Grygier, Tadeusz
Sumariusz akt naczelnej władzy Prus
Książęcych "Etats-Ministerium" [cz.
9]
Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 1-2, 275-280
T A D E U S Z G R Y G IE R
SU M A R IU SZ A K T N A C Z E L N E J W ŁA D ZY P R U S K SIĄ Ż Ę C Y C H
„E T A T S-M IN IST E R IU M ” β) .
— W sp ra w ie zn a jd u ją c y c h się w T a jn y m A rch iw u m w K ró lew cu stary ch biblii. B ib lie te m a p r z e ją ć B ib lio te k a Z am k o w a. R e sk ry p t do rad cy kon sy - s to ria ln e g o dr B o c k a z 19 p aź d z ie rn ik a 1772 r. A c ta w egen V erm eh ru n g d er
K ön igl. B ib lio th e с in K ö n ig sb e rg ” (71, i, vol. III).
B i l l e t — p a p ie ry w arto ścio w e
— B iu ro K w a te ru n k o w e w K ró lew cu — B ille tie r W erk in K ö n ig sb e rg. O rg a n iz a c ja 229 (75, b).
— W sp ra w ie p ap ie ró w w artościow y ch . „ Die D e c la ra tio n w egen V in d i-
cirun g, E rn e u e ru n g u n d A m o rtisa tio n d er B an co -N o te n , P fa n d b rie fe , T a b a k s u n d S e e h a n d lu n g s-A c tie n , au ch a n d e re r B ille ts — a u p o rteu r m . (20, a).
B l a u e r K r u g — k a rc z m a k ró le w ieck a
— B la u e r K r u g 231. O rg a n iz a c ja w oln ego p la cu n a p o trze b y k arcz m y w L e - b en iku (L ö b e n ich t) (76, b).
B l e c h — b la sz k i m etalo w e
— D ochodzen ie w sp ra w ie złożen ia w k o ściele w K ła jp e d z ie fałszy w y ch p ien ięd zy (b lasz ek m etalow y ch ) (98, ее).
— O rg a n iz a c ja fa b r y k b la ch y (61, h).
— O rd y n acja d la h u ty i w alcow n i żelaza, b la ch y i m ied zi w P ru siech .
D ie H ütten un d H a m m e r O rd n u n g 232 (4, f).
229 B ille tie r W erk = B ille tie ra m t = E in q u a rtie ru n g sa m t = E in q u a r tie
ru n g sb u r e a u = B iu ro K w a te ru n k o w e , w y d a ją c e k w ity k w ateru n k o w e, n a
p o d sta w ie których żołn ierze m ieli p raw o za k w a te ro w a n ia u m ieszk ań có w d an ej m iejsco w o ści. B y ł to śro d e k p łatn iczy żołn ierza.
230 P od p o ję cie m B ille t rozu m ian o: zaśw iad cze n ie, w izytów kę, b ile t m iło sn y
(billet d 'a m o u r ), p ism o p o le c a ją c e , k w it k w ateru n k o w y , k w it dłużn y, w e k se l,
n o ta tk a a d re so w a, d yplom . B ille t a u p o rteu r ozn aczał k w it dłużn y (S c h u ld
schein).
231 K ru g = m ała k arcz m a , w k tó rej w olno było s p rz e d a w a ć ty lk o piw o. 232 O rg a n iz a c ja h u t ru d y d arn io w e j w P ru sa ch K sią ż ę c y c h o ra z tzw.
Sch m e lz h ü tte , do k tóry ch n ale ża ły m ag a zy n y ru d y że la zn ej i w ę g la V or- r a th sh ä u se r fü r E rze u n d K oh len ). B y ły rów n ież h u ty różn ych m e ta li (B lei, Zinn, K u p fe r, S ilb e r, R ö st un d W asch h erde, P o ch - u n d A m a lg am irw e rk e ).
O rg a n iz a c ja za k ład ó w ob rób k i m e ta li to H a m m e rw erk e , w których sto so w ano ogień i m łot.
B l e i c h g a r t e n — bieln ie
— B ie ln ie n a p rze d m ie ściu K ró le w c a — T ragh eim 233. D ochodzen ie w s p r a w ie u rzą d za n ia za b a w i zaw odów strz eleck ich n a te j b ie ln i w T ragh eim ie (110, d.)
— B ie ln ie (B le ich g arte n — B le ic h -P lä tz e ) na Sack h e im . S p r a w y ju ry s- d y c k ji m ia s ta L eb en ik u (76, c).
В 1 e y — ołów
— Z a k az k u p o w a n ia ołow iu bez zezw olenia i za św ia d cze n ia (33, e). — G a rn c arz e i szk la rz e m ogą bez ogran iczeń k u p o w a ć ołów potrzebn y do w y kon yw an ia zaw odu. R e sk ry p t z 22 p aź d z ie rn ik a 1758 r. A c ta w egen
d es K rie g e s zw isch en P re u sse n un d O esterreich . V ol. V III (SZ, K K ).
— D o starczen ie ołów ków potrzebn y ch do u rzę d o w an ia C ollegiu m K am e ry W o je n n o -S k arb o w ej w K ró lew cu 234 (19, a).
B l i n d e r — n iew idom y
— S p r a w a z a ła tw ia n ia s p ra w urzęd ow ych przez n iew idom ego p ro fe so ra v. d. G o ltz a (139, e, 2).
B l i t z — piorun
— O rg a n iz a c ja ochron y p rze ciw p o ża ro w ej z przyczyn w y łado w ań a tm o sfery czn ych . R e sk r y p t z 12 m a ja 1774 r. w sp ra w ie in sta la c ji piorun ochronów (77, c, 3).
— N a k az za k ła d a n ia p iorun och ron ów n a w ieżach k ościeln ych (18, e, 3).
B o c k — ład ow n ie
— B u d o w a ład ow n i i lodow ni w p orcie k ró le w ieck im (134, d).
233 B ie ln ie = B le ic h a n sta lte n b y ły n a jsta r sz y m i i n a jsk u te c z n ie jsz y m i in sty tu c ja m i czy szczącym i odzież i bieliznę. W p raw d zie tego ro d z aju w y b ielan ie bielizny i odzieży w y m a gało dużo cza su i tru d u , n iem n iej w y b ie lan ie m ałych ilo ści z a w sze się op łacało. R ozróżn ian o d w a ro d z a je b ie ln i: n a tu ra ln e oraz chem iczne. Do n atu ra ln y ch n ale ża ły b ieln ie n a pow ietrzu i słoń cu (R a se n bleiche, L u ftb leich e, S on n en b leich e — B le ich g ä rte , B le ich p lätze ). B ie ln ie na o tw arty m p la cu (L u ftb le ic h e ) w y m a g ały o tw a rte j p rze strze n i przew iew n ej i słon eczn ej, p o s ia d a ją c e j d o b rą p o d śció łk ę tra w y o raz p ły n ą cą w odę. Z w y kle p ły n ący stru m ie ń w ody b y ł p o p rzecin an y k an a ła m i, celem stw o rze n ia m o żli w ości p ra n ia . N a b ieln i był rów n ież w y sta w io n y b u d y n ek (B le ic h h a u s), w k tó ry m m ie sz k a li d zierżaw cy bieln i, było p om ieszczen ie do przech ow yw an ia n arzęd zi do bielen ia, kocioł do p rz y rz ąd z a n ia s p e c ja ln e j w ody do p ra n ia je d w a b iu i płó tn a ln ian ego. N a p o d k re ślen ie z a słu g u je fa k t, iż k rad zie ż z b ieln i b y ła zn acznie su ro w ie j k a r a n a od zw y k łej k rad zie ży . R ozróżn ian o su ch e b ieln ie (trock en es B leich en = odzież czy b ie lizn a b y ła ro z k ła d a n a na bieln i i p o d d a w an a o p e ra cjo m zm ienn ej a tm o sfe ry ) oraz m o k re bie le n ie (n a sse
B leich en — w y su szon a i ro zp ię ta b ielizn a, płótno i odzież po w y schn ięciu
b y ła sta le n a now o p o le w a n a w odą).
C hem iczn e b ielen ie zn an e było ju ż w śred n iow ieczu. U żyw ano m y d ła i zw iązków alk aliczn y ch . S to so w a n ie zw iązków chem iczn ych w sze rsz y m z a k re sie n a stą p iło je d n a k że dopiero w d ru g ie j połow ie X V III w iek u i to p rze d e w szy stk im w m an u fak tu ra ch .
234 R o th stein = R ö th e l = czerw on a k r e d a = ru b r ic a fa b r ilis , u ży w an a b y ła do w yrob u ołów ków (R ö th e lstifte ) d la p otrzeb b iu row ych , ja k i d la p otrzeb k re śla rsk ic h (np. u cie śli i sto larzy ).
B o e r n s t e i n — b u rszty n , ja n ta r
■— W sp ra w ie zw alcz an ia p o k ątn ego (P a r tir u n g ) h a n d lu b u r s z ty n e m И5. Zob. W egen d e s S tr a n d e s O rd n u n g (127, e).
— S p r a w y b u rszty n o w e u z ależ n ia się od K a m e ry W oje n n o -S k arb o w ej w K ró lew cu (16, b).
— W sp ra w ie obróbki b u rszty n u (W egen d er B o e rn ste in L o tte rie d es
B ö e rn ste in — A rb e ite rs = B e r n ste in d re c h sle r) яв. O rd y n a c ja w sp ra w ie ro
b otn ików (14, a, 3).
■— W sp ra w ie p rzy z n a n ia robotn ikom p ra c u ją c y m p rzy b u rsz ty n ie 2-p ro - cen tow ej a k cy zy (dochodu) z im p o rto w an ego su ro w ego b u rszty n u (23, d).
— In s tr u k c ja d la S ą d u B u rszty n o w e go (B ö rn ste in -G e ric h t) z d n ia 24 m a ja 1764 r. (16, b).
— S p o rz ąd z e n ie odlew u g ip so w ego ze zn alezion ego b u rszty n u (w ielkiego okazu) d la B ib lio te k i Z a m k o w ej. O kaz ten zn aleziono w 1803 r. w S ch lap p k e n (71, 1).
B o g e n — k a r ta p ap ie ru stem plow ego
— Z n a jd u ją c y s ię ste m p e l u rzęd ow y n a k a rc ie p a p ie r u stem p lo w e go
(Ste m p e l-B o ge n ) 237, n ie m oże by ć z a p isa n y a n i p rzez lite ry , an i p rze z ja k ie
ko lw iek inne zn aki. V id. O rd re fü r d ie G eh eim e R e gie ru n g s C an zeley vom
20 D ecem b re 1770 in A c tis w egen d e s ge ste m p e lte n P a p ie r s. V ol. III (15, d).
B o h n e n — zia rn a fa s o li
— W olny w yw óz ziaren fa s o li z m ia st P ru s K sią żę cy ch . V id. D ie fre y e A u sfu h r d es von ein igen L e u te n a u s den S tä d te n u n d vom L a n d e s th e ü s
alh in a u fg e sc h ü tte te n T h e ü s zu r S a a t , B ro d un d B r a u e n in K ö n ig sb e rg v e r k a u fte n G e tre y d e s a ls G e rste , H a b e r, E rb sen , B oh n en, R ogen u n d M altze s
(4, m).
В о 1,1 — k ą p ie l le czn icza
— W y p ad k i zgon ów w cz a sie k ą p ie li (94, j, 2).
235 W X I X w iek u w y stę p u je p iso w n ia B e rn ste in . W ielkie zb iory b u rsz ty now ych w y rob ów zn a jd o w ały się w B ib lio te c e U n iw e rsy te c k ie j w D reźn ie (zob. M. S a n d e l , H isto r ia su ccin o ru m e x re g is a u g u s tis c im eliis, D resd en 1742), w B e rlin ie i w J a s s a c h . P od koniec X V II w ieku w K ró lew cu w y ra bian o z b u rszty n u k ie lisz k i i o k u la ry . W yrażan o opin ię, że o k u la ry b u rs z ty n ow e s ą le p sz e od szk lan y ch . R ów n ież w ierzon o w w ie lk ą p rzy d a tn o ść b u rszty n u w m ed ycy n ie.
P od p o ję cie m P a r tir u n g ro zu m ian o z je d n e j stro n y d zie le n ie arty sty cz n e ja k ie jś w ię k sz e j cało ści n a drob ne. W tym w y p a d k u chodzi o p o k ątn y h an d el
(S ch le ich h a n d el treib en ).
236 B e r n s te in -A rb e ite r = p raco w n ik o b r a b ia ją c y b u rsz ty n d la celów g a la n te ry jn y ch (B ern ste in d re ch sler), ja k bro szk i, p ie rścio n k i, cy garn icz k i. W y rob y te z K ró le w c a szły p rze d e w sz y stk im do k ra jó w w sch od n ich A zji.
237 P od p o ję cie m B o ge n rozu m ian o k a r tę p a p ie r u stem p lo w e go (S te m p e l-
p a p ie r) przezn aczon ego d la celów u rzęd ow ych , p raw n y ch , np. w ekslow ych ,
a sy gn a cy jn y ch , k o n tra k tó w k u p n a i sp rz ed a ży , te sta m e n tó w , za św iad cze ń ko ścieln y ch , p ism p rocesow y ch . P rz y ło że n ie ste m p la pań stw o w ego w y m a gało o p łat. W p rz e w a ż a ją c e j części ste m p e l p r z y b ija n y był w gó rn e j k raw d ę zi p ie rw sz e j stro n y k a r ty (Ste m p e lb o ge n ). P ism a n ie z a r e je str o w a n e n a k a rc ie o stem p lo w a n e j n ie p o sia d a ły przed sąd e m w ażn o ści p ra w n e j. P o sta n o w ien ia o ob ow iązku w p row ad zen ia k a r ty stem p lo w e j w P ru sa c h d a tu ją się od 1682 r. (lub od 1690 r.).
B o l l w e r k — za p o ra
— B u d o w a ślu z y w od n ej p rzy tzw. K sią ż ę c y m Je z io rz e (F ü r ste n Teich) (71, d).
— B u d o w a zap ory p rzy C ollegio A lb ertin o (139, a).
— R e p a r a c ja zap o ry i tam y przy tzw. M ied zian y m Je z io r z e (K u p fe r Teich) p rzy b ra m ie S ack h e im (70, h).
B o m s i e n — ołtarz
— B u dow n iczy o łtarzy (B o m sie n -M a c h e r)m w K ró lew cu . S p ra w y uczniów i czelad n ik ów tego zaw od u (81, g, 2).
B o n a v a c a n t i a 239 — d o b ra sk arb o w e
— W sp ra w ie sk arb o w e j (A d vocati F isci) przeciw k o k ró lew ieck iem u s t a ro m ie jsk ie m u sąd o w i (R ich ter-A m t) d oty czącej ro zstrzy g n ięć o dobrach p rz y p a d a ją c y c h p ań stw u (B eh in d e ru n g in d em e x e rcitio ju r is ratio n e bonorum
vacan tiu m ) (32, d, 4).
— R o zstrzy g n ię cia S ą d u D w orsk iego w W ýstru ciu w sp ra w a c h d óbr s k a r bow ych (32, a).
B o n i f i c a t i o n — o d szk od ow an ie
— O d szk od ow an ia p a ń stw a d la fu n d a c ji m iejsk ich K ró le w c a (vid. S tä d tsc h e
p ia co rp o ra zu erh öh en d en accise bon ification ) (23, d).
B ö h m e n — C zechy
— W sp ra w ie d opu szczen ia do P ru s K sią ż ę c y c h czeskich h an d la rzy szk łem (B öh m isch e G la ssh ä n d le r) (74, a).
B Ö h n h a s e n — p a rta c z e
— W sp ra w ie p a r ta c z y (BÖhnhasen) 240 p rzy rzem io śle w K ró lew cu (81, c). — W alk a cechów z p a rta c z a m i w K ró lew cu . V id. B ech ler-G ew erck. in
K ö n ig sb e rg co n tra die F u sc h e r un d BÖ hnhasen (81, с, 2).
— S p r a w a p a rta c z y . Zob. K o n s ty tu c ja z 3 568 r. (110, a).
238 S y tu a c ja p ra w n a b u d u ją cy ch o łtarze. P od p o ję cie m B o m o sien czy
B om os rozu m ian o ołtarze. S tą d B om oloch os ozn aczało tego, k tó ry przeb y w a
koło ołtarzy , bied n ego u trz y m u ją c e go się z o łtarza.
239 P od tym p o ję cie m rozu m ian o d ob ra n ie p o s ia d a ją c e dziedziców i p rz y p a d a ją c e tym sam y m fisk u so w i. D o b ra n a le ż ą c e do zm a rłe g o cudzoziem ca, p rzech o d zące rów n ież n a w ła sn o ść fis k u s a . Zob. G . S c h m i d t , De su cce- sione fis c i in bon a v a c a n tia , J e n a 1806.
240 P od p o jęciem B ö h n h a se albo B o n h a se rozu m ian o robotn ików u k ry w a jący ch się w ziem ian k ach (w ziem i *= B u h n e — B od en ) i p ra c u ją c y c h ja k z a ją c e (H ase) zaw sze poza dom em w o b a w ie p rz e p ro w ad z a n e j rew izji dom ow ej. S tą d tym p o ję cie m o k reśla n o n p.: k raw có w sz y ją c y c h n a zaro b ek a nie będ ący ch w y szkolon y ch w o r g a n iz a c ji cechow ej czy n ie p o sia d a ją c y c h p ra w m istrz o w sk ich (M eisterrech t). W m ia sta c h portow ych tym p o ję cie m o k reśla n o rów n ież m ak le ró w , u p ra w ia ją c y c h sw ó j zaw ód bez zezw olenia w ład z zw ierzchnich. W G d a ń sk u tym pojęciem o k reśla n o m ieszk a ń có w n ie zam eld ow an ych n a s ta łe (nicht a n g e se sse n e n E inw ohner). P row ad zon o w ięc tzw . „p o lo w a n ia na fu sz e ró w ” (B ö h n h ase jagen ).
— P ro je k t za k az u w p u szcz an ia do K ró le w c a w p rom ien iu je d n e j m ili p arta c z y (ßöh/nhasen). Zob. M em oriał m ia st (110, a, p. 36).
B ö t t c h e r — b e d n arz
— C ech b e d n a rz y w K ró lew cu w sp ra w ie sp o ró w n a tle n ieleg a ln e j sp rz e d a ży d re w n a (81, c, 2).
— Cech b e d n a rz y s k ła d a s k a r g i przeciw k o ta rta k o m w sp ra w ie zak u p u d rew n a n a beczki (81, c, 2).
— C ech b e d n a rz y przeciw k o B e rn a rd o w i A lb re ch to w i za sp ro w ad za n ie z ze w n ątrz now ych beczek (74, b).
— W sp ra w ie p rzy z n a n ia p rzez cech b e d n arz y w R y d z e Ja n o w i K u h ro w i listu u p ra w n ia ją c e g o do w ęd rów ek (124, j).
B ü r g e r — m ieszczan in
— S y tu a c ja p ra w n a m ieszczan w m ałych m iastac h . S k ła d a n ie p rzy się g i (87, d).
— W s p ra w ie w a rt m ieszczań sk ich p rzy b ra m a ch m ie jsk ic h (75, b). — W sp ra w ie ogran icze n ia p rzy w ile jó w m ieszczan . R e la c ja z 30 g ru d n ia 1690 r. (20, a). *
— W sp ra w ie e g ze k u cji n a rze m ieśln ik ach u stalo n y ch k a r pieniężn ych i cielesn ych . P o d o b n ie w sp ra w ie m ieszczan w m ałych m ia sta c h o raz m ie sz k ań có w m ia st n ie p o sia d a ją c y c h o b y w ate lstw a m ie jsk ie g o (tzw. K le in B ü rge r) (132, e).
— T o w ary n a p o trze b y m ieszczan m ogą by ć w y ra b ia n e rów n ież w p o m ieszczen iach d zierżaw ion y ch (70, e).
— W sp ra w ie k o rz y sta n ia z w ozów p rzez m ieszczan (74, e). — Z biór p rz y sią g m ieszczań sk ich . Zob. T r a n s a k c je (81, a). — P raw o o b y w ate lsk ie w K ró lew cu (81, a).
— W s p ra w ie m a ją tk ó w ziem sk ich m ieszczan n a te re n ie Ż u ła w K w id z y ń skich . Z a sa d y p o d ziału d zie d zictw a tych m a ją tk ó w Zob. C o n stitu tio n z 15 g r u d n ia 1713 r. (141, a).
— W sp ra w ie u sta la n ia z a sa d p raw n y ch d o tyczących k a r a n ia m ieszczan , k m ieci i chłopów {B ü rg e r, C ö llm e r un d B a u e rn ) (59, a).
— W sp ra w ie p rzed m iotów m a ją tk u m ieszcz ań sk ieg o (B ü rger-D in g), co do k tórych n ie p o trze b a an g a żo w a ć u rzę d n ik a sk arb o w e g o (o ffic ia lis fisci) w razie p rz e d sta w ia n ia s p ra w y przed S ą d e m M ie jsk im w K ró lew cu (80, a).
— W sp ra w ie sk ła d a n ia p rz y się g i o b y w a te lsk ie j p rze z p rzew od n iczącego gm in y k o ścieln e j w K ró lew cu (80, a).
— S p r a w a u z b ro je n ia m ieszczan m ia st p ogran iczn ych z z a p a só w bron i w tw ierd zach w P iła w ie oraz w K ró lew cu (F rid rich sb u rg). R ok 1741, zob. a cta
g e n e rali w egen d er G ren ze x ce sse d er P ohlen, vol. II (111, c).
— S p o ry m ięd zy m ie szcz an a m i b ra n ie w sk im i a k a p ita n e m v. B r a n d ť e m w sp ra w ie n iesłu szn ego p o b ie ran ia ceł o raz m ostow ego (T h am G r o sc h e n s 241) w czasie p rz e ja z d u m ieszczan n a ja r m a r k i w Ś w ię te j S ie k ie rc e (31, b, 2).
— U sta la n ie sp e c ja ln e g o p o d a tk u (B u h len G eld er) od w stę p u ją cy ch w zw iązki m ałże ń sk ie tzw . p a try c ju sz y m ie jsk ic h (G ro ss B ü rg e r ) (81, b).
— M ieszczan ie m ogą u z y sk iw ać zezw olen ia n a kupn o, sp rz e d a ż czy zam ian ę m a ją tk u szlach e ck iego ty lk o od p rz y p a d k u do p rz y p a d k u . R e sk r y p t z 15 m a r
241 G ro sz od X V II w iek u stan o w ił 24 czę ść ta la r a , w e d łu g sto py k o n w en cjo n a ln e j 320 g ro sz y = 1 m ark a. G ro sz d zielon y był na 12 fen igów .
ca 1773 r. Zob. A ctis, d a ss kein ad el. G uth v e rk a u fe t w erden soll, ehe d avon
nach H o fe b erich tet w ord en (88, d, gen.)·
— M ieszczan ie kró lew ieccy zob ow iązan i są osob iście sk ła d a ć k o le k tą na rzecz W ielkiego S z p ita la oraz G e n e raln e j K a s y B ied n y ch w K ró lew cu (73, c).
—- M ieszczan ie n ie m ogą by ć szy k an o w an i przez b u rm istrz ó w i u rzę d n i k ów m iejsk ich na p o d sta w ie ty lk o donosów , p lo te k i kobiecych gad e k (W ei
ber — K latsch e rey en ) (59, a).
— M ieszczan ie, p o sia d a ją c y d o b ra szlach eckie, oraz ich syn ow ie, je ś li z a m ie rz a ją p ełn ić słu żb ę w o jsk o w ą, m u szą zdobyć n o b ilita cję (2, a).
— M ieszk ań cy i czeladź a zm ie sz k u ją c a tzw . u p rzy w ile jo w an e dom y (pri-
v ile girten H a u se — ju ry d y k i) w K ró lew cu ż ą d a ją p rzy z n a n ia im p ra w m ie j
sk ich i ob y w atelsk ich (75, f).
— R o zw ażan ie u p ra w n ie n ia ze stro n y p o sied zicieli szlach eckich , k tórzy z a m ie rz a ją za sta w ić m a ją tk i ziem skie, p oszczególn e fo lw a rk i czy n aw e t p o sz czególn e g o sp o d a rstw a (M eyereyen ), do za trzy m y w an ia p ra w sąd ow ych oraz do u s ta la n ia d zierżaw y d ziedziczn ej. R e sk ry p t z 24 listo p a d a 1777 r. (88, d, gen.).
— U stalen ie w arun ków , k tó re d e cy d u ją o tym , że n ie k aż d e m ałżeń stw o szla ch cia n k i z m ieszczan in em p o w o d u je u tra tę p r a w szlach eckich (z u ro d ze n ia = die R ech te d er G eburth). R e sk ry p t z 20 p aź d z iern ik a 1777 r. (105, d).
— M ieszczan ie tra n sp o r tu ją c y sw e to w ary z K w id z y n a do P iła w y p o d le g a ją n a c a łe j d rod ze p raw o m m iejsco w y ch in k w izy cji (33, q).
— Z a m ia n a m a ją tk a m i ziem sk im i m ięd zy szlach cicem a m ieszczan in em m oże n a stą p ić ty lk o za zgo d ą w ład z zw ierzch nich K się stw a . W yjątk iem je st fa k t za m ian y lep szego m a ją tk u p rze z szlach cica. M ieszczan in m u si o trzy m ać go rszy m a ją te k . R e sk r y p t z 10 k w ietn ia 1778 r. (88, d, gen.).
— M ieszczan ie m ogą by ć s iłą zm uszen i do p r z y ję c ia fu n k c ji p rze w o d n icz ą cych za rzą d ó w gm in y k o ścieln e j czy s z p ita la (tzw. m u n eris p u b lici). R e sk ry p t z 13 g r u d n ia 1779 r. (73, d).
— W sp ra w ie p rzy jm o w an ia d zieci szlach eckich n a m ie jsc a za rez erw o w a n e w dom u siero t d la dzieci m ieszczań sk ich (73, 2, f).
— Z a k az sp rz e d a w an ia stan o w isk o b y w ate lsk ich przez m ieszczan . E d y k t z 31 sierp n ia 1784 r. (132, a).
— P ro je k t z a sad p raw n ych n ad a n ia p raw ob y w atelsk ich m ia s ta d la ż y ją cej m ałżon ki, a p o s ia d a ją c e j w łasn e, od dzieln e m a ją tk i, w zględ n ie d la m ałżo n k a. R e sk ry p t z 24 g ru d n ia 1787 r. vid. a c tis d er E n tw u rf ein es a llgem ein en
S u b sid ia risc h e n G esetzb u ch 1784 J . (59, a).
— M ieszczan om w olno szu k ać lepszych w a ru n k ó w ży cia za g ran ic ą. R e sk ry p t z 15 lip ca 1763 r. w sp ra w ie sp a d k u m ajątk o w e g o F ry d e r y k a B o rn a, o siad łego w G d ań sk u (32, d. D anzig).
— K ró le w ie c k a D y re k c ja P o lic ji (K ö n ig sb erg sch e P olizei D irectorii) r a p o r tu je, że se n a t a k a d em ick i u d zie la o b y w ate lstw a ak a d em ick ie g o (aca d e m isch es
B ü rg e rre ch t) osobom n ie k w a lifik u ją c y m się i n ie u praw n ion ym , gd yż w y k o
n u ją zaw ód zarobk ow y (sin d b losse p ro fe ssio n iste n ) (139, j, gen.).
— O rg an iz ac ja Szkoły O b y w a telsk ie j (B ü rg ersch u le) w K ró lew cu z 1798 r. (70, e).
— W ykaz w a rto ści w szy stk ich m a ją tk ó w szlach eckich w P ru sa c h W schod nich, p o siad an y ch przez m ieszczan . R e sk ry p t z 5 p aź d z ie rn ik a 1799 r. (88, d, gen., vol. II).
— Z a k a z sp rz e d a w a n ia m ałych części szlach eckich m a ją tk ó w n a rzecz m ieszczan , o ile to pow od u je o g ran icza n ie zasobu ziem i b ę d ące j w p o siad an iu m ieszk ań ców w si. R e sk r y p t z 7 g ru d n ia 1 7 9 5 r. w sp ra w ie w dow y M a rii
Dłu-c.d.n.
