l e t n i c h s o c j o l o g i c z n y c h b a d a ń t e r e n o ­ w y c h ( 1 9 8 1 — 1 9 8 5 ), z r ó ż n i c o w a n y c h k w e r e n d a r c h i w a l n y c h , a n a l i z y d o ­ k u m e n t ó w u r z ę d o w y c h , w t y m s z c z e g ó l n i e s t a t y s t y k ■ k o ś c i e l n y c h o r a z k o n s u l t a c j i z d z i a ł a c z a m i M a z u r s k i e g o Z r z e s z e n i a K u l t u r a l n e g o i d u c h ó w

(10)

-L i cz e b n o ś ć l u d n o ś c i r o d z i m e j n a M a z u r a c h 4 9 1 T a b e la 7. L u d n o ś ć r o d z im a w w y b ra n y c h g m in a c h w e d łu g s t a n u z g r u d n i a 1983 r. G m i n a O g ó l n a l i c z b a m i e s z k a ń c ó w L u d n o ś ć r o d z i m a P r z y b l i ż o n a l i c z b a w i e r n y c h z a r e j e s t r o w a n y c h w K o ś c i o ł a c h p r o t e s t a n c k i c h l i c z b a % D ą b ró w n o 5200 301 5,8 o koło 150 P a s y m 4881 401 7,2 około 100 S o rk w i ty 4650 484 10,4 o koło 150 Ź r ó d ł o : K a r t y o s o b o w e m i e s z k a ń c ó w u r z ę d ó w g m i n w D ą b r ó w n i e , P a s y m i u i S o r k w i t a c h ; o b l i c z e n i a w ł a s n e . n y m i p r o t e s t a n c k i m i 24, o b e c n ą l i c z b ę m a z u r s k i e j l u d n o ś c i r o d z i m e j o s z a ­ c o w a n o n a 10— 15 t y s . W l i c z b i e t e j m i e ś c i s i ę o k o ł o 7 t y s . z a r e j e s t r o w a ­ n y c h w i e r n y c h s z e ś c i u g ł ó w n y c h w y z n a ń p r o t e s t a n c k i c h . W m a k s y m a l n e j l i c z b i e m i e s z c z ą s i ę o s o b y i n n y c h w y z n a ń o r a z n i e w i e r z ą c y , j a k r ó w n i e ż s t o s u n k o w o s z e r o k i e g r o n o o s ó b p o c h o d z ą c y c h z m a ł ż e ń s t w m i e s z a ­ n y c h , w k t ó r y c h m ą ż l u b ż o n a w y w o d z ą s ię z l u d n o ś c i r o d z i m e j . Z p r o ­ w a d z o n y c h b a d a ń w y n i k a , i ż o k o ł o 3 8 % b a d a n e j p o p u l a c j i l u d n o ś c i m a ­ z u r s k i e j s t a n o w i ą o s o b y u r o d z o n e p r z e d 1 9 4 5 r . O k o ł o 10% u r o d z i ł o s ię w l a t a c h 1 9 4 5 — 1 9 5 3 , w l a t a c h 1 9 5 4 — 1 9 6 8 — 18% , a u r o d z e n i p o 1 9 6 8 r . s t a n o w i ą 3 4 % . W i ę k s z e s k u p i s k a , z n a c z n i e r o z p r o s z o n e j t e r y t o r i a l n i e m a z u r s k i e j l u d ­ n o ś c i r o d z i m e j z n a j d u j ą s ię o b e c n i e w r e j o n a c h : O s t r ó d y , D ą b r ó w n a , N i d z i c y , S o r k w i t , P i e c e k , R y n u , G i ż y c k a , S z c z y t n a , M i k o ł a j e k , P i s z a o r a z w m i e ś c i e O l s z t y n i e . P o p u l a c j a m a z u r s k i e j l u d n o ś c i r o d z i m e j , w w y n i k u s y s t e m a t y c z n e j e m i g r a c j i s t a n o w i o b e c n i e , w z a l e ż n o ś c i o d p r z y j ę t e g o w a r i a n t u , 12— 1 8% w i e l k o ś c i z k o ń c a 1 9 4 7 r . 24 D u ż ą p o m o c ą w u z y s k a n i u i n f o r m a c j i s ł u ż y l i m i : p r o f , d r h a b . B o h d a n W i l a m o w s k i , k s . k o n s e n i o r J e r z y O t e l l o o r a z k s . s e n i o r P a w e ł K u b i c z e k z D i e c e z j i M a z u r s k i e j K o ś c i o ł a e w a n g e l i c k o - a u g s b u r s k i e g o .

Cytaty

Powiązane dokumenty

Maksima opadu na danej stacji pogrubiono Daily sums of precipitation [mm] for the period 9‒18 May 2014 in selected places in Bosnia and Herzegovina.. Maximum total precipitation

Wiedza na temat kultury narodowej jako elementu otoczenia międzynarodowego jest podstawą selekcji rynków docelowych, wyboru strategii wejścia oraz decyzji o strategiach

31 sierpnia 1939 r., na kilka godzin przed atakiem Niemiec na Polskę, ambasador niemiecki w Eire - Eduard Hempel - spotkał się z premierem Irlandii w jego

share of FDI in export may make the economy of China highly dependent on foreign demand and vulnerable to changes in world market. Some even worry about the safety of

Przydatność każdego zbioru słownictwa potocznego jest bardzo du- ża, a jeszcze większa w wypadku, gdy mamy poznać zasób i strukturę słownictwa nie zbadanej

Analiza porównawcza doświadczeń praktycznych różnych krajów w zakresie oddziaływania władz państwowych na KTN skłania ponadto do wniosku, że zapew- nienie przez

Polish economists have long been interested in our Eastern neighbours’ economies, which are among our largest foreign trade and, more widely, economic partners. Falkowski has

Nie jest więc tak, jak niestety wydaje się niektórym chrześcijanom, że ideał chrześcijańskiej rodziny jest li tylko jakim ś nierealnym , wygó­ rowanym żądaniem