A C T 'A
U K l V E R S I T A T I S
L O D Z I E N S I S
FOLIA HISTORIC A 1, 1980J a n u sz So ch a
W DZIESIĘCIOLECIE U T W O R Z E N IA
T Y M C Z A S O W E G O RZĄDU LU D O W EG O REPUBLIKI POLSKIEJ.
Z B A D A N N A D G EN EZĄ C EN TR O LEW U
W listo p a d z ie 1928 r. p rz y p a d a ło p ie rw s z e d z ie się c io le c ie o d z y s k a
n ia n ie p o d le g ło śc i P olsk i. O fic ja ln y m d n ie m u ro c z y s ty c h o b c h o d ó w ju
b ile u sz u n ie p o d le g ło ś c io w e g o b y ł И XI. T eg o d nia, w 1918 r. Jó z e fo
w i P iłsu d sk ie m u p o d d a ł się lu b e lsk i T y m c z a so w y R ząd L u d o w y R e
p u b lik i P o lsk ie j, a w a rs z a w s k a R ada R e g e n c y jn a p rz e k a z a ła m u sw ą
w ła d z ę w o js k o w ą 1. J u b ile u sz te n s a n a c ja u s iło w a ła w y k o rz y s ta ć do
z a o s trz e n ia k u rs u rz ą d o w e g o , w z m o c n ie n ia d y k ta to rs k ie j w ła d z y P iłsu d
sk ieg o , p o g rą ż e n ia d e m o k ra c ji p a r la m e n ta rn e j i d e s tru k c ji k o n s o lid u ją
cej się w o k ó ł PSL „ W y z w o le n ie " , PPŚ i S tro n n ic tw a C h ło p sk ie g o o p o
z y c ji le w ic o w o -d e m o k ra ty c z n e j. P od rz ą d o w y m i h a sła m i ju b ile u s z u d z ie
się c io le c ia n ie p o d le g ło ś c i, m im o iż z a w ie ra ły o n e w so b ie a k c e n ty o g ó l
n o n a ro d o w e g o p a trio ty z m u , s tro n n ic tw a te n ie m o g ły się p o d p isać.
P rz e c iw sta w ia ją c się w y z n a c z e n iu o b ch o d ó w p a ń s tw o w y c h w „ rz ą d o
w y m ” d n iu 11 X I, PSL „ W y z w o le n ie " , PPS i S C h w y s tą p iły z w ła sn y m
p ro g ra m e m o b c h o d ó w d z ie się c io le c ia n ie p o d le g ło śc i 7 X I, w d z ie sią tą
ro c z n ic ę u tw o rz e n ia T y m c z a so w e g o R ząd u L u d o w e g o R ep u b lik i P ol
sk ie j w L ublin ie p o d p rz e w o d n ic tw e m Ig n a c e g o D asz y ń sk ieg o .
P ie rw sz a in ic ja ty w a w te j s p ra w ie w y szła , ja k się w y d a je , z k ó ł
p rz y w ó d c z y c h PSL „ W y z w o le n ie " . W d n iu 15 V II Z a rz ą d G łó w n y p o
le c ił p re z y d iu m S tro n n ic tw a p rz y s tą p ie n ie do o b c h o d ó w w d n iu 7 X I,
„w ro c z n ic ę isto tn e g o sam o d zie ln e g o w y z w o le n ia się lud u, w ro c z n ic ę
1 Por.: D. G ó r e c k i , P ra w n o p a ń stw o w y sta tu s R ady R e g e n c y jn e j K rólestw a
p o w o ła n ia p ie rw sz e g o rz ą d u lu d o w e g o w L u blinie, rz ą d u k tó re g o h i
s to ry c z n a ro la i d e k la r a c ja je s t d ąż en iem d n ia d z is ie js z e g o ”2. R ó w n o
cz e śn ie w L ub lin ie w d n ia c h 7—8 X I m iał się o d b y ć d o ro c z n y w a ln y
zja z d S tro n n ic tw a . Do u ro c z y s to ś c i „ lu b e lsk ic h " 2 X u c h w a łą sw eg o
k lu b u p a rla m e n ta rn e g o zg ło siło się SCh, ą n a s tę p n ie PPS d e c y z ją X X I
zja z d u o b ra d u ją c e g o w d n ia c h 1— 4 XI.
O b c h o d o m „ lu b e lsk im " s ta ra n o się n a d a ć c h a ra k te r o g ó ln o n a ro d o
w y. U ro c z y sto śc i c e n tra ln e w L u b lin ie m iały p o p rz e d z ić w iec e, z g ro
m a d z e n ia p u b lic z n e i w ie c z o rn ic e w ca ły m k ra ju . S p ra w y o rg a n iz a c y j
n e p o w ie rz o n o u tw 'o rzo n em u w tym c e lu i liczą cem u 333 o so b y K om i
te to w i3. W je g o sk ła d p o w o ła n o p rz y w ó d c ó w i w y b itn ie js z y c h d z iała czy
c h ło p sk ic h i ro b o tn ic z y c h , p rz e d sta w ic ie li ru c h u za w o d o w eg o i sp o łeczn o -
-g o sp o d a rc z y c h o rg a n iz a c ji w si. W ś ró d c z ło n k ó w K o m ite tu n a czo ło
w y m m ie jsc u w id n ia ło n a z w isk o Ig n a c e g o D a sz y ń sk ieg o .
N ie z a le ż n ie o d k o m ite tu m ię d z y p a rty jn e g o PSL „ W y z w o le n ie " ro z
w in ę ło w ła sn e in ic ja ty w y o rg a n iz a c y jn e tw o rz ą c 2 X lu b e ls k i W o je
w ó d z k i K o m itet O b c h o d u d z ie s ią te j ro c z n ic y u tw o rz e n ia rz ą d u lu d o
w eg o , k tó r y z a ją ł się s tro n ą id e o w o -p ro g ra m o w ą k o n g re su , z a b e z p ie
czen iem b a z y w y ż y w ie n io w e j i n o c le g o w e j o ra z z o rg a n iz o w a n ie m a g i
ta c ji w śró d chłopów .
J u ż w k o ń c u lata, n a k ilk a ty g o d n i p rz e d w y z n a c z o n y m te rm in e m
o b ch o d ó w , do L ublina p rz y je ż d ż a li p rz y w ó d c y , d ziałacze, p o sło w ie i e ta
to w i in s tru k to rz y S tro n n ic tw a , w y sy ła n i n ie z w ło c z n ie w te re n . W re z u l
tacie ta k p ro w a d z o n e j a k c ji na p rz eło m ie p a ź d z ie rn ik a i listo p a d a
1928 r. PSL „ W y z w o le n ie " z o rg a n iz o w a ło p o n a d 50 o tw a r ty c h w iecó w ,
k ilk a d z ie s ią t k o n fe re n c ji i zg ro m a d zeń . B yła to n a ó w c z e sn e c z a sy dość
p o k a ź n a liczba, zw aży ć n a le ż y ro z p ro sz e n ie te r y to r ia ln e lu d n o śc i w ie j
sk ie j siln ie ro z b u d z o n e j w p o p rz e d n ic h la ta c h a g ita c ją p ro p iłsu d c z y -
k o w sk ą i n a g ro m a d z e n ie sez o n o w y c h p ra c je s ie n n o -z im o w y c h w ro l
n ictw ie. P oza L u b elszczy zn ą szc z e g ó ln ie in te n s y w n ą p ra c ę o rg a n iz a to r-
sk o -p ro p a g a n d o w ą S tro n n ic tw o ro z w in ęło w są sie d n ie j K ielec czy ź n ie.
A k c ja ta m iała je d n a k ż e za się g o g ó ln o k ra jo w y .
N a w ią z u ją c do, o sią g n ię ć rz ą d u lu d o w e g o PSL „ W y z w o le n ie " a k t y
w izo w ało na g ru n c ie sw eg o w ła s n e g o p ro g ra m u i d ą ż e ń o p o z y c ji lew i-
c o w o -d e m o k ra ty c z n e j lu d n o ść w ie js k ą w Łódzkim , n a M az o w szu i P o d
la siu , w M ało p o lso e i W ie lk o p o lso e ; na W ile ń sz c z y ź n ie , Ś lą sk u i n a
P om orzu. W o c e n ie c z y n n ik ó w rz ą d o w y c h a k c ja S tro n n ic tw a b y ła „ r o
b o tą s p rę ż y s tą i d o k ła d n ie p rz e m y ś la n ą , o b lic z o n ą n a w y w o ła n ie r a d y
г U chw ały Zarządu G łów nego PSL W y z w o le n ie , W a rsza w a 15 VU 1928, [w:]M a te ria ły źró d ło w e do historii p o lskieg o ruchu ludow ego, t. II, 1918— 1931, oprać.
S. L a t o , S. G i z a, W arszaw a 1967, s. 309.
3 Zob. K om itet o rg a n iz a c y jn y obchodów d ziesiątej ro czn icy u tw o rz e n ia T ym cza sow ego Rządu Ludow ego R epubliki P o lsk iej w L ublinie 7 XI 1918— 7 XI 1928 r. A neks.
k a ln y c h i o p o z y c y jn y c h n a s tro jó w , n a s fa n a ty z o w a n ie — ta k n a z w a n o
p o d n ie sie n ie n a s tro jó w o p o z y c y jn y c h — w s i" 4. W p rz e d d z ie ń u ro c z y
sto ści z k ilk u p o w ia tó w L u b elszc zy zn y w y b u szy ły d o L u blin a r e g u la r
n ie sfo rm o w a n e p o c h o d y ch ło p sk ie, ze sz ta n d a ra m i S tro n n ic tw a , na
tra n s p a re n ta c h w y p isa n o w y m o w n ie a n ty s a n a c y jn e hasło: „ziem ia i w ła
dza dla lu d u " 5. N a jw ię k s z y p o c h ó d u tw o rz y li chłop i p u ła w sc y , k tó rz y
w p o n a d 300 o so b o w e j g ru p ie szli do L ublina p o d p rz y w ó d z tw e m p o
sła P aw ła E d w a rd a C h a d a ja .
W ro c z n ic ę u tw o rz e n ia rz ą d u lu d o w e g o , 7 X I h is to ry c z n y P lac U nii
w L ublinie, k tó ry sta ł się g łó w n y m m iejscem u ro c z y sto śc i, w y p e łn iła
k ilk u ty s ię c z n a rz e sz a c h ło p ó w i co o k a z a ło się szc zeg ó ln ie w a żn e —
ro b o tn ik ó w L ublin a z a k ty w iz o w a n y c h ju ż p rz ez PPS. D o k ła d n e j liczb y
zg ro m a d zo n y ch nie sp o só b u stalić. Ź ró d ła rz ą d o w e p is a ły o 3— 4 ty s.
osób, ze s tro n y o rg a n iz a to ró w u ro c z y s to śc i p o d a w a n o liczb y w ięk sze.
C zy n n o ści p o rz ą d k o w e u ro c z y sto śc i p rz e ję ła stra ż , u tw o rz o n a p rzez
o rg a n iz a to ró w . Po k ilk u g o d z in n y c h p rz e m a rs z a c h u licam i L u blina p o
n o w n ie zg ro m a d zo n o się n a P la cu U nii, g d zie o d b y ł się p o tę ż n y w iec
m a n ife sta c y jn y dla u cz cze n ia d z ie s ią te j ro c z n ic y R ządu L udow ego.
Z k ilk u try b u n p rz e m a w ia li p rz y w ó d c y s o c ja listy c z n i i lu d o w i, w ś ró d
n ich D a szy ń sk i. W sp ó ln ą tre ś c ią w y s tą p ie ń , ją k te ż ca łe g o o b ch o d u ,
b y ła p ró b a a k ty w iz a c ji m as c h ło p sk ic h i ro b o tn ic z y c h po d k ie ru n k ie m
o p o z y c y jn e j le w ic y se jm o w e j, łą c z ą c e j się do w a lk i z s a n a c ją w o b ro
n ie u s tr o ju p a rla m e n ta rn e g o , sw o b ó d o b y w a te ls k ic h i d e m o k ra ty c z n e j
k o n s ty tu c ji m a rc o w e j. N a w ią z u ją c do g e n e z y i p ro g ra m u R ząd u L u do
w ego, p rz y w ó d c y ch ło p sc y i s o c ja lis ty c z n i p o w o ły w a li się n a sp o łe c z
n ie p o stę p o w e , n a ó w c z e sn e c z asy re w o lu c y jn e o s ią g n ię c ia rz ąd u , w p ro
w a d z a ją c e g o o śm io g o d zin n y d zień p ra c y , ró w n o ść p ra w , lu d o w ła d z tw o
i u p a ń s tw o w ie n ie w a ż n ie js z y c h d ziałó w w y tw ó rc z o śc i p rz e m y s ło w e j,
o tw ie ra ją c e fo rm a ln o -p ra w n ą d ro g ę do re fo rm y ro ln e j i k la s o w e j lik w i
d a c ji o b sz a rn ic tw a .
M o żn a z a ry z y k o w a ć p o g ląd , że m a n ife st R ząd u T y m c z a so w e g o w p ro
w a d z a ł o d ra d z a ją c e się p a ń stw o p o ls k ie n a to r y p rz e o b ra ż e ń o c h a ra k
te rz e p re so c ja listy c z n y m , ta k w o b rę b ie s to s u n k ó w ro b o tn icz o -p rze m y -
sło w y ch , ja k też w ie jsk ic h . W y d a je się, że p rz e m ia n y n a w si, w p rz y
p a d k u p ó jśc ia d ro g ą m an ife stu , m o g ły o k az ać się g łęb sze niż w m ieście
— z u w a g i ch o c ia ż b y n a zap o w ied ź, k tó ra sta ła się tre ś c ią p ro g ra m o w ą
le w ic y lu d o w e j — z n ie sie n ia o b sz a rn ic tw a . P ra w o d a w s tw o o re fo rm ie
ro ln e j i p a rc e la c ji z la t 1919— 1925 b y ło p ro s tą , ch oć ty lk o cz ęścio w ą
4 A rchiw um A kt N ow ych, M in isterstw o S praw W e w n ę trz n y c h , sygn. 849, P oli
ty c z n y K o m u n ika t In fo rm a c y jn y nr 7, 22 X I 1928 r.
i w o s ta te c z n e j fazie z n ie k sz ta łc o n ą k o n ty n u a c ją m a n ife stu rz ą d u D a
sz y ń sk ie g o .
Po u s tą p ie n iu rz ą d ó w lu d o w y c h P o lsk a je d n o z n a c z n ie w k ro c z y ła n a
d r c g ę k a p ita lis ty c z n ą , a p ie rw s z e d ziesię ć la t n ie p o d le g ło ś c i d o s ta rc z y ło
n a ro d o w i c ie rp k ic h d o św iad c zeń . Z ło ż y ły się n a n ie z je d n e j s tro n y
zm a g a n ia o te r y to r ia ln y k s z ta łt p a ń stw a , a z d ru g ie j d e p r e s ja e k o n o
m iczna, k onflik ty , sp o łecz n e, n ie trw a ło ś ć rz ąd ó w , o b n iż e n ie ' a u to r y te tu
S ejm u, za m a ch s ta n u i p o c z ą te k n ie p rz e b ie ra ją o e j w ś ro d k a c h d y k
t a t u r y s a n a c y jn e j. D la d e m o k ra ty c z n e j części sp o łe c z e ń stw a , a k ty w i
z u ją c e j się w ru c h u lu d o w y m i so c ja listy c z n y m , szc zeg ó ln ie b o le sn a
i tru d n a do zro zu m id liia o k a z a ła s ię w ła ś n ie d y k ta tu ra , o g ra n ic z a ją c a
w o ln o ść, z a c ie m n ia ją c a ż y c ie s p o łe c z n o -p o lity c z n e n a ro d u . S tało to w
o s tre j sp rz e c z n o śc i z e u f o rią n ie p o d le g ło ś c io w ą i w iz ją p rz y w ra c a n e g o
w 1918 r. p a ń stw a , p rz y w o d z iło do w sp o m n ie ń rz ą d y za b o rcz e. R oz
c z a ro w a n ie w zb u d ziło s p rz y m ie rz e n ie się rz ą d ó w p o m a jo w y c h z r u
ch em k o n s e rw a ty w n y m , p rz e d ro k ie m 1918 b ie rn ie — je ś li to o k re śle -
n iè n ie je s t z b y t ła g o d n e — o d n o sz ą c y m się do w a lk i n ie p o d le g ło śc io
w e j p le b e js k ic h m as n a ro d u .
U p o m in a ją c się o w y d a r ty m aso m id e a ł o jc z y z n y sp ra w ie d liw e j,
7 X I 1928 r. z tr y b u n lu b e lsk ic h w o ła n o , że „ w y łą c z n ie " ch ło pi i r o
b o tn ic y są b u d o w n ic z y m i n ie p o d le g ło ś c i P olski, że k la s y p o s ia d a ją c e ,
k tó r e o b e c n ie z a g a rn ę ły w ła d z ę i „ ty ra n iz u ją lu d " w 1918 r., „n ic nie
• u c z y n iły " dla o d ro d z e n ia p a ń stw a . W z y w a ją c m a sy do w a lk i o p rz y
w ró c e n ie idei R ządu T y m c z a so w e g o rz u co n o h a sło o d w z o ro w a n ia s y
tu a c ji sp rz e d d z ie się c iu la ty i u tw o rz e n ia rz ą d u c h ło p sk o -ro b o tn ic z e g o ,
k tó r y b y d ziałał „ k u p o ż y tk o w i lu d u " 8. Je sz c z e śm ielsze żą d a n ia w y
s u w a n o n a o b ra d u ją c y m w L ub lin ie n a s tę p n e g o (8 XI) d n ia K o n g re sie
PSL „ W y z w o le n ie " . M a rsz n a B u k areszt, k tó r y p o d ję li w a lc z ą c y o sw e
p ra w a chłopi ru m u ń sc y , in sp iro w a ł n ie k tó ry c h p rz y w ó d c ó w s tro n n ic
tw a do p o d ję c ia te jż e m e to d y i u rz ą d z e n ia w P o lsce m a rs z u n a W a r
szaw ę, g d zie k ilk u s e tty s ię c z n y tłu m siłą u p o m n ia łb y się o sw e p ra w a .
J a k w k a ż d e j ro c z n ic y ju b ile u s z o w e j, ta k i w u ro c z y s to ś c ia c h lu
b e lsk ic h 7 X I 1928 r. trz e b a w id z ie ć re fle k s ję — w a ż n y e le m e n t w k s z ta ł
to w a n iu k u ltu ry p o lity c z n e j n a r o d u — za ró w n o n a d sam y m fa k te m n ie
p o d leg ło ści, ja k te ż n a d d o k o n a n ia m i la t d ziesię ciu w o d ro d z o n e j o j
cz y źn ie. U w ste c z n ie n ie s y s te m u p a ń stw o w e g o P olsk i n a g ru n c ie rz ą
dó w p o m a jo w y c h p o b u d ziło id e o w y c h s p a d k o b ie rc ó w R ządu T y m cz a
so w eg o : PPS, PSL „ W y z w o le n ie " i SCh do z d e c y d o w a n e j o p o zy c ji i w a l
k i m aso w e j. L u b elsk i 7 X I 1928 r. s ta ł się p ie rw sz y m w sp ó ln y m o d
w o ła n ie m się do m as c h ło p sk o -ro b o tn ic z y c h i p ie rw s z ą w sp ó ln ą m a
6 Tam że. Por.: W dziesiątą rocznicę u tw o rzen ia T ym cza so w eg o Rządu Ludow ego, „W y z w o le n ie ” 21 X 1928.
sow ą a k c ją ty c h trz e c h p a rtii. Z te g o p o ro z u m ie n ia w ty d z ie ń p ó ź n ie j
— 14 X I p o w sta ła K o m isja P o ro zu m iew a w cz a S tro n n ic tw L ew ico w y ch
dla o b ro n y R ep u b lik i i D e m o k ra c ji — oś C e n tro le w u .
ANEKSY
k o m i t e t o r g a n i z a c y j n y o b c h o d ó w d z i e s i ą t e j r o c z n i c y u t w o r z e n i a
T Y M C Z A SO W E G O RZĄDU L U D O W EG O REPUBLIKI P O L SK IEJ W LUBLINIE 7 X I 191« — 7 X I 1828 r.*
«
D aszyński I [gnący] — p rem ier I-go Rządu L udow ego (7— 11 XI 1918 p o seł 1928— 1930, 1. PPS, o. 12].
A rciszew ski T [om asz] — p o seł [1. PPS, o. 19], m in ister I-go Rządu Ludow ego. B abski В [olesław ] — re d a k to r „W y zw o len ia" [1. p. PSL „ W y z w o le n ie "]. B agiński K azim ierz — poseł (1. p.; PSL „W y zw o len ie"].
B agiński Stan [isław ] — ad w o k at, W ilno.
B aranow ski W in [centy] — p oseł [1. PSI. „ W y zw o len ie"], okr. [16] kaliski. B aranow ski W ła d |y s ła w ] — p oseł [1. PPS], okr. [24] Łuków .
B ardziński A [dam] — poseł (1. PSL „W y z w o le n ie "], okr. [27] C zęstochow a. B arlicki N o rb ert — p o seł [1. PPS], okr. [1, m. st.] W arszaw a.
B azylew ski — re d a k to r.
Bettm an E [d w ard ] — p oseł [1. PPS], okr. [10] W łocław ek.
B ogusław ski A le k s a n d e r ] — poseł [1. PSL „ W y z w o le n ie "], okr. [25] Biała Podl. B obrow ski E [m il] — p o seł [1. PPS], o. [41; jr.] K raków .
B iadun K. — czł. sejm . w Łukow ie. B iałoskórski G. — w ójt, płockie. Bien A. — p rezy d en t m iasta Sosnow iec.
B rochw icz-Lew iński S. — re d a k to r „G azety C h ło p sk iej" [o. p. S C h ]. B rzeziński T [om asz] — sen at., w oj. łódzkie.
B ujak A [n to n i] — b. poseł.
C iastek F [ran ciszek ) — se n a to r, w oj. k ie le c k ie .. C ieplak J. — p rezy d en t m. D ąbrow y G órniczej.
Chadaj> P [aw eł] — p oseł [1. PSL „W y z w o le n ie "], o. [24] Łuków. C hodźko W . — b. m in ister.
C hodyriski E [dm und] — p oseł [1. PPS], o. [25] Biała Podl. C hom iński L. — b. poseł.
C hom a S. — w icep rezy d en t m. W ilna.
C h udy A [n to n i] — p o seł [1. PPS], o. [47] Rzeszów. C hyb F [ra n c isz e k ] — p o seł [1. SC h], o. [19] Radom.
C zarnecki M [aksym iłian] — p o seł [I. PSL „ W y z w o le n ie "], o. [17] C zęstochow a. C zarniecki S. — prez. Banku L udow ego w' Lublinie.
C zapski A [n d rzej] — p oseł [1. SC h], o. [11] Łowicz. C zapiński K fazim ierz] — p o se ł [1. PPS], o?(43] W adow ice.
C zarnow ski S [tefan] — prof. W oln. W szech. t
C zarniecki J. — czł. Żarz. Gł. CZKR, w"ójt.
C zarn eck i M fieczysław ] — p o seł [I. PPS], o . [17] Łomża.
* W d ziesiątą rocznicę u tw o rzen ia T ym cza so w eg o Rządu L udow ego, „W y zw o len ie" 1S28, n r 44, W n aw iasach [...] z aw arto u zu p ełn ien ia autora.
C żem ick i T [om asz] •— p o seł [1. p., S C hl. C zy i W . — w ic e p re z y d e n t m. W iln a.
D adam A [n to n i] •— p o se ł [1. PSL „ W y z w o le n ie "], o . [9] Płock. D ąbski J [ a n ] •— w icem a rszałek sejm u.
D ąbrow ski F. — działacz spółek. D enkiew icz J. — w ó jt, zam ojskie.
D anilew icz J. — se n a to r [1. P P S ], w oj. łódzkie. D ębski A fie k s a n d e r] — p o se ł [1. P P S ], o .[3 ],
D obroch W [ła d y sła w ] — p o seł [1. S C h], o. [22] Sandom ierz. D iaraand H [e rm a n ] — p o se ł [1. p., P PS], dr.
D obrow olski К [azim ierz] — p o seł [1. P P S ], o. [22] Błonie. D om agała L fudw ik] — poseł [1. S C h], o. [16] Kalisz. D om osław ski K. — ra d n y m iasta.
D ow narow icz M fe d a rd j — p oseł [1. PPS, o. 8], m in ister !-go R ządu Ludow ego. D u b ień sk i L. — w icep rezes w o ły ń sk . w ojew . ZKRot.
D ziduch J [ a n ] — p o seł [1. SC h], o. [27] Zam ość. D zięgielew ski J[ó zef] — p o seł [1. P PS], o. 60 [P ińsk]. D ziubińska J[a d w ig a ] — d y r. U niw . Lud. w Sokołów ku. D ziuba J. — ław n ik m. C zęstochow y.
D ratw a B. — d y r. O kr. ZV/. K as C horych.
D ubois S ftan isław ] — p o seł [1. PPS], o. [4] O stró w M azow iecka. D unro J [ a n ] — p o se ł [1. SC h], o. [23] O patów .
D zikow ski В [łażej] — p o seł [I. PSL „ W y z w o le n ie " ], o. [28] K rasn y staw . Eljasz J. — p rezes Spółdz. R aw a M azow iecka.
F e ist A. — p rezes R ady M iejsk iej m. Siedlec.
F ijałk o w sk i W [ła d y sła w ] — p oseł [1. SC h], o. [18] Piotrków .
F id elu s Sz[czepan] — p o seł [1. PSL „W y z w o le n ie "], o. [43] W adow ice. F ilip ek A. — czł. W ydz. Pow. G arw olińskiego.
F re le k K. — d y r. C entr. B. Kuris. G ałaj W . — p re z y d e n t m. Suw ałk.
G ard eck i Z [y g m u n t] — p o seł [1. P PS], o. [16], Kalisz. G iełżyński W . — re d a k to r.
G ło w ack i K. — ra d n y m. Ino w ro cław ia.
G raliń sk i Z [y g m u n t] — p o seł [1. PPS „W y zw o len ie"], o. [3] Siedlca. G ratk o w sk i I. — ra d n y m. R ypina.
G o rta t W [in c e n ty ] — lite ra t, czł. Gł. Z. M. W iejsk.
G rzecznarow ski J[ó zef] — p o seł [1. P P S ], o. [19], p rezy d en t m. Radom ia. Grochowski- R. — dyr. Studium S am orządow ego.
G ross D. — ad w o k at, Biała [M ało p o lsk a]. G rosfeld L. — ad w o k at, Przem yśl, dr. G rylow ski S [tanisław ] — p o se ł [1. p., P P S ]. H a n n S. — p raw nik.
H a u sn e r A [rtur] — p o seł [1. p., P P S ]. H a lu c h F. — sek r. Zw. G órników .
H o lzg reb er J. — prezes R ady M iejsk iej w Łodzi.
Iży ck i A [lefcsander] — se n a to r [I. p., PSL „W y zw o len ie", w oj. łó d zk ie]. Ja m p o lsk i W . — re d a k to r, Lwów.
Ja n u sz e w sk i W [a c ła w ] — se n a to r [1. PSL „W yzw olenie", w oj. łó d zk ie], w -m inister I-go R ządu Ludow ego.
Janriułow icz R. — p re z y d e n t m. C zęstochow y. Jaw o ro w sk i R (ajm und) —-p o s e ł [1. p., PPS).
K alinow ski S [tan isiaw ] — poseł [1. p„ PSL „W y zw o len ie"]. K aczanow ski К [azim ierz) — p o se ł [1. P P S ], o. [32] Bydgoszcz. K apeliński F (ran ciszek ) — p o seł [1. PSL „W y z w o le n ie "), o. [23] Iłża.
K a m ic k a A (le k s a n d ra ) — p o sła n k a [1. PSL „W y zw o len ie"] o. [63] W ilno. K arpiński S fta n isła w ] — p o seł [1. PPS], o. [20] Kielce.
K acprzak W [in c e n ty ] — p o seł [I. PSL „W y zw o len ie") o. [15) Konin. K azim ierczak [K ażm ierczak] J[ó zef] — p oseł [1. PPS], o. [17] C zęstochow a. K elles-K rauz [K ellers-K ranz] S [ta n isła w ] — se n a to r [1. PPS], woj. kieleck ie. K elles-K rauzow a M. — ław n ik , m. Radom.
K oczara P io tr — p oseł [1. PSL „W y z w o le n ie "], o. [8] C iechanów . K ępczyński W fin c e n ty ) — poseł [1. EPS), o. [9], Płock.
K lem ensiew icz Z. — dyr. O kr. Zw. Kas C ho ry ch w K rakow ie. K łuszyńska D [o ro ta] — s e n a to rk a [I. PPS), w oj. w arszaw sk ie. K opciński S [tefan ] — se n a to r [1. PPS] w oj. łódzkie.
K ordow ski A. — b. poseł, prez. Stow . A plik. S ądow ych i A dw okackich.
K osm ow ska Ifre n a ] — po słan k a, [1. PSL „W y zw o len ie"], o. [26] Lubłin, w -m inister I-go Rządu Ludow ego.
K ossobudzki Cz. — ław n ik m. W łocław ka.
K o stru b ała S ftan isław ] — p o seł [1. PSL „W y z w o le n ie "), o. [27] Zamość. K oter A [ndrzej] — p oseł [1. PSL „ W y z w o le n ie "), o. [62] Lublin. K oter T [om asz] — p o seł [1. PSL „ W y z w o le n ie "], o. [24] Łuków. Król J [ a n ] — p o seł [1. PSL „ W y z w o le n ie ” ), o. [22] Sandom ierz. Kunicki W . — prezes R ady M iejsk iej m. Lublina
K unicki R. — lek arz n aczeln y O kr. Zw. K as C horych w K rakow ie. K uliński S. —. prezes K., w łocław ski.
K uliszew icz J [a n ] — poseł [1. SC h], o . [12] Błonie. Kupisz Z. — czł. S ejm iku W ydz. Puław skiego. K uryłow icz A [dam] — p o se ł [1. p., PPS]. K arw an J[ó zef] — poseł [1. SCh], o .[27] Zamość. K urow ski A [n to n i] — p o seł [1. S C h), o. [28] K rasnystaw . K otnis J. — czł. W ydz. Pow. w O lkuszu.
K ossow ski M. — pisarz lu d o w y .
K ulęba K. — b. dyr. P szczelina [szkoły ro ln iczej w P sz c z e lin ie ]. K w apiński J [ a n , C h ału p k a Piotr] — poseł [1. P PS], o. [42] Kraików. L anger A [ntoni] — po^eł [1. PSL „ W y zw o len ie"), o. [15] K onin. Ledw och J [ a n ] — p oseł [1. SC h], o. [20] Kielce.
L im anow ski B folesław ] — se n a to r [1. p., PPS). Liberm an [Lièberm an] H [erm an ] — poseł [1. p., PPS]. Ludw iński S. — czł. W ydz. Sejm . w M ińsku Maz. Ł ypacew icz W . — adw okat, czł. Gł. Kom. Z iem skiej. M achej J. — poseł na Sejm Śląski.
M alinow ski M aks [ym ilian] — p oseł [1. p., PSL „W y zw o len ie"). M alinow ski W . — ad w o k at.
M alinow ski M [arian] — p o seł [1. P P S ], o. [26], m in ister I-go Rządu Ludow ego. M arek Z [ygm unt] — p oseł [1. PPS], o. [44], w -m arszałek sejm u, dr.
M iklaszew ski J [e rz y ] — se n a to r [k. SC h], w oj. lw ow skie. M arkow ski P. — inżynier.
M arg u l M. — prez. Zw. Stron. Leśn.
M atu szew sk i T fad eu sz] — poseł [1. PPS], o. [32] Bydgoszcz. M ach n iej J[ó zef] — p oseł [!. SC h], o. [28] K rasn y staw . M u ła re k ł[g n a c y ] — p o se ł [!. SCh], o. [16] K alisz.
M otz В [olesław ] — se n a to r [1. PSL „ W y z w o le n ie "], w oj. lu belskie, dr. N e h ry n g [N ehring] S [tanisław ] — p o seł [1. PPS], o. [31] Toruń. N ied zia łk o w sk i M [ieczy sław ] — p oseł [1. PPS], o. [9] płocki.
N ocznicki T fom asz] — se n a to r [1. PSL „ W y zw o len ie” ], w oj. w arszaw sk ie, m in ister I-go Rządu Ludow ego.
N o sek J [a n ] — p o seł [1. PSL „W y z w o le n ie "], o . [2] w arszaw ski. N o w ak S [tan isław ] — p oseł [1. PSL „ W y zw o len ie"], o . [19] Radom. N o w ic k fZ [ygm unt] — p o seł [1. PSL „ W y z w o le n ie "], o. [7] Łomża. N ow icki M ar[ian ] — p o seł [1. PPS], o. [15] Konin.
O k taw iec — k iero w n ik ko p aln i B orysław . O polski E [ugeniusz] — poseł [1. S C h], o. [47]. O rlik E. — p rezy d en t m. Ż yrardow a.
Ozga W . — prezes OKR PPS w S try ju .
Pojąk An [toni] — p o seł |1. PPS], o. [43] W adow ice. Paw łow ski J Jakub] - p o seł [1. S C h], o. [48] Lwów. P ław ski S [tan isław ] — p o seł [1. PPS], o. [64] Sw iąciany. P rau sso w a Z [ofia] — p o słan k a [о..p., PPS],
P rag ier Ad [am] — p oseł [1. PPS], o. [2]. pow. w arszaw ski. P lu ta A [ndrzej] — poseł [1. SC h], o. [47] Rzeszów. P eh r O tto — adw okat, G rudziądz.
P ączek A [n to n i] — poseł [1. PPS], o. [29] Iłża. p rezy d en t m. Lublina. P io tro w sk i Z [ygm unt] — poseł [1. PPS], o. [10] W łocław ek.
P iotrow ski K. — burm istrz m. O strołęki. P ijew ski t.. — czł. W ydz. Sejm iku Sieradzkiego.
P o sn er S [tan isław ] — se n a to r [1. PPS], w oj, k ieleck ie, w -m arszałek sen atu . P ro ch n iak S. ... prezes k asy pow . lubelskiego.
P ietrzela W [a c ła w ] -- poseł [1. PSL „ W y zw o len ie"], o. [24] Łuków. P raga W [ładysław ] — p oseł [1. PPS] o. [23] Iłża.
P rzekw as W . — N ieszaw skie.
Putek J |ó z e f ] — p o seł [1. p., PSL „ W y zw o len ie"], dr. Pużak K fdzim ierz] poseł [1. PPS], o. [18] C zęstochow a. Rachoń J. — czł. Sejm iku Jan o w sk ieg o .
R apałski S. — w -p rezy d en t m.. Łodzi. R adek S. — ław n ik m. D ąbrow y G órniczej.
R eder [Reger] T [ad eu sz] — p oseł [1. PPS], o. [40] C ieszyn.
R ogow ski F [ran ciszek ] т p o seł [1. PSL „ W y zw o len ie"], o .[U ] Łowicz. Róg M [ichał] — posei [1. PSL „ W y z w o le n ie "], o. [4] O strów M azow iecka. R ychlik P fio tr] — poseł [1. PSL „ W y zw o len ie"], o. [14] Łódź.
R udnicki A. — d y re k to r gimin.
R oja В [olesław ] — p o seł [1. p., SC h), g enerał. S kalak B. — p u b licy sta.
Sm oła J [a n ] — poseł [1. PSL „W y zw o len ie"], o. [22] Sandom ierz. S zafrański J [a n ] — se n a to r [1. SCh] w oj. kieleck ie.
S aw icki A [dolf] — p o seł [SC h], o. [5] B iałystok. S kow ron J. — lu b arto w sk ie.
Sobek J [a n ] — p o seł [1. SC h], o. [47]. Ślipko M. — bydgoskie.
S led ziń sk i L fudw ik] — p o seł, [1. PPS], o. [ 11 ] Łowicz. Sokołow ski J. — czł. W ydz. Pow. w L ubartow ie. S iniarow ski E. — adw okat.
S w id ersk i M. — dr, K onin.
S w ied ziń sk i L. — prof. gim n., prez., Okr. Zw. M. W iejsk .
S to la rs k i.В [łażej] —p o seł [1. p., PSL „W yzxvolenie"], w -m inister I-go R tą d u Ludow ego. Stańczyk J [a n ] — p o seł [1. p., PPS],
S tażow ski F. — prez. O kr. Z. Z. K.
Strug S. [G ałecki T adeusz vel Strug A ndrzej] — se n a to r [1. p., PPS]. Suda L [udw ik] — poseł [1. p., PSL „W y zw o len ie"].
Suda — rad n y .
Szczepański S [tan isław ] — p oseł [1. p.. PSL „ W y z w o le n ie ”]. Szczerkow ski A [n to n i] — poseł [1. PPS], o. [14] Łódź. S zczypiorski A [dam] — p o seł [1. p., PPS].
Szczyrek J. — d y r. K asy C h o ry ch m. Lwowa. Schm idt K. — p rezy d en t m. Piotrkow a. S zum ański W . — ad w o k at, czł. T ryb. Stanu. Szw acki — ad w o k at, Lublin.
Ś w iątkow ski H [e n ry k ] *— a d w o k a t, poseł [1. PPS], o . [27] Zam ość. T abor J [ a n ] — poseł [1. SC h], o . [42] M iechów .
T atarczak S [tefan ] — se n a to r [1. S C h], w oj. lubelsTcie. T ep p er J. — dyr. S półdzielni, Rzeszów.
T h u g u tt S [tanisław ] — m in ister I-go Rządu Ludow ego. T om aszew ski T. — m ecenas, ł a d n y m. W arszaw y . T opinek W [ilh elm ] — p o seł [1. p., PPS],
T urton S. — ra d n y m. Poznania.
T rzęsow ski S [ta n isła w ] — p o seł [I. PSL ..W y zw o len ie"], o. [16] Kalisz. Uzięm bło W. — w -p rezy d en t m. R adom ia.
W achow icz S. — czł. K ieleckiej Rady W ojew ., K ozienice.
W asilew sk i M [arcin] — p oseł [1. PSL „ W y z w o le n ie "], o. [12] Błonie. W asilew ski L. — m in ister pełnom ocny.
W iatro w sk i W. — czł. Zarz. W o jew . Pom orskiego Kół Roln. W ieliń sk i E. — w -p rezy d en t m. Łodzi, dr.
W ierzbow ska W. — d ziałaczk a ośw iatow a. W ierzchori J. — w ójt, pow. lubartow ski. W ojdą F. — w ójt, b. m in ister, Łowicz. W ycech S. — prez. Lub. W oj. Zw. Naucz.
W ale ro n A [n d rzej] — p oseł [1. S C h |, o . [20] K ielce.
W ożnicki J [a n ] — poseł (1. PSL „W y zw o len ie"], o. [8], w -m arszałek Sejm u. W rona S [ta n isła w | — p o seł [1. SC h], o. [28] K rasn y staw .
W y rzy k o w sk i [H enryk] — poseł [1. PSL „W y zw o len ie"], o. [14] Łódź. W in iarczy k F [eliks] — se n a to r [1. PSL „ W y zw o len ie”], woj. lubelskie. Z alew ski E. — re d a k to r, spółdzielca.
Z aniew icz A l. — adw okat.
Z alew ski J [a n ] — poseł [1. SC h], o. [21] Łuków. Z akrzew ski J. — prez. W oj. P om orskiego Z. K. Roln. Z arem ba Z [y g m u n t] — p oseł [1. P PS], o , [18], P iotrków . Z b ro iy n a — p rezy d en t m. Płocka.
W Y K A Z U W Z G L ĘD N IO N Y C H O K R Ę G Ó W W Y BO RCZY CH
N r okręgu
N azw a 1 sied zib a
okręgu P o w iaty n a le ż ą c e do o k ręg u l m. st. W arszaw a
2 W arszaw a w arszaw ski, rad zy m iń sk i, m ińsko-m azow iecki
3 Siedlce sied leck i, sokołow ski, w ęgrow ski
4 O strów o stro w sk i, b ielsk o p o d lask i, w yso k o m azo w ieck i 7 Łomża łom żyński, k o ln eń sk i, o stro łęck i, szczuczyński 8 C iechanów ciech an o w sk i, m ław ski, p u łtu sk i, p rzasnyski,
m akow sko-m azow iecki
S) Płock płocki, sierp eck i, ry p iń sk i, płoński
10 W łoctawćk. w łocław ski, nieszaw ski, lipnow ski
11 Łowicz łow icki, k u tnow ski, g o sty n iń sk i, so ch aczew sk i 12 Błonie błoński, sk iern iew ic k i, raw sk i, g ró jeck i
14 Łódź łódzki, łaski, sieradzki
15 K onin k oniński, kolski, łęczycki, słu p eck i
16 Kalisz k alisk i, tu reck i, w ieluński
17 C zęstochow a częstochow ski, radom szczański
19 Radom radom ski, konecki, opoczyński
20 K ielce k ieleck i, jęd rzejo w sk i, w łoszczow ski
21 Będzin będziński, zaw ierciań sk i
22 Sandom ierz san d o m iersk i, sto p n ick i, pinczow ski
23 Iłża iłżecki, kozienicki, opatow ski
24 Łuków łukow ski, g arw o liń sk i, p uław ski
25 Biała Podlaska b ialsko-podlaski, rad zy ń sk i, k o n stan ty n o w sk i, w łodaw ski
26 Lublin lubelski, chełm ski, lu b arto w sk i, m. Lublin
27 Zam ość zam ojski, b iłg o rajsk i, tom aszow ski
28 K rasnystaw k ra sn y sta w sk i, h rubieszow ski, jan o w sk i
31 T oruń to ru ń sk i, chełm iński, Wąbrzeźn ieńsSii, brodnicki, lubaw ski, działdow ski, m. T oruń
40 C ieszyn cieszy ń sk i, bielski, pszczyński, ryb n ick i, m. Bielsko
41 m. K raków
42 K raków k rak o w sk i, chrzanow ski, ośw ięcim ski, olkuski, m iechow ski
43 W ad o w ice w adow icki, b ialsk i, m y ślen ick i, żyw iecki, n o w o tarsk i, m akow ski
44 N ow y Sącz n ow osądecki, lim anow ski, bocheński, w ielicki 47 Rzeszów rzeszow ski, jaro sław sk i, przew orski, łańcucki,
n isk i
P rzem yśl p rzem yski, dobromils-ki, sanocki, brzozow ski, k rośnieński
51 Lwów lw ow ski, żółkiew ski, so k alsk i, raw sk o ru sk i, jaw orow ski, lubaczow ski
60 Pińsk piński, łu n in ieck i, sto liń sk i, sa m e ń sk i
62 Lfda lidzki, oszm iański, w ołożyński, w ilejski,
m cłodeczneńskj
63 W ilno w ileń sk o -tro ck i, m. W ilno
WYKAZ S K R Ó T Ó W
Biała Podl. —1 Biała P odlaska
Biuro Urz. Roi. — Biuro U rządzeń Rolnych b. — by ły
CZKR — C e n tra ln y Z w iązek K ółek R olniczych czł. — członek
d r — d o k to r d yr. — d y re k to r
d y rek t. gim n. — d y re k to r g im n azjaln y Gł. Kom. Ziem ska — G łów na K om isja Ziem ska
Gł. Z. M. W iejsk . — Z arząd G łów ny Zw iązku M łodzieży W ie jsk ie j KR — k ó łk o ro ln icze
1. — lista w yborcza
1. p. — lista w yborcza p ań stw o w a
Lub. W oj. Zw. N aucz. — Zw iązek Polskiego N au czy cielstw a Szkół P ow szechnych w oj. lu b elsk ieg o
m. — m iasto n r — n u m er
o., okr. — o k ręg w yborczy O kr. — O k ręg o w y
O kr. Zw. M. W iejsk . — Z arząd O k ręg o w y Zw iązku M łodzieży W ie jsk ie j O kr. Z. Z. K. — Z arząd O kręgu Zw iązku Z aw odow ego K o lejarzy
OKRPPS — O k ręg o w y K om itet R obotniczy P o lsk iej P artii S o cjalisty czn ej o. p. — organ p raso w y
PPS — P olska P artia S o cjalisty czn a I-go — Pierw szego
PSL „W y zw o len ie" — P o lsk ie S tronnictw o Ludow e W yzw olenie prez.- — prezes
prof. — profesor
prof. gim n. — p ro feso r g im n azjaln y pow. — pow iat
SCh — S tro n n ictw o C hłopskie sejm . — Sejm ik P ow iatow y sekr. — s e k re ta rz
sen at. — se n a to r
spółdz. — sp ółdzielnia, spółdzielczość st. — stołeczne
Stow. A plik. — S to w arzy szen ie A plikantów ... Tryb. Stanu — T ry b u n ał Stanu
uniw . lud. — u n iw e rs y te t ludow y w — w ice ...
w oj. — w ojew ództw o w ojew . — w ojew ódzki
W ojew . — W o jew ó d zk a [Rada]
W oj. P om orski Z» K. Roi. — P om orski Z w iązek K ółek R olniczych W oln. W szechn. — W o ln a W szech n ica
w ołyńsk. — w ołyński
W ydz., W ydz. Pow. — W y d zia ł P ow iatow y Żarz. Gł. — Z arząd G łów ny
7arz. W ojew . Pom orskiego Kól. Roln. — Z arząd W ojew ódzki Pom orskiego Zw iązku K ółek R olniczych
Zw. — zw iązek
Zw. G órników — Zw iązek Z aw odow y G órników ZKRoln. — Z w iązek K ółek R olniczych
Zw. Str. Leśn. — Z w iązek S traży L eśnej
In s ty tu t H istorii UŁ Z akład H isto rii P olski N o w o ży tn ej
Януш Coxa ПО СЛУЧАЮ Д Е С Я Т И Л Е Т И Я СО ЗД А Н И Я ВРЕМ ЕН Н О ГО Н А РО Д Н О ГО П РА ВИ ТЕЛЬСТВА П О Л ЬС К О Й Р Е С П У БЛ И К И И З И С С Л ЕД О В А Н И Й НАД Г ЕН Е ЗО Й Ц Е Н Т Р О Л Е В А ' 10 годовщину создания Временного Народного Правительства Польской Народной Республики датируемую 7 ноября 1928 г. демократические левые группировки: П ольская группировка Народное Освобождение, П ольская Социалистическая П артия и Кресть янская политическая группировка, отметили торжественной рабоче-крестьянской мани фестацией в Люблине. Эта акция охватила всю страну, особенно активизировала население деревень и городов любельского воеводства. П разднование, организованное под лозунгом „земля и власть народу", носило антнсанациониый характер. Ссылаясь па программу Н ародного П равительства левы е группировки требовали восстанов ления, ограниченной властью Пилсудского, демократии и законности, улучшения эко номической ситуации трудящ ихся масс деревень и городов, а такж е справедливого раздела помещичьей земли между крестьянами. Основной вклад в организацию празднеств вложила Польская народная группировка Освобождение. Всей акцией руковвдил Организационный Комитет, насчитывающий свыше 200 членов во главе с Игнацем Даш ннским, премьером Н ародного П равительства (7— 11 XI 1918 г.). Содействие трёх вышеуказанных группировок в организации празднеств явственно способствовало созыву 14 XI 1928 г. Согласительной Комиссии Л евы х группировок— оси Цеытролевой.
